HILLEGERSBERG-SCHIEBROEK IN BEELD 2007

HILLEGERSBERG-SCHIEBROEK IN BEELD 2007 Martijn Epskamp Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) April 2008

Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) Auteur: Martijn Epskamp Project: 07-2746 Prijs: 20,- Adres: Goudsesingel 78, 3011 KD Postbus 21323, 3001 AH Telefoon: (010) 489 95 00 Telefax: (010) 489 95 01 E-mail: info@cos.rotterdam.nl Website: www.cos.rotterdam.nl 2

INHOUD 1 Samenvatting 5 1.1 Inleiding 5 1.2 Hillegersberg-Noord 5 1.3 Hillegersberg-Zuid 6 1.4 Molenlaankwartier 7 1.5 8 1.6 Terbregge 9 2 Inleiding 11 2.1 Onderzoeksvragen en opzet 11 2.2 Leeswijzer 11 3 Demografische informatie 13 4 Sociaal 25 4.1 Gezondheid 25 4.2 Recreatie en sport 25 4.3 Onderwijs en kinderopvang 27 4.4 Kinderen in Tel 32 4.5 Sociale betrokkenheid 32 5 Wonen 34 5.1 Fysiek; wonen en buitenruimte 34 5.2 Schoon en heel 41 6 Economie en werkgelegenheid 42 6.1 Inkomen 42 6.2 Gebruik van sociale voorzieningen 43 6.3 Werkgelegenheid 48 7 Veiligheid en overlast 55 3 Hillegersberg- in beeld 2007

Bijlage A Gebruikte bronnen 59 Bijlage B Begrippenlijst 60 Hillegersberg- in beeld 2007 4

1 Samenvatting 1.1 Inleiding Dit rapport geeft een beschrijving van de stand van zaken in de deelgemeente Hillegersberg- en haar verschillende wijken op basis van indicatoren. Daarbij wordt een vergelijking gemaakt met de stad en waar mogelijk ook een ontwikkeling in de tijd weergegeven. De indicatoren betreffen de thema s demografie, gezondheid, recreatie en sport, onderwijs, sociale betrokkenheid, wonen, economie en werkgelegenheid, en veiligheid en overlast. De hoofdstukken in dit rapport zijn ingedeeld naar thema. In deze samenvatting is voor een andere invalshoek gekozen. Deze beschrijft de verschillende wijken per thema. 1.2 Hillegersberg-Noord In 2006 is het aantal inwoners van Hillegersberg-Noord met 166 personen toegenomen, tot een totaal van 6.849 personen op 1 januari 2007. Een groot deel (74 procent) van de bevolking is autochtoon. In de wijk wonen relatief veel 65-plussers (25 procent van de bevolking). De huishoudensamenstelling in Hillegersberg-Noord is vergelijkbaar met die in. Van de vrouwen jonger dan 23 jaar heeft 4 procent kinderen (van de vrouwen in jonger dan 23 jaar heeft 6 procent kinderen). In 2006 is 13 procent van de bevolking van Hillegersberg-Noord verhuisd, tegen 16 procent van de se bevolking. In datzelfde jaar zijn 1.142 personen naar een woning in Hillegersberg-Noord verhuisd, een aantal gelijk aan 17 procent van de bevolking (het aantal personen dat in een nieuwe woning betrok betrof 15 procent van de stedelijke bevolking). Eén procent van de bevolking van Hillegersberg- Noord bestaat uit personen die korter dan twee jaar in Nederland wonen. In geldt dit voor 2 procent van de bevolking. In Hillegersberg-Noord staat één basisschoolvestiging. Deze ontvangt subsidie voor Brede School activiteiten. In 2006 behaalden kinderen uit Hillegersberg- Noord een gemiddelde Cito-score van 540,0 (de gemiddelde score van se kinderen was 533,2). De leefsituatie van de jeugd in de wijk is goed noch slecht vergeleken met de 228 andere wijken in de vier grote steden. De sociale cohesie in de wijk is relatief sterk. De actieve inzet van inwoners in hun buurt is ongeveer gemiddeld voor. In de wijk zijn 156 kinderopvangplaatsen. In Hillegersberg-Noord staan gemiddeld 19 woningen op iedere hectare grond. De wijk heeft relatief veel groenvoorzieningen. Deze beslaan 22 procent van het grondoppervlak. Op 1 januari 2007 waren er 3.378 woningen in Hillegersberg-Noord, 89 woningen meer dan op 1 januari 2006. De woningen in de wijk hebben een gemiddelde oppervlakte van 95 vierkante meter en zijn daarmee groot voor. Het deel van de woningen dat eigendom is van woningcorporaties is relatief klein (36 procent). Daar staat tegenover dat een relatief groot deel van de woningvoorraad (40 procent) uit koopwoningen bestaat. Een derde van woningen dateert van vóór 1946 en een derde uit de periode 1946-1968. De helft van de woningvoorraad bestaat uit portiek-galerijwoningen en 31 procent bestaat uit eengezinswoningen. Dit percentage is relatief hoog voor, waar slechts 23 procent van de woningvoorraad uit eengezinswoningen bestaat. De woningen in de wijk hebben over het algemeen een hoge WOZ-waarde; 60 procent van de woningen heeft een WOZ-waarde van 170.000 euro of meer. Er zijn in de wijk echter ook relatief veel woningen met een lage WOZ-waarde; 27 procent van de woningen heeft een WOZ-waarde lager dan 85.000 euro. De gemiddelde WOZ-waarde van woningen is 267.282 euro ( gemiddeld 151.800 euro). Een zeer groot deel van de inwoners (92 procent) is tevreden met de buurt (in 79 procent). De wijk scoort, net als de andere wijken van de deelgemeente en als 5 Hillegersberg- in beeld 2007

