FOCUS OP SCHOOLVEILIGHEID Rapport Halt-thermometer 214-21 MARNE COLLEGE - BOLSWARD
Inleiding Veiligheid is en blijft een noodzakelijke voorwaarde voor kwalitatief goed onderwijs. Binnen de school wil men leerlingen en personeel een veilige omgeving bieden om in te werken en te leren. Een veilige omgeving verhoogt de leer- en werkprestaties van iedereen die zich in de school bevindt. Scholen die het beste uit hun leerlingen en onderwijspersoneel willen halen, zorgen daarom voor een veilig schoolklimaat. Veiligheid rond en in scholen heeft meerdere kenmerken en aspecten. U kunt denken aan agressie, discriminatie, geweld, pesten, fysiek geweld, wapenbezit, diefstal, drank- en drugsgebruik en seksuele intimidatie. Vooral de beleving van veiligheid speelt een grote rol: leerlingen en medewerkers moeten zich in en om school veilig kunnen voelen en zich hiernaar willen gedragen. Binnen schoolveiligheid zijn veel ontwikkelingen gaande. Het onderwerp is en blijft actueel en vergt onderhoud en inzet van één ieder. Vanuit de overheid ligt er een verwachting naar scholen omtrent de monitoring van een sociaal veiligheidsbeleid. De Halt-thermometer is te gebruiken als bespreekpunt voor onder andere leerlingen die gepest worden of zich op een andere wijze onveilig voelen. De Halt-thermometer geeft zicht op de actuele veiligheidsbeleving op en rond de school. De resultaten kunnen onder andere worden ingezet om te evalueren op genomen maatregelen. Omdat er allerlei én minder voor de hand liggende factoren meespelen, is het belangrijk de situatie te beoordelen in samenwerking met betrokkenen als leerlingen, docenten, ouders en bijvoorbeeld gebouwenbeheerder brandweer, politie of de gemeente. De Halt-thermometer is bedoeld om in gesprek te komen met elkaar over het gevoel van veiligheid. Iedere partner stem vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid zijn mogelijkheden af op die van de anderen vanuit eigen expertise, bevoegdheid en ervaring. Een prettig schoolklimaat is immers de verantwoordelijkheid van iedereen. Voor het toepassen van dit rapport is het belangrijk om de vertaalslag van visie naar beleid zo te maken dat iedereen betrokken is en dat er een dynamisch werkdocument ontstaat. Dit rapport is hierbij een start. De school kan het thema veiligheid borgen en onderdeel laten worden van een kwaliteitssysteem door doelen te stellen en op vaste momenten te evalueren. Marita Wynia en Anouk Wesselink Team Halt Noord-Nederland Maart 21 2
Inhoudsopgave Inhoud INLEIDING... 2 INHOUDSOPGAVE... 1. LEESWIJZER... 4 2. RESULTATEN HALT-THERMOMETER 214-21 (LEERLINGEN)... 2.1 RESPONS LEERLINGEN... 2.2 RESULTATEN... 6 2. OPMERKINGEN LEERLINGEN... 18. HALT-THERMOMETER DOCENTEN/OOP... 19.1 RESPONS DOCENTEN/OOP... 19.2 RESULTATEN DOCENTEN/OOP... 2. OPMERKINGEN DOCENTEN/OOP... 29 4. ALGEMENE AANBEVELINGEN... 1 4.1 BELEIDSASPECTEN... 1 4.2 SOCIALE ASPECTEN... 2 4. GRENSOVERSCHRIJDENDE ASPECTEN... 2 4.4 RUIMTELIJKE ASPECTEN... 2
1. Leeswijzer De uitslagen van de eerdere meetmomenten, zullen daar waar mogelijk, met elkaar worden vergeleken. Bij een aantal vragen is niet bij elk jaartal een resultaat af te lezen. Dit heeft te maken met gewijzigde vraagstelling. Leerlingen en docenten hadden bij het invullen van de thermometer vijf keuzemogelijkheden. In dit verslag worden alleen de uitslagen vaak tot altijd weergegeven (zie bijlage voor totaaluitslag). Nooit Bijna nooit Soms Vaak Altijd 4
