Vezelverrijkt dieetadvies Diëtetiek
Inleiding De arts heeft u doorverwezen naar de diëtist. Bij sommige aandoeningen van zowel de dunne als de dikke darm is het wenselijk het vezelgehalte van de voeding te verhogen. Deze folder geeft u informatie over: voedingsvezels en de producten die rijk zijn aan voedingsvezels het samenstellen van een vezelrijke voeding Voedingsvezels Voedingsvezels of kortweg vezels is de verzamelnaam voor plantaardige stoffen, die (deels) onverteerbaar zijn. Vezels zijn onmisbaar in een goede voeding, omdat ze een gunstige invloed hebben op de werking van de darmen. Een dikke darm met voldoende inhoud leidt gemakkelijk tot aandrang en daarmee tot een regelmatig ontlastingspatroon. Dunne ontlasting wordt door vezels vaster van vorm. Vezels zijn in te delen in twee groepen: oplosbare vezels niet-oplosbare vezels. Oplosbare vezels Oplosbare vezels worden in de dikke darm afgebroken. Hierbij komen stoffen vrij die de darmbeweging stimuleren en voor gasvorming zorgen. Daardoor wordt de ontlasting zachter en krijgt meer volume. De vezels zorgen voor een gezonde darmflora. Oplosbare vezels komen onder andere voor in groente, fruit en peulvruchten. Niet-oplosbare vezels Niet-oplosbare vezels zijn onverteerbaar en verlaten het lichaam grotendeels onveranderd in de ontlasting. Deze vezels geven tijdens de maaltijd sneller een vol gevoel. Bovendien hebben ze de eigenschap om vocht aan te trekken en vast te houden, waardoor de ontlasting soepel blijft en dus minder hard wordt. De transportsnelheid neemt toe. Niet-oplosbare vezels komen onder andere voor in volkoren graanproducten. Het is aan te raden om bij de samenstelling van een vezelrijke voeding producten te kiezen die zowel oplosbare als onoplosbare vezels bevatten. Starten met het gebruik van vezelrijke voeding De hoeveelheid vezels in de voeding moet langzaam worden opgebouwd. De overgang naar een vezelrijke voeding vraagt enige aanpassing van de darm. Lichte buikkrampen, een opgeblazen gevoel en windvorming kunnen het gevolg zijn. Deze verschijnselen zijn niet verontrustend en verdwijnen na enkele weken. Vocht Het is belangrijk bij een vezelrijke voeding voldoende te drinken. Onvoldoende vochtopname geeft kans op verstopping (of obstipatie). 2
Benodigde hoeveelheid voedingsvezel en vocht Volwassen hebben gemiddeld 30 gram vezels en 1,5 liter (drink)vocht per dag nodig. Bij een vezelverrijking wordt, afhankelijk van wat u gewend bent te gebruiken, de hoeveelheid vezels met 10 tot 15 gram verhoogd. Dan is het ook aan te raden 2 tot 2,5 liter per dag te drinken. Hebt u een vochtbeperkt dieet, bespreek dit dan met uw diëtist. Voor kinderen gelden voor vocht en voedingsvezels andere richtlijnen. De diëtist zal dit met u bespreken. Vezelrijke voedingsmiddelen Een groot aantal voedingsmiddelen bevat van nature vezels. Andere producten worden door de fabrikant verrijkt met extra vezels (zogenaamde functionele voedingsmiddelen). Daarnaast worden speciale dieetproducten samengesteld die vezelrijk zijn. Achter in dit boekje is een lijst opgenomen van de diverse producten met hun vezelgehaltes (bijlage1). Voedingsmiddelen rijk aan niet-oplosbare vezels: Bruine en volkoren broodsoorten, boekweit, brinta, muesli, volkoren biscuits, volkoren koek, aardappelen, zilvervliesrijst, volkoren macaroni, volkoren spaghetti, (rauwe) groente, pindakaas, noten, lijnzaad, maanzaad, sesamzaad. Voedingsmiddelen rijk aan oplosbare vezels: Peulvruchten (bruine bonen, witte