Geo-Informatie zet Stein op de kaart

GEO-BELEIDSPLAN Gemeente Stein augustus 2011 Stein In Perspectief Geo-Informatie zet Stein op de kaart Versiedatum : 15 augustus 2011 Versie : 04 Auteur : H. Dahlmans, Telengy Management en Advies Opdrachtgever : Erik Hoffman, Gemeente Stein Documentnaam : Geo-beleidsplan gemeente Stein v04.docx Telengy Management & Advies

MANAGEMENTSAMENVATTING Aanleiding In het recent vastgestelde Plan van Aanpak Dienstverlening Centraal heeft de gemeente Stein aangegeven op welke wijze zij invulling wil geven aan haar ambities die de ontwikkeling naar een e-gemeente ondersteunen. Een zeer aanzienlijk deel van de gemeentelijke informatie is geo-informatie. Geo-informatie vormt een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke informatievoorziening, zowel ter ondersteuning van de interne werkprocessen als in het contact met burgers en bedrijven. Het beleidsplan geo-informatie beschrijft wat een organisatie wil bereiken op het gebied van geo-informatie, hoe dit kan worden bereikt en welke middelen hiervoor nodig zijn in de zin van mensen en budgetten. Doelstelling Het doel van het beleidsplan geo-informatie is dat geo-informatie een structurele rol krijgt in de bedrijfsvoering van de gemeente en dat het beheer en gebruik van geoinformatie organisatorisch wordt ingebed. De gewenste situatie kenmerkt zich door een brede en efficiënte inzet van geo-informatie ten behoeve van de interne werkprocessen en de externe dienstverlening. Het beleidsplan geo-informatie geeft concreet invulling aan de vraag hoe dit bereikt kan worden. Werkwijze Voor het opstellen van dit beleidplan geo-informatie is de huidige situatie in beeld gebracht en geanalyseerd. Dit is gedaan aan de hand van interviews en workshops met betrokkenen uit de organisatie. Vervolgens in de gewenste situatie in beeld gebracht. Dit is gedaan aan de hand van een analyse van relevante externe en interne ontwikkelingen en aan de hand van interviews en workshops met medewerkers van de gemeente. Voor de wijze waarop de gewenste situatie concreet bereikt kan worden is een projectenkalender opgesteld voor de periode 2011-2014. De analyse van de huidige en de toekomstige situatie is gebaseerd op vier pijlers: organisatie, processen (waaronder wet- en regelgeving), informatie en techniek. Voor een gedegen informatiebeleidplan geldt dat deze vier aspecten met elkaar in balans zijn. Zij vormen dan ook een rode draad in dit beleidsplan geo-informatie. Een uitgebreide beschrijving van de gehanteerde werkwijze is opgenomen in het Plan van Aanpak Beleidsplan Geo-informatie Stein van 13 december 2010. Resultaten Analyse huidige situatie De belangrijkste conclusies van de analyse van de huidige situatie met betrekking tot geo-informatie bij de gemeente Stein zijn: de nieuwe beheerorganisatie I&A is nog niet vorm gegeven. er zijn geen organisatiebrede afspraken over de kwaliteit van de geoinformatie, die aan de organisatie beschikbaar wordt gesteld. er is geen overlegstructuur tussen de geobeheerder en de gebruikers. het beheer van geo-informatie en Beheer Openbare Ruimte is nog niet geïntegreerd. organisatie kent nog onvoldoende de gebruikersmogelijkheden van StIP. de gemeente Stein heeft haar wettelijke verplichtingen op orde, maar er nog onvoldoende sprake van onderlinge samenhang tussen de verschillende registraties. Deze leveren daardoor nog onvoldoende voordelen op voor het dagelijkse werkproces. er is veel informatie beschikbaar, maar niet altijd actueel. Daarnaast moet de geobeheerder veel updates handmatig doorvoeren. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 2 van 48

Analyse gewenste situatie Om een beeld te krijgen van de situatie in 2014 is een aantal relevante externe ontwikkelingen beschreven op het gebied van wet- en regelgeving, data(uitwisseling) en techniek. Daarnaast is er gekeken naar de wensen uit de organisatie en de gemeentelijke doelstellingen. Deze kunnen als volgt worden samengevat: Intern Het verbeteren van het sturend vermogen van de organisatie Het professionaliseren van de ambtelijke organisatie Het realiseren van een flexibele, betrouwbare en kostenbewuste informatievoorziening Het verhogen van de betrokkenheid van medewerkers bij het verbeteren organisatie Het versterken van het lerend vermogen van de organisatie Extern Het verbeteren van de publieke dienstverlening Het verbeteren van de profilering van de organisatie richting klanten, bestuur en partners Doelstellingen geo-informatie 2014 Op basis van bovengenoemde analyses zijn de volgende doelstellingen gedefinieerd ten aanzien van geo-informatie in 2014. Organisatie Een nieuwe beheerorganisatie is vorm gegeven Geo-informatie vraaggericht en procesgericht beschikbaar Verwerking van geo-informatie wordt integraal opgepakt Processen Gemeente voldoet aan relevante wet- en regelgeving Procedures zijn vastgelegd Rollen en verantwoordelijkheden zijn belegd Er is continue aandacht voor het optimaliseren van het werkproces Geo-informatie is geïntegreerd in de externe dienstverlening Informatie Relevante informatie is voor iedereen beschikbaar Het zoeken naar informatie is geminimaliseerd De kwaliteit van de beschikbare informatie is beschreven en geborgd Informatie kan worden uitgewisseld op basis van open standaarden Iedereen maakt gebruik van dezelfde bronbestanden De techniek is ondersteunend aan deze doelstellingen. Projectenkalender Om deze doelstellingen te bereiken moet een aantal fasen worden doorlopen. Voor elke fase zijn concrete projecten gedefinieerd. In onderstaand overzicht is deze fasering met bijbehorende projecten weergegeven. Een uitgebreide beschrijving van de projecten, inclusief verwachte kosten, is opgenomen in bijlage I. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 3 van 48

Fase Omschrijving Bijbehorende projecten 1. Basis op orde Om duurzaam te kunnen groeien dient eerst een stevige basis gelegd te worden. Organisatie, processen, informatievoorziening en applicaties moeten op elkaar worden afgestemd. Geo-informatie moet een vanzelfsprekend onderdeel worden binnen de werkprocessen. De gemeente dient te voldoen aan wet- en regelgeving. Er kan ook gewerkt worden aan een verdere verbetering van de bestaande werkprocessen. 2. Externe dienstverlening Wanneer de interne organisatie een kwaliteitsslag heeft gemaakt kan worden gewerkt aan verdere verbetering van dienstverlening aan burgers, bedrijven en instellingen. In deze fase worden processen geïntegreerd met die van ketenpartners. Promotie geo-informatie Opzetten gebruikersgroep geo-informatie StIP 2.0 Handboek Digitale Bestemmingsplannen 2.0 Binnengemeentelijk gebruik BRT Binnengemeentelijk gebruik BRK Binnengemeentelijk gebruik BGT Implementeren 2 de fase Wkpb IMGEO BGT Digitalisering tekeningen Standaardisatie beheerpakketten BORA Koppeling SquitXO-NedGeoMagazijn Kaarkoppeling gravenadministratie Kaartkoppeling klachten en meldingen Geo-informatie voor burgers Integratie met ketenpartners Kosten en doorlooptijd De totale doorlooptijd bedraagt ongeveer drieëneenhalf jaar. De eerste fase (Basis op orde) zal op 1 januari 2013 zijn afgerond. De totale investeringen bedragen 189.000, waarvan 139.000 al gedefinieerd zijn in het Informatiebeleidsplan 2010-2015. Uitgangspunt daarbij is dat de gemeente de projecten in eigen beheer oppakt. De projecten Geo-informatie voor burgers en Kaartkoppeling klachten en meldingen ondersteunen de ontwikkeling van het KCC en daarmee ook de gemeentelijke dienstverlening aan burgers. Deze projecten zouden onderdeel kunnen worden van project 5: KCC, Antwoord van het Informatiebeleidsplan 2010-2015. Daarnaast kunnen vragen van ketenpartners of regionale samenwerkingsverbanden functionele eisen stellen aan de beschikbaarheid van geo-informatie voor hun werkzaamheden. Daarmee zou ook een alternatieve financiering voor projecten gevonden kunnen worden. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 4 van 48