geheel, goed op de productnormeringen schoon en heel. Vergeleken met hebben relatief veel huishoudens in Hillegersberg-Noord een hoog inkomen en relatief weinig huishoudens een laag inkomen. Het gemiddelde besteedbaar inkomen per huishouden bedraagt (gestandaardiseerd naar huishoudengrootte) 25.000 euro (in is dit 18.700 euro). Het percentage bijstandsgerechtigden in de wijk ligt met 6 procent onder het se gemiddelde van 9 procent. Ook de percentages bijstandsgezinnen en niet-werkende werkzoekenden zijn lager dan van. 63 procent van de arbeidsplaatsen in Hillegersberg-Noord is te vinden in de sector nietcommerciële dienstverlening. 23 procent is te vinden in de sector handel en horeca. Op 1 januari 2007 telde Hillegersberg-Noord 24 winkels voor dagelijkse goederen. Slechts een klein deel van het winkelbestand (1 procent) staat leeg. Er zijn geen belwinkels in de wijk. In 2007 is in Hillegersberg-Noord één hennepkwekerij ontruimd. Hillegersberg-Noord scoort een 10,0 op de Veiligheidsindex. Dit is de hoogst haalbare score. Ook via het Buurtsignaleringssysteem scoort de wijk niet slecht. Relatief weinig inwoners ervaren drugsgerelateerde overlast, overlast van groepen jongeren en verkeersoverlast. 1.3 Hillegersberg-Zuid In 2006 is het aantal inwoners van Hillegersberg-Zuid met 3 personen toegenomen, tot een totaal van 7.624 personen op 1 januari 2007. In de wijk wonen relatief weinig 65-plussers (9 procent van de bevolking) en allochtonen (20 procent van de bevolking). De huishoudensamenstelling in Hillegersberg-Zuid is vergelijkbaar met die in. Slechts 28 procent van de 55-plussers in Hoogvliet-Zuid is alleenstaand (in is dit 38 procent). Van de bevolking heeft 74 procent een opleiding op mbo-niveau of hoger afgerond, tegen 56 procent in. Van de vrouwen jonger dan 23 jaar die in Hillegersberg-Zuid wonen heeft 4 procent kinderen (van de vrouwen in jonger dan 23 jaar heeft 6 procent kinderen). In 2006 is 13 procent van de bevolking van Hillegersberg-Zuid verhuisd. In datzelfde jaar zijn 939 personen naar een woning in de wijk verhuisd, een aantal gelijk aan 12 procent van de bevolking. Beide percentages zijn lager dan die van. Eén procent van de bevolking van Hillegersberg-Zuid bestaat uit personen die korter dan twee jaar in Nederland wonen. In geldt dit voor 2 procent van de bevolking. In Hillegersberg-Zuid staan drie basisschoolvestigingen. Twee vestigingen ontvangen subsidie voor Brede School activiteiten. In 2006 behaalden kinderen uit Hillegersberg-Zuid een gemiddelde Cito-score van 540,7. Deze score was veel hoger dan het se gemiddelde van 533,2. In de vier grote steden zijn er slechts 66 wijken (op een totaal van 229 wijken) waar de leefsituatie van de jeugd beter is dan in Hillegersberg-Zuid. De sociale cohesie in de wijk is relatief sterk. De actieve inzet van inwoners in hun buurt is hoog voor ; 33 procent van de inwoners heeft zich in 2007 actief ingezet voor de buurt. In de wijk zijn 291 kinderopvangplaatsen. Hillegersberg-Zuid heeft een woningdichtheid van 33 woningen per hectare grond. Er zijn relatief weinig groenvoorzieningen in de wijk. Op 1 januari 2007 waren er 3.822 woningen in Hillegersberg-Zuid, 31 woningen meer dan op 1 januari 2006. De woningen in de wijk hebben een gemiddelde oppervlakte van 89 vierkante meter, wat groot is voor. 59 procent van de woningvoorraad bestaat uit koopwoningen, 39 procent wordt verhuurd door particulieren en slechts 3 procent is eigendom van woningcorporaties. Verreweg de meeste woningen dateren van vóór 1946. Het grootste deel van de woningvoorraad bestaat uit benedenwoningen en etagewoningen. De woningen in de wijk hebben over het algemeen een hoge WOZ-waarde; driekwart van de woningen heeft een WOZ-waarde van 131.000 euro of meer. De gemiddelde WOZ-waarde van woningen is 200.433 euro ( gemiddeld 151.800 euro). Het Hillegersberg- in beeld 2007 6

percentage onderbezette woningen (57 procent) is hoog voor. Een relatief groot deel (89 procent) van de inwoners is tevreden met de buurt. De wijk scoort, net als de andere wijken van de deelgemeente en als geheel, goed op de productnormeringen schoon en heel. Vergeleken met hebben relatief veel huishoudens in Hillegersberg-Zuid een hoog inkomen en relatief weinig huishoudens een laag inkomen. Het gemiddelde besteedbaar inkomen per huishouden bedraagt (gestandaardiseerd naar huishoudengrootte) 22.400 euro (in is dit 18.700 euro). Het percentage bijstandsgerechtigden in de wijk ligt met 2 procent ver onder het se gemiddelde van 9 procent. Ook de percentages bijstandsgezinnen en niet-werkende werkzoekenden zijn veel kleiner dan van. De meeste arbeidsplaatsen in Hillegersberg-Zuid zijn te vinden in de sectoren handel en horeca en niet-commerciële dienstverlening. Op 1 januari 2007 telde Hillegersberg-Zuid 19 winkels voor dagelijkse goederen. Negen procent van het winkelbestand staat leeg (tegen 6 procent in ). Er zijn geen belwinkels in Hillegersberg-Zuid. In 2007 zijn in de wijk twee hennepkwekerijen ontruimd. Hillegersberg-Zuid scoort met een 9,3 hoog op de Veiligheidsindex. Ook via het Buurtsignaleringssysteem scoort de wijk niet slecht. Relatief weinig inwoners ervaren drugsgerelateerde overlast en overlast van groepen jongeren. 1.4 Molenlaankwartier In 2006 is het aantal inwoners van het Molenlaankwartier met 31 personen afgenomen, tot een totaal van 7.568 personen op 1 januari 2007. In de wijk wonen relatief veel 65-plussers (24 procent van de bevolking) en weinig allochtonen (20 procent van de bevolking). Een relatief klein deel van de huishoudens bestaat uit alleenstaanden (36 procent) of 1-oudergezinnen met minderjarige kinderen (2 procent). Een relatief groot deel van de huishoudens bestaat uit 2- oudergezinnen met minderjarige kinderen (26 procent) of (gehuwd) samenwonenden zonder kinderen (30 procent). 85 procent van de bevolking heeft een opleiding op tenminste mbo-niveau afgerond, tegen 56 procent in. In de wijk wonen geen moeders jonger dan 23 jaar. In 2006 is 9 procent van de bevolking van het Molenlaankwartier verhuisd. In datzelfde jaar zijn 711 personen naar een woning in de wijk verhuisd, een aantal gelijk aan 9 procent van de bevolking. Beide percentages zijn laag vergeleken met. In het Molenlaankwartier staan acht basisschoolvestigingen. Drie vestigingen ontvangen subsidie voor Brede School activiteiten. In 2006 behaalden kinderen uit het Molenlaankwartier een gemiddelde Cito-score van 540,8. Deze score was zeer hoog vergeleken met het se gemiddelde van 533,2. De leefsituatie van de jeugd in de wijk is relatief goed. In de vier grote steden zijn er slechts 21 wijken die op dit punt beter scoren (op een totaal van 229 wijken). In de wijk zijn 156 kinderopvangplaatsen. Het Molenlaankwartier heeft een woningdichtheid van 18 woningen per hectare. 18 procent van het landoppervlak van de wijk bestaat uit groenvoorzieningen, wat relatief veel is voor. Op 1 januari 2007 waren er 3.417 woningen in het Molenlaankwartier, 2 woningen minder dan op 1 januari 2006. De woningen in de wijk hebben een gemiddelde oppervlakte van 106 vierkante meter, wat groot is voor. Tweederde van de woningvoorraad bestaat uit koopwoningen en slechts 15 procent is eigendom van woningcorporaties. Iets minder dan een derde van de woningen dateert van vóór 1946 en de helft dateert uit de periode 1946-1968. Het grootste deel van de woningvoorraad bestaat uit eengezinswoningen. De woningen in het Molenlaankwartier hebben over het algemeen een hoge WOZ-waarde; 78 procent heeft een WOZ-waarde van meer dan 170.000 euro. De gemiddelde WOZ-waarde van woningen is 374.401 euro, wat uitzonderlijk hoog is voor (gemiddeld 151.800 euro). Ook het percentage onderbezette woningen (53 procent) is hoog voor 7 Hillegersberg- in beeld 2007