2. Resultaten Halt-thermometer 214-21 (leerlingen) 2.1 Respons leerlingen Respons leerlingen Jongens Meiden Totaal 21-211 47 7 74 212-21 18 14 62 214-21 46 22 978 Tabel 1 Totale respons Schooljaar 21-211 Schooljaar 212-21 Schooljaar 214-21 Leerjaar 1 26; 1 jongens & 1 meiden 9; 1 jongens & 28 meiden 26; 11 jongens & 1 meiden Leerjaar 2 177; 86 jongens & 91 meiden 1; 78 jongens & 77 meiden 191; 94 jongens &97 meiden Leerjaar 1; 86 jongens & 69 meiden 17; 162 jongens & 1 meiden 227; 94 jongens &1 meiden Leerjaar 4 19; 42 jongens & 67 meiden 82; 9 jongens & 4 meiden 2; 9 jongens & 1 meiden Leerjaar - 19; 8 jongens & 11 meiden 12; 7 jongens & 66 meiden Leerjaar 6 - - 1; 1 jongens & 16 meiden Tabel 2 Respons per leerjaar
2.2 Resultaten Vraag 1: Ik kan op onze school 1 9 92 9 8 76 79 82 81 7 6 4 4 1 62 61 47 2 212-21 214-21 2 1..mijzelf zijn..voor mijn geloof/ideeën uitkomen..mijn mening geven..doen wat ik wil..gaan/staan waar ik wil Ik ga graag naar school 21-211 212-21 214-21..mijzelf zijn 84% 9% 92%..voor mijn geloof/ideeen uitkomen 67% 76% 79%..mijn mening geven 7% 82% 81%..doen wat ik wil % 4% 1%..gaan/staan waar ik wil % 62% 61% Ik ga graag naar school 49% 47% 2% 6
Vraag 2: Ik voel mij veilig 94 94 92 92 9 88 89 89 88 89 87 86 84 82 8 82 8 212-21 214-21 8 78 76..in de klas..op school..in de kantine/aula/overblijfruimte..op het schoolplein..in de buurt van school 21-211 212-21 214-21..in de klas 91% 92% 94%..op school 82% 89% 89%..in de kantine/aula/overblijfruimte 8% 88% 89%..op het schoolplein 74% 8% 82%,,in de buurt van school 81% 87% 8% 7
Vraag : Ik voel mij veilig omdat de school 1 9 8 7 6 4 47 4 7 1 62 67 9 9 2 6 6 21-211 212-21 2 1 duidelijk en consequent let op het bewaken van schoolregels* duidelijk en consequent optreedt tegen spijbelen* duidelijk en consequent helpt als je hulp vraagt* duidelijk en consequent optreedt tegen geweld* duidelijk en consequent optreedt tegen discriminatie*..docenten positief met mij omgaan 21-211 212-21 214-21..duidelijk en consequent let op het bewaken 47% 4% 1% van schoolregels..duidelijk en consequent optreedt tegen 7% 1% 6% spijbelen..duidelijk en consequent helpt als je hulp vraagt 62% % 64%..duidelijk en consequent optreedt tegen geweld 67% 9% 67%..duidelijk en consequent optreedt tegen 9% 2% 6% discriminatie..docenten positief met mij omgaan 6% 6% 72% 8
Vraag 4: Ik voel mij onveilig op school door 1 9 9 8 7 7 7 6 6 6 4 4 212-21 214-21 2 1..leerlingen..leraren..OOP..leerlingen van andere scholen..conciërges 21-211 212-21 214-21.leerlingen 6% 7% 7%.leraren 7% % 6%..OOP % 4% 6%..leerlingen van andere scholen 7% % %..conciërge 4% % 9% 9
Vraag : Ik voel me onveilig op school door 4 2 212-21 214-21 1 4 4 2 4 8 7 4 6 6..uitschelden..bedreiging met woorden..bedreiging via social media..stuk maken en stelen van mijn spullen..uitsluiting..pesten lich. Geweld..bedreiging met een wapen..discriminatie..seksueel geweld 21-211 212-21 214-21..uitschelden 7% 4% 4%..bedreiging met woorden 9% % %..bedreiging via social media 7% 2% 4%..stuk maken en stelen van mijn spullen 12% % %..uitsluiting 9% % %..pesten 1% % %..lichamelijk geweld 12% % %..bedreiging met een wapen 19% 8% 7%..discriminatie 1% 4% %..seksueel geweld 1% 6% 6% 1
Vraag 6: Ik word op school gepest 1 9 8 7 6 4 212-21 214-21 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1..om hoe ik eruit zie..om wat ik wel/niet goed kan..om mijn afkomst, geloof of cultuur..om de manier waarop ik spreek/schrijf..omdat ik een jongen/meisje ben..omdat ik homo/lesbisch ben 21-211 212-21 214-21..om hoe ik eruit zie 4% % 2%..om wat ik wel/niet goed kan % % 2%..om mijn afkomst, geloof of cultuur 2% 1% 2%..om de manier waarop ik spreek/schrijf 2% 1% 2%..omdat ik een jongen/meisje ben 2% % 1%..omdat ik homo/lesbisch ben 2% % 2% 11