INHOUDSOPGAVE Managementsamenvatting.. 2 Inleiding... 8 1.1 Aanleiding... 8 1.2 Doel... 8 1.3 Werkwijze... 8 1.4 Leeswijzer... 9 2 Wat is Geo-informatie... 10 2.1 Geo-informatie in gemeentelijke organisaties... 10 2.2 Gebruikersgroepen... 11 3 Externe ontwikkelingen... 12 3.1 Maatschappelijke ontwikkelingen... 12 3.2 Wet- en regelgeving... 13 3.2.1 Basisregistraties... 13 3.2.2 Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke Beperkingen (Wkpb)... 16 3.2.3 Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo)... 16 3.2.4 Nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening (nwro)... 17 3.2.5 Wet Informatieverstrekking Ondergrondse Netten (WION)... 17 3.2.6 Referentiemodel Stelsel van Gemeentelijke Basisgegevens (RSGB). 17 3.3 Relevante organisaties... 18 3.3.1 OGC... 18 3.3.2 INSPIRE... 18 3.3.3 Rijksoverheid... 19 3.4 Ontwikkelingen op het gebied van Data... 19 3.4.1 Interoperabiliteit en standaardisatie... 19 3.4.2 Standaardisatie in het geo-domein... 19 3.4.3 Beleid open (geo-)standaarden... 20 3.4.4 Basismodel geo-informatie (NEN3610)... 21 3.4.5 Metadata... 21 3.4.6 Geo-informatie in relatie tot NORA/GEMMA... 22 3.4.7 Visualisatie... 23 3.5 Technische ontwikkelingen... 23 3.5.1 Open Source Software... 23 3.5.2 Ruimtelijke databases... 24 3.5.3 Mashups... 25 3.5.4 3-D inwinning, -visualisatie en analyse... 26 3.5.5 Mobiel GIS... 26 3.5.6 Augmented Reality... 26 4 Interne ontwikkelingen... 28 4.1 Coalitieakkoord 2010-2014 Verbinden en versterken... 28 4.2 Plan van Aanpak Dienstverlening Centraal (PvA DC)... 28 4.3 Informatiebeleidsplan 2010-2015... 29 Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 5 van 48

4.4 Programma Dienstverlening Centraal... 29 4.5 Samenvatting... 30 5 Geo-informatie Stein in 2010... 31 5.1 Organisatie... 31 5.2 Processen, wet- en regelgeving... 31 5.3 Data... 32 5.4 Techniek... 33 5.5 Analyse huidige situatie... 34 6 Geo-informatie in Stein in 2014... 35 6.1 Ambitieniveau geo-informatie 2014... 35 6.2 Doelstellingen geo-informatie 2014... 36 6.3 Organisatie... 36 6.3.1 Opzetten beheerorganisatie Informatievoorziening... 36 6.3.2 Informatie vraaggericht en procesgericht beschikbaar... 36 6.3.3 Integrale verwerking van geo-informatie... 37 6.4 Processen, wet- en regelgeving... 37 6.4.1 Voldoen aan wet- en regelgeving... 37 6.4.2 Vastleggen procedures... 38 6.4.3 Beschrijven van rollen en verantwoordelijkheden... 38 6.4.4 Optimaliseren interne werkprocessen... 39 6.4.5 Externe dienstverlening... 39 6.5 Informatie... 39 6.5.1 Beschikbaarheid... 40 6.5.2 Vindbaarheid... 40 6.5.3 Kwaliteit... 40 6.5.4 Uitwisselbaarheid... 40 6.5.5 Data bij de bron... 40 6.5.6 Beveiliging en autorisatie... 40 6.6 Techniek... 41 6.6.1 Centraal Geo-gegevensmagazijn... 41 6.6.2 Centrale raadpleegapplicatie... 42 6.6.3 Metadata catalogus... 42 6.6.4 Externe raadpleegomgeving... 42 6.6.5 Toetsing op technische informatiearchitectuur... 42 7 Projecten 2011-2014... 43 7.1 Projecten... 43 7.1.1 Projectportfolio s... 43 7.2 Projectenkalender... 44 7.2.1 Investeringen en doorlooptijd... 45 7.2.2 Inzet medewerkers... 45 8 Organisatie... 47 Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 6 van 48

Bijlage I: Projectenboek Bijlage II: Projectenkalender Bijlage III: Nieuwe wensen StIP 2.0 Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 7 van 48

INLEIDING 1.1 Aanleiding In het coalitieakkoord 2010-2014 Verbinden en versterken van de gemeente Stein wordt op verschillende plaatsen melding gemaakt van ambities die de ontwikkeling naar een e-gemeente ondersteunen. In het recent vastgestelde Plan van Aanpak Dienstverlening Centraal heeft de gemeente Stein aangegeven op welke wijze zij invulling wil geven aan die ambities. Een zeer aanzienlijk deel van de gemeentelijke informatie is geo-informatie. Geo-informatie vormt een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke informatievoorziening, zowel ter ondersteuning van de interne werkprocessen als in het contact met burgers en bedrijven. Het beleidsplan geo-informatie beschrijft wat een organisatie wil bereiken op het gebied van geo-informatie, hoe dit kan worden bereikt en welke middelen hiervoor nodig zijn in de zin van mensen en budgetten. Het biedt het management een middel om afgewogen keuzes te maken en prioriteiten vast te stellen over waar de schaarse middelen van de organisatie op moeten worden ingezet. De informatiesystemen van de NedGraphics vervullen bij de gemeente Stein een centrale rol in de wijze waarop geoinformatie wordt beheerd en beschikbaar wordt gesteld aan gebruikers. 1.2 Doel Het doel van het beleidsplan geo-informatie is dat geo-informatie een structurele rol krijgt in de bedrijfsvoering van de gemeente en dat het beheer en gebruik van geoinformatie organisatorisch wordt ingebed. De gewenste situatie kenmerkt zich door een brede en efficiënte inzet van geo-informatie ten behoeve van de interne werkprocessen en de externe dienstverlening. Het beleidsplan geo-informatie geeft concreet invulling aan de vraag hoe dit bereikt kan worden. 1.3 Werkwijze Voor het opstellen van dit beleidplan geo-informatie is de huidige situatie in beeld gebracht en geanalyseerd. Dit is gedaan aan de hand van interviews en workshops met betrokkenen uit de organisatie. Vervolgens in de gewenste situatie in beeld gebracht. Dit is gedaan aan de hand van een analyse van relevante externe en interne ontwikkelingen en aan de hand van interviews en workshops met medewerkers van de gemeente. Voor de wijze waarop de gewenste situatie concreet bereikt kan worden is een projectenkalender opgesteld voor de periode 2011-2014. De analyse van de huidige en de toekomstige situatie is gebaseerd op vier pijlers: organisatie, processen (waaronder wet- en regelgeving), informatie en techniek. Voor een gedegen informatiebeleidplan geldt dat deze vier aspecten met elkaar in balans zijn. Zij vormen dan ook een rode draad in dit beleidsplan geo-informatie. Een uitgebreide beschrijving van de gehanteerde werkwijze is opgenomen in het Plan van Aanpak Beleidsplan Geo-informatie Stein van 13 december 2010. Leden van het projectteam waren: - Gerrit Wensink - Bas Robberts - Criston Schoutense - Esmaralda Veen - Ger Verheijen - John Pepels - Marianne Laughs - Paul van Alphen - Rene Denis - Roger Hoevels Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 8 van 48

1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt allereerst kort ingegaan op wat geo-informatie is en wat de betekenis is voor gemeentelijke organisaties. Hoofdstuk 3 beschrijft een aantal relevante externe ontwikkelingen op het gebied van geo-informatie. In Hoofdstuk zijn een aantal interne ontwikkelingen op een rij gezet. Hoofdstuk 5 bevat een beschrijving van de huidige situatie bij de gemeente Stein. In hoofdstuk 6 wordt ingegaan op de ambities van de gemeente voor 2014 en de zaken die hiervoor moeten worden aangepakt. In hoofdstuk 7 is hiervan een vertaling gemaakt naar een projectenkalender. Tot slot wordt in hoofdstuk 8 ingegaan op de gewenste organisatie. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 9 van 48

