Samenvatting: Resultaten luchtkwaliteit in Genk-Zuid en omgeving in 2015 en 2016. Stuurgroep Genk-Zuid 23 juni 2016 1 MEETPLAATSEN De VMM meet de luchtkwaliteit in Genk-Zuid op verschillende meetplaatsen. Tabel 1 geeft informatie over: de ligging van de meetplaatsen; datum van opstart en stopzetting; de gemeten parameters. Tabel 1: Meetplaatsen in 2015 en 2016 Code Adres Start Stop Parameters GK05 De Koor, Genk 28/03/2006 Zware metalen in PM 10-stof GK06 Zinniastraat, Diepenbeek 10/07/2008 20/10/2014 PM 10 PM 2,5 GK09 Sluis Langerlo, Genk 07/02/2008 31/05/2008 02/04/2008 01/03/2009 18/05/2011 SO 2 NO 2 PM 10 BTEX GK11 E. Fabrylaan, Genk 01/09/2009 09/10/2009 Zware metalen in PM 10-stof Hg GK18 Swinnenweyerweg, Genk 05/05/2003 Dioxines en PCB s GK29 Loskaaistraat 9, Genk 14/04/2009 Dioxines en PCB s GK21 Hengelhoefstraat, Genk 26/05/2015 PCB s GK32 Bethaniëstraat 74, Genk 01/01/2014 PAK s De kaart (figuur 1) op pagina 2 toont de verschillende meetplaatsen in de regio Genk-Zuid in 2015 en 2016. 20/06/2016 1
Figuur 1: Meetplaatsen in Genk-Zuid in 2015 en 2016 \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ 2 20/06/2016
2 METEO Figuur 2 toont de windrozen van 2015 en 2016 (januari februari) en de 30-jarige referentie. Figuur 2: Windrozen van 2016 (januari februari), 2015 en de referentie (1981-2010) Tabel 2 geeft de verdeling van de windrichting per jaar tussen 2005 en 2016 (januari februari). Tabel 2: Verdeling windrichting tussen 2005 en 2016 (januari februari) Sector 355-85 NO Sector 85-175 ZO Sector 175-265 ZW Sector 265-355 NW Antwerpen 2005 20 % 17 % 40 % 23 % Luchtbal 2006 20 % 18 % 43 % 18 % Gent 2007 23 % 7 % 49 % 21 % Antwerpen 2008 21 % 14 % 48 % 16 % Luchtbal 2009 22 % 16 % 41 % 20 % 2010 28 % 16 % 34 % 22 % 2011 20 % 17 % 46 % 16 % 2012 18 % 15 % 48 % 19 % 2013 28 % 13 % 41 % 18 % 2014 18 % 22 % 44 % 16 % 2015 19 % 15 % 46 % 20 % 2016 (jan - februari) 12 % 19 % 58 % 11 % Ref. (1981-2010) 21 % 18 % 41 % 20 % In 2015 kwam de wind voor 46 % uit zuidwestelijke richting, het aandeel van de noordoostelijke richting was 19 %. In vergelijking met de 30-jarige referentie is het aandeel van de zuidwestenwind iets hoger. In de eerste 2 maanden van 2016 komt de wind hoofdzakelijk uit zuidwestelijke richting (58 %). Dit aandeel is veel groter in vergelijking met de 30-jarige referentie. 20/06/2016 3
3 ZWARE METALEN IN PM 10 -STOF 3.1 Resultaten 2015 Tabel 3 geeft de resultaten van zware metalen in fijn stof (PM 10) in 2015. De analyses van Cd in PM 10-stof voert de VMM uit met behulp van twee XRF toestellen. De hoge cadmiumconcentraties meet de VMM met een energie dispersieve X-stralen fluorescentie spectrometer (3D-ED-XRF), voor de lage cadmiumconcentraties en voor antimoon maakt de VMM gebruik van een golflengte dispersieve X-stralen fluorescentie spectrometer (WD-XRF). Door een defect aan dit WD-XRF-toestel kan de VMM sinds juni 2014 geen analyses voor antimoon en lage cadmiumconcentraties meer uitvoeren. Vanaf de maand mei 2014 voerde de VMM de cadmiumanalyses verder uit met 3D-ED-XRF. Dit toestel heeft een hogere bepalingsgrens dan het WD-XRF toestel voor cadmium. Van de meetplaats GK11 heeft de VMM de monsters met een Cd-concentratie onder de bepalingsgrens van het 3D-ED-XRF toestel uitbesteed, enkel voor deze meetplaats kan een jaargemiddelde cadmiumconcentratie