Vraag 7: Ik maak het voor anderen onveilig op school door 1 9 8 7 6 4 212-21 214-21 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1..uitschelden..bedreiging met woorden..bedreiging via..stuk maken of social media stelen van spullen van anderen..uitsluiting..pesten..lichamelijk geweld..bedreiging met wapen..discriminatie 21-211 212-21 214-21..uitschelden % 2% 2%..bedreiging met woorden 2% 2% 1%..bedreiging via social media 2% 1% 1%..stuk maken en stelen van mijn spullen 2% 1% 1%..uitsluiting 2% 2% 2%..pesten 2% 2% 2%..lichamelijk geweld 2% 1% 1%..bedreiging met een wapen 2% 1% 1%..discriminatie 2% 1% 2%..seksueel geweld 1% 1% 1%..seksueel geweld 12
Vraag 8: Ik durf 1 9 8 78 78 7 64 69 6 6 4 47 1 4 46 49 4 48 8 4 212-21 214-21 2 1..iemand aan te spreken op zijn gedrag..toe te geven dat ik een fout heb gemaakt..excuses aanbieden..te praten over problemen die ik heb..met mijn problemen naar de mentor/docent te gaan..met mijn problemen naar een 'echte' vertrouwenspersoon van school te gaan..te protesteren als ik word gepest..in te grijpen als iemand wordt gepest 21-211 212-21 214-21..iemand aan te spreken op zijn gedrag 46% 47% 1%..toe te geven dat ik een fout heb gemaakt 6% 64% 69%..excuses aanbieden 77% 78% 78%..te praten over problemen die ik heb 44% 4% 46%..met mijn problemen naar de mentor/docent te gaan 47% 49% %..met mijn problemen naar een echte 41% 4% 48% vertrouwenspersoon van school te gaan..te protesteren als ik word gepest 7% 8% 6%..in te grijpen als iemand wordt gepest % 4% % 1
Vraag 9: Ik heb respect voor 1 9 8 7 66 77 66 81 84 66 74 77 8 7 72 6 4 6 212-21 214-21 2 1..secorleiding/directeur..kern/teamleider..mentor..docenten..medeleerlingen..conciërges 21-211 212-21 214-21..sectorleiding/directeur 64% 66% 77%..kernteamleider 66% 66% 6%..mentor 77% 81% 84%..docenten 66% 66% 74%..medeleerlingen 8% 77% 8%..conciërge 81% 7% 72% 14
Vraag 1: Wat vind je van je school? Bij schoolveiligheid worden doorgaans drie pijlers gehanteerd met betrekking tot het schoolveiligheidsbeleid. Het gaat om: De zorg voor sociale binding; Een goede sfeer op school en het leren omgaan met elkaar is van groot belang. Als kinderen met plezier naar school gaan, ontwikkelen ze zich beter. Ze moeten zich op school veilig en op hun gemak voelen. Niet alleen binnen de muren van het schoollokaal, maar ook in de rest van het schoolgebouw en op het schoolplein. Het planmatig en deskundig omgaan met calamiteiten; Grensoverschrijdend gedrag in het onderwijs vraagt om een specifieke aanpak, omdat het naast adequaat handelen op dat moment, ook pedagogisch handelen vereist; het is een onderdeel van een groter geheel. Elke situatie is uniek en vraagt om een op maat gesneden aanpak. De zorg voor veilige voorzieningen. Goede afspraken over het gebruik van het schoolgebouw en diens omgeving, maar ook met het netwerk rond de school (politie, leerplicht, Jeugdzorg, GGD etc.) zijn van invloed op het veiligheidsgevoel onder leerlingen. Wat vind je van je school? Schooljaar 21-211: Schooljaar 212-21: Schooljaar 214-21: De sfeer op school 7, 7 7,2 Het omgaan met grensoverschrijdend gedrag 6,8 6, 6,6 Veilige voorzieningen 7,2 6,8 7 1
Vraag 11: Gebruik van genotmiddelen per week Schooljaar 212-21 Andere drugs 97 2 Gokken XTC en/of speed Hasj/wiet Alcohol Tabak 96 11 2 97 2 97 1 2 76 1 11 1 2 82 1 2 2 1 nooit 1x > 1x, weekend > 1x, week elke dag % 1% 2% % 4% % 6% 7% 8% 9% 1% Schooljaar 214-21 Andere drugs 98 2 Gokken XTC en/of speed Hasj/wiet Alcohol Tabak 98 11 98 1 97 2 78 9 1 1 2 91 1 2 1 6 nooit 1x > 1x, weekend > 1x, week elke dag % 1% 2% % 4% % 6% 7% 8% 9% 1% 16
Vraag 12: Waarom gebruik je deze middelen? Reden: Percentage schooljaar 21-211: Percentage Schooljaar 212-21: Percentage Schooljaar 214-21: Nieuwsgierigheid 12.8% 1,% 1% Ontspanning 2.7%,% 2% Meedoen met anderen 7.7% 7,% 6% Uit verveling 1.4% 8,2% 7% 17