2 WAT IS GEO-INFORMATIE Geo-informatie is alle informatie met een ruimtelijke component, ofwel een vaste plaats op, in of boven het aardoppervlak. Geo-informatie kan betrekking hebben op reële (tastbare) objecten, zoals panden, wegen of leidingen, maar ook op virtuele (niet-tastbare) objecten, zoals kadastrale percelen, WOZ objecten of bestemmingsplannen. De geografische component heeft betrekking op de ligging en vorm van deze objecten. De ligging en vorm van een object wordt ook wel aangeduid met geometrie van het object. Informatieobjecten kunnen een directe of een indirecte relatie hebben met een plek op de aarde. Van een directe relatie is sprake wanneer een object zelf geometrische kenmerken heeft, zoals panden, percelen of wegen. Van een indirecte relatie is sprake als het informatieobject zelf geen geometrie kent, maar wel via een ruimtelijk object kan worden gekoppeld aan een locatie. Voorbeelden hiervan zijn inwoners van een gemeente. Zij kunnen aan de hand van hun adres worden gekoppeld aan een locatie. Ook documenten (foto s, vergunningen, voorschriften, bouwtekeningen, et cetera) zijn op vergelijkbare wijze indirect aan een locatie te relateren. Voor inwinning, beheer, analyse en visualisatie van geo- informatie kan gebruikt gemaakt worden van CAD applicaties, zoals MicroStation of AutoCAD, of van een Geografisch Informatiesysteem (GIS), zoals Nedview of ArcGIS. Figuur 1 Geoinformatie: alle informatie die te relateren is aan een plek boven, op of in de aarde 2.1 Geo-informatie in gemeentelijke organisaties Een zeer aanzienlijk deel van de gemeentelijke informatie is geo-informatie. Geoinformatie vormt dan ook een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke informatievoorziening, zowel ter ondersteuning van de interne werkprocessen als in het contact met burgers en bedrijven. Werkprocessen waar locatie een belangrijke rol speelt zijn ondermeer ruimtelijke ordening, Beheer Openbare Ruimte, Openbare Orde en Veiligheid en Milieu. Voor burgers en bedrijven speelt geo-informatie een rol in ruimtelijk gerelateerde vragen als Mag ik hier bouwen?, Welke voorzieningen zijn er in deze wijk? of welke vergunningen zijn er in mijn buurt afgegeven?. Daarnaast kan geo-informatie worden ingezet ten behoeve van interactieve dienstverlening, bijvoorbeeld bij het doorgeven van een melding in de openbare ruimte. Geo-informatie wordt vaak geassocieerd met een (digitale) kaart. Een kaart is een krachtig communicatiemiddel voor ruimtelijk gerelateerde informatie. Een kaart spreekt immers meer aan dan onoverzichtelijke lappen tekst en tabellen. Naast visualisatie zit de kracht van geo-informatie in het leggen van ruimtelijke relaties en het uitvoeren van ruimtelijke analyses, door verschillende gegevens (kaartlagen) met elkaar te combineren of door administratieve gegevens te koppelen aan ruimtelijke objecten. Door bijvoorbeeld GBA informatie (zoals huishoudensamenstellingen) te koppelen aan ruimtelijke objecten (zoals adressen en verblijfsobjecten) zijn zeer interessante analyses mogelijk. Hoeveel mensen moeten worden geëvacueerd in geval van een calamiteit binnen een bepaald gebied (veiligheid)? Waar kan het beste een nieuwe bushalte worden geprojecteerd met het oog op concentraties van bepaalde bevolkingsgroepen (planologie)? Welke speelvoorziening kan waar het best geplaatst Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 10 van 48

worden (openbare ruimte)? Wat is het effect van een voorgestelde wegomlegging op de detailhandel langs de afgesloten route (economie)? Zijn er aanpassingen in de openbare ruimte wenselijk met het oog op bepaalde groepen inwoners (welzijn)? Figuur 2 Geo-informatie in het gemeentelijk werkproces: Links groenbeheer en rechts bestemmingsplannen 2.2 Gebruikersgroepen Geo-informatie wordt op verschillende niveaus in de gemeentelijke organisatie ingezet. Daarbij kunnen grofweg drie gebruikersgroepen onderscheiden. De gebruikersgroepen zijn gerangschikt van zware naar lichte gebruikers: Zware gebruikers zijn bijvoorbeeld tekenaars, gegevensbeheerders en proceseigenaren. Deze groep is klein, maar maakt gebruik van specialistische, processpecifieke applicaties (zoals TopoCAD, AutoCAD, of CiVision Waarderen) en beschikt over veel inhoudelijke kennis. Hun werkzaamheden omvatten ondermeer inwinning, bewerking, beheer en analyse van geo-informatie. Lichte gebruikers zijn onder andere burgers, bedrijven en instellingen. Zij raadplegen eigenlijk alleen maar en maken gebruik van laagdrempelige internet toepassingen. Het deskundigheidsniveau van lichte gebruikers is beperkt. Tussen deze twee uitersten zit de gemeentelijke organisatie. De groep bestaat uit medewerkers met veel inhoudelijke kennis, maar met beperkte kennis van het gebruik van CAD/GIS systemen. Geo-informatie wordt gebruikt ter ondersteuning van het proces. Naast raadplegen van informatie, bestaan hun werkzaamheden uit het uitvoeren van analyses en mutatiesignaleringen. Onder deze groep gebruikers vallen ook baliemedewerkers. Figuur 3 Onderverdeling gebruikersgroepen geo-informatie in gemeentelijke organisaties Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 11 van 48

3 EXTERNE ONTWIKKELINGEN In dit hoofdstuk worden de externe ontwikkelingen besproken. Enerzijds omdat deze van invloed zijn op het geo-informatiebeleid van de gemeente Stein in de komende jaren, anderzijds om inzicht te verschaffen in terminologie, afkortingen namen en begrippen en hun onderlinge samenhang. 3.1 Maatschappelijke ontwikkelingen Tot enkele jaren geleden was geo-informatie een bijna exclusief bijproduct van het uitvoeringsproces van overheden en semi-overheden. Als gevolg van technologische ontwikkelingen en ontwikkelingen aan de vraagkant in de markt, heeft ook de private sector zich de laatste jaren sterk ontwikkeld. Het wereldwijde gebruik van GPS, internet en mobiele apparatuur heeft een enorme boost gegeven aan de ontwikkeling van geo-geörienteerde producten en diensten. Het belang van geografische informatie in de maatschappij is dan ook erg toegenomen: de navigatiemarkt is een van de snelst groeiende markten ter wereld. Digitale kaarten vormen het hart van de diensten van Microsoft en Google. Door middel van mashup technologie is de digitale kaart geïntegreerd in internetdiensten als de telefoongids, buienradar en Funda. Geo-informatie is hierdoor al lang niet meer voorbehouden aan een kleine groep specialisten. Burgers, bedrijven en instellingen beschouwen ruimtelijke informatie steeds meer als onderdeel van de normale dienstverlening. Figuur 4 www.verkiezingskaart.nl: een voorbeeld van gebruik van geo-informatie in de media Dit geldt ook voor de overheid. Steeds meer overheden bieden diensten aan, gebruik makend van geografische informatie. Goede voorbeelden hiervan zijn de vergunningensite van de gemeente Groningen, de recreatiekaart van de provincie Friesland en de risicokaart van de provincie Limburg. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 12 van 48

Figuur 5 Vergunningenkaart gemeente Groningen Naast het laagdrempelig beschikbaar komen van technologie, draagt ook de beschikbaarheid van data sterk bij aan de ontwikkeling van nieuwe diensten. De grote kracht van diensten als Google Maps en Bing Maps is dat zij ook de onderliggende geografische informatie gratis aanbieden. Doordat ook de overheid steeds meer gegevens openbaar beschikbaar stelt, worden marktpartijen in staat gesteld initiatieven te ontwikkelen om deze informatie te combineren en deze aan te bieden in de vorm van bruikbare diensten voor derden. Goede voorbeelden hiervan zijn de websites http://www.vergunningenkaart.nl, waar vergunninginformatie voor alle Nederlandse gemeenten kan worden geraadpleegd, en http://www.nieuweplannen.nl, een dienst die burgers attendeert op publicatie van nieuwe ruimtelijke plannen in de directe omgeving. 3.2 Wet- en regelgeving Geo-informatie speelt een belangrijke rol in veel nieuwe wet- en regelgeving. Voorbeelden hiervan zijn de Basisregistraties, de Wkpb, de Wabo, de WION en de nwro. Voor meer informatie volgen in de volgende hoofdstukken korte beschrijvingen van deze wetten. 3.2.1 Basisregistraties Om de dienstverlening naar burgers en bedrijven te verbeteren heeft de overheid een aantal basisvoorzieningen gedefinieerd. Een van deze basisvoorzieningen is de realisatie van een stelsel van authentieke basisregistraties, waarin alle voor de overheid vitale gegevens eenduidig zijn vastgelegd, zoals de gegevens van burgers, bedrijven en instellingen. Basisregistratie moeten verplicht gebruikt worden door de hele overheid. Voor elke basisregistratie is wettelijk vastgelegd welke gegevens moeten worden geregistreerd. Bij een aantal basisregistraties is ook het vastleggen van de geometrie wettelijk verankerd, namelijk de Basisregistratie adressen en Gebouwen (BAG), de basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT), de Basisregistratie Onroerende Zaken (WOZ), de Basisregistratie Kadaster (BRK) de Basisregistratie Topografie (BRT) en de Basisregistratie Bodem en Ondergrond (BRO). Voor de eerste drie treedt de gemeente op als bronhouder. Voor de overige registraties is de gemeente alleen afnemer, waardoor de impact van deze registraties voor gemeenten kleiner is. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 13 van 48

