Protocol Woonoverlast Woonoverlast beheersbaar in de sociale huursector in Enschede 24 november 2005 Het Protocol Woonoverlast is een samenwerking van de volgende organisaties: Woningcorporatie Domijn Woningcorporatie de Woonplaats Woningstichting Ons Huis Politie Twente Openbaar Ministerie Gemeente Enschede
1 Waarom een protocol woonoverlast? Algemeen Bewoners vinden een prettige woon- en leefomgeving zeer belangrijk. Woonoverlast hoort hier niet in thuis. In de afgelopen jaren is het thema woonoverlast in Nederland steeds actueler geworden. Vanuit de beroepspraktijk bestaat de indruk dat ernstige woonoverlast veroorzaakt door mensen met wie het in sociaal en psychisch opzicht niet goed gaat, in omvang toeneemt en met de reguliere instrumenten steeds moeilijker tegen te gaan is. Het vermoeden bestaat dat verschillende maatschappelijke ontwikkelingen hierop van invloed zijn, zoals: afname sociale controle en cohesie, bezuinigingen en wachtlijsten in de zorg, afname algemeen gedragen normen, toenemende individualisering, etc.. Ook in Enschede vragen uit de hand gelopen situaties van ernstige vormen van woonoverlast om acute en adequate oplossingen. Tijdens de zoektocht naar oplossingen is vaak geconcludeerd dat de samenwerking tussen de verschillende partijen hierbij verbeterd zou kunnen worden. De aanpak van woonoverlast heeft een hoge prioriteit in de gemeente Enschede. Doel protocol Het doel van het project woonoverlast is het beheersbaar maken van de problematiek rondom het thema woonoverlast in Enschede. De gemeente Enschede, de woningcorporaties, politie, het openbaar ministerie en de zorg- en hulpverleningsinstellingen gaan nog meer en beter samenwerken bij de aanpak van woonoverlast. Met het protocol woonoverlast is een concreet afsprakenkader ontwikkeld tussen de verschillende betrokken partijen met betrekking tot het onderwerp woonoverlast. Het protocol woonoverlast heeft primair betrekking op woonoverlast door probleemhuurders in de sociale huursector. Na evaluatie zal beoordeeld worden in hoeverre er mogelijkheden zijn voor de toepassing van bepaalde maatregelen bij de aanpak van woonoverlast in de particuliere sector. Totstandkoming protocol Het protocol is in samenwerking met de direct betrokken partijen totstandgekomen in twee intensieve werksessies in oktober/ november 2005. Tijdens deze werksessies is de problematiek inhoudelijk verkend en zijn afspraken tussen partijen gemaakt. Deze afspraken zijn verwerkt in dit protocol. Vooraf heeft een inventarisatie van knelpunten in de praktijk bij de in Enschede werkzame hulp- en zorginstellingen plaatsgevonden. Karakter protocol Elke situatie met betrekking tot woonoverlast is anders. De achtergronden van de overlastgevers verschillen sterk van elkaar. Ook de wijze van het bieden van hulpverlening en begeleiding is zeer divers. Concrete situaties in de praktijk vragen allen weer om een andere aanpak. Er is daarom bewust gekozen voor een protocol woonoverlast met een procesmatig karakter. Voor instrumenten voor de daadwerkelijk aanpak van (woon)overlast wordt onder andere verwezen naar de publicatie 113 vragen over overlast, (juridische) mogelijkheden voor effectieve aanpak van huurdersoverlast (Aedes 2004). Opbouw protocol de context van het protocol aanpak woonoverlast op hoofdlijnen wat is woonoverlast wie zijn erbij betrokken afspraken aanpak woonoverlast ondertekening protocol 2 protocol woonoverlast 24 november 2005
2 De context van het protocol Het protocol woonoverlast staat niet op zichzelf. Het is onderdeel van een bredere strategie om Enschede als geheel veiliger te maken en allerlei vormen van overlast tegen te gaan. Programma Veiligheid Veiligheid is voor de burger traditioneel één van de belangrijkste prioriteiten als het gaat om lokaal beleid. Het Programma Veiligheid uit de Programma Begroting van de gemeente is er op gericht structuur in het lokale veiligheidsbeleid te brengen. Door samen te werken met andere partijen moet de veiligheid verbeteren. De gemeente Enschede heeft zich tot doel gesteld de veiligheid en leefbaarheid in de stad voor bewoners merkbaar te doen toenemen. Convenant