COGNITIEF VAARDIGHEIDSPROFIEL VANUIT HET CHC-MODEL

COGNITIEF VAARDIGHEIDSPROFIEL VANUIT HET CHC-MODEL PVOC Antwerpen 19.04.2012

Inhouden 2 1. Het CHC-model: theorie 2. De cross-battery benadering: meten 3. Aan de slag: batterij De Wissel 4. Casussen 5. Implementatie in het CLB

3 Deel 1: Het CHC-model G Gf Gq Gc Gsm Gv Ga Glr Gs

Deel 1 4 Situering theorie BCV s NCV s

Situering CHC-model 5 Is het CHC-model een Antwerpse hype???

6 Evolutie in de intelligentiemeting W. De Cleen, W. Magez & A. Bos Vierde golf Derde golf Tweede golf Eerste golf Toepassing van een theorie over intelligentiestructuur Psychometrische profielanalyse Klinische profielanalyse Kwantificatie van een algemeen niveau

Human Cognitive Abilities, 1993 8 A structure of intelligence was presented that included three hierarchical levels (strata) of abilities (narrow, broad, general) that differ by breadth of generality. The resulting summary provided a working taxonomy of human cognitive abilities by which to guide research and intelligence testing practice. Carroll's work is considered a seminal or classic work. McGrew, 2007

Intelligentiemodel Cattell-Horn-Carroll.In comparison to other well-known theories of intelligence and cognitive abilities, CHC theory is the most comprehensive and empirically supported psychometric theory of the structure of cognitive and academic abilities... Wikipedia 9

Wie is er actief? 10 - Overleg CAP, Lessius en CODE: Walter Magez, Annemie Bos, Riete Debbaut, Charlotte Mostaert, Gisleen Rauws - Werkgroep diagnostiek & co De Wissel: Kris Geerinck, Martine Jacobs, An Van Peteghem, Stefanie van Craen, Marijke Janssens, Veerle Vandebeeck, Lynn Penneman, Leen Somers, Ellen Gers, Rein Claes, Eef Luyten, Sigrid De Prins, Nele Bernaert, Marleen Gillisjans, Geert Stuer, Katharina Piskora, Gisleen Rauws - Werkgroep Lessius, VCLB De Wissel, VCLB VNK: TAI Walter Magez, Annemie Bos, Geert Stuer, Josiane van Huynegem - - Schoolpsychologie KULeuven: - Walter Magez, Karine Verschueren, Hilde Colpin, Annelies Somers, Inge van den Brinck, Gisleen Rauws - - Werkgroep L&S en BuO nationaal VCLB

Vloeiende intelligentie Kwantitatieve intelligentie Gekristalliseerde intelligentie Korte termijn geheugen Visuele informatieverwerking Auditieve informatieverwerking Lange termijn geheugen Verwerkingssnelheid G Gf Gq Gc Gsm Gv Ga Glr Gs 12

BCV: Brede Cognitieve Vaardigheden 13 Vloeiende intelligentie (Gf): vaardigheid om te redeneren en probleemoplossend te denken bij relatief nieuwe taken Kwantitatieve kennis (Gq): breedte en diepte van kennis gerelateerd aan wiskunde Gekristalliseerde intelligentie (Gc): breedte en diepte van kennis en vaardigheden die belangrijk zijn in de eigen cultuur

BCV: Brede Cognitieve Vaardigheden 14 Korte termijn geheugen (Gsm): vaardigheid om informatie te onthouden en te verwerken in het onmiddellijke bewustzijn Visuele informatieverwerking (Gv): vaardigheid om gebruik te maken van mentale en visuele beelden om problemen op te lossen Auditieve informatieverwerking (Ga): vaardigheid om betekenisvolle niet-semantische informatie in geluid te detecteren en bewerken

BCV: Brede Cognitieve Vaardigheden 15 Lange termijn geheugen (Glr): vaardigheid waarmee informatie efficiënt wordt opgeslagen en de toegankelijkheid van die informatie over langere periodes (van minuten tot jaren) Verwerkingssnelheid (Gs): vaardigheid om eenvoudige, repetitieve cognitieve taken vloeiend en snel uit te voeren

Brede en Nauwe Cognitieve Vaardigheden 16

Gf: vloeiende intelligentie 17 Redeneren (deductie): door toepassen van gekende regels in nieuwe situaties oplossingen vinden Inductie: onderliggende principes en regels ontdekken bij nieuwe informatie Kwantitatief redeneren: veronderstelt geen geavanceerde wiskundekennis

Gq: kwantitatieve intelligentie 18 Wiskundige kennis: kennis wiskundige concepten en feiten Wiskundige prestaties: bewerkingen en vraagstukken oplossen

Gc: gekristalliseerde intelligentie 19 Algemene kennis: breedte en diepte van essentiële culturele kennis Taalontwikkeling: algemeen taalbegrip Lexicale kennis: kennis definities van woorden en onderliggende concepten Luisteren: gesproken taal begrijpen Grammaticale vaardigheid: bewustzijn van grammaticale en morfologische taalregels

Gsm: korte termijn geheugen 20 Geheugenspan: informatie vasthouden en onmiddellijk reproduceren in dezelfde volgorde Capaciteit werkgeheugen: eenvoudige manipulaties uitvoeren op informatie uit de geheugenspan en deze informatie koppelen aan informatie uit het lange termijn geheugen