BAG De Basisregistratie Adressen en gebouwen (BAG) wordt gevormd door de Basisregistratie Adressen (BRA) en de Basis Gebouwen Registratie (BGR) De BRA bevat alle woonplaatsen, straatnamen en nummeraanduidingen. De BGR bevat gegevens over panden, verblijfsobjecten, (semi-)permanente standplaatsen en ligplaatsen. De gemeente is verplicht om een standaard set gegevens over adressen en gebouwen te registreren en deze aan te leveren aan een landelijke voorziening, die in beheer is bij het Kadaster. De wet stelt ook procedurele eisen aan deze registratie, onder andere dat alle adressen en gebouwen vastgesteld zijn per gemeentelijk besluit en opgenomen in een register. De BAG gegevens zijn een zeer belangrijke bron van ruimtelijke informatie, omdat de BAG koppelingen met een groot aantal administratieve gegevens mogelijk maakt. Hierbij valt onder andere te denken aan het koppelen van gebouwen informatie (zoals bouwdossier) en WOZ gegevens. Als de BAG functioneert zoals de wet beoogt, zal een groot aantal gegevens die nu nog alleen administratief geregistreerd zijn, via een koppeling met de BAG ook ruimtelijk beschikbaar worden. De basisregistratie bedrijven (NHR), waar ook scholen, sportverenigingen en ziekenhuizen in opgenomen zijn, zal in de toekomst ook gebruikmaken van de BAG, waardoor deze zeer eenvoudig op een kaart te tonen zijn. In 2010 moeten alle gemeenten aangesloten op de Landelijke Voorziening BAG. Vanaf 1 juli 2011 zijn alle overheidsafnemers verplicht de BAG te gebruiken. BGT De Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) is een objectgericht, gebiedsdekkend topografisch bestand, dat voor heel Nederland uniform is qua inhoud en kwaliteit. De BGT is bedoeld voor gebruik op een schaal van 1:500 tot 1:5000 en wordt de opvolger van de huidige Grootschalige Basiskaart (GBKN). De BGT bevat reële (tastbare) topografische objecten, zoals gebouwen, wegen, spoorwegen, waterlopen, parken en bossen. De BGT wordt het fundament voor de geoinformatievoorziening en heeft daarmee invloed op diverse werkprocessen, zoals groen- en wegbeheer en het beheer van de BAG(-geometrie). De impact van de invoering van de BGT voor gemeenten is dan ook groot. Geometrische mutaties zullen mogelijk nog op slechts één plaats worden bijgehouden waardoor de topografiebeheerder integraal geometriebeheerder wordt. Daarmee wordt invulling gegeven aan het principe van eenmalig inwinnen en meervoudig gebruik. Door integraal beheer van geografische objecten wordt de actualiteit, volledigheid en de consistentie tussen verschillende gegevensbronnen gewaarborgd. Een voorbeeld: een uitbreiding van een pand kan van invloed zijn op het groenobject waar in het gelegen is. Wijziging van de geometrie van het pand heeft in dat geval niet alleen direct gevolgen voor de geometrie het BAG object pand, maar ook voor de geometrie van het betreffende groenobject. In de huidige werkwijze betekent dit dat op twee plaatsen geometrie moet worden bijgehouden, wat fouten en inconsistenties in de hand werkt. Door integraal beheer van geografische objecten kan dit worden voorkomen. Zoals het zich nu laat aanzien zal de BGT een gedeeld bronhouderschap kennen: waterschappen, provincies, Rijkswaterstaat, ProRail, het Ministerie van LNV en gemeen- Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 14 van 48

ten beheren allemaal een deel van de BGT. Gemeenten zijn vooralsnog aangewezen als bronhouder van de bebouwde kom, bebouwing en gemeentelijke wegen buiten bebouwde kom en bijbehorende terreinen en kunstwerken. Daarnaast is de gemeente bronhouder voor plaatsnamen, straatnamen en huisnummers en zogenaamde weesobjecten (objecten die geen bronhouder hebben). Een eerste concept van het BGT gegevensmodel is in augustus 2010 gereed gekomen. Hierin staat welke gegevens de BGT bevat en welke gegevens daarvan authentiek (en dus verplicht) zijn. Daarnaast beschrijft de gegevenscatalogus welke gegevens uit eigen inwinning voortkomen en welke hergebruikt worden uit andere basisregistraties. Het gegevensmodel BGT sluit zoveel mogelijk aan bij al bestaande basisregistraties in het geo-domein (zoals de BAG) en bij bestaande modellen waarin de geo-informatie binnen de publieke sector gemodelleerd is (zoals het Informatiemodel Geo-informatie IMGEO). Begin 2011 moet de ontwerpfase worden afgerond. Op 1 januari 2013 moet de BGT opgebouwd zijn (voorlopige planning). WOZ De Basisregistratie WOZ is op 1 januari 2009 in werking getreden. De gevolgen hiervan zijn op vooralsnog beperkt: gemeenten zijn verantwoordelijk voor het vaststellen van WOZ-waarden en het leveren van gegevens aan bijvoorbeeld Belastingdienst en waterschappen. Deze hebben op hun beurt de verplichting om bij gerede twijfel over de juistheid van de gegevens, dit terug te melden aan de gemeenten. De gegevensuitwisseling tussen gemeenten, waterschappen,belastingdienst en CBS verloopt via een Landelijke voorziening WOZ, vergelijkbaar met de BAG. In de loop van 2010 zijn de eerste gemeenten aangesloten op deze Landelijke voorziening Met ingang van 1 juli 2011 is het wettelijk verplicht BAG-gegevens te gebruiken. Dit geldt dit ook voor de WOZ. Vanaf dat moment moet er een relatie worden gelegd tussen de basisregistraties WOZ en BAG. Daarbij moet worden aangeven bij welk pand en welk verblijfsobject de WOZ-(deel)objecten behoren. Voor een groot gedeelte van de WOZ-objecten en hun deelobjecten is de koppeling op eenvoudige wijze (geautomatiseerd) te leggen. Echter, bijna elke gemeente heeft een aantal complexe WOZobjecten, (doorgaans de niet-woningen) die niet zomaar kunnen worden gekoppeld aan BAG objecten en waarvoor onderzoek ter plaatse noodzakelijk is. BRK De Basisregistratie Kadaster bestaat uit de kadastrale registratie en de kadastrale kaart. In de kadastrale registratie staan perceelsnummers, namen van eigenaren, de grootte en beperkte rechten (erfpacht, opstal en vruchtgebruik, of leidingnetwerken) of beslagleggingen op percelen en hypotheken. Gemeenten gebruiken de kadastrale gegevens als basis voor eigen werkprocessen, zoals de WOZ, ruimtelijke ordening en het beheer van de openbare ruimte. De BRK wordt beheerd door het Kadaster. BRT De Basisregistratie Topografie (BRT) is de registratie van midden- en kleinschalige topografie ten behoeve van de uitwisseling van geografische informatie door alle overheidsorganisaties. De basisregistratie Topografie is de unieke bron voor alle topografische kaarten met een schaal van 1:10.000, de. Later volgen ook de (afgeleide) bestanden op kleinere schaal (TOP50NL, TOP100NL, TOP250NL, etc.). De BRT is vooral een middel om de ondergrond op een eenduidige te visualiseren. De BRT wordt beheerd door het Kadaster. BRO De Basisregistratie Ondergrond (BRO) bevat gegevens over de geologische en bodemkundige opbouw, de ondergrondse infrastructuur en gebruiksrechten. Doel is veelgebruikte beschikbare overheidsinformatie over de bodem en ondergrond op eenvoudige Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 15 van 48