berekend en gerapporteerd worden. Tabel 3: Resultaten zware metalen in fijn stof in 2015 (ng/m³) (ng/m³) Lood (Pb) Zink (Zn) Koper (Cu) Nikkel (Ni) Arseen (As) Mangaan (Mn) Cadmium (Cd) Chroom (Cr) GK05: De Koor 9 47 8 7 < 0,4 15 27 GK11: E.Fabrylaan 17 100 13 21 < 0,4 43 0,6 70 EU-grenswaarde 500 EU-streefwaarde 20 6 5 VLAREM- grenswaarde WGOadvieswaarde 500 2,5* 0,66* 150 5 * Bij een levenslange blootstelling aan een concentratie hoger dan WGO-advieswaarde is het extra risico op kanker groter dan 1 op 1 miljoen. In 2015 voldeden de gemeten concentraties van: lood aan de Europese grenswaarde van 500 ng/m³; arseen aan de Europese streefwaarde van 6 ng/m³ en aan de WGO-advieswaarde van 0,66 ng/m³; cadmium aan de Europese streefwaarde en de WGO-advieswaarde van 5 ng/m³ en de VLAREMgrenswaarde van 30 ng/m³; mangaan aan de WGO-advieswaarde van 150 ng/m³. Op de meetplaats in de E. Fabrylaan was de gemiddelde nikkelconcentratie hoger dan de Europese streefwaarde. De nikkelconcentraties lagen op beide meetplaatsen ook boven de WGO-advieswaarde. Volgens de WGO betekent dit dat bij een levenslange blootstelling aan deze concentraties, het extra risico op kanker hoger is dan 1 op 1 miljoen mensen. De VITO voerde, in opdracht van de VMM, voor de regio Genk modelberekeningen met het IFDM-EMIAD model uit. Op deze manier is het mogelijk om de verspreiding van zware metalen in de lokale omgeving te berekenen. Dit model maakte voor deze berekeningen gebruik van onder meer volgende gegevens: de meetresultaten van zware metalen in PM 10-stof van de meetplaatsen in de regio van Genk in 2015; emissiegegevens van zware metalen in 2015; meteogegevens van de meetplaats Antwerpen Luchtbal in 2015; de afmetingen van de relevante bedrijfsgebouwen. 30 4 20/06/2016
Via het model is het mogelijk om een raming te maken van: de oppervlakte van de overschrijdingszone. Dit is het gebied waar het jaargemiddelde hoger is dan de Europese streefwaarde voor nikkel. het aantal inwoners in deze zone. Figuur 3 toont de oppervlakte van de overschrijdingszone voor nikkel in de periode 2012 2015. In 2012 was de overschrijdingszone het laagst. Na een stijging van de overschrijdingszone en blootgestelde inwoners in 2014, was er in 2015 opnieuw een daling. In 2015 werden volgens het model op een oppervlakte van circa 0,31 km² een 80-tal inwoners blootgesteld aan te hoge nikkelconcentraties. 20/06/2016 5
Figuur 3: Modellering nikkel in 2012-2015 \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ 6 20/06/2016
Figuur 4 en figuur 5 tonen de concentratiezones voor mangaan en chroom in 2015. Figuur 4: Modellering mangaan in 2015 Figuur 5: Modellering chroom in 2015 \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ 20/06/2016 7
3.2 Resultaten 2016 Tabel 4 geeft de resultaten van zware metalen in fijn stof (PM 10) in de periode 01/03/2015 t.e.m. 29/02/2016. Er wordt gewerkt met een glijdend jaargemiddelde zodat de resultaten getoetst kunnen worden aan de Europese, WGO en Vlaamse grens-, streef- en advieswaarden die gelden op jaarbasis. Voor cadmium zijn er momenteel nog geen resultaten van 2016 beschikbaar. Tabel 4: Resultaten zware metalen in fijn stof in de periode 01/03/2015 29/02/2016 (ng/m³) (ng/m³) Lood (Pb) Zink (Zn) Koper (Cu) Nikkel (Ni) Arseen (As) Mangaan (Mn) Cadmium (Cd) Chroom (Cr) GK05: De Koor 9 49 8 8 < 0,4 15 