. Een relatief groot deel van de inwoners (42 procent) woont langer dan tien jaar op het huidige adres. Maar liefst 95 procent van de inwoners is tevreden met de buurt. Net als de andere wijken van de deelgemeente en als geheel, scoort het Molenlaankwartier goed op de productnormeringen schoon en heel. Vergeleken met hebben relatief heel veel huishoudens in het Molenlaankwartier een hoog inkomen en relatief heel weinig huishoudens een laag inkomen. Het gemiddelde besteedbaar inkomen per huishouden bedraagt (gestandaardiseerd naar huishoudengrootte) 31.100 euro (in is dit 18.700 euro). Vergeleken met de stad wonen in de wijk zeer weinig bijstandsgerechtigden, bijstandsgezinnen en niet-werkende werkzoekenden. 62 procent van de arbeidsplaatsen in het Molenlaankwartier is te vinden in de sector niet-commerciële dienstverlening. Op 1 januari 2007 telde het Molenlaankwartier 12 winkels voor dagelijkse goederen. In de wijk staan geen winkels leeg, zijn er geen belwinkels en er zijn in 2007 geen hennepkwekerijen ontruimd. Het Molenlaankwartier scoort een 10,0 op de Veiligheidsindex. Dit is de hoogst haalbare score. Ook via het Buurtsignaleringssysteem scoort de wijk goed. Relatief weinig inwoners ervaren drugsgerelateerde overlast, overlast van groepen jongeren, overlast van te hard rijdend verkeer in de buurt en agressief verkeersgedrag in de buurt. 1.5 In 2006 is het aantal inwoners van met 323 personen afgenomen, tot een totaal van 15.168 personen op 1 januari 2007. In de wijk wonen relatief weinig allochtonen (32 procent van de bevolking) en veel 65-plussers (21 procent van de bevolking). De huishoudensamenstelling is vergelijkbaar met die in. 62 procent van de bevolking heeft een opleiding op mbo-niveau of hoger afgerond. Dit percentage is hoger dan van de stad (56 procent). Van de vrouwen jonger dan 23 jaar heeft 8 procent kinderen (van de vrouwen in jonger dan 23 jaar heeft 6 procent kinderen). In 2006 is 13 procent van de bevolking van verhuisd. In datzelfde jaar zijn 1.772 personen naar een woning in de wijk verhuisd, een aantal gelijk aan 11 procent van de bevolking. Beide percentages zijn lager dan die van. Eén procent van de bevolking van bestaat uit personen die korter dan twee jaar in Nederland wonen. In staan zeven basisschoolvestigingen. Vijf vestigingen ontvangen subsidie voor Brede School activiteiten. In 2006 behaalden kinderen uit een gemiddelde Cito-score van 534,5, een iets hogere score dan het se gemiddelde. De leefsituatie van de jeugd in de wijk is relatief slecht. In de vier grote steden zijn er slechts 66 wijken die op dit punt slechter scoren (op een totaal van 229 wijken). De sociale cohesie in de wijk is iets sterker en de actieve inzet van inwoners in hun buurt iets groter dan in. In de wijk zijn 703 kinderopvangplaatsen. heeft een woningdichtheid van 16 woningen per hectare grond. 21 procent van het landoppervlak van de wijk bestaat uit groenvoorzieningen, wat relatief veel is voor. Op 1 januari 2007 waren er 7.747 woningen in, 46 woningen meer dan op 1 januari 2006. De woningen in de wijk hebben een gemiddelde oppervlakte van 81 vierkante meter, wat ongeveer gemiddeld is voor. Vergeleken met de stad worden slechts weinig woningen in de wijk door particulieren verhuurd. Het gaat hierbij om 11 procent van de woningvoorraad. Tweederde van de woningen dateert uit de periode 1946-1968. Het grootste deel van de woningvoorraad bestaat uit eengezinswoningen en portiek-galerijwoningen zonder lift. De woningen in de wijk hebben over het algemeen een hoge WOZ-waarde; slechts 3 procent van de woningen heeft een WOZ-waarde lager dan 85.000 euro. De gemiddelde WOZ-waarde van woningen is 167.698 euro ( gemiddeld 151.800 euro). Net als in is 79 procent van de inwoners tevreden met de buurt. De wijk Hillegersberg- in beeld 2007 8

scoort, net als de andere wijken van de deelgemeente en als geheel, goed op de productnormeringen schoon en heel. De inkomensverdeling in wijkt niet sterk af van die in. Het gemiddelde besteedbaar inkomen per huishouden bedraagt (gestandaardiseerd naar huishoudengrootte) 18.900 euro (in is dit 18.700 euro). Het percentage bijstandsgerechtigden is met 9 procent gelijk aan het se gemiddelde. Ook de percentages bijstandsgezinnen (16 procent), kansarme gezinnen (18 procent) en niet-werkende werkzoekenden (9 procent) zijn (vrijwel) gelijk aan die van de stad. 52 procent van de arbeidsplaatsen in is te vinden in de sector niet-commerciële dienstverlening. Verder vormen de landbouw, visserij en bouw een relatief grote arbeidsmarktsector in de wijk. Twaalf procent van de arbeidsplaatsen is te vinden in deze sector. Op 1 januari 2007 telde 31 winkels voor dagelijkse goederen. Vier procent van de winkelpanden in staat leeg (tegen 6 procent in ). In zijn weinig belwinkels. In 2007 zijn in de wijk drie hennepkwekerijen ontruimd. scoort met een 8,3 hoog op de Veiligheidsindex. Ook via het Buurtsignaleringssysteem scoort de wijk niet slecht. Relatief weinig inwoners ervaren drugsgerelateerde overlast. 1.6 Terbregge In 2006 is het aantal inwoners van Terbregge met 2 personen afgenomen, tot een totaal van 3.480 personen op 1 januari 2007. In de wijk wonen relatief veel kinderen jonger dan zes jaar (13 procent van de bevolking) en relatief weinig 65-plussers (7 procent van de bevolking). Verder is het percentage allochtonen klein (24 procent). Een relatief klein deel van de huishoudens bestaat uit alleenstaanden (18 procent). Een relatief groot deel van de huishoudens bestaat uit 2-oudergezinnen met minderjarige kinderen (40 procent). Slechts 18 procent van de 55-plussers in Terbregge is alleenstaand (tegen 38 procent in ). Van de vrouwen jonger dan 23 jaar heeft slechts 2 procent kinderen. In de stad is dit 6 procent. In 2006 is 8 procent van de bevolking van Terbregge verhuisd. In datzelfde jaar zijn 210 personen naar een woning in de wijk verhuisd, een aantal gelijk aan 6 procent van de bevolking. Beide percentages zijn klein voor. Ook het deel van de bevolking dat korter dan twee jaar in Nederland woont (1 procent) is klein. In Terbregge staat één basisschoolvestiging. Deze ontvangt subsidie voor Brede School activiteiten. In 2006 behaalden kinderen uit Terbregge een gemiddelde Cito-score van 540,4, een veel hogere score dan het se gemiddelde van 533,2. De leefsituatie van de jeugd in de wijk is goed noch slecht. In de vier grote steden zijn er 112 wijken die op dit punt slechter scoren (op een totaal van 229 wijken). De sociale cohesie in de wijk is relatief sterk en de actieve inzet van inwoners in hun buurt is relatief groot. In de wijk zijn 279 kinderopvangplaatsen. Terbregge heeft met een woningdichtheid van 8 woningen per hectare grond de laagste woningdichtheid van alle wijken van de deelgemeente. Twaalf procent van het landoppervlak van de wijk bestaat uit groenvoorzieningen (in is dat 10 procent). Op 1 januari 2007 waren er 1.297 woningen in Terbregge, 3 woningen meer dan op 1 januari 2006. De woningen in de wijk hebben een gemiddelde oppervlakte van 103 vierkante meter, wat groot is voor. Een groot deel van de woningvoorraad bestaat uit koopwoningen en relatief weinig woningen zijn eigendom van woningcorporaties. 67 procent van de woningen dateert van na 1993. Het grootste deel van de woningvoorraad bestaat uit eengezinswoningen (89 procent) en heeft een WOZ-waarde hoger dan 170.000 euro (87 procent). De gemiddelde WOZ-waarde van woningen is 290.184 euro ( gemiddeld 151.800 euro). In Terbregge zijn relatief veel woningen (46 procent) onderbezet. Maar liefst 94 procent van de inwoners is tevreden met de buurt en de wijk scoort, net als de andere wijken van de deelgemeente en als geheel, goed op de productnormeringen schoon en heel. 9 Hillegersberg- in beeld 2007