Gsm: korte termijn geheugen 21 Kenmerken: Minder dan 2 minuten Materiaal zonder relaties Belang volgorde elementen Neemt af met leeftijd, behalve voor expertkennis Geheugenspan: gebruik vooral eenvoudige auditieve tests om onderscheid te maken met werkgeheugen Volgorde effect: primacy en recency effect Werkgeheugen: ook executieve functies Werkgeheugen bijna onmogelijk zonder Glr te meten

Informatieverwerkingsmodel naar Swanson 22

Werkgeheugenmodel Baddeley 23

Centraal uitvoerend systeem 24 Executieve functies: - Selectieve aandacht en inhibitie (onderdrukken automatische responsen ~ taakrelevante responsen) - Shifting: aandacht switchen tussen taken en onthoudstrategieën - Updating: nieuwe info verwerken en opslaan in LTG - Coördinatie van de hulpsystemen

Ontwikkeling van executieve functies Bron: colleges Cognitieve en psychosociale ontwikkeling van kinderen en adolescenten: theorie en praktijk, K.U.Leuven

Woodcock s informatieverwerkingsmodel

Gv: visuele informatieverwerking 27 Ruimtelijke relaties: Versnelde rotatie : snel probleem kunnen oplossen door mentale rotatie van eenvoudige visuele prikkels Visueel geheugen: complex beeld onthouden Snelheid visual closure: Gestalt perception Flexibiliteit visual closure: gekende figuur herkennen in complexer geheel Visuele voorstelling: complexe patronen waarnemen en deze mentaal kunnen transformeren Scanning: pad visualiseren in doolhof

Ga: auditieve informatieverwerking 28 Fonologisch coderen: analyse en synthese: fonemen discrimineren, mentaal isoleren en bewerken

Glr: lange termijn geheugen 29 Associatief leren: herinneren van oorspronkelijk ongerelateerde informatie die gekoppeld werd Geheugen voor betekenisvolle gehelen: semantisch gerelateerde informatie herinneren Vrije reproductie: lijsten herinneren zonder dat volgorde vereist is Vlotheid associëren: snel woorden kunnen oproepen die in relatie staan tot een bepaald concept Woordvinding: snel objecten kunnen benoemen Woordvloeiendheid: snel woorden kunnen oproepen die eenzelfde niet-semantisch kenmerk delen

Glr: lange termijn geheugen 30 Kenmerken: Recall na min. 5 minuten Informatie ophalen die lang geleden werd opgeslagen: toegankelijkheid Onafhankelijk van Gc Neemt niet af met de leeftijd Tijdslimiet, maar niet te sterke tijdsdruk, anders Gs Bijna onmogelijk zonder Gsm te meten Reactiveren, herhalen, associëren met andere kennis: gemakkelijker oproepen

Glr: leerbaarheid toegankelijkheid 31 Leerbaarheid ( Learning Efficiency ): Repeated supraspan paradigma : gestructureerde leertaken: in stukjes aanleren, met correctieve feedback minder invloed Gsm Associatief geheugen Geheugen betekenisvolle gehelen Vrije reproductie Toegankelijkheid LTG ( Retrieval Fluency ): Vlotheid associëren Woordvinding: RAN ~ Gs Woordvloeiendheid

32 Van: K. McGrew, 2012

Gs: verwerkingssnelheid 33 Prestatiesnelheid: snel eenvoudige cognitieve taken uitvoeren Perceptuele snelheid: snel visuele stimuli kunnen vergelijken op hun gelijkenis of verschillen

Gs: verwerkingssnelheid 34 Snelheid speelt rol bij meeste tests cognitieve vaardigheden Toch algemene factor gevonden Predictief wanneer vaardigheid verworven is

35 Deel 2:

Dawn Flanagan 36 Batterij samenstellen op basis van subtests uit verschillende tests

Deel 2 37 Doel en meerwaarde Interpretaties van TIQ, BCV en NCV Batterij: principes en aanvullingen Toelichting aanvullende subtests Profielanalyse en HGW

Cross-battery benadering 38 Doel: Kwaliteitsvol totaal-iq Bepalen BCV-indexen: vertrekken uit hypothesen vanuit hulpvraag/diagnostische vraagsteling Profielanalyse op index-niveau: intra- en interindividueel Valiede informatie verwerven over NVC s Intelligentiemeting theoretisch onderbouwd

Meerwaarde van CHC-model 39 Intelligentietests vergelijken Taal, geheugen en auditieve informatieverwerking als componenten van G Uitgebreid onderzoek correlaties BCV s en NCV s met schoolse vaardigheden Intelligentieonderzoek binnen HGW Diagnostiek geeft aanwijzingen voor aanpak Kansenbevordering

Voorwaarden totaal IQ 40 Afspraak: zie nieuw CAP-vademecum einde 2012 Algemene intelligentietest Minstens 4 BCV s meten Onderzoek bevat Gf (~ Gq) én Gc Beperkte algemene intelligentietest Minder dan 4 BCV s Bevat Gf én Gc Specifieke intelligentietest Voldoet niet aan vorige criteria

Intelligentietests vergelijken BCV KAIT WAIS III/IV WISC III SON -R / SON 2 ½ - 7/SON-R 6-40 WNV WPPSI III > 4j WPPSI III < 4j. WPPSI- R CELF 4 DST G Gf X X X X X Gq X X X Gc X X X X X X X Gsm X X (X) X X X X Gv X X X X X X X X Ga X X Glr X X X 41 Gs X X X X X