Lokale Driehoek Op 17 augustus 2004 heeft het College van burgemeester en wethouders een convenant getekend met het driehoeksoverleg - burgemeester, officier van justitie en politiechef - dat de basis vormt voor de invulling van de programmalijn Openbare orde, criminaliteit en overlast (onderdeel programma Veiligheid) uit de Programma Begroting. Het convenant kent 10 speerpunten met bijbehorende doelen. Deze speerpunten hebben betrekking op onder andere: woninginbraken, geweld op straat, huiselijk geweld en ook op woonoverlast. Met betrekking tot woonoverlast is aangegeven dat een veilige en prettige woonomgeving niet in alle wijken en buurten een vanzelfsprekendheid is. In sommige (delen van) wijken heeft de politie de handen vol aan het voorkomen van escalaties. De integrale aanpak op het gebied van woonoverlast is gericht op probleemhuurders (protocol woonoverlast in de sociale huursector) en op probleemverhuurders en probleem eigenaren/ gebruikers in de particulier sector (particulier vastgoed). Particulier vastgoed Overlast in de particuliere sector is vaak het begin van een verloederingsproces van particulier vastgoed in een wijk. Op termijn kan dit de behoefte aan herstructurering van een hele wijk versnellen. Het Regieteam particulier vastgoed heeft als doel om - daar waar zich in de stad verloederingsproblemen voordoen - zorg te dragen voor een evenwichtige afweging en inzet van beleidsinstrumenten. Dit zijn onder andere aanschrijving, handhaving, aankopen van panden, het uitvoeren van extra onderhoud, goed beheren van leegstaande panden, etc... Programma Wonen Eén van de hoofddoelen van het Programma Wonen en de Woonvisie Enschede is het vergroten van de woonkwaliteit voor al de Enschedese inwoners. Huishoudens die bovenmatige overlast veroorzaken trekken een zware wissel op de leefbaarheid in de wijken. Een integrale aanpak hiervan is wenselijk. Programma Werk- en inkomen Onderdeel hiervan is de programmalijn maatschappelijke zorg. Het programmadoel is het stimuleren van gezond gedrag en het waarborgen van een passend aanbod van zorg, opvang en veiligheid, zodat een sluitende keten van voorzieningen wordt gerealiseerd. De aandacht richt zich op de meest kwetsbare mensen die niet in staat zijn hun problemen op eigen kracht op te lossen en op mensen die met hun gedrag anderen teveel overlast bezorgen. protocol woonoverlast 24 november 2005 3
3 Aanpak woonoverlast op hoofdlijnen De achtergronden van veroorzakers van woonoverlast zijn vaak complex. Woonoverlast door probleemhuurders heeft een uitwerking op de omwonenden, de eigen woning, de woonomgeving en de leefbaarheid. Per definitie zijn hier dus meerdere partijen bij betrokken. Voor een adequate aanpak: is een integrale benadering en afsprakenkader tussen betrokken partijen noodzakelijk wordt een fasegewijze aanpak van concrete situaties van woonoverlast voorgestaan wordt aangesloten bij de Nieuwe Zorgstructuur in Enschede van Wijkzorgteams, TRIAS overlegteams en een Interventieteam wordt gewerkt op basis van onderstaand schematisch weergegeven stappenplan wordt de werkwijze van het protocol jaarlijks geëvalueerd in het Managers Woondiensten Overleg (managers woondiensten woningcorporaties en ambtelijke vertegenwoordiging gemeente), bij deze evaluatie wordt ook de Politie en het Openbaar Miniserie betrokken worden de resultaten van deze evaluatie voorgelegd aan Contactgroep Wonen (overleg directeuren woningcorporaties en wethouder Wonen) en aan de betrokkenen in het kader van het Convenant Lokale Driehoek 4 protocol woonoverlast 24 november 2005