Vergeleken met hebben relatief veel huishoudens in Terbregge een hoog inkomen en relatief weinig huishoudens een laag inkomen. Het gemiddelde besteedbaar inkomen per huishouden bedraagt (gestandaardiseerd naar huishoudengrootte) 24.100 euro (in is dit 18.700 euro). De percentages bijstandsgerechtigden, bijstandsgezinnen, kansarme gezinnen en niet-werkende werkzoekenden zijn laag. De werkgelegenheid in Terbregge concentreert zich in de sectoren zakelijke diensten en niet-commerciële dienstverlening. Er zijn echter ook relatief veel arbeidsplaatsen in de sector landbouw, visserij en bouw. In Terbregge zijn geen winkels voor dagelijkse goederen, geen belwinkels en geen leegstaande winkelpanden. In 2007 is in Terbregge één hennepkwekerij ontruimd. Terbregge scoort een 10,0 op de Veiligheidsindex. Dit is de hoogst haalbare score. Ook via het Buurtsignaleringssysteem scoort de wijk goed. Relatief weinig inwoners ervaren drugsgerelateerde overlast en overlast van groepen jongeren. Hillegersberg- in beeld 2007 10

2 Inleiding Het COS maakt voor alle deelgemeenten met daarin één of meer aandachtsgebieden een publicatie met gegevens op wijkniveau, daarbij gebruikmakend van de meest actuele cijfers. Het gaat hierbij om de thema s: demografie, gezondheid, recreatie en sport, onderwijs, sociale betrokkenheid, wonen, economie en werkgelegenheid, schoon en heel en tot slot veiligheid. Onderstaande tabel laat zien welke wijken van Hillegersberg- een zogenoemde Vogelaarwijk (ook wel prachtwijk genoemd) of een herstructureringsgebied zijn. Tabel 2.1 Soort aandachtsgebied in 2007 Vogelaarwijk Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Herstructureringsgebied x De tabel laat zien dat het enige aandachtsgebieden in de deelgemeente is. is aangemerkt als herstructureringsgebied. 2.1 Onderzoeksvragen en opzet De twee centrale vragen luiden: - Hoe staan de betreffende wijken er voor op de onderscheiden thema s in vergelijking met de deelgemeente en de hele stad? - Hoe ontwikkelen deze wijken zich in de tijd op de diverse thema s? Voor het beantwoorden van deze vragen is uitsluitend gebruik gemaakt van reeds bestaande bronnen. Deze bronnen zijn terug te vinden in bijlage A. 2.2 Leeswijzer 2.2.1 Opbouw van de tabellen Van iedere indicator wordt de waarde voor de afzonderlijke wijken weergegeven evenals de waarde voor geheel Hillegersberg-. Bij tabellen met percentages wordt ook het aandeel voor gegeven. Bij tabellen met absolute aantallen zijn cijfers voor de hele stad niet relevant en dus weggelaten. Van alle indicatoren zijn in dit rapport tabellen opgenomen met de meest recente cijfers. Bij standgegevens zijn dat de gegevens op 1 januari 2007, bij stroomgegevens over het jaar 2006. In de meeste gevallen zijn cijfers over het voorgaande jaar niet als tabel opgenomen. Ontwikkelingen zijn alleen in de tekst besproken om de leesbaarheid van het rapport te vergroten. 11 Hillegersberg- in beeld 2007

2.2.2 Lezen van de tabellen In de tabellen wordt met kleuren weergegeven wat opvallende verschillen zijn tussen wijken en deelgemeente enerzijds en de stad anderzijds. Als de waarde duidelijk hoger ligt wordt dit geel gekleurd, als de waarde lager ligt blauw. Bij verschillen die negatief of positief kunnen worden beoordeeld, zijn de kleuren rood (negatief) en groen (positief) gebruikt. Criterium voor het kleuren van een percentagecijfer is, dat de wijk relatief minimaal vijftien procent (positief of negatief) afwijkt van het percentagecijfer van. Bij percentages rond de vijftig procent werkt dit criterium minder onderscheidend. In dat geval is de regel van toepassing dat verschillen van meer dan tien procent een kleur krijgen. Een enkele keer worden afwijkende criteria gebruikt voor het kleuren van de tabel. In voorkomende gevallen is dan steeds aangegeven welke criteria zijn gebruikt. Indien er sprake is van een relevant verschil met de vorige meetperiode dan is dit in de tekst onder de tabel aangegeven. Om de informatie makkelijk te kunnen onderscheiden van de beschrijving van de tabel zelf is deze tekst cursief weergegeven. Als in een cel een streepje staat -, betekent dit dat de waarde 0 of nihil is. Een. wil zeggen dat cijfers ontbreken. Als in een tabel 0 of 0% staat, betekent dit dat de betreffende waarde afgerond 0 (procent) is. Indien de cel blanco is, dan kan het cijfer op logische gronden niet voorkomen. 2.2.3 Opbouw van dit rapport De hoofdstukindeling van dit rapport volgt de indeling in thema s zoals beschreven in de inleiding. Hoofdstuk 3 beschrijft demografische gegevens. Hoofdstuk 4 bevat indicatoren onder het kopje sociaal : dit zijn gezondheid, recreatie en sport, onderwijs en sociale betrokkenheid. Hoofdstuk 5 gaat over wonen, waaronder ook schoon en heel is gerangschikt. Hoofdstuk 6 behandelt indicatoren met betrekking tot economie en werkgelegenheid. Hoofdstuk 7 heeft betrekking op het thema veiligheid. Bijlage A bevat de lijst met gehanteerde bronnen en bijlage B bevat de begrippenlijst. Voor de samenvatting in hoofdstuk 1 is een andere invalshoek gekozen: deze beschrijft de opvallendste uitkomsten van dit rapport niet per thema, maar per wijk. Hillegersberg- in beeld 2007 12

