www.meteoalarm.eu Actuele waarschuwingen van gevaarlijk en extreem weer in heel Europa op internet Een gezamenlijk initiatief van de publieke weerdiensten uit meer dan 20 landen
2
Inhoudsopgave www.meteoalarm.eu 4 De kleuren verklaard 5 Wind 6 Enkele lokale winden 7 Regen 8 Onweer 10 Bliksemtips 11 Sneeuw/ijs 12 Mist 13 Extreem hoge temperaturen 14 Extreem lage temperaturen 15 Kustbedreiging 16 Bos- en heidebrand 17 Lawines 18
www.meteoalarm.eu Het weer kent geen grenzen. De weerkundigen van de weerinstituten in Europa hebben daarom het initiatief genomen tot het oprichten van een Europese website voor extreem weer, www.meteoalarm.eu. Een weerpagina voor iedereen die de grens overgaat. Door middel van pictogrammen en kleuren op een kaart van Europa is in één oogopslag te zien waar het weer gevaarlijk kan worden, zowel op nationale schaal als regionaal. Niet alleen storm, hevige regenval, sneeuw en ijs, onweer, mist en extreme temperaturen worden gemeld maar ook weersomstandigheden die gevaar opleveren voor de kust, zoals stormvloeden en hoge golven en ook bos- en heidebranden en lawines. De ernst van de situatie wordt in vier kleuren aangegeven. In welk land u ook verblijft en welke taal u ook spreekt, iedereen kan de boodschap onmiddellijk begrijpen en zich erop voorbereiden. Om een eenduidige presentatie mogelijk te maken is de informatie op elkaar afgestemd en vergelijkbaar. De kleurcodering is in alle landen op dezelfde manier vastgesteld aan de hand van de mogelijk schade, overlast en gevaar. Bezoekers van de site kunnen voor uitgebreidere informatie doorklikken naar de pagina s van de deelnemende weerinstituten. Foto: T.Dijkhuizen
De kleuren verklaard Groen Geel Is uw land groen? Dan is er geen vuiltje aan de lucht. Geel betekent potentieel gevaar. Het weer wordt niet echt uitzonderlijk maar vraagt wel oplettendheid bij activiteiten die afhangen van het weer. Blijf de informatie volgen. Oranje Oranje betekent gevaar Uitzonderlijk weer. Kan leiden tot schade of ongevallen. Realiseer je dat het weer risico s oplevert. Wees voorzichtig en houd je op de hoogte van de laatste weersontwikkelingen. Volg elk advies van de autoriteiten. Rood Rood betekent zeer gevaarlijk Extreem zwaar weer. Grote schade en ongevallen, vaak op grote schaal levensbedreigend. Wees uiterst voorzichtig. Volg de berichten en op de voet. Volg onder alle omstandigheden bevelen en adviezen van de autoriteiten. Houd ook rekening met uitzonderlijke maatregelen.
Wind Een storm levert zeker in dichtbevolkte gebieden, steden en bossen grote risico s op. Bij windkracht 10 of meer worden bomen ontworteld, of vele hectares bos geveld en is schade aan gebouwen onvermijdelijk. Door rondvliegende objecten, zoals dakpannen, schuttingen, golfplaten en afgewaaide takken is het tijdens een storm soms levensgevaarlijk. Vooral windstoten, die in een flinke storm of bij onweersbuien snelheden kunnen bereiken van meer dan 100 km/uur, zijn verraderlijk zeker in het verkeer. Auto s met aanhanger, caravans, vrachtauto s en natuurlijk ook fietsers en motorrijders zijn al gauw een speelbal van de wind. Bovendien raken wegen en spoorlijnen versperd en kunnen het openbaar vervoer en de luchtvaart ernstig ontregeld worden. In de bergen is de wind een verhaal apart. Op de bergtoppen waait het meestal een stuk harder dan in de dalen, maar ook in het laagland kan de windkracht onder invloed van het reliëf en door kanaalwerking tussen de bergkammen sterk toenemen, soms alleen heel lokaal maar soms ook over grote gebieden. Berucht zijn de Mistral, een koude noordwesterstorm in het dal van de Rhône in Frankrijk, die tot ver zuidelijk in het gebied van de Middellandse Zee kan doordringen en de warme droge Föhn die vooral in het Alpengebied en de Pyreneeën flink kan aanzwellen tot een windkracht 10 of meer. Foto: knmi