30 GK11: E.Fabrylaan 19 114 14 25 < 0,4 47 / 76 EU-grenswaarde 500 EU-streefwaarde 20 6 5 VLAREM- grenswaarde WGO-advieswaarde 500 2,5* 0,66* 150 5 * Bij een levenslange blootstelling aan een concentratie hoger dan WGO-advieswaarde is het extra risico op kanker groter dan 1 op 1 miljoen. /: nog geen resultaten beschikbaar In de periode 01/03/2015 29/02/2016 voldeden de gemeten concentraties van: lood aan de Europese grenswaarde van 500 ng/m³; arseen aan de Europese streefwaarde van 6 ng/m³ en aan de WGO-advieswaarde van 0,66 ng/m³; mangaan aan de WGO-advieswaarde van 150 ng/m³; Daarnaast was er in deze periode in Genk een overschrijding van de Europese streefwaarde van 20 ng/m³ op één meetplaats en de WGO-advieswaarde van 2,5 ng/m³ op beide meetplaatsen. Volgens de WGO betekent dit dat bij een levenslange blootstelling aan deze concentraties, het extra risico op kanker hoger is dan 1 op 1 miljoen mensen. De figuren 6 tot en met 8 tonen de evolutie van de nikkel-, mangaan- en chroomconcentraties aan de hand van glijdende jaargemiddelden in functie van de tijd. Elk punt in de grafiek geeft het gemiddelde van de voorgaande 365 dagen. Figuur 6: Evolutie nikkelconcentraties 30 60 45 Ni (ng/m³) 30 15 EU-streefwaarde 20 ng/m³ vanaf 31/12/2012 0 1/01/2007 1/01/2008 1/01/2009 1/01/2010 1/01/2011 1/01/2012 1/01/2013 1/01/2014 1/01/2015 1/01/2016 Krelstraat Ford Genk De Koor E.Fabrylaan 8 20/06/2016
Figuur 7: Evolutie mangaanconcentraties Figuur 8: Evolutie chroomconcentraties 60 50 160 Mn (ng/m³) 40 30 20 10 Cr (ng/m³) 120 80 40 0 1/01/2007 1/01/2008 1/01/2009 1/01/2010 1/01/2011 1/01/2012 1/01/2013 1/01/2014 1/01/2015 1/01/2016 0 1/01/2007 1/01/2008 1/01/2009 1/01/2010 1/01/2011 1/01/2012 1/01/2013 1/01/2014 1/01/2015 1/01/2016 Krelstraat Ford Genk De Koor E.Fabrylaan Krelstraat Ford Genk De Koor E.Fabrylaan Vanaf begin 2009 was er voor alle parameters een daling van het glijdend jaargemiddelde. Dit was deels een gevolg van de economische crisis en een verminderde productie. De productie is sinds eind 2009 weer toegenomen, de verhoogde productie geeft geen verhoging van de concentraties aan nikkel en chroom in het PM 10-stof. In 2010 bleven voor chroom en nikkel de concentraties van dezelfde grootteorde. Sinds eind 2011 daalden de nikkel- en chroomconcentraties op alle meetplaatsen. Vanaf eind 2012 lag het glijdend gemiddelde van nikkel op alle meetplaatsen in Genk onder de EU-streefwaarde van 20 ng/m³. In 2013 was er een verdere daling van de nikkel-, mangaan- en chroomconcentraties op de meetplaatsen in de Krelstraat, in de Koor en in de E. Fabrylaan. Op de meetplaats op het terrein van Ford Genk stegen de concentraties van deze metalen in 2013. Deels is dit een gevolg van het groter aandeel van de noordoostenwind in 2013. Voor nikkel en chroom mat de VMM de hoogste gemiddelde concentraties op het terrein van Ford. Sinds de tweede helft van 2013 was er opnieuw een stijging van de concentraties zowel voor Ni, Cr als Mn op de meetplaatsen in de E. Fabrylaan en De Koor. In deze periode was de overheersende windrichting zuidwest. Dit betekent dat de wind van over Aperam naar de meetplaatsen van de VMM waaide. De stijgende trend bleef zich ook in 2014 voortzetten. Dit was onder meer te wijten aan een aantal calamiteiten in de periode januari mei 2014 binnen Aperam. Hierdoor is de gemiddelde