3 Demografische informatie Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van verschillende demografische gegevens. Tabel 3.1 Bevolkingsontwikkeling, 2006 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- bevolking per 1-1-2007 6.849 7.624 7.568 15.168 3.480 40.689 584.046 bevolking per 1-1-2006 6.683 7.621 7.599 15.491 3.478 40.872 588.718 verschil 166 3-31 -323 2-183 -4.672 Bron: Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) In 2006 is de bevolking van Hillegersberg-, net als die van, teruggelopen. In Hillegersberg-Noord is de bevolking echter aanzienlijk gegroeid. Tabel 3.2 Leeftijd in percentages, 1 januari 2007 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- 0 tot en met 5 jaar 7% 9% 9% 7% 13% 8% 7% 6 tot en met 14 jaar 10% 8% 13% 10% 13% 10% 10% 15 tot en met 22 jaar 7% 8% 6% 9% 8% 8% 11% 23 tot en met 39 jaar 20% 32% 14% 21% 26% 22% 27% 40 tot en met 64 jaar 32% 34% 35% 32% 34% 33% 31% 65 jaar en ouder 25% 9% 24% 21% 7% 19% 15% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% N= 6.849 7.624 7.568 15.168 3.480 40.689 584.046 Bron: GBA In Hillegersberg- wonen, in vergelijking tot, relatief veel 40-plussers en relatief weinig personen tussen de 15 en 39 jaar. In Terbregge wonen relatief veel kinderen. In deze wijk wonen, net als in Hillegersberg-Zuid, relatief weinig 65-plussers. In de andere wijken van de deelgemeente wonen juist relatief veel 65-plussers. Op 1 januari 2006 was in Terbregge 29 procent van de bevolking tussen de 23 en 39 jaar oud en 31 procent van de bevolking tussen de 40 en 64 jaar oud. Verder is er in 2006 weinig veranderd. 13 Hillegersberg- in beeld 2007

Tabel 3.3 Etniciteit* naar geslacht in percentages, 1 januari 2007 autochtoon Suriname Ned. Antillen/ Aruba Turkije Marokko overig EU overig westers Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- man 34% 40% 38% 31% 39% 35% 26% vrouw 41% 40% 43% 37% 38% 40% 28% totaal 74% 80% 80% 68% 76% 75% 54% man 1% 1% 0% 2% 2% 1% 4% vrouw 2% 1% 0% 3% 3% 2% 5% totaal 3% 2% 1% 5% 6% 3% 9% man 1% 0% 0% 1% 0% 1% 2% vrouw 1% 0% 0% 1% 0% 1% 2% totaal 2% 1% 1% 2% 0% 1% 3% man 1% 1% 0% 2% 1% 1% 4% vrouw 1% 0% 0% 2% 1% 1% 4% totaal 1% 1% 0% 3% 2% 2% 8% man 2% 0% 0% 3% 1% 2% 3% vrouw 1% 0% 0% 3% 1% 1% 3% totaal 3% 1% 0% 6% 2% 3% 6% man 3% 3% 3% 2% 2% 3% 3% vrouw 4% 4% 5% 3% 3% 3% 3% totaal 7% 7% 8% 5% 5% 6% 5% man 2% 2% 3% 2% 3% 2% 2% vrouw 3% 2% 3% 3% 3% 3% 2% totaal 5% 5% 6% 4% 5% 5% 5% man 2% 1% 2% 3% 2% 2% 5% overig nietwesters vrouw 2% 2% 2% 3% 2% 2% 5% totaal 4% 4% 3% 6% 4% 5% 9% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% N= 6.849 7.624 7.568 15.168 3.480 40.689 584.046 * Zie voor de omschrijving van etniciteit en de diverse etnische groepen de begrippenlijst in bijlage B. Bron: GBA In alle wijken van Hillegersberg- wonen, vergeleken met, relatief veel autochtonen. In de stad vormen personen van Surinaamse, Turkse en overig niet-westerse afkomst de grootste groepen allochtonen. In de deelgemeente zijn deze bevolkingsgroepen relatief klein. De percentages van 1 januari 2006 zijn vrijwel gelijk aan die van 1 januari 2007. Hillegersberg- in beeld 2007 14

Tabel 3.4 Aantal 2- en 3-jarigen naar etniciteit*, 1 januari 2007 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- autochtoon 115 155 183 197 124 774 Suriname 5 6 1 16 7 35 Ned. Antillen/Aruba 5 3 1 6 1 16 Turkije 1 5 2 14 1 23 Marokko 12 4-55 3 74 overig EU 8 15 23 17 6 69 overig westers 5 7 9 11 5 37 overig niet-westers 18 17 11 31 7 84 totaal 169 212 230 347 154 1.112 * Zie voor de omschrijving van etniciteit en de diverse etnische groepen de begrippenlijst in bijlage B. Bron: GBA In Hillegersberg- woonden op 1 januari 2007 ruim 1.100 kinderen van twee en drie jaar. Het merendeel van deze peuters was autochtoon. De wijk met de meeste peuters was. Dit was ook de wijk met de meeste allochtone peuters. In 2006 is het totaal aantal peuters in de deelgemeente met 14 gedaald. In is het aantal peuters met 58 gedaald. In Hillegersberg-Noord, het Molenlaankwartier en Terbregge is het aantal peuters toegenomen. Het aantal peuters van Turkse afkomst is met 2 toegenomen. Onder de andere bevolkingsgroepen is het aantal peuters gedaald. Tabel 3.5 Aantal 4- en 5-jarigen naar etniciteit*, 1 januari 2007 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- autochtoon 93 141 169 203 112 718 Suriname 11 7-15 6 39 Ned. Antillen/Aruba 1-2 16 1 20 Turkije 2 3-20 1 26 Marokko 12 4-45 7 68 overig EU 7 9 24 21 10 71 overig westers 7 9 14 18 3 51 overig niet-westers 12 11 17 52 4 96 totaal 145 184 226 390 144 1.089 * Zie voor de omschrijving van etniciteit en de diverse etnische groepen de begrippenlijst in bijlage B. Bron: GBA 15 Hillegersberg- in beeld 2007

In Hillegersberg- woonden op 1 januari 2007 bijna 1.100 kinderen van vier en vijf jaar. Het merendeel van deze kleuters was autochtoon. De wijk met de meeste kleuters was. Dit was ook de wijk met de meeste allochtone kleuters. In 2006 is het totaal aantal kleuters in de deelgemeente met 61 gedaald. In is het aantal kleuters met 12 toegenomen. In de andere wijken is het aantal kleuters gedaald. Tabel 3.6 Percentage 65 jaar en ouder naar etniciteit*, 1 januari 2007 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- autochtoon 90% 91% 89% 90% 87% 90% 83% Suriname 0% 0% - 1% 2% 1% 3% Ned. Antillen/Aruba 0% 0% 0% 0% - 0% 1% Turkije - 0% 0% 0% 1% 0% 2% Marokko 0% 0% - 1% - 0% 1% overig EU 6% 6% 6% 4% 5% 5% 6% overig westers 3% 1% 3% 3% 3% 3% 3% overig niet-westers 0% 0% 1% 0% 3% 1% 2% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% N= 1.703 703 1.800 3.212 227 7.645 84.781 * Zie voor de omschrijving van etniciteit en de diverse etnische groepen de begrippenlijst in bijlage B. Bron: GBA Verreweg de meeste 65-plussers in Hillegersberg- zijn autochtoon. In alle wijken van de deelgemeente zijn relatief weinig 65-plussers van Surinaamse, Antilliaanse/Arubaanse, Marokkaanse of Turkse afkomst. De percentages in de tabel zijn vergelijkbaar met die van 1 januari 2006. Hillegersberg- in beeld 2007 16

