Experimentwetgeving en regelluwe zones Peter Van Humbeeck 10 november 2016
Inhoud 2 SERV-advies en rapport (www.serv.be) Op basis van Inventaris literatuur over experimentwetgeving en regelluwe zones Voorbeelden en ervaringen in Vlaanderen Gesprekken en online consultatie Inhoud Wat? Waarom? Hoe? Mobiliteit
Wat? 3 Tijdelijk Evaluatie Uitzondering -bepaling Omkering bewijslast op wettelijk regime Incidenteel Testen nieuwe regelgeving Horizonwetgeving X X X Gelegenheidswetgeving X X Noodwetgeving X X X Experimentwetgeving X X X X Proeftuinen X X X Regelluwe zones X X X
Wat? 4 Experimentwetgeving Een nieuwe wettelijke regeling wordt eerst in verschillende varianten uitgetest in de praktijk om te bekijken wat best werkt Regelluwe proeftuinen Men kan afwijken van bestaande wetten en regels of ze anders toepassen
Waarom? 5 Ja! Ruimte voor innovatie, nieuwe ideeën, experimenten Wetgeving meer evidence informed voorbereiden Maar geen fundamentele oplossing Mag geen alibi zijn om kernprobleem niet aan te pakken Eerder noodzaak tot aanpassing van regelgeving verminderen? Maar ook nadelen en gevaren; Ze kunnen noodzakelijke aanpassingen vertragen bepaalde grondrechten, rechtsprincipes of beschermingsniveaus uithollen ethische bezwaren oproepen oneigenlijk worden gebruikt methodologische risico s inhouden
Hoe? 6 Algemeen: Steeds geval per geval de nodige afwegingen doen om te oordelen of experimentele wetgeving en regelluwe zones noodzakelijk zijn voor, het best geschikt zijn voor en in verhouding staan tot het beoogde doel; De nodige waarborgen inbouwen dat bepaalde grondrechten, beschermingsniveaus en randvoorwaarden worden gerespecteerd; Bijzondere zorg besteden aan de manier waarop ze worden uitgewerkt, vormgegeven en in praktijk gebracht. Aanbevelingen/aandachtspunten: 1. een duidelijke motivering en doelstelling 2. een politiek, ambtelijk en maatschappelijk draagvlak 3. een goede vormgeving en uitwerking 4. een generiek beleids- en juridisch kader 5. een goede wetenschappelijke omkadering
Experimenteer enkel indien opportuun de behoefte aan leren, innovatie en nieuwe benaderingen; de verwachte kosten, opbrengsten en duur van het experiment; de verwachte impact van de voorgestelde hervorming; de mate waarin de visie over de inhoudelijke doelstellingen van een experiment of regelluwe zone en de inhoudelijke randvoorwaarden voldoende duidelijk zijn; de mate van onzekerheid over de effecten van de regelgeving of hervorming; de dringendheid om wetgeving te implementeren (een experiment moet lang genoeg duren om de effecten te kunnen meten); de mate van politieke steun (al is deze vaak endogeen); het type wetgeving: experimenten zullen eerder gebruikt worden bij technische of ordeningswetgeving dan bij institutionele wetgeving; de mate van rechtsongelijkheid en/of onzekerheid die zou gecreëerd worden door het experiment; de onrechtstreekse impact van de tijdelijke wetgeving, bv. op andere partijen dan de enge doelgroep, die niet rechtstreeks betrokken zijn bij het experiment, moet in rekening worden gebracht (d.i. de externe effecten). 7
Regel steeds de rechtsgrond, het doel en de functie van het experiment of de regelluwe zone; de exacte tijdsduur van het experiment (de maximale geldingsduur); het toepassingsgebied en de artikelen of onderdelen van bestaande regelgeving waarvan kan worden afgeweken (met een motivering waarom); de argumentatie waarom beginselen zoals rechtsgelijkheid en zekerheid en bestaande grondrechten of beschermingsniveaus niet onevenredig worden geschaad; de wijze waarop de transparantie en opvolging worden verzekerd de wijze waarop het toezicht wordt geregeld; de wijze en periodiciteit van de voorzien evaluatie; de criteria en informatie op basis waarvan kan worden beoordeeld of het experiment al dan niet geslaagd zal zijn; de betrokkenheid en rol van de diverse belanghebbenden bij de vormgeving, uitvoering en evaluatie; de wijze waarop de experimentele fase van een regeling wordt beëindigd en de rechtsgevolgen ervan. 8
Mobiliteit 9 Proefproject Langere en Zwaardere Vrachtwagens (LZV) Proefproject kilometerheffing personenwagens Proefproject basisbereikbaarheid Advies MORA over het concept van regelluwe proeftuinen (30/9/2016)
10 MORA-advies De maatschappelijke doelstelling(en) aangeven Proeftuinen vereisen een grondige voorbereiding en duidelijke onderzoekparameters Aandacht voor een ruim en doelgericht participatietraject Duidelijke kadering van een proefproject in de besluitvorming De onderzoekschaal moet groot genoeg en duidelijk afgebakend zijn om een evaluatie mogelijk te maken Voldoende looptijd garanderen om een evaluatie mogelijk te maken Proefprojecten moeten geëvalueerd en gevalideerd worden door een onafhankelijk orgaan Duidelijkheid over de financiering Transparantie en communicatie essentieel Resultaten van proeftuinen moeten kunnen veralgemeend worden Maximale afstemming tussen de verschillende beleidsdomeinen Zicht op de wetenschappelijke onderbouwing van proefprojecten Enkele mogelijke suggesties voor nieuwe proeftuinen