Enkele lokale winden Föhn: warme droge valwind aan de noordzijde van bergmassieven. Komt vooral voor in de Alpen en de Pyreneeën, maar een zwakkere föhn kan ook op andere plaatsen in Europa opsteken, bijvoorbeeld in Scandinavië. In een föhn neemt de luchtvochtigheid bergafwaarts sterk af tot vaak minder dan 20% en loopt de temperatuur flink op. Aan de zuidkant van de Alpen woedt de Nordföhn, vanuit het noorden. Mistral: koude noorden- tot noordwestenwind die vaak waait in het dal van de Rhône in Frankrijk waar de lucht door het nauwe dal tussen bergwanden wordt geperst en dan extra wordt versneld. De Mistral blaast koude lucht uit noordelijke breedten tot ver zuidwaarts in het gebied van de Middellandse Zee. In het westelijk deel van de Middellandse Zee spreekt men ook van Tramontana. Sirocco: hete droge wind uit de Sahara die vaak waait in de landen van de Middellandse Zee en woestijnstof naar het noorden voert. Bora: koude noordenwind voornamelijk langs de Adriatische kust. Foto: T.Dijkhuizen
Regen Ondergelopen gebieden, bootjes door de straten en mensen die in huis wanhopig trachten te redden wat er te redden valt. Regelmatig zien we de beelden op televisie, maar eigenlijk is het dan al te laat. De site www.meteoalarm.eu waarschuwt tevoren waar en wanneer ergens in Europa zoveel regen wordt verwacht dat er gevaar is voor overstromingen. En ook hoe groot de kans op zware regen is. Als druppels zijn afgebeeld in een rood gekleurd gebied dan kunt u beter niet naar dat deel van Europa reizen, de situatie is dan levensbedreigend. Grootschalige overstromingen zijn meestal het gevolg van langdurige en intensieve neerslag. Ook het water afkomstig van smeltende sneeuw en gletsjers kan de waterstanden in de rivieren sterk doen stijgen. Als er dan ook herhaaldelijk actieve regenzones over de wassende rivieren trekken treden de rivieren al gauw buiten hun oevers. Vooral in de winter wanneer er weinig verdampt, de vegetatie nauwelijks water tegenhoudt en de bodem verzadigd raakt. Al het water ook van grotere hoogte zoekt dan zijn uitweg via beekjes en rivieren die het niet meer aan kunnen. Foto: Rode Kruis, Duitsland
Hevige regenval wordt meestal veroorzaakt door diepe depressies in het gebied van de Middellandse Zee, de Alpen, de Pyreneeën of in het midden of noorden van Europa. De actiefste regenbuien ontstaan vaak in gebieden waar koude lucht uit het noorden van Europa in aanraking komt met zeer warme en vochtige lucht uit de Middellandse Zee. Een klassiek voorbeeld is de Genua-depressie in de Golf van Genua die vooral aan de zuidkant van de Alpen zorgt voor zondvloedachtige regens. De bergmassieven dwingen de lucht tot stijgen waardoor de buien nog zwaarder kunnen worden. De orografische regens, zoals de weerkundigen dat noemen, kunnen lokaal honderden millimeters per dag opleveren. Periodes met extreem zware regenval vergezeld van onweer komen in Europa elk jaar wel voor. Ook hevige sneeuwval gevolgd door krachtige dooi is een jaarlijks terugkerend verschijnsel dat zorgt voor wateroverlast en overstromingen. De ene keer ligt het zwaartepunt van de regen in de Alpen, in Oostenrijk, Zwitserland of het noorden van Italië de andere keer bijvoorbeeld in het Sudetengebergte op de grens van Tsjechië en Polen. Zware onweersbuien kunnen ook lokaal leiden tot grote wateroverlast en schade. www.meteoalarm.eu toont in één oogopslag de gebieden waar overvloedige regen wordt verwacht en hoe ernstig de situatie is. Foto: P.P. Hattinga Verschure