4 Wat is woonoverlast? Woonoverlast Woonoverlast is het gedrag van bewoner(s) dat regelmatig optreedt waardoor één of meer omwonenden in hun woongenot worden gestoord en/ of in hun vrijheid worden belemmerd of waarbij individuele bewoners schade toebrengen tot last van omwonenden. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan: aanhoudende burenruzies, overlast van bezoek, dealen vanuit woning, illegale inwoning, etc.. Het gaat hierbij om overlast waarmee corporaties in de praktijk druk doende zijn. In een vroeg stadium samenwerken en afstemmen met andere partijen is bij de aanpak van woonoverlast noodzakelijk. Lichtere vormen kunnen bij een niet adequate aanpak overgaan naar extreme vormen van woonoverlast. Extreme woonoverlast Van extreme woonoverlast gaat gezien de aard en of frequentie een dusdanige dreiging uit dat het welzijn, de gezondheid, de veiligheid en/ of de leefbaarheid van omwonenden ernstig wordt aangetast. Extreme woonoverlast is meestal gerelateerd aan ernstige psychiatrische/ psychische problematiek, alcohol- of drugsgebruik, drugshandel, criminaliteit, asociaal gedrag of een combinatie van deze factoren bij de veroorzaker. Extreme woonoverlast heeft een uitwerking op de woning, de directe woonomgeving en de leefbaarheid van een buurt. Aard en mate van woonoverlast Het protocol woonoverlast heeft betrekking op zowel woonoverlast als extreme woonoverlast in de sociale huursector. Uitgangspunt hierbij is dat de aanpak van woonoverlast door de corporaties in samenwerking met andere partijen ter hand wordt genomen (fase 1). Bij vormen van extreme woonoverlast (fase 2 tot en met 6) vindt een integrale en gecoördineerde aanpak plaats. Bij woonoverlast wordt daarnaast een onderscheid gemaakt in concrete situaties waarbij acuut ingrijpen noodzakelijk is door politie en het openbaar ministerie en concrete situaties waarbij geen acuut ingrijpen noodzakelijk is. In concrete situaties waarbij geen acuut ingrijpen (meer) noodzakelijk is zijn de woningcorporaties in eerste instantie de partij die de aanpak van woonoverlast ter hand nemen. De aard en mate van woonoverlast en de gewenste aanpak hiervan is sterk afhankelijk van de specifieke situatie. Wegingelementen bij het bepalen van de gewenste aanpak zijn: aard van de woonoverlast, frequentie van de woonoverlast, schade omwonende, ernst van het conflict, geschiedenis, achtergrond van de woonoverlast, etc.. protocol woonoverlast 24 november 2005 5
5 Wie zijn erbij betrokken? Woningcorporaties De Woningcorporaties beheren woningen in de sociale huursector. Zij zijn verantwoordelijk voor het aanbieden van goede huisvestingsmogelijkheden voor mensen die aangewezen zijn op de sociale huursector. Tevens zijn zij medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in wijken waar zij bezit hebben. Politie Bij veel situaties van ernstige woonoverlast wordt op een gegeven moment de politie ingeschakeld. De verantwoordelijkheid van de politie heeft betrekking op het handhaven van de openbare orde en veiligheid. Openbaar ministerie Indien sprake is van woonoverlast als gevolg van het plegen van strafbare feiten/ crimineel gedrag raakt het openbaar ministerie betrokken bij woonoverlast. Bij uitzettingsprocedure s van overlastgevenden is een rol voor de rechterlijke macht weggelegd. Hulpverlening- en zorginstellingen Vrijwel altijd is woonoverlast gerelateerd aan ernstige psychiatrische/ psychische problematiek, alcohol- of drugsgebruik, criminaliteit, asociaal gedrag of een combinatie van deze factoren. Hulpverlening- en zorginstellingen verlenen zorg aan overlastgevenden van woonoverlast. Gemeente Enschede De gemeente is verantwoordelijk voor handhaving van de openbare orde. Tevens is de gemeente verantwoordelijk voor de leefbaarheid van de stad. Ook pakt de gemeente Enschede een regisserende rol op met betrekking tot het opstellen van het protocol en het maken van afspraken. Samenwerking in de Nieuwe Zorgstructuur In Enschede wordt in 2006 de Nieuwe Zorgstructuur ingevoerd. De Wijkzorgteams behandelen en adviseren over probleemsituaties van huishoudens welke complex en meervoudig zijn. Hieronder valt per definitie woonoverlast. Het Wijkzorgteam fungeert als informatieknooppunt binnen de institutionele infrastructuur en het palet aan voorzieningen in een stadsdeel. De TRIAS - overlegteams worden geactiveerd wanneer een dwang/ drang beslissing noodzakelijk is. Het stadsbrede Interventieteam wordt geactiveerd wanneer acuut en snel optreden gewenst is. De hierboven genoemde partijen hebben zitting in de Nieuwe Zorgstructuur. 6 protocol woonoverlast 24 november 2005
