Wijzen op zoek naar een koning Startscherm Een bijeenkomst op drie niveaus: (tekst voorlezen) Als we een Bijbeltekst lezen als verhaal uit het verleden, is het alsof de tekst een venster is waardoor we de wereld van 2000 jaar geleden kunnen bekijken. De historisch-kritische exegese leert ons het gebeuren te situeren in zijn historische en sociale context. Zo kunnen we de kloof tussen de mensen in de tekst en onszelf een beetje minder breed maken. Dat is nodig om ons vandaag betrokken te weten bij het verhaal. ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 1/11
De tekst houdt ons ook een spiegel voor waarin we onszelf herkennen. Mensen van toen en van vandaag hebben immers veel gemeenschappelijke kenmerken en gedragingen. Door ons in te leven in de personages en het gebeuren te actualiseren, worden de diepere levensvragen (hermeneutische knooppunten) blootgelegd waarmee de tekst ons confronteert. Maar de tekst schept ook een eigen wereld waar we mogen binnentreden om er deel van te gaan uitmaken. Hij is als een icoon die de kijker binnenvoert in een wereld waarin God aanwezig is. Iconen in de Oosterse kerken zijn geen realistische afbeeldingen maar verbeelden de wereld van God. Die wereld willen we op het spoor komen door het toekomstvisioen te verwoorden dat deze tekst oproept. Zo kan deze toekomst vandaag al beginnen. Animatiefilmpje als opstapje. Hoe ga je om met iets wat onbekend is? Dit slaat zowel op de benadering van de Bijbeltekst als op de inhoud ervan: de zoektocht van de wijzen naar een voor hen onbekende koning. We volgen de wijzen op hun tocht. ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 2/11
(tekst lezen) Commentaar bij het begrip magiërs (zie exegetisch commentaar in het eerste deel) (tekst lezen) De wijzen komen in Jeruzalem omdat ze menen dat de pasgeboren koning wel in het paleis te vinden is. Maar daar weten ze van niets. Herodes schrikt omdat hij zich bedreigd voelt. (tekst lezen) (tekst lezen) In het geheim: dit laat vermoeden dat Herodes iets van plan is dat niet mag gezien worden. In de verzen die volgen op dit verhaal lezen we hoe hij alle pasgeboren jongens in Betlehem laat vermoorden. Zo meent hij zijn rivaal uit te schakelen. (tekst lezen) ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 3/11
(tekst lezen) Laten we dan nu even stilstaan bij een aantal aspecten uit dit verhaal. De begeleider kan aan de hand van deze herkenningspunten voor vandaag ook nog exegetische achtergrondinformatie geven over een aantal aspecten. We verwijzen hiervoor naar het exegetisch commentaar. We lezen in het verhaal hoe deze wijze mannen op zoek gegaan zijn. Ze hebben hun land verlaten omdat ze de nieuwe koning wilden huldigen. Ook vandaag zoeken mensen naar wat waardevol is en zijn ze bereid daarvoor veel achter te laten. ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 4/11
De wijzen zijn vertrokken omdat ze een ster gezien hebben. Ze volgen haar tot ze bij het huis aankomen waar Maria en het kind te vinden zijn. De opvatting dat bij de geboorte van een koning of heerser een ster aan de hemel verscheen, was algemeen verspreid in die tijd. Alexander de Grote, Nero en vele anderen hadden zo een eigen ster. In zijn verkondiging maakt Matteüs dus gebruik van deze eigentijdse manier van denken om over Jezus' geboorte als iets bijzonders te schrijven. Vele volkeren overal ter wereld hebben iets met sterrenbeelden en speciale sterren aan de hemel. De Nederlandse taal heeft ook een reeks uitdrukkingen en spreekwoorden met het woordje ster. (tekst lezen) De ster is in dit verhaal een wegwijzer. De hogepriesters en Schriftgeleerden in Jeruzalem gebruikten de Bijbelse geschriften als wegwijzers. Maar ook mensen kunnen de weg wijzen wanneer we op zoek zijn in ons leven. ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 5/11