concentratie in de E. Fabrlylaan sinds half maart 2014 opnieuw hoger dan de Europese streefwaarde van nikkel. Deze stijgende trend stopte, zowel voor Ni, Cr als Mn, in juni. Vanaf dan bleven de concentraties van dezelfde grootteorde. Begin 2015 trad er voor nikkel een daling op tot onder de Europese streefwaarde. Eind 2015 en ook de eerste 2 maanden van 2016 was er voor alle parameters opnieuw een sterk stijgende trend, voor nikkel tot boven de Europese streefwaarde. Figuur 9 toont de gemiddelde bedrijfsactiviteit in kton en de glijdende jaargemiddelden voor nikkel en chroom in functie van de tijd. De totale productie daalde mede door de economische crisis sterk in 2009. Deze daling in productie gaf ook een daling van nikkel- en chroomconcentraties in de omgevingslucht. De totale productie bleef tussen de tweede helft van 2010 en 2013 van dezelfde grootteorde. Toch zagen we een verdere daling van de nikkelen chroomconcentraties deels door een aantal saneringsmaatregelen van Aperam. In 2014 en 2015 was er terug een lichte toename in de totale productie. Ook de concentraties aan zware metalen in de omgevingslucht kenden globaal gezien in deze periode opnieuw een stijgende trend. 20/06/2016 9
Figuur 9: Evolutie van de gemiddelde bedrijfsactiviteit en de glijdende jaargemiddelden voor nikkel en chroom in functie van de tijd 4 KWIK (Hg) De VMM heeft op 9 oktober 2009 kwikmetingen opgestart op de meetplaats GK11 in de E. Fabrylaan. Tabel 5 geeft de resultaten van deze metingen. Tabel 5: Resultaten kwik ng/m³ (uurwaarden) WGOadvies waarde 2009 oktdec 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 janfeb Houtem Gemiddelde 1.000 0,7 0,7 0,7 /* /* /* Genk Gemiddelde 1.000 2,6 2,5 3,3 4,4 4,4 5,6 6,7 8,3 P50 2 2 1 3 2 4 4 3 P98 33 14 21 23 29 31 49 60 Max. uurwaarde 220 250 675 195 1254 277 472 169 * Meetplaats stopgezet. Het gemiddelde voor kwik in Genk was in 2015 verhoogd in vergelijking met de metingen in het achtergrondgebied Houtem in 2013. De jaargemiddelden in Genk in de periode 2010-2015 lagen ver onder de WGO-advieswaarde van 1.000 ng/m³ als jaargemiddelde. Sinds de start van de metingen in 2009 was er een stijging van de jaargemiddelde concentratie. In 2013 stabiliseerde het jaargemiddelde. Enkele piekwaarden waren wel sterk verhoogd. De gemeten waarden in 2014 en 2015 gaven een verdere stijging weer, zowel van het gemiddelde als het 50ste en 98ste percentiel. In 2015 werden hogere meetwaarden opgetekend als in 2014. Figuur 10 toont de evolutie van de Hg-concentraties in Genk. 10 20/06/2016
Figuur 10: Evolutie Hg-metingen in Genk op basis van dagwaarden In 2015 mat de VMM ook een aantal verhoogde piekconcentraties (zie Tabel 6). Deze kwamen vooral voor in de tweede helft van 2015. Tabel 6: Verhoogde Hg-concentraties Datum 2015 Maximale halfuurwaarde (ng/m³) 25/10/2015 01:30 896 31/08/2015 15:00 499 08/07/2015 09:00 378 31/08/2015 14:30 365 20/11/2015 18:00 310 17/11/2015 22:30 309 03/09/2015 12:30 259 20/11/2015 05:30 253 15/11/2015 18:00 252 04/09/2015 11:30 251 15/11/2015 19:30 246 06/06/2015 02:00 239 05/09/2015 00:00 230 Figuur 11 toont de pollutieroos voor kwik in 2015. De pollutieroos toont een duidelijke bron in zuidwestelijke richting. 20/06/2016 11