6 Afspraken aanpak woonoverlast Fasegewijze aanpak De aanpak van woonoverlast wordt fasegewijze aangepakt. Elke fase kent een eigen kader en te zetten stappen. De volgende fasen worden onderscheiden: fase 0: maatregelen vooraf fase 1: bemiddelingsfase fase 2: hulpverleningsfase fase 3: drang- en dwangfase fase 4: gerichte plaatsing fase 5: uitzettingsfase fase 6: bijzondere woonvoorziening Er is een onderscheid te maken tussen maatregelen vooraf (fase 0) en de concrete aanpak van een situatie van woonoverlast (fase 1 tot en met 6). Fase 0 Fase 0 beschrijft maatregelen vooraf ter voorkoming van situaties van woonoverlast. Hierbij wordt aandacht geschonken aan de intakefase van potentiële huurders en dossiervorming ter ondersteuning van de aanpak van woonoverlast. Fase 1 Het protocol woonoverlast heeft betrekking op zowel woonoverlast als extreme woonoverlast in de sociale huursector. Uitgangspunt hierbij is dat de aanpak van woonoverlast in eerste instantie door de corporaties in samenwerking met andere partijen ter hand wordt genomen (fase 1). Fase 2 tot en met 6 Bij vormen van extreme woonoverlast (fase 2 tot en met fase 6) vindt een integrale en gecoördineerde aanpak plaats. Deze aanpak verloopt via het Wijkzorgteam. Indien gewenst kan de teamleider van het Wijkzorgteam gedurende het traject de TRIAS overlegteams of het stadsbrede Interventieteam inschakelen. De verschillende partijen hebben met behoud van eigen bevoegdheden zitting in het Wijkzorgteam. Overslaan van stappen & terugplaatsing In principe zijn de fasen 1 tot en met 6 opeenvolgend en verlopen in chronologische volgorde. De problematiek en de aard van woonoverlast is echter zo divers dat deze niet allen volgens hetzelfde traject verlopen. In de praktijk kan het voorkomen dat een bepaalde fase in het proces wordt overgeslagen omdat na overleg blijkt dat weinig verwacht wordt van de resultaten van een bepaalde fase. Daarnaast kan door de effectieve aanpak van woonoverlast in een bepaalde fase de overlast zijn gestaakt en kan de betreffende casus worden gesloten. Tevens bestaat de mogelijkheid dat gecoördineerde aandacht voor een bepaalde casus noodzakelijk blijft, maar dat de casus een bepaalde fase terug kan worden geplaatst. Hierna volgt per fase een beschrijving van de achtergrond, het doel en de afgesproken maatregelen. protocol woonoverlast 24 november 2005 7
Fase 0: maatregelen vooraf Huurcontract Achtergrond: Om woonoverlast door probleemhuurders preventief aan te pakken zal helderheid moeten zijn bij de (potentiële) huurders. Het beleid van de corporaties en de gevolgen ten aanzien van probleemveroorzakers van woonoverlast moet kenbaar zijn. In de huurcontracten of de bijbehorende aanhangsels wordt aangegeven wat sancties zijn bij aanhoudend probleemgedrag. Daarnaast is het van belang om tijdens de intakefase te achterhalen of een (potentiële) huurder een (problematisch) woonverleden heeft. Zodoende kan bepaald worden of eventueel gerichte plaatsing wenselijk is. De verschillende corporaties gaan in de praktijk op verschillende wijze om met het achterhalen van deze informatie. Woningstichting Ons Huis houdt met alle (potentiële) huurders een intakegesprek. Onderdeel van dit gesprek is het woonverleden van de klant. Woningcorporatie Domijn werkt nog niet met een vragenlijst, maar ziet wel de noodzaak tot het achterhalen van een eventueel problematisch woonverleden. Woningcorporatie de Woonplaats heeft moeite met een vragenlijst en ziet meer mogelijkheden in het vragen van een verklaring van goed huurdergedrag, afgegeven door de vorige verhuurder. Doel: tijdens intakefase duidelijk communiceren met (potentiële) huurders wat de mogelijke consequenties zijn van problematisch woongedrag en achterhalen of sprake is van een (problematisch) woonverleden bij een (potentiële) huurder. Hiermee worden potentiële situaties van woonoverlast voorkomen. Maatregelen: de corporaties nemen in de huurcontracten passages op met de volgende strekking: - passages met betrekking tot dossiervorming - passages met betrekking tot eventuele sancties bij veroorzaking van woonoverlast, eventuele uitwisseling van gegevens en informatie met andere instanties als politie, openbaar