Multiniveau-verdeelmodel WWB/participatiewet Bestuurlijke conferentie 5 maart 2014 Arjan Soede en Maroesjka Versantvoort Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 1
Kans op bijstand? Rianne Alleenstaand 1 kind 42 jaar Nederlands Huurwoning 16% Ayoub en Omaima Dirk-Jan en Edith Samenwonend 2 kinderen 45 en 40 jaar Nederlands Koopwoning 0,2% Gehuwd 1 kind 35 en 29 jaar Marokkaans Huurwoning 5% Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 2
Kans op bijstand? Esmée Alleenstaand Geen kinderen 26 jaar Nederlands Huurwoning Jacob en Tineke Gehuwd Geen kinderen thuiswonend 62 en 61 jaar Nederlands Koopwoning 0,1% 3% Georgina Alleenstaand 1 kind 28 jaar Surinaams Huurwoning 28% Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 3
Omgeving heeft ook invloed <> Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 4
Kans is afhankelijk van meerdere niveaus Multiniveau-analyse houdt hier rekening mee regio1 gemeente1 gemeente2 wijk1 wijk2 wijk3 wijk 4 wijk5 Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 5
Hoe bepalen we de kans op bijstand? - Het SCP heeft een multiniveau-model gemaakt voor huishoudens - Op basis van een representatieve, landelijke database met meer dan 107.000 huishoudens - Analyse welke factoren de kans op bijstand bepalen > onderscheid naar huishouden, regio, gemeente en buurt Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 6
Verschil in kansen huishoudenstype Kans op bijstand in vergelijking met een alleenstaande Eenoudergezin vrouw Eenoudergezin man Paar zonder kinderen Paar met kinderen Verschil in kansverhouding op bijstand: 3 keer zo groot 1,3 keer zo groot 10 keer zo klein 2,5 keer zo klein Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 7
Verschil in kansen overige kenmerken Huurwoning Niet-westerse achtergrond Lage opleiding Hoge opleiding AO-uitkering Arbeidsbeperking Verschil in kansverhouding op bijstand: 11 keer zo groot 2 keer zo groot 2 keer zo groot 1,4 keer zo klein 5 keer zo klein 4 keer zo groot 15-24 jaar 2,3 keer zo klein 55-65 jaar 1,5 keer zo groot Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 8
Invloed omgeving? <> Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 9
Verschil in kansen buurt en regio kenmerken Gemiddelde woningwaarde 100.000 euro hoger Lagere leefbaarheid Lage beschikbaarheid van werk Netto arbeidsparticipatie 1% hoger Verschil in kansverhouding op bijstand 1,3 keer zo klein 1,3 keer zo groot 1,2 keer zo groot 1,1 keer zo klein Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 10
Verschil in kansen effecten op Corop-niveau Er zijn specifieke verschillen tussen regio s (arbeidsmarkt, ligging, cultuur, etc) die niet eenduidig te verklaren zijn. Deze kunnen worden meegenomen via een correctie op de kans Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 11
Het verdeelmodel Deze kansen op bijstand van huishoudens zijn de basis voor het verdeelmodel Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 12
Verdeelmodel Stap 1. Berekenen kansen op bijstand voor huishoudens in Nederland op basis van kenmerken huishouden en resultaten schattingsmodel. Gaat om 12.000 huishoudenstypen. Kans: 0,2% 16% 3% 0,1% 28% 5% Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 13
Verdeelmodel Stap 2. Vermenigvuldigen kansen * normbedragen om geschat bijstandsbedrag per huishoudentype te verkrijgen Kans: 0,2% 16% 3% 0,1% 28% 5% Norm: 18.550 17.757 14.425 18.550 17.757 18.550 Bedrag: 45 2.917 388 26 5.015 870 Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 14