wijze ter beschikking te stellen. In de BRO worden de registraties Data en Informatie van de Nederlandse Ondergrond (DINO) van TNO en het Bodem Informatie Systeem (BIS) van Alterra opgenomen. In een later stadium worden mogelijk gegevens over archeologie en milieukwaliteit aan de BRO toegevoegd. Het is de bedoeling dat de BRO op 1 januari 2013 in werking treedt. 3.2.2 Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke Beperkingen (Wkpb) Sinds 1 juli 2007 is de Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke Beperkingen Onroerende Zaken (Wkpb) van kracht. Door deze wet maakt het voor burgers en bedrijven eenvoudiger om informatie te krijgen over de rechtstoestand van een onroerende zaak op een bepaald moment. Voor gemeenten betekent dit dat zij een beperkingenadministratie moeten beheren, waarin alle van gemeentewege opgelegde beperkingen (besluiten) worden geregistreerd en bijgehouden. De Wkpb is opgedeeld in twee tranches. In de eerste tranche is slechts een beperkt aantal publiekrechtelijke beperkingen opgenomen. De tweede tranche zou aanvankelijk in 2009 van start gaan met als belangrijkste uitbreiding de gemeentelijke bestemmingsplannen. Besloten is echter om eerst te onderzoeken of de Wkpb en het in opbouw zijnde portaal met bestemmingsplannen, RO-Online, handig aan elkaar kunnen worden gekoppeld om zo te voorkomen dat gemeenten hun bestemmingsplannen zo dadelijk in twee verschillende systemen moeten registreren. Het onderzoek naar deze koppeling is in de tweede helft van 2009 van start gegaan en is in 2010 afgerond. Publiekrechtelijke beperkingen zijn gerelateerd aan kadastrale percelen. Het vastleggen van de geometrie van een publiekrechtelijke beperking is geen wettelijke eis. Het is echter wel raadzaam dit te doen. Bij het vaststellen en onderhouden van de relatie perceel - beperking biedt geometrie een handig hulpmiddel, doordat deze relatie impliciet is vastgelegd in de geometrie. Ook bij het beheer van de zogenaamde gebiedsgebonden beperkingen (ruimtelijke plannen) uit de tweede tranche biedt het vastleggen van de geometrie voordelen, omdat beperkingen zo in een handeling kunnen worden toegekend aan meerdere percelen. 3.2.3 Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) Op 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo; ook wel aangeduid als Omgevingsvergunning) in werking getreden. Deze wet maakt het voor burgers en bedrijven mogelijk om via één overzichtelijke procedure en bij één bevoegd gezag toestemming te kunnen vragen voor activiteiten, die van invloed zijn op de fysieke leefomgeving. Een hele reeks vergunningen gaat dan op in de nieuwe omgevingsvergunning die digitaal kan worden aangevraagd. Circa 25 bestaande vergunnings-, ontheffings- en andere toestemmingsstelsels worden vervangen door één omgevingsvergunning. Bouw-, kap-, sloop-, inrit-, aanleg-, monumenten- en bijvoorbeeld milieuvergunningen houden dan op te bestaan. Invoering van de Wabo zorgt voor vermindering van de administratieve lasten voor burgers en bedrijfsleven. Ondanks dat deze wet, waarmee de Eerste Kamer eind 2008 heeft ingestemd, minder relatie heeft met het specifieke geo-werkveld, zullen er verregaande consequenties zijn op procedureel en organisatorisch vlak. De nadruk ligt voornamelijk op workflow management en inrichting van een beheerorganisatie rondom de integrale aanpak van vergunningaanvraag, -behandeling en beoordeling. Daarnaast ligt er een duidelijk relatie met de verschillende basisregistraties en de nwro. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 16 van 48

Vanaf 1 oktober 2010 is ook het Omgevingsloket live. Het Omgevingsloket online is een instrument om digitaal vergunningaanvragen te kunnen indienen en behandelen. Ook kan met Omgevingsloket online een vergunningcheck worden gedaan om te zien of een vergunning of melding nodig is. Het Omgevingsloket is één van de zes voorbeeldprojecten van het NUP. 3.2.4 Nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening (nwro) Sinds 1 juli 2009 moeten alle nieuwe ruimtelijke plannen digitaal worden opgesteld, gebruikt en beschikbaar gesteld. Alle ruimtelijke plannen moeten sinds die datum worden opgesteld conform het Pakket RO-Standaarden 2008. Het pakket van ROstandaarden heeft ondermeer betrekking op het uitwisselen, het vergelijkbaar maken en het verbeelden van plannen, maar ook op de wijze publiceren en kenbaar maken. De RO standaarden zijn ontwikkeld in het kader van het programma DURP (Digitale Uitwisseling in Ruimtelijke Processen). Alle ruimtelijke plannen moeten worden aangeleverd aan de landelijke voorziening RO-Online, waar ze gepubliceerd worden. 3.2.5 Wet Informatieverstrekking Ondergrondse Netten (WION) Op 1 juli 2008 is de Wet Informatie-uitwisseling ondergrondse netten (WION) ingegaan. De wet stelt grondroerders verplicht kabel- en leidinginformatie op te vragen via het Kabels en Leidingen Informatie Centrum (KLIC), dat is ondergebracht bij het Kadaster. Hiertoe sturen zij de tekening digitaal naar het Kadaster. Het Kadaster gaat vervolgens bij de beheerder na welke kabels en leidingen aanwezig zijn in het te bewerken gebied. Voor eigenaars en beheerders van ondergrondse netwerken betekent dit dat zij hun kabels en leidingenarchief accuraat, volledig, nauwkeurig en (per 1 juli 2010) digitaal beschikbaar moeten kunnen stellen. De gemeente heeft op verschillende manieren te maken met de WION. In de eerste plaats wordt de gemeente aangesproken als netwerkbeheerder. De gemeente Stein heeft diverse ondergrondse netwerken in beheer zoals riolering, persriool,verkeersregelinstallaties (VRI s). De wet verplicht de gemeente deze allemaal digitaal beschikbaar te hebben, conform een landelijke standaard (IMKL Informatiemodel kabels en leidingen) en deze uit te leveren aan het KLIC. In de tweede plaats wordt de gemeente aangewezen als beheerder van zogenaamde weesleidingen. Dit zijn kabels en leidingen die aan het licht komen tijdens het uitvoeren van een werk, maar die geen bekende beheerder hebben. In de derde plaats is de gemeente verplicht, indien zij de uitvoerder is van een (graaf)werk, inzage te doen bij het KLIC. 3.2.6 Referentiemodel Stelsel van Gemeentelijke Basisgegevens (RSGB) De verschillende basisregistraties vormen gezamenlijk één samenhangend stelsel. Deze samenhang is (voor gemeenten) beschreven in het Referentiemodel Stelsel van Gemeentelijke Basisgegevens (RSGB). Echter, omdat gemeenten meer gegevens nodig hebben voor hun werkprocessen dan nu in de landelijke basisregistraties beschikbaar zijn, is het stelsel verrijkt met andere basisgegevens. Het RSGB kan worden gezien als een opvolger van GFO Basisgegevens uit 1998. Uitgangspunten van het RSGB zijn de BRA (Basisregistratie Adressen), de BGR (Basis Gebouwen registratie), de GBA (Gemeentelijke Basis Administratie), het NHR (Nederlands Handelsregister), de BRK (Basisregistratie Kadaster), aangevuld met gegevens uit Gemeenschappelijk Functioneel Ontwerp BasisGegevens (1998). De basisregistratie Topografie is niet in het referentiemodel opgenomen. In plaats daarvan is uitgegaan Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 17 van 48

van grootschalige geo-objecten, ofwel de Basisregistratie GrootschaligeTopografie. Hierbij is IMGEO als uitgangspunt gebruikt. In onderstaande figuur is het RSGB schematisch weergegeven. Figuur 6 Referentie Stelsel voor Gemeentelijke Basisgegevens (incl BR WOZ) Het RSGB ondersteunt gemeenten dus bij het stroomlijnen van hun gegevenshuishouding en de daarop gerichte processen voor beheer en gebruik. Ook voorziet het in standaarden voor gegevensuitwisseling, zodat gemeenten een samenhangende informatievoorziening kunnen opzetten. 3.3 Relevante organisaties Op nationaal en internationaal niveau houden diverse organisaties zich bezig met het beheer en de organisatie van geo-informatie. In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van een aantal relevante (inter-)nationale organisaties in het geo-werkveld. 3.3.1 OGC Het Open Geospatial Consortium (OGC) is een consortium van overheden, universiteiten en bedrijven uit het geo-werkveld. Het OGC heeft als belangrijkste doel om de uitwisselbaarheid van geo-informatie binnen en tussen organisaties te verbeteren. OGC richt zich daarbij voor een belangrijk deel op standaarden voor het internet. Daarnaast zijn de diverse Open Source initiatieven, die de betreffende standaarden incorporeren. Alle producten die OGC-standaarden ondersteunen zijn getest of gecertificeerd door het OGC. 3.3.2 INSPIRE INSPIRE (Infrastructure for Spatial Information in Europe) is een initiatief van de Europese Commissie dat er erop is gericht een Europese Spatial Data Infrastructuur (SDI) tot stand te brengen. Hiervoor richt INSPIRE zich niet alleen op technische standaarden en protocollen, maar ook op organisatorische aspecten en bijbehorend informatiebeleid, waaronder de ontwikkeling, het beheer en de toegang tot geo-informatie. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 18 van 48

