GEBIEDSGERICHTE REGIONALE ONTWIKKELING 2016 Drie Terreinbezoeken en reflectiedag Draft programma 1 In Vlaanderen gaat er vanuit verschillende beleidsdomeinen steeds meer aandacht naar een gebiedsgerichte aanpak en ook in de ontwerpteksten van het BRV wordt er resoluut voor gekozen. Net als steden staan ook landelijke en peri-urbane gebieden voor complexe ruimtelijke uitdagingen die om kwaliteitsinjecties vragen. Die gebiedsgerichte projecten en processen kunnen enkel slagen als verschillende actoren er hun schouders onder zetten: lokaal, provinciaal, regionaal, publiek, privaat Vanuit die insteek heeft de VRP samen met haar partners de afgelopen jaren de meerdaagse opleiding Gebiedsgerichte Regionale Ontwikkeling opgezet. De opleiding kent succes met telkens voldoende deelnemers en prima evaluaties. Toch kiezen we in 2016 voor een andere aanpak. We gaan in drie excursiedagen op bezoek bij enkele interessante cases in onze buurlanden. Tijdens de terreinbezoeken hopen we te leren van de aanpak van onze buurlanden. Hoe interfereren de verschillende schaalniveaus? Welke bestuurlijke samenwerkingsverbanden zijn interessant? Welke inhoudelijke en financiële koppelingen zijn op het terrein mogelijk? Wie voert regie en hoe? Welke vernieuwende instrumenten, projecten, activiteiten en evenementen worden ingezet? Vanuit deze cases hopen we inspiratie op te doen voor toepassing in Vlaanderen. Aanvullend op de drie excursies organiseren we een terugkomdag waarop we samen met de deelnemers de lessons learned trachten om te zetten naar gebiedsprojecten en -processen in Vlaanderen. Agenda: 12 mei Parc de la Deûle Frankrijk 9 juni DORV in Jülich Duitsland Nationaal Landschap Zuid-Limburg Nederland 14 september Nieuwe Hollandse Waterlinie Nederland 11 oktober Reflectiedag Brussel 1 Er wordt gewerkt aan een concretere uitwerking van het programma, aanpassingen en aanvullingen zijn mogelijk.
Doelgroep van de opleiding De geselecteerde cases zijn expliciet gekozen omwille van de aanpak van diverse uitdagingen over gemeentegrenzen heen. Personen die regionale ontwikkeling opzetten en managen zijn dan ook het belangrijkste doelpubliek. De opleiding is ook interessant voor al wie met dergelijke projecten te maken heeft (als beleidsmaker, betrokken partner of stakeholder). Concreet: (toekomstige) projectleiders en medewerkers uit diverse overheden (gemeenten, intercommunales, provincies, Vlaamse administraties,, ), Regionale Landschappen en andere vzw s en private bureaus; Medewerkers van organisaties die actief zijn in de open ruimte (landbouw, milieu, erfgoed, mobiliteit, ) Leerpunten Met de geselecteerde buitenlandse cases willen we diverse projectleiders in Vlaanderen inspireren en nieuwe inzichten aanreiken voor hun eigen gebiedswerking. De excursies zijn opgebouwd uit lezingen en begeleide terreinbezoeken door lokale actoren en/of ontwerpers. We bekijken diverse aspecten van gebiedswerking: proces- en projectmanagementtechnieken, programmering, financiële instrumenten, ruimtelijk instrumentarium, ontwerpaanpak,. Naast kennisopbouw lenen de excursies zich ook uitstekend tot netwerking tussen deelnemers onderling en met actoren in het bezochte projectgebied. Praktisch Het programma kan als geheel gevolgd worden of per lesdag VRP partners en leden Niet-leden Per lesdag 100 165 Volledig traject 350 550 Plaats van afspraak zal telkens een goed bereikbaar treinstation zijn. Van daaruit zal een bus ons telkens tot aan de verschillende sites op het terrein brengen.