Tabel 3.7 Huishoudensamenstelling*, 1 januari 2007 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- alleenstaanden 42% 40% 36% 48% 18% 41% 47% 1-oudergezinnen met tenminste 1 kind jonger dan 18 jaar 5% 4% 2% 7% 7% 5% 8% 1-oudergezinnen met alle kind(-eren) 18 jaar of ouder 2-oudergezinnen met tenminste 1 kind jonger dan 18 jaar 2-oudergezinnen met alle kind(-eren) 18 jaar of ouder (gehuwd) samenwonenden zonder kinderen 2% 3% 2% 3% 3% 3% 3% 19% 20% 26% 17% 40% 21% 16% 4% 4% 4% 4% 5% 4% 4% 28% 28% 30% 21% 27% 25% 22% overig 0% 1% 0% 1% 0% 1% 1% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% N= 3.145 3.697 3.260 7.456 1.294 18.852 291.625 * Dit is exclusief institutionele huishoudens. Personen die in een instelling verblijven, worden niet meegerekend. Bron: GBA Vergeleken met bestaan relatief veel huishoudens in Hillegersberg- uit 2-oudergezinnen met minderjarige kinderen en samenwonenden zonder kinderen en relatief weinig huishoudens uit alleenstaanden en 1-oudergezinnen met minderjarige kinderen. Dit geldt in meer of mindere mate voor alle wijken van de deelgemeente, behalve voor. Van die wijk lijkt de huishoudensamenstelling sterk op die van. Op het gebied van huishoudensamenstelling is er in 2006 nauwelijks iets veranderd. 17 Hillegersberg- in beeld 2007

Tabel 3.8 Aantal alleenstaande 55-plussers*, 1 januari 2007 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- 55 tot en met 64 jaar 172 164 153 494 43 1.026 65 tot en met 79 jaar 338 196 387 724 28 1.673 80 jaar en ouder 248 73 383 682 22 1.408 totaal alleenstaand 55+ 758 433 923 1.900 93 4.107 * Personen die in een instelling wonen, worden in deze statistiek niet meegerekend. Bron: GBA In Hillegersberg- wonen ruim 4.000 alleenstaande 55-plussers. Iets minder dan de helft van deze alleenstaanden woont in. Ongeveer een kwart van de alleenstaande 55-plussers in de deelgemeente is ouder dan 79 jaar. Tabel 3.9 Percentage alleenstaande 55-plussers*, 1 januari 2007 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- 55 tot en met 64 jaar 22% 19% 15% 30% 15% 22% 28% 65 tot en met 79 jaar 38% 35% 37% 43% 16% 38% 38% 80 jaar en ouder 58% 53% 62% 62% 46% 60% 64% totaal alleenstaand 55+ 36% 28% 34% 43% 18% 36% 38% * Personen die in een instelling wonen, worden in deze statistiek niet meegerekend. Bron: GBA Behalve in zijn in alle wijken van Hillegersberg- relatief minder 55-plussers alleenstaand dan in. Vooral in Terbregge zijn relatief weinig 55-plussers alleenstaand. In alle wijken neemt het aandeel alleenstaanden met het stijgen van de leeftijd toe. In Terbregge is in 2006 het aandeel alleenstaanden onder de bevolking van 55 tot en met 64 jaar met 4 procentpunten toegenomen. Verder is er in 2006 weinig veranderd. Hillegersberg- in beeld 2007 18

Tabel 3.10 Percentage alleenstaande 55-plussers* naar etniciteit** en geslacht, 1 januari 2007 Hillegersberg- autochtoon man 42% 40% vrouw 53% 53% totaal 49% 47% Suriname man 35% 51% vrouw 48% 53% totaal 43% 52% Ned. Antillen/ man 8% 31% Aruba vrouw 22% 38% totaal 14% 34% Turkije man 10% 9% vrouw 30% 20% totaal 19% 14% Marokko man 18% 10% vrouw 10% 18% totaal 15% 13% overig EU man 22% 27% vrouw 48% 48% totaal 37% 39% overig westers man 21% 31% vrouw 44% 48% totaal 34% 41% overig nietwesters man 21% 28% vrouw 43% 40% totaal 33% 34% totaal man 22% 27% vrouw 47% 46% totaal 36% 38% * Personen die in een instelling wonen, worden in deze statistiek niet meegerekend. ** Zie voor de omschrijving van etniciteit en de diverse etnische groepen de begrippenlijst in bijlage B. Bron: GBA Net als in is in Hillegersberg- het percentage alleenstaanden onder vrouwelijke 55-plussers veel groter dan het percentage alleenstaanden onder mannelijke 55-plussers en het percentage alleenstaanden onder 55-plussers van Turkse en Marokkaanse afkomst veel kleiner dan 19 Hillegersberg- in beeld 2007

onder 55-plussers uit andere bevolkingsgroepen. In de deelgemeente zijn daarnaast relatief weinig personen van Antilliaanse/Arubaanse afkomst alleenstaand. Dit geldt vooral voor mannelijke 55-plussers van Antilliaanse/Arubaanse afkomst. Het percentage alleenstaanden onder vrouwelijke 55-plussers van Turkse afkomst en mannelijke 55-plussers van Marokkaanse afkomst is in vergelijking tot groot. In 2006 is in de deelgemeente het aandeel alleenstaanden onder autochtone 55-plussers met 5 procentpunten toegenomen. Ook het aandeel alleenstaanden onder 55-plussers van Turkse, Marokkaanse en overig niet-westerse afkomst is toegenomen. Het aandeel alleenstaanden onder 55-plussers van Surinaamse en Antilliaanse/Arubaanse afkomst is kleiner geworden. Tabel 3.11 Aantal jonge moeders, 1 januari 2007 < 20 jaar Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- autochtoon 1 - - 3-4 Suriname 1 1-2 - 3 Ned. Antillen/Aruba - - - - - - Turkije - - - - - - Marokko - - - - - - overig EU - 1 - - - 1 overig westers - - - 1-1 overig niet-westers - - - 1-1 totaal 1 2-7 - 10 % van vrouwen < 20 jaar 0,8% 1,4% - 2,0% - 1,2% < 23 jaar autochtoon 1 6-13 1 21 Suriname 3 1-11 1 16 Ned. Antillen/Aruba 1 - - 6-7 Turkije 1 - - 5-6 Marokko - - - 2-2 overig EU 1 1-1 - 3 overig westers - - - 1-1 overig niet-westers - - - 7-7 totaal 7 8-46 2 63 % van vrouwen < 23 jaar 3,6% 3,0% - 8,0% 1,9% 4,7% Bron: GBA Op 1 januari 2007 woonden in Hillegersberg- 63 moeders jonger dan 23 jaar, waaronder 10 tienermoeders. Verreweg de meeste jonge moeders woonden in. Autochtone vrouwen en vrouwen van Surinaamse afkomst vormden de grootste groepen jonge moeders. Op 1 januari 2006 woonden er ongeveer evenveel jonge moeders in de deelgemeente als op 1 januari 2007. Hillegersberg- in beeld 2007 20