Er is in dit verhaal sprake van verschillende koningen. Herodes is de koning die de Romeinen hebben aangesteld in Jeruzalem. De wijzen zijn op zoek naar een pasgeboren koning van de joden. En die wijzen worden in de volksmond ook koningen genoemd. Het gaat om drie verschillende types van koningen. Herodes is de machthebber die er alles voor doet om zijn koningschap te behouden. (zie ook exegetisch commentaar) Hij laat alle kinderen jonger dan 2 jaar vermoorden om zeker te zijn dat de pasgeboren koning erbij is. De magiërs die uit het Oosten kwamen op zoek naar de pasgeboren koning zijn wijze mensen. Zij herkennen en erkennen die nieuwe koning in het kind dat ze vinden. De volwassen Jezus krijgt na zijn arrestatie van Pilatus de vraag of Hij koning is. Hij beaamt dit. Maar voor Hem betekent koning zijn iets heel anders dan voor iemand als Herodes. Het Griekse werkwoord proskyneô dat in het Nederlands met huldigen werd vertaald, betekende in die tijd dat men zich plat ter aarde neerwierp voor diegene die men hulde wilde brengen. In onze westerse traditie drukken we dit meestal uit door neer te knielen. Ook aanbidden is een mogelijke vertaling. Wij kunnen ons vandaag niet meer voorstellen dat we nog voor iemand plat op de grond zouden gaan liggen. Door de knieën gaan kreeg gaandeweg ook een erg negatieve betekenis die gelijk staat met verliezen. We spreken wel nog over een aanbidder wanneer we de vurige verliefdheid van iemand willen benoemen. De verliefde wil zijn geliefde op een voetstuk plaatsen. Liefde leidt tot eerbied en maakt de ander groot. Denk maar aan het voetwassingsverhaal in het Johannesevangelie (Joh 13). Jezus verkondigt en toont dat de grootste de dienaar van allen moet zijn. Wie echt liefheeft, wil de ander groot maken en is bereid te knielen. ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 6/11
Het is een verbazingwekkende logica die we terugvinden doorheen heel de Bijbel. God keert onze begrippen om. Denken we maar aan het Magnificat, het lied dat Maria zingt en dat door de Kerk in het avondgebed is overgenomen. (Lc 1,46-55) of aan Jezus die een kind in het midden plaatst als Hij het over de grootste in het Koninkrijk van God heeft. (tekst lezen) De wijzen hebben het paleis verlaten en zijn op weg gegaan naar Betlehem, de plaats door Herodes aangeduid. En opeens zien ze weer de ster die hen voordien de weg had gewezen. Dat geeft hen een buitengewoon grote vreugde. We kunnen ons afvragen wat hen die grote vreugde geeft. Is het opluchting omdat ze weg zijn uit de bedreigende sfeer van het paleis? Zijn ze blij omdat hun vertrouwde wegwijzer opnieuw zichtbaar is? Beseffen ze dat ze bijna op hun bestemming zijn aangekomen? ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 7/11
Ze vinden het kind en zijn moeder. Elke pasgeborene vertedert en roept verwondering en bewondering op. Jezus verschilde daarin niet van een andere baby. (filmpje gewoon laten bekijken en de reacties observeren) Aansluiten bij de reacties: ook vandaag heeft elke geboorte iets goddelijks. God laat zich kennen in een klein, weerloos mensenkind. Hij wordt zichtbaar in wat kwetsbaar is en klein. Hij komt niet met vertoon van macht. Het verhaal vertelt dat de wijzen langs een andere weg naar huis gaan. Letterlijk, omdat ze niet terug willen gaan naar Herodes. Maar ook figuurlijk. Door de ontmoeting met de pasgeboren koning hebben ze iets nieuws ontdekt en zijn ze veranderd. Bepaalde ontmoetingen kunnen een mens diep raken en veranderen. ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 8/11
We hebben het verhaal samen gelezen. We hebben wat informatie gekregen over de tekst en de context. We hebben stilgestaan bij bepaalde woorden en zinnen om ons in te leven in het gebeuren. Hiermee hebben we door het venster gekeken naar het verleden en in de spiegel naar vandaag. Nu willen we tijd maken voor het visioen van de toekomst dat in deze tekst naar voren komt. Jullie hebben allemaal een blad gekregen van die wenkende toekomst. We stellen haar voor onder 4 thema s. Maar dat wil niet zeggen dat er nog andere zijn die we hier niet vernoemen. Want het visioen laat zich niet vangen. Het blijft ook een beetje ongrijpbaar en groeit door er samen over te praten. Het verhaal van de wijzen op zoek naar een koning draagt in zich de sporen van een nieuwe wereld zoals God die bedoeld heeft. Daarin zijn de rollen omgekeerd. De machthebbers van vandaag verliezen er hun macht. De echte koning is te vinden in het kwetsbare kind Jezus. Hij zal later een herder zijn voor zijn mensen en vooral aandacht hebben voor de armen