Programma Excursiedag 1 12 mei 2016 Thema s: (Stads)regionale aanpak en landschapsontwikkeling Parc de la Deûle Frankrijk Peri-urbaan landschapspark Parc de la Deûle Parc de la Deûle is het resultaat van een landschapsproject op een regionaal schaalniveau in de stadsrand van Lille. Conceptueel is het uitgewerkt als een netwerkpark met drie types natuur: getemde, gedroomde en herontdekte natuur. Ontwerpmatig werd ingespeeld op het hybride karakter tussen stad en platteland waarin di project zich bevind. Inhoudelijke focus: Bestuurlijk kader: (stads)regionale samenwerking en financiering Procesaanpak: van idee tot beheer Grondenaankoop en fases en plekken van ontwikkeling De kracht van ontwerp: drie vormen van natuur- en landschapsontwikkeling Actieve betrokkenheid van boeren en andere actoren Toelichtingen door o.a. Pierre Dhénin (bezieler van het project en directeur van Espace Naturel Métropolitain de Lille), Yves Hubert landschapsarchitect van JNC INTERNATIONAL). Dagvoorzitter: nog in te vullen Afspraak rond 9u einde rond 17u station Lille
Excursiedag 2 9 juni 2016 Thema: Plattelandsontwikkeling DORV Jülich Duitsland & Nationaal Landschap Zuid-Limburg Nederland In de meer rurale regio s in Vlaanderen is plattelandsontwikkeling een essentieel onderdeel van gebiedsgerichte werking. Hoe houden we dorpen leefbaar? Hoe zorgen we dat er voldoende diensten zijn en dat ze afgestemd zijn op de lokale behoeften? Hoe vinden we een evenwicht tussen landbouw, natuur en plattelandstoerisme? Tijdens excursiedag 2 gaan we in op enkele specifieke uitdagingen en kansen voor plattelandsregio s. In de voormiddag bezoeken we een heel bijzonder concept dat opgang maakt in Duitsland, nl. DORV-winkel in Jülich. In de namiddag bezoeken we Zuid-Limburg, waar we bekijken hoe in een landelijk gebied regionale samenwerking op diverse schaalniveaus werkt. Naast bestuurlijke en procesmatige aspecten zoomen we in op enkele specifieke projecten die tegelijkertijd, economie, natuur en landschapsontwikkeling bevorderen. DORV: Via lokale crowdfunding werd startkapitaal ingezameld voor een multifunctionele één-haltewinkel in Barmen-Jülich. Het dorpspunt is tegelijk een winkel en ontmoetingsplek, waar bewoners terecht kunnen voor inkopen, maar ook voor aanvullende diensten. Het DORVconcept steunt op vijf pijlers: levensmiddelen, diensten, sociaal-medische zorg, culturele evenementen en communicatie. Met die geïntegreerde aanpak en door betrokkenheid van bewoners willen ze op efficiënte manier inspelen op de behoeften van de dorpsbewoners.