Tabel 3.12 Percentage jonge moeders in Hillegersberg-, 1 januari 2007 < 20 jaar < 23 jaar Bron: GBA Hillegersberg- autochtoon 0,7% 1,1% Suriname 6,5% 3,1% Ned. Antillen/Aruba - 7,6% Turkije - 0,5% Marokko - 0,6% overig EU 2,3% 1,9% overig westers 2,4% 1,5% overig niet-westers 1,7% 3,4% totaal 1,2% 1,9% autochtoon 2,4% 3,2% Suriname 20,0% 8,7% Ned. Antillen/Aruba 16,7% 16,3% Turkije 11,5% 6,7% Marokko 3,8% 5,4% overig EU 4,3% 5,8% overig westers 1,5% 4,1% overig niet-westers 6,7% 11,4% totaal 4,7% 6,3% Vergeleken met zijn in Hillegersberg- relatief weinig jonge vrouwen moeder. Wel zijn in de deelgemeente relatief veel jonge vrouwen van Surinaamse en Turkse afkomst moeder. In 2006 is zowel in als in de deelgemeente het totaalpercentage tienermoeders gedaald. Het percentage moeders jonger dan 23 jaar is in de deelgemeente gelijk gebleven en in gedaald. Tabel 3.13 Percentage van de bevolking tussen 23 en 65 jaar met een opleiding op mbo-niveau of hoger, 2002-2006 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- Mbo-niveau of hoger. 74% 85% 62%. 70% 56% Bron: COS Omnibusenquête 2002-2006 De bevolking van Hillegersberg- is vergeleken met de se bevolking, relatief hoog opgeleid. 70 procent van de inwoners van de deelgemeente heeft een opleiding op tenminste mbo-niveau afgerond. Er zijn onvoldoende gegevens beschikbaar om betrouwbare uitspraken te kunnen doen 21 Hillegersberg- in beeld 2007

specifiek over het opleidingsniveau van de inwoners van Hillegersberg-Noord en Terbregge. Tabel 3.14 Percentage vertrekkers naar bestemming, 2006 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- binnenwijks 29% 12% 15% 24% 6% 20% 16% binnen deelgemeente 11% 14% 13% 7% 11% 10% 13% binnenstedelijk 23% 26% 17% 28% 35% 25% 29% buitenstedelijk 37% 48% 55% 41% 48% 44% 42% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% N= 863 1.016 718 2.023 284 4.904 91.501 % van totale bevolking 13% 13% 9% 13% 8% 12% 16% Bron: GBA In 2006 zijn 4.904 inwoners van Hillegersberg- verhuisd. Het aandeel verhuizers is relatief klein vergeleken met. Vooral van het Molenlaankwartier en Terbregge zijn relatief weinig inwoners verhuisd. Van de verhuizers uit Hillegersberg-Noord en is een opvallend groot deel binnenwijks verhuisd. Van de verhuizers uit het Molenlaankwartier is een opvallend groot deel naar een bestemming buiten vertrokken. In 2005 vertrokken uit en de verschillende wijken van de deelgemeente relatief net zo veel mensen als in 2006. Van de vertrekkers uit de deelgemeente bleef toen slechts 16 procent in dezelfde wijk wonen. Tabel 3.15 Percentage vestigers naar herkomstgebied, 2006 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- binnenwijks 22% 13% 15% 27% 9% 21% 17% binnen deelgemeente 20% 8% 10% 6% 10% 11% 14% binnenstedelijk 29% 39% 40% 39% 50% 37% 31% buitenstedelijk 29% 40% 35% 28% 32% 32% 38% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% N= 1.142 939 711 1.772 210 4.774 85.583 % van totale bevolking 17% 12% 9% 11% 6% 12% 15% Bron: GBA In 2006 zijn 4.774 personen naar een woning in Hillegersberg- verhuisd. Dit aandeel is relatief klein vergeleken met. Vooral in Terbregge was het aandeel vestigers relatief klein. Behalve in Hillegersberg-Noord kwamen in alle wijken relatief veel vestigers uit een andere deelgemeente. In 2005 was het percentage vestigers in Hillegersberg-Noord aanzienlijk kleiner dan in 2006 (een verschil van 5 procentpunten). Hillegersberg- in beeld 2007 22

Tabel 3.16 Percentage personen dat korter dan 2 jaar in Nederland woont, 1 januari 2007 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- autochtoon 2% 1% 6% 2% 3% 3% 1% Suriname 1% 1% - 8% - 3% 9% Ned. Antillen/Aruba 8% 5% 1% 10% - 5% 10% Turkije 1% 2% - 2% - 1% 6% Marokko 8% 1% - 8% - 4% 6% overig EU 34% 47% 23% 24% 3% 29% 25% overig westers 21% 25% 48% 12% 45% 29% 11% overig niet-westers 24% 17% 21% 35% 48% 26% 31% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% N= 87 81 126 112 29 435 10.666 % van totale bevolking 1% 1% 2% 1% 1% 1% 2% Bron: GBA In Hillegersberg- wonen relatief weinig personen die korter dan twee jaar in Nederland wonen. Van deze personen komt een opvallend groot deel uit westerse landen (autochtoon, overig EU of overig westers). Opvallend is dat van de verdeling van nieuwkomers naar etniciteit sterk lijkt op die van (met uitzondering van het lage percentage nieuwkomers van Turkse afkomst) en dat de 29 nieuwkomers in Terbregge vrijwel allemaal van overig westerse of overig niet-westerse afkomst zijn. In 2006 is in de deelgemeente het percentage nieuwkomers onder autochtonen gedaald. Ook onder personen van Surinaamse, Antilliaanse/Arubaanse, Turkse en Marokkaanse afkomst is het percentage nieuwkomers gedaald. Het percentage overig westerse nieuwkomers is met 7 procentpunten toegenomen. Voor de volgende tabel is een selectie gemaakt van getrouwde mannen en vrouwen die op 1 januari 2007 in Hillegersberg-, respectievelijk woonden, die in de periode van 2002 tot en met 2006 zijn getrouwd en die op het moment van hun huwelijk langer dan twee jaar in Nederland woonden. Bij deze mannen en vrouwen is nagegaan wat de herkomst is van hun echtgenoot of echtgenote. Daarbij is een onderscheid gemaakt naar partners uit het eigen land van herkomst die op het moment van het huwelijk korter dan een half jaar in Nederland verbleven, overige partners uit het eigen land van herkomst en partners uit een ander land van herkomst. 23 Hillegersberg- in beeld 2007

Tabel 3.17 Percentage huwelijken naar herkomst van partner, 2002-2007 mannen die langer dan 2 jaar in Nederland woonden tijdens huwelijkssluiting vrouwen die langer dan 2 jaar in Nederland woonden tijdens huwelijkssluiting Bron: GBA Hillegersberg- < 1/2 jaar in NL overig eigen groep gemengd totaal N= < 1/2 jaar in NL overig eigen groep gemengd totaal autochtoon 79% 21% 100% 914 77% 23% 100% Suriname 10% 35% 55% 100% 20 15% 63% 22% 100% Ned. Antillen/Aruba - 18% 82% 100% 11 1% 51% 47% 100% Turkije 47% 40% 13% 100% 15 50% 41% 9% 100% Marokko 51% 37% 12% 100% 43 47% 45% 8% 100% overig EU - 28% 72% 100% 47 4% 16% 80% 100% overig westers 8% 18% 74% 100% 77 16% 24% 60% 100% overig niet-westers 18% 26% 55% 100% 38 42% 31% 27% 100% totaal 4% 68% 28% 100% 1.165 12% 62% 26% 100% Hillegersberg- < 1/2 jaar in NL overig eigen groep gemengd totaal N= < 1/2 jaar in NL overig eigen groep gemengd totaal autochtoon 86% 14% 100% 837 86% 14% 100% Suriname 13% 29% 58% 100% 24 8% 60% 32% 100% Ned. Antillen/Aruba - 25% 75% 100% 8 0% 52% 48% 100% Turkije 20% 53% 27% 100% 15 50% 43% 7% 100% Marokko 42% 45% 13% 100% 31 42% 49% 9% 100% overig EU - 15% 85% 100% 74 1% 12% 87% 100% overig westers 1% 18% 81% 100% 73 8% 23% 70% 100% overig niet-westers 7% 21% 72% 100% 43 20% 33% 47% 100% totaal 2% 71% 27% 100% 1.105 9% 67% 24% 100% Van de mannen en vrouwen uit Hillegersberg- die tussen 1 januari 2002 en 1 januari 2007 zijn getrouwd en die op het moment van hun huwelijk langer dan twee jaar in Nederland woonden, is slechts een klein deel getrouwd met iemand uit de eigen bevolkingsgroep die tijdens het huwelijk korter dan een half jaar in Nederland woonde. Een relatief groot deel is getrouwd met iemand uit een andere bevolkingsgroep. Onder personen van Turkse en Marokkaanse afkomst komen huwelijken met nieuwkomers uit de eigen bevolkingsgroep relatief veel meer voor dan onder personen uit andere bevolkingsgroepen. Hillegersberg- in beeld 2007 24