Figuur 11: Pollutieroos voor Hg in 2015 5 ZWAVELDIOXIDE (SO 2 ), STIKSTOFDIOXIDE (NO 2 ) EN FIJN STOF (PM 10 EN PM 2,5 ) Tabel 7 toont de resultaten van SO 2 en NO 2 van de meetplaats aan de sluis Langerlo (GK09) en de PM10- en PM 2,5-resultaten van de meetplaats in de Zinniastraat (GK06) tussen 2011 en maart 2016. Tabel 7: Resultaten (µg/m³) van SO 2, NO 2 en PM 10 in de periode 2011 tot en met maart 2016 locatie 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Jan - maart EUgrenswaarde WGOadvieswaarde SO 2 GK09 Gemiddelde (µg/m³) 2 2 2 2 1 1 20 Max. uurwaarde (µg/m³) 22 41 61 36 22 23 350 125 NO 2 GK09 Gemiddelde (µg/m³) 25 25 24 22 20 24 40 40 Max. uurwaarde (µg/m³) 114 97 109 102 112 95 200 200 PM 10 GK06 Gemiddelde (µg/m³) 27 26 26 21 21 21 40 20 # dagen > 50 µg/m³ 33 30 22 16 11 1 35 3 PM 2,5 GK06 Gemiddelde (µg/m³) / / / / 13 15 20/25 10 # dagen > 25 µg/m³ / / / / 35 15 3 12 20/06/2016
Op 20 oktober 2014 werd op de meetplaats in de Zinniastraat (GK06) het PM 10-meettoestel vervangen door een FIDAS-meettoestel dat simultaan PM 10 en PM 2,5 meet. Van 2011 tot maart 2016 waren er geen overschrijdingen van de grenswaarden voor SO 2, NO 2, PM 10 en PM 2,5. Ook de WGO-advieswaarden voor SO 2 en NO 2 werden gerespecteerd. Voor PM10 en PM 2,5 was er in 2015 wel een overschrijding van de WGOadvieswaarden voor jaargemiddelde en daggemiddelde. 6 ORGANISCHE STOFFEN 6.1 Depositie van dioxines en PCB s Er zijn geen Europese of internationale normen voor dioxine- en PCB-depositie. Het Europees Wetenschappelijk Comité voor menselijke voeding heeft in 2001 een advies uitgebracht over het aantal dioxines en dioxineachtige PCB s dat men wekelijks maximaal mag innemen. Dit bedraagt 14 pg TEQ per kg lichaamsgewicht per week. Deze dosis ligt binnen de toelaatbare dosis die de Wereld Gezondheidsorganisatie voorstelt (1 à 4 pg TEQ/(kg.dag)). De VMM heeft door de VITO een studie laten uitvoeren om te berekenen welke jaargemiddelde depositie overeenstemt met dit EU-advies van 14 pg TEQ/(kg.week) en definieerde zo een maandgemiddelde en jaargemiddelde drempelwaarde. Tabel 8 toont de drempelwaarden: Tabel 8: Drempelwaarden voor de deposities van dioxines en dioxineachtige PCB s Opname (EU) Toelaatbare dosis gedefineerd door EU Drempelwaarden jaargemiddelde depositie Luchtkwaliteit (VMM) Drempelwaarden maandgemiddelde depositie 14 pg TEQ/(kg.week) 8,2 pg TEQ/(m².dag) 21 pg TEQ/(m².dag) Waar agrarische gebieden woonzones Vanaf 2010 gebruikt de VMM deze drempelwaarden voor de toetsing van de gemeten concentraties. Ze gelden voor de som van dioxines en dioxineachtige PCB s. Deze drempelwaarden zijn niet opgenomen in de wetgeving maar ze laten toe te beslissen welke regio s extra aandacht verdienen. Dioxines en PCB s worden vooral via de voeding opgenomen. Vandaar dat deze drempelwaarden enkel van toepassing zijn op meetplaatsen met een mogelijke impact op de voedselketen. Dit zijn meetplaatsen in agrarisch gebied en in de buurt van een woonzone. Dit betekent dat de resultaten van de meetplaats GK29 in de woonzone getoetst worden aan de drempelwaarde. De meetplaats GK18 ligt in een industriezone, deze resultaten toetst de VMM dus niet aan de drempelwaarden. Vanaf april 2012 meet de VMM de depositie van de 12 dioxineachtige PCB s (en niet enkel de meest toxische PCB126). Vanaf mei 2015 gebeuren er metingen in functie van de shredder Stassen Recycling (meetplaats GK21). Deze metingen worden gefinancierd door