Dit concept werd al verschillende malen bekroond en kreeg intussen op vele andere plaatsen navolging (zelfs in meer stedelijk gebied). Wat willen we opsteken tijdens ons bezoek: - Hoe werkt het DORV-concept precies? - Welke actoren worden betrokken? - Welke resultaten? - Is het concept ook toe te passen in Vlaanderen? Nationaal Park Zuid-Limburg: Het Nationaal Park Zuid-Limburg maakt deel uit van het Drielandenpark. Het gebied van ca. 50 x 50 kilometer kent een grote verscheidenheid aan culturele, historische, landschappelijke en natuurlijke waarden. Negen regionale overheden uit Nederland, Duitsland en België werken er samen aan de bescherming en ontwikkeling van het gebied. In opdracht van het Europees Observatie Netwerk voor Ruimtelijke Ontwikkeling en Cohesie (ESPON) is gewerkt aan een gedeeld landschapsbeleid voor de regio. Voor de verdere gemeenschappelijke ontwikkeling van het gebied wil het Drielandenpark fungeren als een innovatief grensoverschrijdend landschapslaboratorium. Toelichting Nationaal Park Zuid-Limburg - Ruimtelijke instrumenten in kader van Provinciaal Omgevingsplan (POL201) - Debat over gebiedsontwikkeling en de integratie van landschap in ruimtelijke ordening en planning: o Verhouding tussen duidelijke afgelijnde structuren zoals nationaal landschap en vrijwillige samenwerking in het Drielandenpunt o Informele samenwerking kan soms efficiënter werken o Landschappelijke visie als integrerende factor en kader - Handvat kernkwaliteiten Terreinbezoek - Modern boeren op oude hoeves. Toelichtingen door o.a. Heinz Frey (directeur DORV-Zentrum), Aad Blokland (beleidsmedewerker natuur en landschap Provincie Limburg), Anja Brüll (projectleider Drielandenpark) Dagvoorzitter: Bern Paret Afspraak rond 9u einde rond 17u30 station Hasselt
Excursiedag 3 14 September 2016 Thema: Water en erfgoed als dragers voor gebiedsontwikkeling Nieuwe Hollandse Waterlinie Nederland De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een 85 kilometer lange historische verdedigingslinie uit 1815 met een vijftigtal forten en vijf vestingsteden. Het is een nationaal project, aangestuurd door vier provincies. Door coherente samenwerking en gerichte interventies wordt landschapsontwikkeling gekoppeld aan cultuurhistorische beleving. De gelaagdheid van het strategisch landschap, met daarbovenop het watermanagementsysteem en extra verdedigingswerken, versterken het verhaal van de Nederlandse traditie in waterbeheersing. De Nieuwe Hollandse Waterlinie wil in 2019 op de werelderfgoedlijst van UNESCO komen te staan. De verdedigingslinie is een uitstekend project om te bestuderen hoe gebiedsgerichte werking kan samengaan met een grootschalige historische en fysieke structuur. Hoe landschaps- en natuurontwikkeling gekoppeld kunnen worden aan de klimaatopgave, erfgoed, toerisme, cultuur Een grote uitdaging voor de (regionale) gebiedsontwikkeling is om de kracht van de open ruimte ook economisch uit te spelen. De Nieuwe Hollandse Waterlinie lijkt erin te slagen voldoende middelen te genereren voor de ontwikkeling van open ruimte via programma s en activiteiten - zowel in gebieden die onder verstedelijkingsdruk staan als in gebieden waar economische middelen schaars zijn. Tijdens de excursiedag zullen we het zuidelijk deel van de Nieuw Hollandse Waterlinie verkennen. In Culemborg (Werk aan de Spoel) zullen inleidende lezingen worden gegeven. Van daaruit zal het gebied verkend worden met de fiets.
Inhoudelijke focus: grootschalige en fysische structuur als basis voor gebiedsgerichte aanpak bestuurlijke samenwerking en planologische verankering (Pact van Loevestein) erfgoed, klimaat en landschapsontwikkeling Hoe open ruimte opladen: - Welk programma: bestemmingen, activiteiten, evenementen? - Welke verdienmodellen? Ontvangst en lezingen in Werk aan de Spoel (Culemborg). Terreinbezoek wellicht per fiets. Toelichtingen door diverse sprekers aangesteld door Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie Dagvoorzitter: Peter Vermeulen en Wim Debaene (Stramien) Afspraak rond 8u einde rond 17u30 station Antwerpen-Berchem Reflectiedag 11 oktober 2016 Brussel Tijdens de terreinbezoeken gaan we in op verschillende aspecten van gebiedsgerichte regionale ontwikkeling. Tijdens de reflectiedag willen we de leerpunten van de drie terreinbezoeken in de vorm van een workshop proberen te expliciteren, samen met de deelnemers en enkele Vlaamse senior gebiedswerkers. Inhoudelijke focus: Hoe interfereren de verschillende schaalniveaus? Welke bestuurlijke samenwerkingsverbanden zijn interessant? Welke inhoudelijke en financiële koppelingen zijn op het terrein mogelijk? Welke vernieuwende activiteiten, events, projecten? Wie voert regie en hoe? Meer praktische informatie volgt nog.