4 Sociaal 4.1 Gezondheid Tabel 4.1 Percentage jongeren met ervaren gezondheid (heel) goed, schooljaar 2005-2006 Ruim 80 procent van de brugklassers en derdeklassers in de deelgemeente ervaart de eigen gezondheid als goed of heel goed. Het percentage brugklassers dat de eigen gezondheid als (heel) goed ervaart is hoog in vergelijking tot. 4.2 Recreatie en sport Tabel 4.2 Percentage sportdeelname (minstens 1 keer per jaar), 2005 Hillegersberg- 1e klas voortgezet onderwijs 88% 81% 3e klas voortgezet onderwijs 83% 82% Bron: Jeugdmonitor Hillegersberg- sportdeelname 72% 59% geen sportdeelname 28% 41% totaal 100% 100% Bron: VTO COS Bijna driekwart van de inwoners van Hillegersberg- tussen de 13 en 75 jaar sport minstens eenmaal per jaar. Van de inwoners van in deze leeftijdscategorie sport 59 procent minstens één keer per jaar. 25 Hillegersberg- in beeld 2007

Tabel 4.3 Percentage jongeren dat minstens 1 keer per week sport buiten schooltijd, schooljaar 2005-2006 Ruim 90 procent van de brugklassers en derdeklassers uit Hillegersberg- sport minstens één keer per week buiten schooltijd. Tabel 4.4 Percentage jongeren dat lid is van een sportclub, schooljaar 2005-2006 In de deelgemeente zijn relatief veel brugklassers en derdeklassers lid van een sportclub. Tabel 4.5 Percentage bezoekers wijkgebouw, 2007 Hillegersberg- 1e klas voortgezet onderwijs 96% 89% 3e klas voortgezet onderwijs 91% 83% Bron: Jeugdmonitor Hillegersberg- 1e klas voortgezet onderwijs 79% 53% 3e klas voortgezet onderwijs 70% 46% Bron: Jeugdmonitor Hillegersberg- zelden of nooit 85% 81% een paar keer per jaar 11% 12% één of meer keer per maand 2% 4% één of meer keer per week 1% 2% vrijwel elke dag 0% 0% totaal 100% 100% Bron: VTO COS Het deel van de bevolking dat wijkgebouwen bezoekt is in Hillegersberg- relatief klein in vergelijking tot. Ook de bezoekfrequentie ligt in de deelgemeente lager. Hillegersberg- in beeld 2007 26

Tabel 4.6 Percentage bezoekers buurtvoorzieningen, 2007 Hillegersberg- nooit 36% 40% 1 tot en met 12 keer per jaar 32% 33% 13 tot en met 50 keer per jaar 21% 17% meer dan 50 keer per jaar 12% 11% totaal 100% 100% Bron: VTO COS Het deel van de inwoners van Hillegersberg- dat buurtvoorzieningen bezoekt is iets kleiner dan het deel van de se bevolking dat buurtvoorzieningen bezoekt. Bij buurtvoorzieningen gaat het om parken, pleinen, speeltuinen, speelvelden en kinderboerderijen. 4.3 Onderwijs en kinderopvang Tabel 4.7 Aantal vestigingen van basisscholen, schooljaar 2007-2008 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- aantal schoolvestigingen 1 3 8 7 1 20 vestigingen met minstens helft van de leerlingen uit eigen wijk 1 1 5 7 1 15 Brede Schoolvestigingen 1 2 3 5 1 12 Bron: JOS In Hillegersberg- staan 20 basisschoolvestigingen. Van 15 basisschoolvestigingen komt minstens de helft van de leerlingen uit de wijk. 12 van de 20 basisschoolvestigingen ontvangen gemeentelijke subsidie voor het uitvoeren van Brede Schoolactiviteiten. De Brede School dient de volgende doelstellingen: brede talentontwikkeling, een veilige speel- en leeromgeving, opvang voor ouders die werken of naar school gaan. Brede scholen werken hiervoor samen met ouders en met bondgenoten uit de wijk of buurt: instellingen op het gebied van kunst, cultuur, sport, recreatie en welzijn. In het schooljaar 2006-2007 waren er slechts drie Brede Schoolvestigingen in de deelgemeente: één in Hillegersberg-Zuid en twee in. 27 Hillegersberg- in beeld 2007

Tabel 4.8 Aantal vestigingen van scholen voortgezet onderwijs, 2007 Hillegersberg- aantal schoolvestigingen 10 Brede Schoolvestigingen 5 Bron: JOS In Hillegersberg- staan 10 schoolvestigingen voor voortgezet onderwijs. De helft van deze schoolvestigingen is een Brede School. Tabel 4.9 Aantal kinderopvangplaatsen, 1 januari 2008 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- buitenschoolse opvang 30 113 90 340 144 717 kinderdagverblijf 83 142 32 249 135 641 peuterspeelzaal 43 36 34 114-227 totaal 156 291 156 703 279 1.585 Bron: GGD -Rijnmond Er zijn circa 1.600 kinderopvangplaatsen in Hillegersberg-. De meeste van deze opvangplaatsen zijn te vinden in de buitenschoolse opvang en bij kinderdagverblijven. Bijna de helft van de kinderopvangplaatsen is te vinden in. In het najaar van 2006 waren er circa 1.300 kinderopvangplaatsen in de deelgemeente. In alle wijken is het aandeel kinderopvangplaatsen toegenomen. Het aantal kinderopvangplaatsen bij peuterspeelzalen is ongeveer gelijk gebleven. Het aantal kinderopvangplaatsen in de buitenschoolse opvang en bij kinderdagverblijven is toegenomen. De gemiddelde Cito-scores in onderstaande tabel betreffen gewogen gemiddelden van de gemiddelde score per schoolvestiging. In de gemiddelde scores per wijk en de gemiddelde score van de deelgemeente zijn alleen vestigingen meegenomen waarvan minstens de helft van de kinderen uit de wijk komt. Scores die meer dan 2,5 punt verschillen van de gemiddelde se score zijn met een kleur aangeduid. Cito-scores kunnen variëren van 500 tot 550. De gemiddelde se score van 533 leidt tot een individueel schooladvies vmbo theoretische leerweg. Een score van 2,5 punten meer of minder geeft een schooladvies op een hoger of lager niveau. Tabel 4.10 Gemiddelde Cito-score, 2006 Hillegersberg-Noord Hillegersberg-Zuid Molenlaankwartier Terbregge Hillegersberg- gemiddelde cito-score 540,0 540,7 540,8 534,5 540,4 538,0 533,2 Bron: FOKOR Hillegersberg- in beeld 2007 28