Vloeiende intelligentie Kwantitatieve intelligentie Gekristalliseerde intelligentie Korte termijn geheugen Visuele informatieverwerking Auditieve informatieverwerking Lange termijn geheugen Verwerkingssnelheid G Gf Gq Gc Gsm Gv Ga Glr Gs 42

Brede en Nauwe Cognitieve Vaardigheden 43 - Waarde en betekenis van BCV-index afhankelijk van representativiteit subtests - BCV mag slechts berekend worden als intern consistent - Subtests meten meestal meerdere NCV s en vaak zelfs meerdere BCV s - Deze overlap kan hulp zijn bij interpretatie - Inhoud en absolute sterkte BCV/NCV evolueert met leeftijd - Over aantal NCV s is al veel onderzoek gedaan omdat ze goed kunnen gemeten worden

Overzicht variabelen die testprestatie beïnvloeden W. Magez W. De Cleen, W. Magez & A. Bos

Categorisering subtests NCV/BCV 45 Op basis van factoranalyse: Wechslerschalen, KAIT (internationaal onderzoek) Op basis van consensus expertoordelen na inhoudelijke analyse (Cross-battery Flanagan): CELF Op basis van analogie/inhoudelijke analyse (CAP-Lessius): SON, DST (Gl&schr, 15 woorden, TCV6, )

Figure 6 g.85 Chi-Square = 186.185 df = 83 TLI =.982 CFI =.986 RMSEA =.035 SRMR =.026 AIC = 260.185 Hierarchical complex 3b total Standardized estimates.79 1.00.85.55 Gc Gv Gf Gsm Gs fu1 fu2 fu5 fu3 fu4.30.42.83.31.45.74.89.75.84.74.31.81.51.48.84.65.59.79 Similarities Vocabulary Comprehension Information W ord Reasoning Block Design Picture Concepts Matrix Reasoning Picture Completion Digit Span Letter-Number Arithmetic Coding Symbol Search Cancellation u1 u2 u3 u4 u5 u6 u7 u8 u9 u10 u11 u12 u13 u14 u15 46 Van: D. Flanagan & V.C. Alfonso: WAIS IV

Categorisering ~ interpretatie 47 Welk construct heeft prestatie op subtest beïnvloed? Welke construct-irrelevante variantie heeft prestatie beïnvloed? Observatiegegevens! Welke strategie gebruikt? Welke niet-cognitieve factoren?

Aanvullende tests 48 WNV SON-R en SON 2 ½ - 7 CELF DST

WNV NL 49 7 subtests 2 batterijen leeftijd 4;0 tot 7;11 8;0 tot 21;11 Matrix redeneren Substitutie A Figuur Leggen Herkennen Matrix Redeneren Substitutie B Ruimtelijke Oriëntatie Plaatjes Ordenen

CELF 4 NL 50 5 8/ 9 12/ 13 18 jaar + 15 subtests per leeftijdscategorie Kernscore, receptieve & expressieve taalindex, taalinhoud & -vorm, werkgeheugenindex

DST NL 51 6-16 jaar Plaatjes en Letters Benoemen (PLV) Kralen Rijgen (BF) Woorden Lezen (PLV) Lichamelijke Stabiliteit (BF) Klanksplitsing en Letterverwisseling (GF) Twee Minuten Spelling (PLV) Cijferreeksen Achterwaarts (GF) Onzinwoorden Lezen (PLV) Eén Minuut Schrijven (PLV) Woordenschat (AF) Taalkundige Begrippen PVOC Antwerpen (AF) 2012

Gf-Gq 52 Gf Redeneren KAIT Logisch Redeneren Gf Inductie WPPSI III/WNV Matrix redeneren (ook Gf Redeneren) SON 2 ½ - 7/SON-R/SON-R 6-40 Analogieën SON 2 ½ - 7 /SON-R/SON-R 6-40 Categorieën WPPSI III Plaatjesconcepten (ook Gc-algemene kennis) KAIT Geheime Codes TCV6 Figuur Classificatie TCV6 Figuur Analogieën Gf Kwantitatief redeneren TCV6 Kwantitatieve Relaties TCV6 Cijferreeksen TCV6 Kwantitatieve Bewerkingen Gq Wiskundige prestaties WPPSI-R/WISC III Rekenen

Gc aanvulling CELF 53 Taalontwikkeling: Zinnen Formuleren Luisteren: Begrippen en Aanwijzingen Volgen Zinnen Begrijpen Tekstbegrip Grammaticale ontwikkeling: Woordstructuur Zinnen Samenstellen

Gsm 54 WISC Cijferreeksen / CELF Cijfers Herhalen Totaal CELF Cijfers Herhalen Voorwaarts CELF Cijfers Herhalen Achterwaarts / DST Cijferreeksen Achterwaarts WPPSI-R Zinnen Nazeggen / CELF Zinnen Herhalen CELF Reeksen Opsommen WNV Ruimtelijke Oriëntatie (ook Gv) WNV Herkennen (ook Gv) KAIT Symbolen Leren (ook Gf?, Glr) Geheugenproef Torhout 15 Woorden: onmiddellijk auditief geheugen Gl&schr KTG en Werkgeheugen

Aanwijzingen in andere subtests 55 WPPSI-R/WISC III Rekenen CELF Semantische Relaties CELF Begrippen en Aanwijzingen Volgen: zeer betrouwbaar! DST Letterverwisseling KAIT Auditief Begrip Gl&schr Spoonerisms Tea-Ch: Loop, sta stil en Omgekeerde wereld, Geheime code, Tel mee DT, Speurtocht

56 Fiche: Cijfers Herhalen WISC Cijferreeksen / CELF Cijfers Herhalen Totaal CELF Cijfers Herhalen Voorwaarts: geheugenspan CELF Cijfers Herhalen Achterwaarts / DST Cijferreeksen Achterwaarts: capaciteit werkgeheugen Aanbevolen subtest meten Gsm (minst invloed Glr) Minder betrouwbare subtest elke lft weinig gevoelig allochtoon hoge moeilijkheidsgraad (bodemeffect) voor Cijfers Herhalen Achterwaarts: < 10 jaar (als aparte score)

Fiche: Zinnen Herhalen 57 WPPSI-R Zinnen Nazeggen / CELF Zinnen Herhalen zeer betrouwbaar ook invloed LTG hoge correlatie met alle taalsubtests Zeer gevoelig allochtoon!