3.3.3 Rijksoverheid Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) treden op als trekker en aanjager van veel (nieuwe) wet- en regelgeving, waarbij geo een rol speelt. Zij hebben de rol en taken van het voormalige Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Orde en Milieubeheer overgenomen. Basisregistraties als de BAG, de BRK en de BGT worden onder hun auspiciën gerealiseerd, maar ook bij de totstandkoming van de Wkpb, Wro en de Wabo speelde de het voormalige VROM een belangrijke rol. Zij spelen echter maar een beperkte rol in de beheerfase van deze wet- en regelgeving. Zo is het beheer van de Landelijke Voorziening WKpb en de BAG belegd bij het Kadaster. Vanwege het toenemende belang van geo-informatie voor publieke taken heeft de toenmalige Minister van VROM, mevr. Dekker, het Beraad voor Geo-informatie, afgekort GI-beraad, ingesteld. Het GI-Beraad adviseert aan de minister van I&M als coördinerend bewindspersoon voor de geo-informatie, overige ministers en overheidsorganen over de strategische onderwerpen op het gebied van de geoinformatie in de publieke sector in Nederland. 3.4 Ontwikkelingen op het gebied van Data 3.4.1 Interoperabiliteit en standaardisatie In het actieplan Nederland Open in Verbinding (NOiV) is interoperabiliteit gedefinieerd als het vermogen van (informatie)systemen om op elektronische wijze gegevens en informatie te kunnen uitwisselen binnen en tussen organisaties. Door interoperabiliteit verbeteren overheidsorganisaties hun robuustheid en effectiviteit. Ze zijn in staat in steeds wisselende samenwerkingsverbanden in te spelen op actuele gegevensbehoefte van burgers, bedrijven en ketenpartners. Interoperabiliteit biedt organisaties daarmee flexibiliteit in het uitvoeren van hun huidige én toekomstige taken. Onder standaardisatie wordt verstaan het maken van afspraken over het verzamelen, verwerken, beheren en verstrekken van informatie, inclusief de hierbij toe te passen normen en praktijkrichtlijnen. Standaardisatie is een voorwaarde voor interoperabiliteit. Om tevens leveranciersonafhankelijkheid te waarborgen wordt gewerkt met Open Standaarden. Dit zijn standaarden die gepubliceerd en tot stand gekomen zijn middels een open beslissingsprocedure, waarvan het intellectuele eigendom bij een non- profit organisatie ligt en waarbij het gebruik geen beperkingen en lage kosten kent. Het gebruik van Open Standaarden vereenvoudigt de communicatie tussen overheden onderling en tussen overheid, burgers en bedrijven. 3.4.2 Standaardisatie in het geo-domein Ook in het geo-domein zijn Open Standaarden een hot issue. Geo-standaarden hebben betrekking op het beschrijven van de data zelf (door middel van informatiemodellen, standaarden voor uitwisseling en voor metadata) en op de beschrijving van geoservices. Op internationaal niveau speelt het OGC hierin een belangrijke rol. Deze organisatie beheert en ontwikkelt de OpenGIS specificaties voor interoperabiliteit in het geodomein. Een bekende OpenGIS standaard is Geography Markup Language (GML), een op XML gebaseerd formaat om geografische informatie te modelleren, te transporteren en op te slaan. Andere bekende OpenGIS standaarden zijn Web Map Service (WMS) en Web Feature Service (WFS). Hiermee kan geografische informatie worden uitgewisseld in een service georiënteerde architectuur (SOA). Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 19 van 48

Een Web Map Service (WMS) is een webgebaseerde kaartservice. Het genereert een kaartuitsnede van geo-informatie en stelt deze via het web beschikbaar in de vorm van een plaatje (zoals PNG, GIF of JPEG). Daarmee is deze informatie hanteerbaar in de gangbare browsers. Hoewel WMS een rasterbeeld oplevert, kunnen de individuele eigenschappen van een object in de rasterkaart wel opgevraagd worden. Web Feature Service (WFS) is een protocol voor het opvragen, aanleveren, bewerken en analyseren van geografische vector data. Het maakt gebruik van GML voor dataoverdracht. Het resultaat van een vraag is een verzameling objecten die aan de vraagstelling voldoen in GML formaat. Dit in tegenstelling tot WMS waarbij een image (plaatje) wordt teruggestuurd. Web Feature Services zijn daardoor bruikbaar voor meer complexe toepassingen. in- De term OpenGIS is synoniem geworden voor interoperabiliteit, gestandaardiseerde webservices, informatie tegratie en open standaarden. Bij aanschaf van applicaties is het dan ook van belang dat deze voldoen aan de OpenGIS standaarden. De standaarden die nodig zijn om interoperabiliteit in het geo-domein in Nederland te verzorgen zijn beschreven in het Raamwerk van geo-standaarden. Het doel van dit raamwerk is om uit de grote verscheidenheid aan standaarden de juiste set te kiezen. Het raamwerk gaat uit van de OpenGIS standaarden en INSPIRE richtlijnen en wordt beheerd door Geonovum. In het onderstaande overzicht zijn de belangrijkste in Nederland voorgeschreven standaarden voor geo- informatie opgesomd. Een beschrijving van deze standaarden is in de volgende paragrafen opgenomen. Dataspecificaties Geoservices (webservices) Technisch: - GML Informatiemodellen (semantische standaarden): - NEN3610, Basismodel Geo-informatie - Diverse informatiemodellen: sectorale uitwerkingen van NEN3610 die gebruik maken van GML, zoals IMKAD, TOP10NL, IMGEO, IMRO, etc - Web Map Service / WMS (kaart webservices) - Web Feature Service / WFS (objecten webservices) - Catalogue Service / CSW (metadatacatalogi services) Metadata - Metadata profiel voor geografie (op basis van ISO 19115) - Metadata standaard voor services (op basis van ISO 19119) 3.4.3 Beleid open (geo-)standaarden Het kabinetsbeleid is erop gericht om het gebruik van open standaarden binnen de (semi-)publieke sector bevorderen. Dit beleid is verwoord in het actieplan Nederland Open in Verbinding. Daarbij wordt het principe van comply-or-explain and commit gehanteerd. Dit komt erop neer dat organisaties verplicht gebruik moeten maken van Open Standaarden, tenzij er hele goede redenen zijn waarom dit niet mogelijk is. Om dit principe uit te kunnen voeren zijn twee lijsten opgesteld met open standaarden, de toepassingsgebieden en de doelgroepen. Voor de eerste lijst geldt het comply-orexplain and commit principe. De tweede lijst bevat gangbare open standaarden. Alle geo-standaarden uit paragraaf 3.4.2 zijn voorgedragen voor de eerste lijst. Het College Standaardisatie heeft deze standaarden in november 2010 toegevoegd aan de pas toe of leg uit lijst. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 20 van 48

3.4.4 Basismodel geo-informatie (NEN3610) Om zinvolle uitwisseling van gegevens mogelijk te maken is het noodzakelijk dat de structuur en betekenis van objecten worden beschreven in een informatiemodel. De structuur en betekenis van de berichten worden beschreven in berichtenspecificaties. Beschikbaarheid van een informatiemodel is een voorwaarde voor het opstellen van een berichtenspecificatie. Zonder informatiemodel is het namelijk niet duidelijk wat de betekenis is van de informatie die in een bericht is opgenomen. De berichtenspecificaties verwijzen dan ook expliciet naar een informatiemodel. Figuur 7 Basismodel geo-informatie (NEN3610) Om uitwisseling binnen het geo-domein mogelijk te maken is voor Nederland het Basismodel Geo- informatie (NEN3610) ontwikkeld (Figuur 7). Dit model bevat de formele definitie van objecten, attributen en regels binnen het geo-domein in Nederland. Binnen het Basismodel geo-informatie zijn alle objecten met een geografische component gedefinieerd. Omdat deze objecten niet voor alle sectoren even relevant zijn, is een onderverdeling gemaakt, waarbij elke sector het model naar eigen behoefte heeft ingevuld. Voorbeelden hiervan zijn IMRO voor de sector Ruimtelijke Ordening en IM- Geo voor grootschalige topografie. Het gemeenschappelijke basismodel bevat de informatie die voor alle sectoren geldt en waar overeenstemming over bestaat. Het technische formaat waarin gegevens worden uitgewisseld is GML. Het basismodel geoinformatie voldoet daarmee aan de OpenGIS standaarden. 3.4.5 Metadata Metadata zijn elementen van een (semi-)gestructureerde beschrijving van informatie. Toekenning van metadata is nodig om de toegankelijkheid en betrouwbaarheid van informatie te borgen. Het principe van het toekennen van labels in het belang van de bruikbaarheid van informatie is van alle tijden: bij het aanleggen van kaartsystemen en andere vormen van registers gebeurde dat ook al. In het digitale tijdperk is het belang van metadata wel sterk toegenomen. Digitale informatie is alleen maar toegankelijk en betrouwbaar als het afdoende is gelabeld. Fysiek zoeken in digitale gegevens is immers onmogelijk. Alle overheden hebben tegenwoordig met metadata te maken. Als een gemeente specifieke informatie van het waterschap wil presenteren, gebruikt ze daarbij de metadata van het waterschap. Voor de structurering van metadata worden afspraken gemaakt. Daardoor is informatie uit verschillende bronnen in samenhang te presenteren. Juist omdat metadata zo essentieel zijn voor (digitaal) informatiebeheer, zijn er al de nodige standaards voor ontwikkeld. Metadata kunnen worden ontsloten via een zogenaamde metadata catalogus. Een metadata catalogus maakt het mogelijk gegevens te zoeken (en te tonen) op basis van bekende metagegevens. Een voorbeeld van een metadata catalogus is het Nationaal GeoRegister (NGR). Hierin kan geo-informatie worden opgezocht van verschillende organisaties in Nederland. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 21 van 48