Verdeelmodel Stap 3. Vermenigvuldigen kansen * normbedragen om geschat bijstandsbedrag per huishoudentype te verkrijgen Kans: 0,2% 16% 3% 0,1% 28% 5% Norm: 18.550 17.757 14.425 18.550 17.757 18.550 Bedrag: 45 + 2.917 + 388 + 26 + 5.015 + 870 Budgetbedrag is 9.261 Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 15
Voor elke gemeente een dergelijke berekening Aantal Verwacht huishoudens Verwacht aantal Verwachte in uw percentage in de huishoudens uitgaven VOORBEELD GEMEENTE X gemeente bijstand in de bijstand (x 1000 euro) Aantal huishoudens 61.110 6,7 4.080 67.984 Naar huishoudenstype: - Alleenstaanden 16.940 8,7 1.470 20.938 - Eenoudergezin-man 1.140 6,2 70 1.250 - Eenoudergezin-vrouw 6.920 24,5 1.700 30.113 - Paren zonder kinderen 12.310 1,2 140 2.655 - Paren met kinderen 23.810 3,0 700 13.029 Naar koop/huur - Wonend in een huurwoning 25.830 14,7 3.810 63.328 - Wonend in een koopwoning 35.280 0,8 280 4.656 Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 16
Inzicht voor een gemeente in het toegekende budget Aantal Verwacht huishoudens Verwacht aantal Verwachte in uw percentage in de huishoudens in uitgaven VOORBEELD GEMEENTE X gemeente bijstand de bijstand (x 1000 euro) Naar herkomst - Autochtoon of westerse allochtoon 29.110 3,2 920 14.798 - Niet-westerse allochtoon 32.000 9,9 3.160 53.187 Naar leeftijd - Zonder een 15-24 jarige in huish. 42.840 7,2 3.100 51.043 - Met een 15-24 jarige in huish. 18.270 5,4 980 16.941 - Zonder een 55-64-jarige in huish. 47.070 6,8 3.210 54.124 - Met een 55-64-jarige in huish. 14.040 6,2 870 13.860 Etc Vergelijken met daadwerkelijke uitgaven biedt mogelijkheid tot sturing Rekenmodule is mogelijk Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 17
Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 18
Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 19
Historische verdeling bij kleine gemeenten Voorkeursmodel Objectief verdelen voor gemeenten vanaf 40.000 inwoners Historisch verdelen voor gemeenten tot 15.000 inwoners Deels historisch deels objectief voor gemeenten 15.000-40.000 Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 20
Twee mogelijke varianten Variant A Grens ligt bij 25.000 in plaats van 15.000 Grens bij 40.000 blijft gehandhaafd Variant B Verschillen in economie/ligging/cultuur in regios (Corop-niveau) worden meegenomen in budgetbepaling Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 21
Resultaten Hoofdmodel 25-40.000 Met Coropeffecten Gemiddeld structurele prikkelwerking 0,10 0,14 0,10 Gemiddelde herverdeeleffect (financieel resultaat) 13 11 12 Aantal > 10% tekort 97 91 83 Aantal > 10% overschot 91 82 85 - Sterke prikkel, duidelijk herverdeeleffect - Bij combinatie van varianten wordt herverdeeleffect lager: gemiddeld 10 (huidig model 9) - Introductie nieuw model geeft hogere verdeeleffecten vanwege samenloop budgetten <-> huidig model Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 22
Conclusie: eigenschappen van model (1) Grijpt aan op huishoudensniveau, houdt rekening met niveaus > betrouwbaar Bepaling budget gebeurt onafhankelijk van gevoerde bijstandsbeleid > rechtvaardig Grote prikkelwerking voor (grotere) gemeenten tot activering > Overschotten door effectief beleid komen toe aan de gemeenten Stabiliteit is goed Flexibel > mogelijkheden om nieuw beleid mee te nemen Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 23
Conclusie: eigenschappen van model (2) Uitlegbaarheid is goed - benadering is intuïtief - gebaseerd op kansstatistiek/verzekeringswiskunde - resultaattabellen bieden inzicht en zijn goed interpreteerbaar Biedt aangrijpingspunten voor gemeenten om beleid op te voeren > versterkt de financiële beheersbaarheid Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 24
Sociaal en Cultureel Planbureau 5 maart 2014 25