Fiche: Reeksen Opsommen 58 CELF Reeksen Opsommen Correleert meer met Cijfers Herhalen dan met Snel Benoemen en Woordassociatie (Glr) Correleert ook hoog met Actieve Woordenschat In CELF ingedeeld bij Werkgeheugenindex Door Flanagan ingedeeld bij Gsm Meet verschillende dingen afhankelijk lft/scholing? < 6;5 jaar? Hoge moeilijkheidsgraad, bodemeffect < 7 jaar Lage moeilijkheidsgraad, plafondeffect > 11 jaar Weinig gevoelig allochtoon

Glr - Toegankelijkheid 61 Woordvinding CELF Snel Benoemen Tijd CELF Snel Benoemen Fouten DST Letters Benoemen DST Plaatjes Benoemen Woordvloeiendheid DST woordenschat Vlotheid associëren DST Taalkundige Begrippen CELF Woordassociaties

Fiche: Snel Benoemen 62 CELF Snel Benoemen Tijd CELF Snel benoemen Fouten Snel Benoemen Fouten: plafondeffect op elke leeftijd; moeilijk mee te verrekenen, wel indicatief! Minder betrouwbaar. Snel Benoemen soms te moeilijk op jonge leeftijd, wel indicatief! Gevoelig allochtoon Letters Benoemen: afhankelijk van didactische leeftijd

Ga 64 Fonologisch coderen CELF Fonologisch Bewustzijn DST Klanksplitsing DST Letterverwisseling DST Onzinwoorden lezen (8B) Gl&schr Fonologische Herkenning en Verwerking (ook Gsm werkgeheugen) Auditieve discriminatie

Fiche: Fonologisch coderen 65 CELF Fonologisch bewustzijn Hoge betrouwbaarheid Weinig gevoelig allochtoon Afhankelijk van didactisch aanbod

Gs 68 Prestatiesnelheid WISC III/WPPSI III/ WNV Substitutie WPPSI-R Dierenhuis Gl&schr automatisering Perceptuele snelheid WISC III/WPPSI III Symbool Zoeken

Principes batterij 69 Zo veel mogelijk vertrekken vanuit één test (Wechslerschalen) Zo veel mogelijk de normen van de handleiding gebruiken om BCV s te berekenen Aanvullen met subtests van recente tests Niet meer verschillende tests gebruiken dan nodig Ook prestatietests bruikbaar: semantisch verschil ~ mate beïnvloed door onderwijs Eenvormigheid/vergelijkbaarheid totaal-iq

Batterij De Wissel 4-8 jaar 70 Brede cognitieve vaardigheid Gf: Vloeiende intelligentie Gq: Kwantitatieve intelligentie Gc: Gekristalliseerde intelligentie Gsm: Korte termijn geheugen Gv: Visuele informatieverwerking Ga: Auditieve informatieverwerking Glr : Lange termijn geheugen Gs: Verwerkingssnelheid Test + Subtests WPPSI III: Matrix Redeneren WPPSI III: Plaatjesconcepten WPPSI-R: Rekenen WPPSI III: Informatie WPPSI III: Woordenschat WPPSI III: Woord Redeneren CELF: Reeksen Opsommen CELF: Cijfers Herhalen WPPSI III: Blokpatronen WPPSI III: Onvolledige Tekeningen CELF: Fonologisch Bewustzijn CELF: Snel Benoemen Tijd WPPSI III: Substitutie

Batterij De Wissel 7-16 jaar 71 Brede cognitieve vaardigheid Gf: Vloeiende intelligentie Gq: Kwantitatieve intelligentie Gc: Gekristalliseerde intelligentie Gsm: Korte termijn geheugen Gv: Visuele informatieverwerking Gs: Verwerkingssnelheid Test + Subtests WNV: Matrix Redeneren SON-R: Analogieën WISC III: Rekenen WISC III: Informatie WSCI III: Woordkennis WISC III: Begrijpen WISC III: Overeenkomsten CELF: Reeksen Opsommen CELF: Cijfers Herhalen WISC III: Blokpatronen WISC III: Onvolledige Tekeningen WISC III: Plaatjes Ordenen WISC III: Substitutie

Profielanalyse 72 Uitdiepen van sommige BCV s (index) op basis van de diagnostische vraagstelling Soms meer subtests afnemen voor één BCV wegens interne consistentie Totaal-IQ maakt het mogelijk om relatieve zwaktes en sterktes te bepalen Interpretatie van uitslagen steeds plaatsen binnen HGD-kader!!! Handelingsgerichte adviezen formuleren op basis van profielanalyse

Profielanalyse 73 INTERINDIVIDUEEL ligt de BCV-index meer dan 1SD onder 100 (<85) / boven 100 (>115)? ja nee normatieve zwakte/sterkte geen normatieve zwakte/sterkte

Profielanalyse 74 INTRA-INDIVIDUEEL ligt de BCV-index onder/boven het betrouwbaarheidsinterval van het totaal-iq? ja nee relatieve zwakte/sterkte geen relatieve zwakte/sterkte

145 140 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 Gf Gq Gc Gsm Gv Ga Glr Gs TOT IQ 75

Intelligentieonderzoek binnen HGW 76 Voorbeeld: zwakke Gsm Op welke schooltaken heeft dit invloed? Bij welke wiskunde onderdelen heeft dit invloed? Wat zijn de onderwijsbehoeften van de leerling, rekening houdend met zijn profiel? Met welk aanbod kunnen we dat realiseren?