de Milieu-inspectie maar zitten onder hetzelfde contract dat de VMM met SGS heeft afgesloten. Deze metingen kaderen in de benchmarkanalyse die AMI uitvoert om na te gaan of er nog andere shredders zijn die aanleiding geven tot de verspreiding van PCB s in de omgevingslucht. De meetplaats staat op de terreinen van Werkhuizen Hengelhoef. Er zijn vier stalen voorzien. Hierin worden enkel de PCB s geanalyseerd. Deze nieuwe meetplaats GK21 ligt ook in een industriezone. De VMM toetst deze resultaten dus ook niet aan de drempelwaarden. 20/06/2016 13
Figuur 12 toont voor de meetplaats in de woonzone (GK29) de toetsing van de maandgemiddelden van 2015 tot en met februari 2016 en van de jaargemiddelden van 2010 tot 2015 aan de drempelwaarden. Naast het jaartal staat het aantal maandstalen dat genomen werd in dat jaar. Figuur 12: Toetsing aan drempelwaarden voor de meetplaats GK29 Tabel 9 toont de maand- en jaargemiddelde depositie van de som van dioxines en PCB s van 2011 tot en met februari 2016 voor de twee meetplaatsen in de regio Genk in de omgeving van Stelimet. De indicatieve jaargemiddelde depositie op de meetplaats GK29 was in 2015 lager dan de jaargemiddelde drempelwaarde. Er werd wel slechts gedurende 5 van de 12 maanden gemeten. In 2015 was geen van de vijf maandstalen hoger dan de maandgemiddelde drempelwaarde, dit was ook zo voor het eerste maandstaal van 2016. De resultaten van de meetplaats GK18 worden niet getoetst aan de drempelwaarden omdat deze meetplaats in een industriezone ligt. De gemeten deposities zijn hier veel hoger dan op de meetplaats in de woonzone. 14 20/06/2016
Tabel 9: Dioxine en PCB-depositie van 2011 tot februari 2016 pg TEQ/(m².dag) GK29 GK18 woonzone industriegebied Drempelwaarde maanddepositie 21 Drempelwaarde jaardepositie 8,2 Februari maart 2011 3,5 187 April mei 2011 6,1 795 Juni juli 2011 17 341 Augustus september 2011 9,8 92 Oktober november 2011 4,7 266 December 2011 januari 2012 1,0 3,2 Gemiddelde 7,0 281 Februari maart 2012 3,3 70 April mei 2012 12 507 Juli augustus 2012 5,0 22 September oktober 2012 24 8,3 November december 2012 7,2 30 Gemiddelde 10 127 Januari februari 2013 5,0 106 Maart april 2013 6,3 1325 Mei juni 2013 4,2 217 Juli augustus 2013 6,8 139 September oktober 2013 26,8 466 November december 2013 3,3 108 Gemiddelde 8,7 394 Januari februari 2014 9,7 89 Maart april 2014 10,8 115 Mei juni 2014 46,6 172 Juli augustus 2014 7,2 13,8 September oktober 2014 4,9 8,7 November december 2014 2,7 114 Gemiddelde 13,7 85 Januari februari 2015 4,2 56 Maart april 2015 5,4 261 Juli augustus 2015 Oktober november 2015 3,2 3,8 10 154 November december 2015 5,7 5,4 Gemiddelde 4,5 97 Januari februari 2016 4,7 20,8 20/06/2016 15
Figuur 13 en 14 tonen de evolutie van depositie van PCB126 respectievelijk dioxines op de meetplaats GK18 in de industriezone. We tonen hier de depositie van de meest toxische PCB-verbinding, PCB126, omdat de VMM deze verbinding al het langst meet. De bemonsteringsduur voor dioxine- en PCB-depositie is 1 maand. Vanaf 2009 wordt de depositie van dioxines en PCB126 in Genk zes maanden per jaar gemeten aan de hand van zes maandstalen. Deze zijn uniform verdeeld over het jaar, dit betekent dat de ene maand wel bemonsterd wordt en de volgende maand niet. Het grote verschil tussen de PCB-deposities gemeten in de woonzone en in het