bonen, kapucijners), maïs, vers fruit, gedroogde vruchten (dadels, vijgen, zwarte pruimen, abrikozen, tutti frutti), groente, gort, havermout. Producten verrijkt met voedingsvezel: Vruchtensap, muesli, pappoeder, vezelrijke pasta of koekjes, verrijkt met vezels. Overleg het gebruik van deze voedingsmiddelen met de diëtist. Vezelrijke dieetproducten In bepaalde gevallen kan het noodzakelijk zijn een vezelrijk dieetproduct te gebruiken (bijlage 2). Deze producten zijn verkrijgbaar via supermarkt, reformhuis, drogist en apotheek. Als dit voor u van toepassing is, zal de diëtist u informeren over het soort product en de hoeveelheid die u moet gebruiken. Vezelrijke dieetproducten kunnen op verschillende manieren verwerkt worden: in melk, yoghurt, pap, pudding, vla in vruchtensap, vruchtenmoes in de soep in thee, koffie, water in rauwkost op brood (brood smeren, vezels erop, beleg er overheen) als paneermeel vermengd met (gebakken) ei 3
Richtlijnen gezonde, vezelrijke voeding Eet regelmatig en zorg voor voldoende variatie Gebruik een vezelrijke voeding Begin met een vezelrijk ontbijt Verdeel de hoeveelheid vezels over de dag Drink voldoende. Het is aan te raden dagelijks te gebruiken: 4 tot 5 sneetjes bruin brood en bij voorkeur volkoren broodsoorten 1 à 2 plakken kaas 125 gram vlees of vleeswaren 4 lepels groente ± 4 aardappelen 2 à 3 porties fruit, waarvan bij voorkeur 1 portie gedroogd, geweekt fruit 2 liter vocht (of 16 koppen/glazen), waarvan 2 à 3 glazen melk Advies tot gebruik van vezelrijk dieetproduct Naam product : Dosering: maatschepjes / eetlepels / gram per dag. Meer informatie Voor meer informatie kunt u terecht op de website van het Voedingscentrum en de Maag Darm Lever Stichting. U kunt op de site van het Voedingscentrum onder andere de folder Vezels zijn goed voor je downloaden, die u vindt onder het knopje Webshop. De bereikbaarheidsgegevens van beide organisaties vindt u op de achterzijde van deze folder. 4
Bijlage 1: Vezelgehalte vezelrijke voedingsmiddelen Voedingsmiddel Eenheid Gram vezels Aardappel 1 stuk 2 Appelmoes 1 schaaltje 3 Brintapap 1 bord 2 Bruin-, volkorenbrood 1 snee 2 Croissant 1 stuk 1 Erwtensoep 1 bord 12 Fruit uit blik 1 schaaltje 2 Fruit, gedroogd en geweekt 1 schaaltje 8 Fruit vers 1 portie 3 Groente gekookt 1 opscheplepel 1 Groente rauw 1 schaaltje 1 Havermoutpap 1 bord 1 Knäckebröd 1 snee 1 Koekje 1 stuk 0 Koekje (volkoren) 1 stuk 1 Kokos makron 1 stuk (groot) 5 Krentenbrood 1 snee 1 Macaroni gekookt (volkoren) 1 opscheplepel 2 Macaroni gekookt (wit) 1 opscheplepel 0 Muesli 1 eetlepel 1 Ontbijtgranen (All Bran) 1 eetlepel 2 Ontbijtkoek 1 plak 0 Peulvruchten 1 opscheplepel 4 Pinda / noten 1 eetlepel 2 Rijst (wit /zilvervlies) 1 opscheplepel 1 Roggebrood donker 1 snee 3 Roggerood licht 1 snee 2 Volkorenpap 1 bord 6 Vruchtensap (met 1 glas 1 vruchtvlees) Witbrood(je) 1 snee / 1 stuk 1 5
Bijlage 2: Vezelrijke dieetproducten Voedingsmiddel Eenheid Gram vezels Fibrex 1 eetlepel (8 gram) 6 Resource Benefiber 1 maatschepje 3 Stimulance Multi Fibre Mix Stimulance Multi-vezel Vruchtendrink 1 maatschepje 5 1 pakje (200 ml) 6 Zemelen 1 eetlepel (5 gram) 2 6
Diëtetiek Meldpunt Oost 02 (Interne geneeskunde) Telefoon informatie 088-459 7636 Bereikbaar van 8.30 tot 16.30 uur Internet www.orbismedischcentrum.nl Maag Lever Darm Stichting Postbus 800 3800 AV Amersfoort Telefoon : 033-752 35 00 Website : www.mlds.nl Voedingscentrum Postbus 85700 2508 CK Den Haag Telefoon: 070-306 88 88 Website: www.voedingscentrum.nl 878 09-2012