77 Korte termijn geheugen: interventies bij rekenmoeilijkheden Algemene vaardigheden Vaardigheden op gebied van wiskunde: moeilijkheden Aanbevelingen en interventies -Mondelinge en geschreven instructies volgen -Informatie lang genoeg onthouden om toe te passen en/of op te slaan - Moeizaam koppelen opdracht aan informatie uit het LTG -Volgorde van informatie onthouden -Van buiten leren -Rekenfeiten memoriseren -Stappen rekenprocedures onthouden -Complexe rekenoperaties plannen en uitvoeren -Feitenkennis toepassen en gebruiken in complexe taken -Problemen variabelen invoeren in rekenmachine -Getallenrij opzeggen, buren van getallen, terugtellen, getallen rangschikken -Relevante informatie onthouden uit opdrachten/vraagstukken -Voldoende kans herhalen en inoefenen -Mondelinge uitleg/ opdrachten schriftelijk ondersteunen -Stappenplannen -Vaste procedures aanleren -Tussenstappen bewerkingen opschrijven -Onthoudkaarten rekenfeiten -Relevante informatie in vraagstukken fluoresceren -Aanleren zelfcontrole door schatten, rekenverhaaltjes, tekening

78 Deel 3 Aan de slag met de intelligentiebatterij van De Wissel

Intelligentiebatterij De Wissel 79 Werkbundel Werkwijze Groepsopdracht

Werkbundel 80 Werkwijze Tabel Intern rapport Werkbrochure Toelichting voor ouders en leerkrachten

Werkwijze CHC WISC III 81 Stap 1: basisafname Stap 2: interindividuele analyse 1 Stap 3: afname aanvullende subtests Stap 4: interindividuele analyse 2 Stap 5: interindividuele analyse 3 Stap 6: CHC totaal-iq Stap 7: intra-individuele en interindividuele analyse van het intelligentieprofiel

Stap 1 82 Neem tabel en intern rapport Afname subtests: zie vetgedrukte subtests van tabel OF subtests op voorblad intern rapport Intern rapport aanvullen: RU + AU uit oorspronkelijk handleiding

Stap 2 83 Neem werkbrochure: p. 5-7 AU en betrouwbaarheidsgrenzen van subtests invullen

Stap 3 84 Bepalen of je nog aanvullende subtests afneemt

Stap 4 85 Neem werkbrochure: p. 5-7 AU en betrouwbaarheidsgrenzen van aanvullende subtests invullen

Stap 5 86 Neem werkbrochure: p. 5-7 BCV-indexen + betrouwbaarheidsinterval bepalen

Stap 6 87 Neem werkbrochure p.3 Totaal-IQ en betrouwbaarheidsinterval berekenen

Stap 7 88 Neem werkbrochure p.3 BCV-indexen overschrijven Neem werkbrochure p. 2 Grafiek invullen Neem werkbrochure p.4 en 2 Normatieve en relatieve sterkte-zwakte profielanalyse: invullen op p.3

Groepsopdracht 90 Gegeven: AU op intern rapport werkbrochure invullen aan hand van formulier werkwijze

91 Deel 4 CHC en HGW: casusbespreking

92 Casus Nour, 6 jaar ½ 3 e kl. bis + ½ 1 e lj. brugklasje GLO

Intakefase 93 Moeilijkheden: taalvaardigheid, werkhouding en geheugen, zelfvertrouwen, voorbereidende vaardigheden rekenen en lezen, erg gesloten Sterktes: creatief (tekenen en toneel spelen), fijne motoriek, intelligentie (vader) Attributies: School:Verstandelijke beperking? Taalvaardigheid? Afwezigheid op school? Vader: Taalvaardigheid, speelsheid

Intakefase 94 Diagnostische vraagstelling: - Hoe kan ze beter geholpen worden in de brugklas? - Kan Nour voldoende steun krijgen in gewoon onderwijs volgend schooljaar? (school) - Hoe kan haar intelligentie op school beter tot zijn recht komen? (vader)

Strategiefase 95 Wat wil ik nog weten? Evenwichtig totaal-iq Faire diagnostiek: geoptimaliseerd totaal-iq Gegevens over alle brede cognitieve vaardigheden Voldoende gegevens over Gc en Gsm Profielanalyse: sterkte/zwakte Vanuit gegevens handelingsgerichte adviezen formuleren

Strategiefase 96 Verplichte subtests WPPSI III + ATI Aanvullingen: Gc: luisteren CELF Begrippen en Aanwijzingen Volgen CELF Zinnen Begrijpen Subtest WPPSI III: Gv aanvullen Onvolledige tekeningen Figuur leggen