ministerie, hulp- en zorgverleningsinstellingen - passages met betrekking tot de inschakeling van hulpverlening wanneer het noodzakelijk geacht wordt onderzoeken de corporaties een (problematisch) woonverleden van (potentiële) huurders de corporaties stellen gezamenlijk een vragenlijst/ intakelijst op welke tijdens de intakefase met (potentiële) huurders wordt gebruikt bij toekomstige evaluaties worden de verschillende werkwijzen geëvalueerd, dit kan aanleiding zijn om de werkwijzen tijdens de intakefase te wijzigen Dossiervorming & informatie Achtergrond: Het door betrokken partijen vroegtijdig signaleren van gevallen van woonoverlast is belangrijk. Hoe eerder een situatie van woonoverlast aangepakt wordt hoe eerder mogelijke escalaties kunnen worden voorkomen. Gezien de vaak complexe en diverse achtergronden van overlastgevers is een goede informatiewisseling tussen partijen van belang. Het gaat hierbij om uitwisseling over de oorzaken en achtergronden van de overlastgever voor het geven van woonoverlast, de mate en aard van de woonoverlast, etc.. Het daarnaast vanaf de eerste melding opbouwen van dossiers betreffende de woonoverlast en het gedrag van extreme overlastgevers is in het gehele proces essentieel. Een goed opgebouwd dossier omvat de motivering om in een concrete situatie een bepaalde aanpak van de woonoverlast voor te staan. Ook voor de gang naar de rechter in het kader van een eventuele uitzetting of uitplaatsing is een goed opgebouwd dossier essentieel. Doel: vroegtijdige signalering, onderlinge informatie-uitwisseling en daarnaast een goede dossieropbouw dragen bij aan een adequate aanpak van woonoverlast. 8 protocol woonoverlast 24 november 2005
Maatregelen: potentiële en dreigende situaties van woonoverlast worden gesignaleerd in het Wijkzorgteam in eerste instantie proberen de corporaties de woonoverlast via bemiddeling of het aanspreken op gedrag aan te pakken (fase 1) informatie-uitwisseling over potentiële situaties van woonoverlast vindt plaats in het Wijkzorgteam partijen dragen zorg voor een goede dossieropbouw bij situaties van woonoverlast in het kader van een adequate aanpak van woonoverlast dragen partijen indien noodzakelijk dossiers aan elkaar over het overdragen van dossiers dan wel het uitwisselen van informatie over situaties van woonoverlast is mogelijk wanneer dit in het huurcontract is aangegeven Fase 1: bemiddelingsfase Achtergrond: In eerste instantie wordt getracht via bemiddeling de woonoverlast aan te pakken. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt in situaties van woonoverlast waarbij acuut dan wel geen acuut ingrijpen gewenst is. Indien sprake is van overlast als gevolg van crimineel gedrag, direct optreden van de politie gewenst is, er sprake is van een levensbedreigende situatie, dan wel ernstige psychische en/ of sociale problematiek wordt de politie en het openbaar ministerie bij de overlastsituatie betrokken. Indien geen acuut ingrijpen (meer) noodzakelijk is wordt door de betreffende woningcorporatie getracht via bemiddeling de woonoverlast te verminderen. Het gaat hierbij onder andere om zaken als: geluidsoverlast, slecht onderhouden tuinen, slecht onderhouden portieken, overlast door huisdieren, illegale inwoning, intimidatie, burenruzies, dealen vanuit de woning. Deze lijst is niet uitputtend. Doel: door bemiddeling met omwonenden dan wel aanspreken van de overlastgever(s) op zijn of haar gedrag proberen de woonoverlast te verminderen. Maatregelen: politie en het openbaar ministerie worden betrokken bij woonoverlast waarbij acuut ingrijpen gewenst is situaties van woonoverlast waarbij geen acuut ingrijpen (meer) noodzakelijk is worden in eerste instantie behandeld en aangepakt door de betreffende corporatie de aanpak in de bemiddelingsfase richt zich op bemiddeling tussen de overlastgever en de overlastontvanger en de overlastgever(s) aanspreken op zijn of haar gedrag de corporaties dragen zorg voor een goede voorlichting (wijze van melding, voortgang aanpak van situatie van woonoverlast, etc..) richting slachtoffers van woonoverlast indien na bemiddeling dan wel aanspreking op gedrag sprake blijft van aanhoudende extreme woonoverlast wordt overgegaan naar fase 2: de hulpverleningsfase protocol woonoverlast 24 november 2005 9