industriegebied volgt uit de volgende grafiek (Figuur 13). In de woonzone zijn de PCB-waarden veel lager. Toch komen er soms hogere PCB-waarden voor die ervoor kunnen zorgen dat de maandgemiddelde drempelwaarde overschreden wordt. Figuur 13: Trend PCB126-maanddepositie op de industriële meetplaats GK18 (grijs) en de meetplaats in de woonzone GK29 (blauw) De dioxinedeposities in de industriezone zijn over het algemeen veel lager dan de deposities van PCB126. Uitzondering is het staal van maart-april 2013 met heel hoge deposities van dioxines en PCB s. In de woonzone zijn de dioxinewaarden veel lager dan in de industriezone en is er weinig variatie tussen de meetwaarden. 16 20/06/2016
Figuur 14: Trend dioxine-maanddepositie op de industriële meetplaats GK18 (grijs) en de meetplaats in de woonzone GK29 (blauw) In mei werden er PCB-metingen opgestart op een nieuwe meetplaats GK21. Deze staat in functie van het bedrijf Stassen, een schrootbedrijf met shredderinstallatie. Momenteel zijn er drie van de vier resultaten gekend. De PCB-waarden waren heel laag en vergelijkbaar met een achtergrondlocatie zonder bron. De meetplaats werd in april 2016 stopgezet. (zie Tabel 10) Tabel 10: PCB-depositie op meetplaats GK21 pg TEQ/(m².dag) GK21 Mei juni 2015 0,7 September oktober 2015 0,5 November december 2015 0,8 6.2 Benzeen Tolueen Tabel 11 toont de resultaten van benzeen en tolueen van de meetplaats aan de sluis Langerlo (GK09) en de grens- en advieswaarden in de periode 2013 maart 2016. De verschillende grens-en advieswaarden voor tolueen en benzeen werden gerespecteerd. 20/06/2016 17
Tabel 11: Normering en concentraties benzeen en tolueen tussen 2013 en maart 2016 (µg/m³) Benzeen gemiddelde op basis van uurwaarden Benzeen P98 op basis van dagwaarden Tolueen Maximale halfuurwaarde Tolueen Weekgemiddelde EU-grenswaarde 5 - - - VLAREM-grenswaarde 50 WGO-advieswaarde - - 1000 260 2013 0,4 1,3 606 4,2 2014 0,5 1,9 196 4,1 2015 0,5 1,4 128 3,5 2016 (jan maart) 0,8 1,6 171 3,5 Figuur 15 en Figuur 16 geven de evolutie van de benzeen en tolueenmetingen in de periode 2009 2015 weer. Figuur 15: Evolutie benzeenmetingen in Genk op basis van uurwaarden 18 20/06/2016
Figuur 16: Evolutie tolueenmetingen in Genk op basis van uurwaarden Het jaargemiddelde voor benzeen in Genk was laag en vergelijkbaar met het jaargemiddelde voor benzeen op het achtergrondstation in Houtem. Voor benzeen voldeden de metingen aan: de EU-grenswaarde van 5 µg/m³ als jaargemiddelde; de VLAREM-grenswaarde van 50 µg/m³ voor de 98 percentiel waarde (P98). Voor benzeen bleef het gemiddelde en het 98ste percentiel (P98) in functie van de tijd van dezelfde grootteorde. Het jaargemiddelde van tolueen in Genk was sterk verhoogd ten opzichte van het jaargemiddelde in het achtergrondmeetplaats in Houtem en verhoogd ten opzichte van de andere industriële meetplaatsen in Vlaanderen. In Genk kwamen ook hoge piekwaarden van tolueen voor. In 2013 was de hoogste halfuurwaarde 606 µg/m³ in 2016 (jan maart) 171 µg/m³. Deze waarden waren lager dan de WGOadvieswaarde van 1.000 µg/m³. Ook het weekgemiddelde lag veel lager dan de WGO-advieswaarde van 260 µg/m³. De VMM mat de hoogste tolueenconcentraties bij wind uit ZW-sector. Voor tolueen was er sinds de start van de metingen, zowel voor het gemiddelde als voor de P98, een daling in functie van de tijd. Figuur 17 toont de pollutieroos van tolueen voor 2015. Er is duidelijk een bron in zuidwestelijke sector. 20/06/2016 19