Strategiefase 97 Subtests WPPSI-R: weinig cultuurgevoelig Geometrische figuren (Gv) Dierenhuis (Gs) Rekenen (Gq) Andere brede cognitieve vaardigheden: Gsm: CELF: Cijfers herhalen, Reeksen Opsommen, Zinnen Herhalen Ga: CELF: Fonologisch Bewustzijn Glr: CELF: Snel Benoemen, Woordassociatie

Onderzoeksfase 98 Afname subtests intelligentie Verwerking gegevens: AU, BCV-indexen, gegevens NCV s, totaal-iq, betrouwbaarheidsintervallen, profielanalyse

Subtests Gf: Inductie: WPPSI III Matrix redeneren WPPSI III Plaatjes concepten Gq: Wiskundige prestaties: WPPSI-R Rekenen 7 Gc: Algemene kennis : WPPSI III Informatie Lexicale kennis: WPPSI III Woordenschat WPPSI III Receptieve woordenschat WPPSI III Plaatjes benoemen WPPSI III Woord redeneren Luisteren: CELF Begrippen en Aanwijzingen Volgen CELF Zinnen Begrijpen AU 9 10 5 4 7 8 4 6 5 Gsm: Geheugenspan en werkgeheugen: CELF Reeksen opsommen CELF Cijfers herhalen CELF Zinnen herhalen 4 6 5 99

Subtests Gv: Ruimtelijke relaties: WPPSI III Blokpatronen Visual closure: flexibiliteit: WPPSI III Onvolledige tekeningen Visual closure: snelheid: WPPSI III Figuur leggen Visuele voorstelling: WPPSI-R Geometrische figuren AU 11 7 6 7 Ga: Fonologisch coderen: CELF Fonologisch bewustzijn 8 Glr: toegankelijkheid Woordvinding: CELF Snel benoemen Tijd Vlotheid associëren: CELF Woordassociaties Gs: Prestatiesnelheid: WPPSI III Substitutie WPPSI-R Dierenhuis Perceptuele snelheid: WPPSI III Symbool Zoeken 3 5 9 12 8 100

BCV BCV-index/ (AU) BCV 95%- Betrouwbaarheidsinterval Gf 98 88-108 Gq (7) Gc 77 70-87 Gsm 69 63-85 Gv 85 77-97 Ga (8) Glr 63 58-80 Gs 97 85 110 Totaal IQ 77 71 86 101

BCV BCV-index/ (AU) BCV 95%- Betrouwbaarheids interval Profielanalyse Gf 98 88-108 Relatieve sterkte Gq (7) Gc 77 70-87 Normatieve zwakte Gsm 69 63-85 Normatieve zwakte Relatieve zwakte Gv 85 77-97 Ga (8) (Relatieve sterkte?) Glr 63 58-80 Normatieve zwakte Relatieve zwakte Gs 103 90-115 Relatieve sterkte Totaal IQ 77 71-86 103

Indiceringsfase: Integratief beeld 104 Laag totaal-iq, maar grote invloed anderstaligheid (onderschatting?) Geheugenindexen zeer laag en ook binnen individueel profiel significant zwakker Verbale verworven kennis laag, woordenschat iets beter Gemiddeld en relatief sterker niet-verbaal logisch redeneren en verwerkingssnelheid Geen aanwijzingen voor problemen met auditieve informatieverwerking

Prognose rekenen 105 Moeizamere start bij leren rekenen: leren van rekenfeiten en rekenprocedures door geheugenproblemen, tempoproblemen Op termijn kan zwak geheugen rol spelen bij complexe wiskunde opdrachten Rekentaal zal nog voor moeilijkheden zorgen bij instructie en vraagstukken Voldoende inzicht rekenen mogelijk Goede verwerkingssnelheid geeft perspectief eens hoofdrekenen aangeleerd is

Prognose lezen en schrijven 106 Moeizame start letterkennis en nadien minder snelle woordherkenning, maar redelijke auditieve vaardigheden en verwerkingssnelheid positief Moeilijkheden met instructietaal: plaatsbegrippen Moeilijkheden met onthoudwoorden spelling Lage verbale verworven kennis en geheugenproblemen kunnen op termijn negatieve rol spelen bij begrijpend lezen en regelspelling Leren lezen kan positieve invloed hebben op taalvaardigheid

107 Indiceringsfase: ondersteunen in de klas Ondersteunen geheugen: o Gebruik maken van sterke kanten: logisch redeneren o Veel herhalen en inoefenen: letters, hoofdrekenen o Multimodaal aanleren van bv. letters o Mnemotechnische middeltjes o Voorkennis oproepen o Onthoudkaarten en stappenplannen hoofdrekenen o Opdrachten visueel ondersteunen, opdelen in tussenstappen, laten parafraseren o Voldoende tijd geven om opdrachten uit te voeren

108 Indiceringsfase: ondersteunen in de klas Ondersteunen verbale verworven kennis: o Gerichte ondersteuning van rekentaal en rekenbegrippen o Aanleren plaatsbegrippen instructietaal o Via leren lezen extra aandacht woordenschat en wereldkennis o Leesbevordering o Controleren of opdrachten begrepen zijn, enkelvoudige opdrachten geven

109 Indiceringsfase: Onderwijsloopbaan Starten in 1 e leerjaar GLO met extra zorg vanaf begin schooljaar informeren over BuO type 7/8

110 Indiceringsfase: onderwijsloopbaan Ondersteunende factoren: o Scoort nu laag, maar mogelijk meer capaciteiten? o Gemiddelde vloeiende intelligentie en verwerkingssnelheid o Vermoeden voldoende auditieve en visuele vaardigheden Risicofactoren: o Ernstige geheugenproblemen o Opvolgen voor ev. leer- en/of taalstoornis? o Weinig schoolse ondersteuning thuis mogelijk