Fase 2: hulpverleningsfase Achtergrond: De oorzaken en achtergronden van woonoverlast zijn complex. Vaak is woonoverlast gerelateerd aan psychiatrische/ psychische problematiek, alcohol- of drugsgebruik, criminaliteit, asociaal gedrag of een combinatie van deze factoren bij de overlastgever. Het bieden van begeleiding en hulpverlening aan de overlastgever is dan ook een middel om de woonoverlast te verminderen. Doel: door bepaalde vorm van begeleiding of hulpverlening verminderen van woonoverlast. Maatregelen: indien de bemiddelingsfase (fase 1) geen of onvoldoende resultaat oplevert brengt de betreffende corporatie de casus in het Wijkzorgteam in ook andere partijen kunnen een casus betreffende woonoverlast inbrengen in het Wijkzorgteam in het Wijkzorgteam wordt bepaald of sprake is van een situatie van extreme woonoverlast in het Wijkzorgteam wordt gezamenlijk een interventiestrategie bepaald met betrekking tot de mate, de aard en de (wijze van) financiering van de hulpverlening inzake de aanpak van de woonoverlast onderdeel van deze interventiestrategie is ook het bepalen van de mate en de wijze van hulpverlening aan de slachtoffers van woonoverlast de corporaties kunnen in de praktijk goed huurdergedrag belonen (verbetering woongedrag in overlastsituatie dan wel bij adequaat handelen van omwonenden) periodiek brengt de betreffende corporatie in overleg met de betrokken hulpverlening verslag uit in het Wijkzorgteam inzake de voortgang van de casus. Zonodig kan hier bijstelling van de hulpverlening plaatsvinden indien door hulpverlening en begeleiding de woonoverlast is gestaakt wordt de casus teruggegeven aan de betreffende corporatie indien geen verbetering optreedt als gevolg van begeleiding en hulpverlening en er blijft sprake van aanhoudende woonoverlast wordt de betreffende casus in fase 2 afgesloten in het Wijkzorgteam, tevens wordt bepaald welke vervolgfase wordt ingezet bij het bepalen van de vervolgfase in het Wijkzorgteam wordt tevens verkend welke vorm(en) van hulpverlening en begeleiding en de (wijze van) financiering hiervan gedurende het vervolgtraject ingezet moeten worden Fase 3: drang- en dwangfase Achtergrond: Indien door de maatregelen in eerdere fasen geen of onvoldoende sprake is van een vermindering van woonoverlast treedt de sanctiefase in werking. Vaak komt woonoverlast voort uit asociaal en hufterig gedrag. 10 protocol woonoverlast 24 november 2005
Het dreigen met sancties als uitzetting kan een positieve invloed hebben op het woongedrag van overlastgevenden. Doel: door het stellen van sancties/ dreiging tot uitzetting trachten te verminderen van woonoverlast Maatregelen: bij overgang naar fase 3 wordt tegelijkertijd met de afsluiting van een eerdere fase in het Wijkzorgteam bepaald welke sancties worden gesteld in de sanctiefase (fase 3) aan de extreme overlastgever wordt door de betreffende corporatie aangegeven dat indien het problematisch woongedrag niet gestaakt wordt overgegaan wordt tot uitzetting/ uitplaatsing, dan wel een andere vorm van sanctionering indien door het stellen van sancties/ dreiging tot uitzetting de woonoverlast is gestaakt wordt de casus teruggegeven aan de betreffende corporatie mocht binnen een redelijk termijn de woonoverlast niet zijn gestaakt dan wordt fase 3 afgesloten in het Wijkzorgteam, tevens wordt bepaald welke vervolgfase wordt ingezet Fase 4: gerichte plaatsing Gerichte plaatsing bij situaties van woonoverlast Achtergrond: Indien door de maatregelen in eerdere fasen geen of onvoldoende sprake is van vermindering van woonoverlast treedt de fase van gerichte plaatsing in werking. Woonoverlast kan gerelateerd zijn aan de buurt of straat waar een overlastgever woont. Het bieden van een nieuwe woonomgeving waarbij de overlastgever wordt gecorrigeerd door de omwonenden kan bijvoorbeeld positieve effecten hebben op het woongedrag. Doel: bieden van een 2de kans in een normale woning, uitzetten en herhuisvesten in de kernvoorraad. Maatregelen: bij overgang naar fase 