Onweer Bliksem is in het open veld vrijwel altijd levensgevaarlijk. Bij dreigend onweer kun je niet voorzichtig genoeg zijn. Niet alleen de bliksem vormt een risico, onweersbuien gaan vaak vergezeld van wolkbreuken en slagregens en soms ook van hagelstenen zo groot als tennisballen en gevaarlijke windstoten. Dat leidt gemakkelijk tot schade, niet alleen door bomen die omwaaien of takken die afbreken maar ook door blikseminslagen, waarbij soms een hele regio zonder stroom komt te zitten. Door de hevige neerslag kunnen beken en rivieren plotseling buiten hun oevers treden. In de woest kolkende en veel bredere rivier verandert de pittoreske camping aan het kabbelende beekje plotseling in een hel. Modderstromen en lawines kunnen enorme schade aanrichten; hierbij komen jaarlijks mensen om het leven. Zeker in de bergen kan het weer ineens totaal omslaan waarbij zon en warmte plaatsmaken voor kou en sneeuw, ook midden in de zomer. Temperatuurdalingen van 20 graden in korte tijd zijn dan geen uitzondering. De hevigste onweersbuien ontstaan in de regel s zomers in vochtige lucht en bij bijzonder warm weer. Vooral wanneer koelere lucht in aantocht is kunnen zich enorme onweerswolken ontwikkelen waarvan de toppen soms tot meer dan 15 kilometer hoogte uitgroeien waardoor er enorm veel water in zit. Zeker in de bergen kan onweer verraderlijk zijn. De ontwikkelende onweerswolken ontrekken zich door de hoge bergtoppen vaak aan het zicht, zodat de bergwandelaar geen weet heeft wat er zich in zijn naaste omgeving afspeelt. De weerkundigen achter www.meteoalarm.eu volgen de ontwikkelingen op de voet en kunnen u vaak al waarschuwen voor de eerste buienwolk is ontstaan! 10
Bliksemtips * * * * * * * * Zoek bescherming, zeker wanneer het onweer nabij is. Het geluid legt in drie seconden een afstand van ongeveer één kilometer af. Als de donderklap binnen 10 seconden na de bliksem te horen is dan is het onweer gevaarlijk dichtbij. Sluit bij naderend onweer de ramen vanwege de kans op gevaarlijke windstoten en slagregens. Bij een (nabije) blikseminslag zal de stroom zich een weg banen langs leidingen. Dit kan schade veroorzaken bij elektronische apparaten, die met meerdere leidingstelsels verbonden zijn, zoals TV s, telefoons en computers. Het is aan te raden bij onweer tijdig de antenne- of telefoonaansluiting en de stroom van die apparaten los te koppelen en geen bad of douche te nemen De veiligste plek is een afgesloten auto. Wie in het vrije veld overvallen wordt door onweer en geen goede schuilplaats vindt kan zich het best zo klein mogelijk maken door op de hurken te zitten. Houd de voeten tegen elkaar, zodat de stroom niet door uw lichaam kan lopen. Schuil nooit onder een alleenstaande boom, langs een bosrand of bij een metalen afrastering. Foto: A. Eektimmerman 11
Sneeuw/ijs Ook wanneer na een vorstperiode de dooi invalt wordt het vaak eerst op grotere hoogte warmer. Het begint dan te regenen terwijl het aan het aardoppervlak nog vriest. Dat leidt tot ijzel, een zeer verraderlijke vorm van gladheid. Ook weinig neerslag kan de wegen in luttele minuten spiegelglad maken. Gladheid kan ook ontstaan door opvriezing of bevriezing van natte weggedeelten, maar het verkeer ondervindt meestal meer hinder van sneeuw. Vooral als het er ook hard bij waait. In een sneeuwstorm kunnen meters hoge sneeuwduinen ontstaan waardoor hele gebieden van de buitenwereld worden afgesloten en dagen achtereen onbereikbaar zijn. Iedere winter is het weer raak, jaarlijks lopen argeloze reizigers vast in de sneeuw. Eenmaal vast in de sneeuw wordt de situatie steeds hopelozer: de auto raakt verder bedolven onder de sneeuw en ook in de auto koelt het snel af tot onder nul! www.meteoalarm.eu waarschuwt voor extreem winterweer. Zo kunt u er rekening mee houden bijvoorbeeld door de reis uit te stellen, dekens en proviand mee te nemen en alert te zijn op een mogelijke weersverslechtering. Een must om te raadplegen op reis van en naar de wintersport. Foto: T.Dijkhuizen 12