en de kleinen. Hij keert de wereld op zijn kop, vandaar de combinatie van machtig en kwetsbaar, twee begrippen die in onze samenleving normaal gezien niet samengaan. We lazen in het verhaal hoe Herodes zich bedreigd voelt door de pasgeboren koning. De wijzen echter zijn ernaar op zoek om dat nieuwe leven hulde te brengen. Ze denken eerst dat ze het in het paleis moeten zoeken maar ze kunnen de eigen verwachtingen loslaten om de koning te vinden in een eenvoudig huis. Ze wensen dat nieuwe leven het beste toe en geven het hun rijke geschenken, het beste wat ze hebben. En daarna verdwijnen ze uit beeld. In het evangelie wordt over hen niets meer verteld. Het draait niet om hen maar om de nieuwe koning. Matteüs vertelt hoe het vreemde mensen uit het oosten zijn die als eerste Jezus komen huldigen. Ze komen in Jeruzalem met de boodschap dat er een nieuwe koning is geboren. Het grote nieuws van Gods menswording klinkt het eerst uit de mond van vreemdelingen. Zij zorgen ervoor dat de geleerden van het land, de Schriftgeleerden, in hun boeken gaan zoeken naar informatie. ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 9/11
Schoonheid schuilt in het kleine. De grote wijze mannen die van ver gekomen zijn, durven knielen voor het pasgeboren kindje. Ze vinden waarnaar ze zoeken niet in het paleis maar in een huis van gewone mensen. Ze zijn wijs en verstaan de tekens, durven zekerheden loslaten om op zoek te gaan naar wat echt belangrijk is en ontdekken zo wat hen vreugde geeft. We hebben een aantal elementen opgenoemd van hoe de wereld er zou kunnen uitzien als het toekomstvisioen van deze tekst werkelijkheid wordt. We nemen nu wat tijd om al die zinnetjes te herlezen en aan te duiden waardoor je aangesproken wordt. Na XX minuten persoonlijk nadenken in stilte, kunnen we aan elkaar vertellen wat ons het meest aanspreekt en waarom. En misschien denken jullie nog aan andere elementen uit het verhaal die het visioen verder aanvullen. We gaan ook op zoek naar wat dat visioen voor ons vandaag kan betekenen. Zien we al iets gerealiseerd? En horen we er een uitdaging in om zelf iets te veranderen in ons leven? Op het blad met de Bijbeltekst staan de 2 vragen geformuleerd. (overzicht mag zichtbaar blijven tijdens de stille tijd en de uitwisseling) Als afsluiting van onze uitwisseling tonen we graag nog een kort filmpje van kinderen die driekoningen gaan zingen. Eigenlijk is het een oude traditie die de omgekeerde wereld van het visioen uitdrukt. Kinderen zijn koning op die dag. En het gebruik ontstond opdat de armsten wat extra zouden ontvangen van de vrijgevige rijken bij wie werd aangebeld. (op startknop onderaan op de foto drukken om het filmpje af te spelen) Om de bijeenkomst af te sluiten willen we het nog even stil maken en de Bijbeltekst opnieuw beluisteren. (naargelang de groep kan er ruimte voor stilte en of spontaan gebed of voorbeden ingebouwd worden) We luisteren naar een lied waarvan de Nederlandse tekst naast de video staat. Kardinaal Newman schreef de tekst die velen intussen kennen. Net zoals de wijzen, vraagt hij om leiding bij de tocht doorheen het leven. ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 10/11
Deze tekst kan eventueel nog als poëtische afsluiter gelezen worden. Het gedicht komt ook bij het begin voor in een licht andere versie. Het is daar echter niet in het pad opgenomen. Maar wie dat wenst kan het ook bij het begin lezen. Buiten het pad van de prezi: Extra 1: Wanneer de bijeenkomst plaats vindt in de advent, kan dit lied gebruikt worden in plaats van het lied dat in het pad is opgenomen. Daarvoor gebruik je de muis om na de driekoningenzangertjes uit te zoomen en dan deze afbeelding aan te klikken. Onderaan het videobeeld zit de startknop om het lied te laten horen. Extra 2: De prezi bevat ook nog een tekstanalyse van het verhaal met in de marges stukjes commentaar en andere Bijbelteksten waarnaar verwezen kan worden. Dit blad bevindt zich onderaan en is via de muis bereikbaar. De onderdelen zijn aanklikbaar. Dit blad kan een hulp zijn bij de voorbereiding maar geeft, volgens ons, teveel informatie voor een doorsnee groepsgebeuren. ToBiAS Handleiding prezi Wijzen op zoek naar een koning 11/11