Adviesfase 111 1 e leerjaar met extra zorg Individueel handelingsplan Evaluatie midden 1 e leerjaar

Follow-up 1 e leerjaar 112 LVS VCLB wiskunde B1: pc 40 LVS VCLB wiskunde M1: pc 60 inzicht OK, nog geen automatisering verwacht LVS VCLB lezen M1: pc 15 Letters redelijk gekend, komt moeilijk tot synthese LVS VCLB spelling M1: pc 7 Probleem geheugenspan? Aanleren koppeling met schrijfletters moeilijk (overschrijven zwak)

113 Casus Vic, 6;11 jaar 1 ste leerjaar

Vic, 6 jaar, 1 ste leerjaar (bis) 114 Aanmelding Rekenproblemen automatiseren / telontwikkeling Aandacht en concentratiemoeilijkheden Leerkracht : rekenstoornis en ADD Ouders: nog jong leren verloopt te moeizaam, kan hij het wel aan?

BCV BCV-index/ (AU) BCV 95%- Betrouwbaarheids interval Profielanalyse Gf 91 82-102 (Rand) relatieve zwakte Gq (7) Gc 103 94-111 Gsm 100 89-111 Gv 93 84 104 Ga (9) Glr 88 79 101 Relatieve zwakte Gs 109 95-119 Relatieve sterkte Totaal IQ 98 91-106 116

117 Casus Axel, 9 jaar 3 e leerjaar

Axel, 9 jaar, 3 e leerjaar 118 Aanmelding Vermoeden hoogbegaafdheid Leerkracht : vermoeden gedragsprobleem/ ADHD/ opvoedingsprobleem Ouders: vermoeden negatieve relatie met leerkracht Milde rekenproblemen

BCV BCV-index/ (AU) BCV 95%- Betrouwbaarheids interval Profielanalyse Gf 117 104-125 Normatieve sterkte Gq (10) Relatieve sterkte Gc 119 109-126 Normatieve sterkte Relatieve sterkte Gsm 94 84-106 Relatieve zwakte Gv 88 79-100 Relatieve zwakte Ga / / Glr 97 86-108 Gs 91 82-103 Relatieve zwakte Totaal IQ 105 97-112 120

Conclusie 121 Gemiddelde intelligentie Sterk logisch redeneren en sterke verbale verworven kennis Relatief zwakkere cognitieve efficiëntie: korte termijn geheugen en verwerkingssnelheid Relatief zwakkere visuele informatieverwerking Advies rekenhulp Opvolgen aandachtsprobleem: klasaanpak bespreken Ondersteunen opvoedingsaanpak thuis

122 Casus Oscar, 9 jaar 4 e leerjaar: vermoeden dyslexie

Oscar, 9 jaar, 4 e leerjaar 123 Aanmelding: Hardnekkige leesproblemen (2 jaar logopedie) Begrijpend lezen voldoende Spelling voldoende, behalve open/gesloten lettergrepen Wiskunde goed, behalve parate kennis Huiswerkbegeleiding nodig Algemeen traag tempo op school Schools negatief zelfbeeld Zeer goed ruimtelijk-visuele taken/veel interesse techniek dyslexie? Verdere hulp?

Strategiefase 124 Taakanalyse lezen, spelling, hoofdrekenen Geen vragen over Gf, Gq of Gv geen TIQ Onderzoek Gc: lexicale kennis, taalontwikkeling, luisteren, grammaticale kennis Gsm, Ga, Glr toegankelijkheid, Gs

BCV BCV-index/ (AU) BCV 95%- Betrouwbaarheids interval Profielanalyse Gf Gq Gc 125 113 132 Normatieve sterkte Gsm 88 79 101 Gv Ga 76 69 91 Normatieve zwakte Glr 97 86 108 Gs 79 71 93 Normatieve zwakte Totaal IQ 126

Onderzoeksresultaten 127 Gc zeer goed, expressief iets minder sterk dan receptief (nog wel ruim gemiddeld); ook luisteren zeer goed Gsm: OK (CH, ZH), behalve Reeksen opsommen (invloed Gs, Glr en maar duidelijk moeilijkheden met woordvinding) Ga: zeer zwak Glr: woordvinding zeer zwak Gs erg zwak, vooral prestatiesnelheid (associatief leren?)

Indicering: integratief beeld 128 Aanwijzingen voor dyslexie: fonologisch coderen, woordvinding en verwerkingssnelheid zwak Ernstig en hardnekkig probleem lezen Ernstig probleem spelling, overschrijven Ernstig probleem parate kennis rekenen

Indicering 129 Lezen: Woordenreeksen en flitsprogramma s Herhaald lezen/duolezen Voldoende tijd geven Woordstructuur bespreken Monitoring lezen door begrijpen Leesstrategieën begrijpend lezen Opdrachten voorlezen Frans: klankaanbod nieuwe woorden

Indicering 130 Spelling Voldoende tijd geven Notities bezorgen Oefenen spellingsregels toepassen Onthoudkaarten onthoudwoorden Voldoende herhalen en inoefenen, overlearning Zelfcontrole aanleren

Indicering 131 Wiskunde: Tafelkaart laten gebruiken Stappenkaart cijferen en hoofdrekenen bij aanleren Overlearning getallen lezen/schrijven Leren werken met rekenmachine

Indicering 132 Algemeen: Meer tijd geven om te starten met een opdracht Gebruik maken van sterk verbaal redeneren Gebruik maken van sterk werkgeheugen Bij leren van feitenkennis: Voldoende herhalen, overlearning Visueel voorstellen Kennis organiseren met bv. mindmaps Verbanden leggen met voorkennis Snelheid drillen

133 Casus Davy, 7 jaar 2 e leerjaar

Davy, 7 jaar, 2 e lj. 134 Aanmelding: Nieuwe leerling Moeilijkheden met alle vakken Zeer gesloten en stil, angstig Algemeen zeer traag, passief Gaat niet graag naar school Vermoeden zwakke taalvaardigheid Moeilijkheden thuissituatie, mama portugeessprekend Hulpvraag: Wat is er aan de hand? Hoe helpen? BuO?