Mist Slecht zicht vormt een risico voor het verkeer. Weggebruikers kunnen er niet genoeg op worden gewezen bij mistig weer snelheid te minderen en meer afstand te houden. In een plotseling opdoemende mistbank kan het zicht opeens zeer slecht worden. De laagstaande zon kan de automobilist volledig verblinden, zeker als ook de autoruiten beslagen zijn. Bij temperaturen rond het vriespunt en vorst kan de mist aanvriezen en aanleiding geven tot verraderlijke gladheid. Mist is vermindering van het zicht door kleine zwevende waterdruppeltjes tot minder dan 1000 meter. Is het zicht minder dan een paar honderd meter dan is dit in ernstige mate gevaarlijk voor het wegverkeer. Mist ontstaat meestal door afkoeling rond zonsondergang of tegen zonsopkomst. De vorming van mist hangt af van veel factoren, niet alleen van weer en wind, maar ook van de bodem, begroeiing, reliëf en de nabijheid van warmtebronnen zoals steden. Mist kan dus heel plaatselijk optreden en kan ook ontstaan boven sneeuw. Het zicht loopt dan soms terug tot minder dan 10 meter. Zeker in de bergen is het dan moeilijk om je te oriënteren en de weg te vinden. Foto: K.Floor 13
Extreem hoge temperaturen Verkoeling zoeken we bij het water, in plassen, aan zee of in de bergen, maar lang niet iedereen ziet kans om de hitte te ontvluchten. Vaak is dat onmogelijk en houdt de tropische warmte ons ook s nachts uit de slaap. Hoge temperaturen leveren niet meteen gevaar op, maar een hittegolf met dagen achtereen zeer hoge temperaturen levert wel degelijk risico s op. Vooral voor ouderen en mensen met een mindere fysieke conditie kan een hittegolf bedreigend zijn. Dagen achtereen temperaturen van meer dan 40 graden, nauwelijks wind en benauwd weer door een hoge luchtvochtigheid; dat is voor veel mensen het schrikbeeld in de zomers van de laatste jaren en het scenario voor de zomer in de komende decennia. Door de klimaatverandering krijgen we vaker te maken met tropische hitte en warmere zomers. www.meteoalarm.eu toont in één oogopslag in welke landen en welke delen van Europa de hitte alle grenzen te buiten gaat. Naar aanleiding van ervaringen met hete zomers is in verschillende landen een waarschuwingssysteem voor hitte ingevoerd. De meteorologen werken daarbij nauw samen met gezondheidsinstellingen die hittetips geven. Weinig inspanning, drink voldoende, vermijd de zon, draag lichte kleding, gebruik een ventilator of airco, neem vaker een koele douche, houd ouderen extra goed in de gaten. Foto: S.Jak 14
Extreem lage temperaturen IJzig koude lucht uit de poolstreken kan tot ver in het zuiden van Europa zorgen voor snerpende kou. Onder een heldere hemel koelt het s nachts sterk af, zeker boven verse sneeuw en als de wind wegvalt. Ook overdag kan het hard blijven vriezen en voelt het helemaal koud aan als het ook hard waait. Als het er ook bij sneeuwt is het buitenshuis nauwelijks uit te houden. Jaarlijks eist de vrieskou zijn tol vooral onder daklozen. Hoger in de atmosfeer wordt het gewoonlijk steeds kouder maar soms stijgt de temperatuur met de hoogte. Een inversie (temperatuuromkering) noemen weerkundigen dat. Op de toppen van de bergen is het dan warmer dan in de dalen, dat kan meer dan 10 graden schelen. De warme lucht ligt als een deken op de koude luchtlaag. Kou en verontreiniging kunnen dan niet weg waardoor de lucht aan het aardoppervlak steeds kouder en ongezonder wordt en de mist en smog blijft hangen. Foto: wmo 15
Kustbedreiging Aan zee waait het doorgaans het hardst maar kustbewoners zijn er ook meer aan gewend. De soms huizenhoge golven, die door een zware storm of orkaan kunnen ontstaan, zorgen echter ook aan de kust voor gevaarlijke situaties en schade. Ook ijsschotsen die op de kust lopen en kruiend ijs kunnen gevaar opleveren. De ergste rampen worden veroorzaakt door stormvloeden, een sterke verhoging van de zeespiegel langs de kust door de wind. Vooral wanneer het hoogtepunt van een storm samenvalt met springtij kunnen grote gebieden onder water komen te staan. Berucht zijn de historische stormvloeden veroorzaakt door een langdurige noordwesterstorm langs de Noordzeekust. Vooral een serie stormen kort na elkaar kan de waterstanden flink verhogen en een gevaar vormen voor de beschermende dijken. De zwaarste stormen komen doorgaans in het winterhalfjaar voor maar ook in de zomer kan het hard waaien. Dan zit het gevaar vooral in de plotselinge windstoten tijdens onweersbuien. Ook een heuse storm die met windkracht 9 of 10 op de kust beukt is midden in de zomer mogelijk. Een uiterst onaangename verrassing voor de argeloze toerist aan het strand die zoveel wind niet gewend is. www.meteoalarm.eu waarschuwt u tijdig voor een naderende storm, waar u in Europa ook naar toe gaat. Foto: M.Appelman 16