4 wordt tegelijkertijd met de afsluiting van een eerdere fase in het Wijkzorgteam een herhuisvestingsadvies bepaald in het herhuisvestingsadvies wordt aangegeven waar een eventuele herhuisvesting kan plaatsvinden, tevens wordt in het herhuisvestingsadvies aangegeven onder welke voorwaarden herhuisvesting plaatsvindt de voorwaarden waaronder herhuisvesting kan plaatsvinden kunnen onder andere betrekking hebben op: - verplicht karakter van hulpverlening/ begeleiding - tijdelijkheid van het huurcontract - verhuur van de woning via de hulpverlening/ begeleiding - betreding van de woning in het herhuisvestingsadvies worden tevens de belangen afgewogen van de straat/ buurt waar de eventuele herhuisvesting plaatsvindt de daadwerkelijke herhuisvesting vindt plaats door de corporatie. Periodiek brengt de betreffende corporatie in overleg met de betrokken hulpverlening verslag uit in het Wijkzorgteam van de resultaten van de herhuisvesting. Zonodig kan bijstelling van de hulpverlening plaatsvinden indien door de herhuisvesting de woonoverlast is gestaakt wordt de casus teruggegeven aan de betreffende corporatie mocht ook in de nieuwe woning/ woonomgeving de woonoverlast niet zijn gestaakt dan wordt fase 4 afgesloten in het Wijkzorgteam, tevens wordt bepaald welke vervolgfase wordt ingezet protocol woonoverlast 24 november 2005 11
Gerichte plaatsing bij nieuwe huurders Achtergrond: Naast het door herhuisvesten gericht plaatsen van overlastgevenden kan het ook wenselijk zijn dat nieuwe huurders gericht worden gehuisvest. Het gaat hier om een categorie van extreem overlastgevenden waarbij nog geen sprake is van een gecoördineerde aanpak van woonoverlast. De woningcorporaties hanteren verschillende wijzen van woningtoedeling. In de praktijk komt het voor dat bijvoorbeeld door het lotingsysteem een ongelukkige plaatsing plaatsvindt. Door de partijen is gezamenlijk geconstateerd dat situaties van woonoverlast kunnen worden voorkomen door deze categorie van extreem overlastgevenden gericht te huisvesten en dus bij deze groep indien noodzakelijk beperkingen aan de huisvestingswens op te leggen. Door partijen wordt aangegeven dat (de verhuiswensen van) deze categorie van extreme overlastgevers in Enschede bekend is. Over deze categorie van gevallen vindt momenteel informeel en op ad hoc basis overleg plaats tussen de verschillende woningcorporaties. Ook wordt indien gewenst overleg gepleegd met de politie. Doel: Door het gericht plaatsen van deze categorie extreme overlastveroorzakers worden potentiële conflictsituaties voorkomen. Voor het gericht plaatsen komen alleen de extreme overlastgevers in aanmerking. Maatregelen: bij huisvesting van extreme overlastveroorzaker(s) waarbij nog geen sprake is van een gecoördineerde aanpak tussen de verschillende partijen treden indien noodzakelijk de corporaties sturend op en gaan over tot gerichte plaatsing. In deze categorie van gevallen kunnen de corporaties beperkingen opleggen aan de huisvestingswensen van huurders in situaties van (her)huisvesting van extreme overlastveroorzakers(s) waarbij nog geen sprake is van een gecoördineerde aanpak tussen de verschillende partijen kunnen de corporaties de casus ter advisering voorleggen aan het Wijkzorgteam. Fase 5: uitzettingsfase Achtergrond: Indien door de maatregelen in eerdere fasen geen of onvoldoende sprake is van vermindering van woonoverlast volgt de procedure tot uitzetting/ uitplaatsing. Deze categorie van hardnekkige en extreme overlastveroorzakers is niet meer handhaafbaar in een normale woonomgeving. Doel: categorie niet plaatsbaar, uitzetting tot gevolg. Maatregelen overlastgevenden: voor die gevallen welke dusdanige extreme vormen van woonoverlast veroorzaken, waarbij bemiddeling en/ of hulpverlening en/ of het stellen van sancties en/ of herhuisvesting geen resultaat heeft opgeleverd, volgt uitzetting/ uitplaatsing bij overgang naar fase 5 wordt tegelijkertijd met de afsluiting van een eerdere fase in het Wijkzorgteam een standpunt bepaald inzake het besluit tot uitplaatsing tegelijkertijd met de standpuntbepaling inzake de uitplaatsing wordt in het Wijkzorgteam tevens een standpunt bepaald inzake plaatsing in een bijzondere woonvoorziening, huisvesting in de maatschappelijke opvang dan wel een andere oplossing op basis hiervan gaat de betreffende corporatie over tot ontbinding van het huurcontract/ procedure tot uitzetting 12 protocol woonoverlast 24 november 2005