BCV BCV-index/ (AU) BCV 95%- Betrouwbaarheids interval Gf 98 88 108 Profielanalyse Gq (10) (Relatieve sterkte) Gc 91 83 100 Gsm 97 86 108 Gv 85 77 97 Ga (8) Glr (10) (Relatieve sterkte) Gs 91 81 105 Totaal IQ 90 83 98 136

Advies 137 Naar 3 e lj. + huiswerkbegeleiding kleine groep Verder onderzoek expressieve taal Zorg: Aandacht instructietaal, verwoorden Spelling Parate kennis hoofdrekenen Werken aan zelfvertrouwen: succeservaringen Ondersteunen/opvolgen sociale vaardigheden

138 Casus Natal, 11 jaar 4 e leerjaar + ATN

Natal, 11 jaar, 4 e leerjaar + ATN 139 Aanmelding: Zuid-Amerikaans, Spaans sprekend Werkhoudingsprobleem Zwakke fijne motoriek Emotioneel probleem? Onzeker, jong van mentaliteit! Taalvaardigheid ontwikkelt weinig Komt nauwelijks tot lezen en schrijven Technisch rekenen redelijk: leerstof 2 e /3 e lj.? Hulpvraag: Oriëntering?

BCV BCV-index/ (AU) BCV 95%- Betrouwbaarheids interval Gf 90 81 102 Profielanalyse Gq Gc Gsm 73 66 88 Normatieve zwakte Gv 95 87 106 Ga Glr Gs 88 79 100 Totaal IQ 141

Oriëntering 142 4 e lj. bis + 2u/week ATN + extra zorg + logopedie B-jaar of BuSO Nieuwe aanmelding: Zeer ernstige spellingsproblemen, ook in Spaans Zeer trage ontwikkeling lezen Rekenen: positieve evolutie Werkhouding: positieve evolutie Logopedie gestopt financiële redenen Oriëntering? Lees- en spellingshulp?

BCV BCV-index/ (AU) BCV 95%- Betrouwbaarheids interval Gf 90 81 102 Profielanalyse Gq Gc Gsm 73 66 88 Normatieve zwakte Gv 95 87 106 Ga 64 58 80 Normatieve zwakte Glr Gs 88 79 100 Totaal IQ 144

Advies 145 Handelingsplan spelling en lezen dyslexie 1 e lj. B Land- en tuinbouw

146 Deel 5: Implementatie CHC-model in CLB

Kwaliteitsplan implementatie 147 kwaliteitsplan CHC werkgroep diagnostiek.docx Voorbeeld De Wissel

Implementatie CHC 148 Organisatorisch: Werkgroep Algemeen infomoment Kennismaking nieuwe (sub)tests Casusbesprekingen Materialen: Formulieren Normtabellen Organisatie testmateriaal en testotheek

Bibliografie 149 Magez, W. & De Cleen, W. Intelligentiemeting in nieuwe banen: de integratie van het CHC-model in de psychodiagnostische praktijk. Brasschaat: CAP vzw, 2007 Werkgroep diagnostiek VCLB De Wissel. Toepassing van het CHCmodel: materialen en hulpmiddelen. Antwerpen: VCLB De Wissel, 2011 (interne publicatie) Schneider, W.J. & McGrew K.S. The Cattell-Horn-Carroll Model of Intelligence. In: Flanagan,D.P. & Harrison, P.L. (red.) Contemporary Intellectual Assessment. New York/London: Guilford Press, 2012 Flanagan, D.P. e.a. Use of Ability Tests in the Identification of Specific Learning Disabilities within the Context of an Operational Definition. In: Flanagan,D.P. & Harrison, P.L. (red.) Contemporary Intellectual Assessment. New York/London: Guilford Press, 2012

Bibliografie 150 Mather, N. & Wendling, B.J. Linking Cognitive Abilities to Academic Interventions for Students with Specific Learning Disabilities. In: Flanagan,D.P. & Harrison, P.L. (red.) Contemporary Intellectual Assessment. New York/London: Guilford Press, 2012 Hale, B.H. e.a. RTI and Cognitive Hypothesis Testing for Identification and Intervention of Specific Learning Disabilities. In: Flanagan D.P. & Alfonso, V.C. (red.) Essentials of Specific Learning Disability Identification. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, 2011 Fletcher J.M. e.a. A Response to Intervention Approach to SLD Identification. In: Flanagan D.P. & Alfonso, V.C. (red.) Essentials of Specific Learning Disability Identification. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, 2011 Semel, E. e.a. CELF 4 NL. Handleiding. Amsterdam: Pearson, 2008 Kort, W. e.a. DST. Handleiding. Amsterdam: Pearson, 2005 www.crossbattery.com