Bos- en heidebrand Het gevaar voor bos- en heidebranden hangt nauw samen met het weer. Als het lange tijd niet regent en heel warm is droogt de natuur verder uit en kan gemakkelijk brand ontstaan. Veel branden ontstaan door onvoorzichtigheid van de mensen met vuur maar ook een blikseminslag kan een brand veroorzaken. De wind kan het vuur flink aanwakkeren en in een bepaalde richting verspreiden. Het vuur kan zich soms met een snelheid van 25 km/uur uitbreiden. In gebieden met bergen en zee kan het vuur zich heel grillig voortplanten door lokale winden van zee of vanaf de hellingen. De verandering van het klimaat leidt in het gebied van de Middellandse Zee tot verdere uitdroging en daarmee neemt het gevaar voor bosbranden toe. Verschillende weerinstituten waarschuwen voor bosbrandgevaar. Voor het inschatten van het brandgevaar worden modelberekeningen uitgevoerd waarbij diverse meteorologische gegevens worden gebruikt. Vanuit vliegtuigen en door middel van satellieten is men tegenwoordig goed in staat om de branden in kaart te brengen, zodat ze zo effectief mogelijk bestreden kunnen worden. Foto: John McColgan, Alaska Fire Service 17
Lawines Wat zouden de Alpen of Pyreneeën zijn zonder sneeuw? Wintersporters kijken er jaarlijks naar uit, maar er moet niet te veel vallen. Extreme sneeuwval kan gebieden isoleren. Bovendien neemt het lawinegevaar dan snel toe waardoor uw wintervakantie in de bergen kan uitlopen op een drama. Jaarlijks vinden tientallen mensen de dood door lawines. Sneeuwlawines kunnen onder heel verschillende omstandigheden ontstaan. Zowel bij vorst als bij dooi, vooral wanneer een warme wind (föhn) opsteekt. De bovenste sneeuwlaag smelt dan snel, zeker wanneer ook de zon schijnt. Het sneeuwdek kan dan gemakkelijk gaan glijden. Ook natte of smeltende sneeuw kunnen onder het gewicht van de grote hoeveelheden water gemakkelijk lawines veroorzaken. Natte- of grondlawines bij regen en dooi, die vaak in het voorjaar optreden, glijden of rollen van de hellingen of storten in het dal. Hevige sneeuwval kan bij lage temperaturen aanleiding geven tot lawines van poedersneeuw, waarbij een dichte wolk van sneeuw met zeer grote snelheden van soms 200 tot 300 kilometer per uur omlaag komt. De vernietigende kracht van zo n dichte sneeuwwolk is enorm vooral door de drukgolf die eraan voorafgaat en de wind die ermee gepaard gaat. Stoflawines zijn levensgevaarlijk omdat de longen vol sneeuw komen, waarna het slachtoffer door de smeltende sneeuw kan stikken. www.meteoalarm.eu biedt door middel van kleurcodes een actueel overzicht van de ernst van het lawinegevaar in Europa. 18
Colofon: Tekst: Harry Geurts, knmi Concept: Studio knmi Copyright: knmi, De Bilt, Nederland, 2007 kmi, Ukkel, België, 2007 Bron: Meteorisk, Michael Staudinger, zamg, Austria 19
Deelnemende instellingen MeteoSwiss België Cyprus Denemarken Duitsland Engeland Finland Frankrijk Griekenland Hongarije Ierland IJsland Italië Letland Luxemburg Nederland Noorwegen Oostenrijk Portugal Spanje Zweden Zwitserland www.meteoalarm.eu is ontwikkeld door Eumetnet, het netwerk van Europese weerdiensten. Het initiatief wordt gesteund door de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) waar alle landen bij aangesloten zijn. Copyright: knmi, De Bilt, Nederland, 2007 kmi, Ukkel, België, 2007 Bron: Meteorisk, Michael Staudinger, zamg, Austria. 20