Fase 6: bijzondere woonvoorziening Achtergrond: Indien door de maatregelen in eerdere fasen geen of onvoldoende sprake is van vermindering van woonoverlast en het besluit tot uitzetting in fase 5 genomen is bestaat een mogelijkheid voor plaatsing in een bijzondere woonvoorziening. Een dergelijke bijzondere woonvoorziening is momenteel in Enschede niet beschikbaar en zal gecreëerd moeten worden. Deze voorziening is gericht op een bijzonder kleine groep, extreme probleemveroorzakers welke niet handhaafbaar zijn in een normale woonomgeving. Doel: gecontroleerde huisvesting in een bijzondere woonvoorziening. Maatregelen overlastgevenden: voor die uitzonderlijke gevallen welke dusdanige extreme vormen van woonoverlast veroorzaken, waarbij bemiddeling/ hulpverlening en/ of het stellen van sancties en/ of eventuele herhuisvesting geen resultaat heeft opgeleverd (en dus niet handhaafbaar zijn in een normale woonomgeving) en waarbij in fase 5 een besluit tot uitplaatsing is genomen en waarbij tevens besloten is tot plaatsing in een bijzondere woonvoorziening, wordt een bijzondere woonvoorziening gerealiseerd bij overgang naar fase 6 wordt bepaald onder welke voorwaarden huisvesting kan plaatsvinden in een bijzondere woonvoorziening de voorwaarden waaronder huisvesting in een bijzondere woonvoorziening kan plaatsvinden kunnen onder andere betrekking hebben op: - verplicht karakter van hulpverlening/ begeleiding - tijdelijkheid van huurcontract - verhuur van woning via hulpverlening en of begeleiding - betreding van woning periodiek brengt de corporatie in overleg met de betrokken hulpverlening verslag uit in het Wijkzorgteam van de resultaten van de huisvesting in een bijzondere woonvoorziening. Zonodig kan bijstelling van de hulpverlening plaatsvinden mocht ook in een bijzondere woonvoorziening de overlastgevende niet handhaafbaar zijn dan wordt fase 6 afgesloten in het Wijkzorgteam en volgt uitzetting uit de bijzondere woonvoorziening Maatregelen realisering bijzondere woonvoorziening in eerste instantie krijgt een bijzondere woonvoorziening een tijdelijk karakter, monitoring en evaluatie dienen uit te wijzen of een permanente bijzondere woonvoorziening gewenst is de gemeente verricht een locatieonderzoek naar de plaatsingsmogelijkheden van een dergelijke bijzondere woonvoorziening, de protocolpartners worden betrokken bij de formulering van criteria waaraan de lokatie en de bijzondere woonvoorziening moet voldoen bij het verrichten van dit locatieonderzoek wordt geput uit de ervaringen van andere gemeenten omtrent het realiseren van een dergelijke voorziening de corporaties zijn verantwoordelijk voor het realiseren, financieren en beheren van de bijzondere woonvoorziening. In de Wijkzorgteams vindt gecoördineerde afstemming plaats op het gebied van de inzet van hulpverlening protocol woonoverlast 24 november 2005 13
7 Ondertekening protocol Woningcorporatie Domijn, algemeen directeur, de heer A.L. Toering Woningcorporatie De Woonplaats, directeur bestuurder, de heer F. Cateau Woningstichting Ons Huis, directeur bestuurder, de heer ing. H.P.J. Dercksen 14 protocol woonoverlast 24 november 2005
Politie Twente, districtchef, de heer F.E. Jansen MPM Openbaar Ministerie, officier van justitie, mr. K.J.L. de Valk Gemeente Enschede, wethouder wonen, leefomgeving, grondzaken, de heer ir. R.W. Bleker protocol woonoverlast 24 november 2005 15
Colofon Protocolpartners: Woningcorporatie Domijn, Woningcorporatie De Woonplaats, Woningstichting Ons Huis, Politie Twente, Openbaar Ministerie en Gemeente Enschede Opgesteld: oktober/ november 2005 Redactie protocol woonoverlast: Gemeente Enschede, DSOB, afdeling Ruimtelijk Beleid Ontwerp: Digidee Ontwerpstudio 24 november 2005 Datum ondertekening 13 december 2005 Datum vaststelling college van burgemeester en wethouders van Enschede