Ook voor het beheer van metadata zijn standaards opgesteld. In Nederland zijn er op basis van internationale standaarden en INSPIRE richtlijnen twee nationale metadata profielen ontwikkeld. De eerste is de Nederlandse metadata standaard voor geografie op ISO 19115. Deze nationale metadata standaard richt zich op de semantische beschrijving van metadata elementen om geografische datasets te beschrijven. De tweede is de Nederlandse metadata standaard voor services op ISO 19119 en richt zich op de semantische beschrijving van metadata elementen om geografische services te beschrijven. Figuur 8 www.nationaalgeoregister.nl: een metadata catalogus voor geo-informatie in Nederland Metadata zijn noodzakelijk voor een goed beheer van de gemeentelijke geoinformatiehuishouding. Veel organisatie worstelen echter met de metadata. Immers de beheerder van de geodatasets heeft de metadata niet altijd zelf nodig, maar wordt wel verantwoordelijk gesteld voor het vullen ervan. Het is dan ook zaak metadata aantrekkelijk te houden voor wat betreft het invoeren ervan en het voordeel, nut en noodzaak breed uit te dragen. 3.4.6 Geo-informatie in relatie tot NORA/GEMMA Om de interoperabiliteit tussen verschillende overheden te faciliteren is de Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA) ontwikkeld. De NORA bevat de uitgangspunten (principes) voor de inrichting van alle e-overheidsinitiatieven. Specifiek voor gemeenten zijn de principes van de NORA vertaald naar de Gemeentelijke Model Architectuur (GEMMA). Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 22 van 48

Figuur 9 GEMMA Model Architectuur In november 2010 is NORA 3.0 goedgekeurd. In NORA 3.0 is geo-informatie een integraal onderdeel van het architectuurkader geworden. De principes van de NORA zijn dus één op één toepasbaar op geo-informatie. De technische standaarden voor interoperabiliteit in het geo-domein zoals beschreven in het Raamwerk van geostandaarden (zie paragraaf 3.4.2), zijn daarom ook van toepassing in het kader van de NORA, inclusief de standaarden voor metadata. Dit betekent ondermeer dat voor de geo-gerelateerde basisregistraties twee inhoudelijke standaarden voor het berichtenverkeer worden gehanteerd, namelijk StUF en NEN3610. StUF wordt gebruikt voor de BAG & WOZ en NEN 3610 in de BGT (informatiemodel IMGEO), BRT (informatiemodel TOP10NL), BRK (informatiemodel IMKAD) en BRO (informatiemodel IMBRO). Een meer diepgaande beschrijving van de wijze waarop moet worden omgegaan met geo-informatie in de informatiehuishouding van de Nederlandse overheid is opgenomen in het Nora dossier geo-informatie, dat beschikbaar is bij Geonovum. 3.4.7 Visualisatie Geo-informatie wordt steeds breder toegankelijk en wordt aangeboden door steeds meer verschillende organisaties. Als gevolg daarvan zijn er ook verschillende manieren deze informatie te visualiseren, afhankelijk van de doelgroep en de context. Voor de eindgebruiker is deze veelheid aan visualisaties niet handig. Om visualisatie van geo-informatie van de overheid te stroomlijnen is de Richtlijn Webcartografie opgesteld. De richtlijn is bedoeld als cartografische handreiking aan ontwikkelaars van geografische webapplicaties. De richtlijn gaat zowel in op technische eisen als download snelheid, functionaliteit van verschillende webbrowsers en grafische bestandsformaten als op de grafische aspecten van webcartografie zoals symbolen, kleurgebruik, typografie en tekstplaatsing. Ook zijn er verwijzingen opgenomen naar relevante onderdelen van de webrichtlijnen van de overheid. 3.5 Technische ontwikkelingen 3.5.1 Open Source Software Open Source software is software waarvan in het licentiemodel het intellectueel eigendom en het (her)gebruik van de software en bijbehorende broncode dusdanig is geregeld, dat de licentienemer de code mag inzien, gebruiken, verbeteren, aanvullen en Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 23 van 48

verder mag verspreiden. Het kabinetsbeleid dat er op is gericht dat bij aanbestedingen en inkooptrajecten van software, de aanbieders van Open Source Software dezelfde kansen krijgen en bij gelijke geschiktheid ook voorkeur verdienen ter bevordering van de markt voor Open Source Software in Nederland. De Open Source GIS-wereld is de afgelopen jaren volwassen geworden. Er bestaat een ruim aanbod aan Open Source GIS oplossingen, zowel desktop applicaties en webapplicaties als ruimtelijke databases. Deze kennen inmiddels een grote install base en doen functioneel niet onder voor producten van de traditionele leveranciers (de zogenaamde Closed Source Software producten). De Open Source GIS producten worden geleverd en ondersteund door betrouwbare marktpartijen. Ook biedt een aantal traditionele leveranciers Open Source toepassingen aan. Figuur 10 Landelijke voorziening voor ruimtelijke plannen: geheel gemaakt op basis van open source software componenten 3.5.2 Ruimtelijke databases Traditioneel wordt geometrie opgeslagen in bestanden (filebased). Bekende voorbeelden zijn het ESRI Shape formaat, het AutoCad DWG/DXF formaat en het Microstation DGN formaat. Voor het koppelen van deze geometrie aan administratieve gegevens zijn de geometrische objecten (punten, lijnen, vlakken) voorzien van een unieke koppelsleutel. Door deze unieke koppelsleutel kan elk object gerelateerd worden aan een record in een administratieve databasetabel, waardoor het mogelijk wordt per object beschrijvende gegevens op te vragen of op basis van administratieve zoekingangen bepaalde objecten in beeld te brengen. Nadelen van filebased opslag van geometrie zijn dat geometrische en administratieve gegevens apart worden opgeslagen, terwijl deze betrekking hebben op hetzelfde object. Doordat gegevenstypen worden opgeslagen in losse bestanden, wordt de samenhang tussen gegevens pas inzichtelijk door deze gezamenlijk in een geografische applicatie weer te geven. Het gebruik van losse bestanden is ook vanuit beheersoogpunt niet wenselijk, omdat het gevaar bestaat dat verschillende versies van een bestand door de organisatie gaan zwerven. Bovendien is vaak conversie van bestanden noodzakelijk wanneer deze voor meerdere applicaties worden gebruikt. Sinds enkele jaren is een alternatief voorhanden in de vorm van ruimtelijke databases. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 24 van 48