Figuur 17: Pollutieroos voor tolueen 6.3 PAK s Momenteel zijn de data van januari tot oktober 2015 beschikbaar. Het indicatief jaargemiddelde voor benzo(a)pyreen (B(a)P) bedraagt op basis van de beschikbare maanden 0,13 ng/m 3. Het is quasi zeker dat het jaargemiddelde ruim beneden de Europese jaarrichtwaarde van 1 ng/m 3 zal blijven. Figuur 18 toont een vergelijking tussen de gemeten concentraties in Genk (meetpost GK32 in de Bethaniëstraat) en de mediaan van het meetnet. Beiden hebben een sterk vergelijkbaar verloop. Dit geeft aan dat de meetplaats in Genk eerder de typische regionale fluctuaties weergeeft in Vlaanderen. Ter hoogte van de meetplaats is er dus geen indicatie van een belangrijke PAK-bron. 20 20/06/2016
Figuur 18: Jaarverloop van de indicatieve benzo(a)pyreenconcentratie in Genk versus de mediaan van het PAK-meetnet 2 Benzo(a)Pyreen in Genk vs. mediaan van het meetnet 1,8 1,6 1,4 BaP (ng/m3) 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 GK32 mediaan 7 BESLUIT Zware metalen in PM 10-stof In 2015 lag de nikkelconcentratie boven de Europese streefwaarde. Voor lood, cadmium en arseen voldeden de gemiddelden aan de Europese grens- en streefwaarden. Kwik (Hg) Het gemiddelde in Genk-Zuid ligt wel ver onder de WGO-advieswaarde van 1.000 ng/m³. Wel was het gemiddelde sinds de start van de metingen verhoogd ten opzichte van de achtergrondlocatie in Houtem. Verder is er een stijging van de concentratie in Genk-Zuid in functie van de tijd. Zwaveldioxide (SO 2), stikstofdioxide (NO 2) en fijn stof (PM 10 en PM 2,5) Sinds de start van de metingen respecteerden de gemeten waarden voor SO 2, NO 2, PM 10 en PM 2,5 de Europese grenswaarden. Verder werden ook de WGO-advieswaarden voor NO 2 en SO 2 gerespecteerd. Er was wel de overschrijding van de WGO-advieswaarden voor de PM 10- en PM 2,5-concentratie. Organische stoffen De hoogste waarden van dioxines en PCB s worden gemeten op de meetplaats in de industriezone. In de woonzone lag geen van de vijf maandstalen van 2015 boven de maandgemiddelde drempelwaarde voor dioxines en PCB s. Ook het eerste staal van 2016 lag onder deze drempelwaarde. Het jaargemiddelde van 2015 lag onder de jaargemiddelde drempelwaarde. We merken wel op dat het jaargemiddelde berekend werd op basis van 5 maanden. De VMM zet haar meetactiviteiten op beide meetplaatsen voorlopig verder. In mei 2015 werd een nieuwe meetplaats opgestart in functie van een ander schrootbedrijf. Drie van de 20/06/2016 21
vier meetresultaten zijn gekend. De PCB-waarden waren heel laag. De meetplaats werd in april 2016 stopgezet. Er waren in 2012 en 2013 voor tolueen nog verhoogde piekconcentraties. De WGO-advieswaarde werd niet overschreden. Er was in de periode 2009-2015 een dalende trend in de gemiddelde tolueenconcentraties. In 2016 zal de VMM deze metingen voortzetten. Uitgaande de beschikbare resultaten van benzo(a)pyreen, verwachten we dat de B(a)P-concentraties in Genk in 2015 ruim beneden de Europese streefwaarde zullen liggen. De concentraties in Genk en de mediaan van het meetnet vertonen een sterk vergelijkbaar verloop. Dit geeft aan dat de meetplaats in Genk eerder de typische regionale fluctuaties weergeeft in Vlaanderen. 22 20/06/2016