Een ruimtelijke database is feitelijk een gewone relationele database, maar dan uitgebreid met een ruimtelijk datatype. Hierdoor is het mogelijk ruimtelijke gegevens op te slaan in een database en beheer te regelen met alle voordelen die een database biedt, zoals indexering, autorisatie, data integriteit en schaalbaarheid. In een ruimtelijke database wordt geometrie gezien als kenmerk van een databaseobject, net zoals een object ook administratieve kenmerken heeft. Hierdoor kunnen op Figuur 11 Ruimtelijke database databaseniveau (ruimtelijke) relaties worden gelegd tussen objecten en hoeven onderlinge relaties niet expliciet vastgelegd of beheerd te worden. De relatie tussen objecten ligt immers al vast in hun geometrie. Administratieve gegevens uit andere databases en documenten (opgeslagen in een DMS) kunnen aan geometrische objecten worden gekoppeld op basis van databasekoppelingen door het aanroepen van services vanuit een applicatie. Een ander voordeel is dat vrijwel alle grafische applicaties gebruik kunnen maken van (gangbare) ruimtelijke databaseformaten. Conversie van gegevens voor specifieke applicaties behoort daarmee tot het verleden. Door gebruik te maken van een centrale ruimtelijke database (vaak aangeduid met de term geodatawarehouse of geogegevensmagazijn) kan informatie breed in de organisatie beschikbaar worden gemaakt en maakt iedereen altijd gebruik van dezelfde informatie. De integriteit en consistentie van de informatie wordt op databaseniveau bewaakt. Als belangrijkste nadeel van een geo-gegevensmagazijn wordt vaak de complexiteit van het beheer genoemd. Een ruimtelijke database zit onder de motorkap tamelijk ingewikkeld in elkaar, waardoor een extra wissel wordt getrokken op databeheer, applicatiebeheer en systeembeheer. 3.5.3 Mashups Mashups zijn lichtgewicht webapplicaties waarin informatie of functionaliteit van meerdere bronnen wordt gecombineerd. Door bestaande informatie en functionaliteit te combineren en te hergebruiken worden nieuwe functies of inzichten gerealiseerd die daarvoor niet waren bedacht. Mashups zijn overigens niet specifiek voor geoinformatie. Aansprekende voorbeelden van mashups zijn het gebruik van de kaartbeelden geserveerd door Google. Een belangrijk kenmerk van mashups is dat maar beperkte technische kennis nodig is. De standard webtechnieken (HTML en JavaScript met name) zijn voldoende om een bron te ontsluiten in een mashup. Hierdoor is het mogelijk om snelle time to market implementaties te doen. De grote kracht van mashups is dan ook dat de infrastructuur er feitelijk al geheel ligt (de gegevens en services) en de dat nieuwe toepassingen daardoor snel en eenvoudig gerealiseerd kunnen worden. Doordat steeds meer overheden gegevens beschikbaar stellen (in de vorm van webservices bijvoorbeeld) worden marktpartijen in staat gesteld initiatieven te ontwikkelen Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 25 van 48

om deze informatie te combineren en deze aan te bieden in de vorm van bruikbare diensten voor derden. Figuur 12 Voorbeeld van gebruik van mashupn technologie: e-diensten bij de gemeente Voorst 3.5.4 3-D inwinning, -visualisatie en analyse Geo-informatie wordt tot op heden voornamelijk tweedimensionaal gebruikt en weergegeven. Door het voortschrijden van de techniek en de daarmee samengaande verlaging van de kosten is een trend waarneembaar naar het gebruik van driedimensionale visualisatie en analysetechnieken. Driedimensionaal GIS is een effectieve manier om grote hoeveelheden complexe informatie voor een breed publiek toegankelijk te maken. Door informatie driedimensionaal weer te geven kunnen veranderingen in het landschap en de stedelijke leefomgeving inzichtelijk en herkenbaar worden verbeeld. Om die redenen is 3- D GIS een ideaal middel in het werkveld van de Ruimtelijke Ordening. Er kan als het ware een virtual reality worden gecreëerd, waarin de effecten van diverse planscenario s (zoals lichtinval, windhinder etc.) levensecht kunnen worden gevisualiseerd. 3.5.5 Mobiel GIS Steeds meer gemeenten maken gebruik van mobiele GIS toepassingen voor bijvoorbeeld inspecties, inventarisaties en beheer van de openbare ruimte. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van mobiele devices, zoals tablet PC s of telefoons. Door gebruik t maken van GPS is de locatie van het mobiele device altijd exact bekend. Door middel van een rechtstreekse verbinding met databases in de backoffice van de gemeente beschikt de medewerker altijd en overal over de meest actuele informatie en kan hij wijzigingen hierop ook direct doorgeven, wat bijdraagt aan de efficiency van het werkproces. 3.5.6 Augmented Reality Augmented Reality (vrij vertaald: Toegevoegde Realiteit ) is een techniek waarbij virtuele informatie wordt toegevoegd aan reële beelden. De ontwikkeling van mobiel internet heeft er voor gezorgd dat informatie altijd en overal beschikbaar is. Deze Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 26 van 48

informatie kan op basis van locatie over reële objecten heen worden geprojecteerd. Het gebruik van de traditionele kaart verdwijnt daardoor naar de achtergrond. Een goed voorbeeld van Augmented Reality is de applicatie Layar. Layar is een 'reality browser': een mobiele telefoon applicatie waarmee je omgevingsinformatie kunt opvragen via de camera van je mobiele telefoon. In het scherm van de telefoon wordt informatie van het internet getoond bovenop het camerabeeld. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de GPS en de kompas functie van de telefoon. Hierdoor is de locatie en kijkrichting van de telefoon bekend. Op basis van coördinaten wordt vervolgens informatie van het internet over de werkelijkheid geprojecteerd. Figuur 13 Voorbeeld Augmented Reality: Layar Op deze manier kun je bijvoorbeeld zien welke film er draait door de camera van je telefoon te richten op een bioscoop, of kun je via de telefoon informatie ophalen over een toeristische bezienswaardigheid. Een meer serieuze toepassingen zijn bijvoorbeeld mobiele inventarisatie- en handhavingsacties of het tonen van ondergrondse kabels en leidingen door de camera bij graafwerkzaamheden op de grond te richten. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 27 van 48

4 INTERNE ONTWIKKELINGEN 4.1 Coalitieakkoord 2010-2014 Verbinden en versterken In het coalitieakkoord 2010-2014 wordt op verschillende plaatsen melding gemaakt van ambities die de ontwikkeling naar een e-gemeente ondersteunen. Het meest expliciet in navolgende passage: Verbeteren dienstverlening en E overheid De Steinse dienstverlening is nog niet aan de maat. Het in 2005 ingevoerde dienst-verleningsconcept werkt op onderdelen nog niet voldoende. We willen onze burgers een hoger serviceniveau bieden. Het vraagt commitment van Bestuur, Management en Organisatie om dit te verbeteren. In de komende periode van vier jaar zal op de ingeslagen weg met betrekking tot de dienstverlening in het algemeen en het invoeren van het dienstverleningsconcept. Klantgerichtheid en efficiënt en zakelijk werken zijn hierbij sleutelwoorden. Dat geldt voor de hele organisatie. De ontwikkeling van de bedrijfsvoering is daar ook op geënt. Ook spelen wij actief in op de landelijke ontwikkelingen om tot Klantencontactcentra (KCC s) te komen. Het toepassen van ICT is een goed en niet meer weg te denken middel om de dienst-verlening en efficiency van de overheid en ook van Stein te verbeteren. Tijdens de onderhandelingen om te komen tot een nieuwe coalitie hebben diverse partijen kennis kunnen nemen van het Plan van Aanpak ontwikkeling bedrijfsvoering gemeente Stein, geheten "Dienstverlening Centraal". Het nieuwe college zal op basis van het Plan van Aanpak voorstellen aan de gemeenteraad doen om tot een gefaseerde implementatie van de E dienstverlening te komen. Daarbij kijken we kritisch naar noodzaak, wettelijk kader, beperkte externe inhuur expertise en het zoeken naar regionale samenwerkingsverbanden. Hierdoor willen we initiële en structurele kosten tot een minimum beperken. De coalitiepartijen zijn van mening dat de uitwerking van de E overheid op termijn per saldo geld moet opleveren. 4.2 Plan van Aanpak Dienstverlening Centraal (PvA DC) Eind 2009 heeft de gemeente Stein in het kader van het EGEM-i traject een actueel plan van aanpak gemaakt, dat concreet aangeeft hoe de gemeente Stein haar eigen doelstellingen op het gebied van de publieke dienstverlening gaat realiseren en hoe zij daarbij gaat voldoen aan de landelijke eisen die hieraan gesteld worden. Dit plan van aanpak beschrijft op welke wijze dit stapsgewijs wordt ontwikkeld en hoe de individuele projecten en activiteiten worden uitgevoerd in termen van middelen, tijd en besturing. Het is een dynamisch plan dat jaarlijks zal worden aangepast onder invloed van externe en interne ontwikkelingen. Op grond van dit plan kan de bedrijfsvoering zich verder ontwikkelen en wordt Stein als dienstverlenende gemeente verder op de kaart gezet. De gemeente Stein heeft ervoor gekozen om dit plan van aanpak langs de lijn van de INK aandachtsgebieden op te bouwen. Per aandachtsgebied is de actuele situatie van de gemeente in beeld gebracht en zo nodig voorzien van kanttekeningen. Geo-beleidsplan gemeente Stein Pagina 28 van 48