2. Opmerkingen leerlingen Dingen die vanuit de enquête opvallen.. - Het algemene veiligheidsgevoel bij de leerlingen is t.o.v. tot het rapport 12/ 1 gestegen. - Leerlingen geven aan meer voor hun geloof/ideeën uit te kunnen komen t.o.v. het rapport 12/ 1. Voor 2% van de leerlingen geldt dat zij graag naar school gaan. - Het veiligheidsgevoel in de klas is t.o.v. het rapport 12/ 1 toegenomen met 94% (voorheen 92%). Daarentegen is het veiligheidsgevoel op het schoolplein en in de buurt van school afgenomen. - Het veilig voelen doordat de school duidelijk en consequent optreedt tegen geweld is t.o.v. het rapport 12/ 1 gestegen van 9% naar 67%. - Meer leerlingen geven aan dat de docenten positief met hun omgaan (gestegen van 6% naar 72%) - Het onveiligheidsgevoel veroorzaakt door de conciërge is van % gestegen naar 9% terwijl bij vraag 9 het respect voor de conciërge licht is gestegen. - Leerlingen voelen zich het meest onveilig door bedreiging van een wapen. - De onveiligheidsgevoelens bij vraag (slachtoffervraag) worden nauwelijks bevestigd bij vraag 7 (dadervraag). - In vergelijking tot het rapport 12/ 1 gaan leerlingen met hun problemen sneller naar een vertrouwenspersoon (gestegen van 4% naar 48%). - Ook durven leerlingen meer te protesteren of in te grijpen bij pesten. - Het respect voor docenten is t.o.v. tot het rapport 12/ 1 van 66% gestegen naar 74%. - Het gebruik van genotmiddelen als reden van ontspanning is met ruim % afgenomen. 18
. Halt-thermometer docenten/oop.1 Respons docenten/oop Voor de eerste keer is op het Marnecollege te Bolsward de Halt-thermometer onder de docenten afgenomen. Totaal vrouw man 7 2 17 Leeswijzer Docenten hadden bij het invullen van de thermometer vijf keuzemogelijkheden. In dit verslag worden de uitslagen vaak en altijd en nooit en bijna nooit bij elkaar opgeteld. Er worden hierdoor drie antwoordmogelijkheden weergeven; nooit, soms en altijd. Op de USB stick zijn de specifieke uitslagen te lezen. Nooit Bijna nooit Soms Vaak Altijd 19
.2 Resultaten docenten/oop Vraag 1: Ik heb op mijn werk de ruimte om: 1 9 89 87 84 94 8 7 6 4 nooit soms altijd 2 1 11 mijzelf te zijn 14 voor mijn geloof/ideeen uit te komen 16 mijn mening te geven kortom, ik ga graag naar mijn werk nooit soms Altijd..mezelf te zijn % 11% 89%..voor mijn geloof/ideeën uit te komen % 14% 87%..mijn mening te geven % 16% 84% Ik ga graag naar mijn werk % % 94% 2
Vraag 2: Ik voel mij veilig: 1 9 92 97 9 9 97 8 7 6 4 nooit soms altijd 2 1 voor de klas in de rest van school in het fietsenhok op het schoolplein in de buurt van school nooit soms Altijd..in de klas % % 92%..op school % % 97%..in de kantine/aula/overblijfruimte % % 9%..op het schoolplein % % 9%..in de buurt van school % % 97% 21
Vraag : Ik voel mij onveilig op mijn werk door: 1 9 8 78 8 89 84 92 7 6 4 nooit soms altijd 2 1 14 8 11 6 leerlingen collega docenten OOP leerlingen van andere scholen 8 11 conciërge 6 nooit soms Altijd..leerlingen 78% 14% 8%..collega docenten 8% 11% 6%..OOP 89% % 8%..leerlingen van andere scholen 84% 11% %..conciërge 92% % 6% 22
Vraag 4: Ik voel me onveilig op de werkvloer door: 1 9 8 92 84 1 92 1 1 1 7 6 4 nooit soms altijd 2 1 8 uitschelden 11 bedreiging met woorden bedreiging door social media 8 lichamelijk geweld bedreiging met een wapen discriminatie seksueel geweld nooit soms Altijd..uitschelden 92% 8% %..bedreiging met woorden 84% 11% %..bedreiging door social media 1% % %..lichamelijk geweld 92% 8% %..bedreiging met een wapen 1% % %..discriminatie 1% % %..seksueel geweld 1% % % 2
Vraag : School heeft protocollen m.b.t.: 1 9 92 92 8 7 68 6 62 62 9 4 8 8 41 ja nee weet ik niet 2 1 8 geweld pesten discriminatie spijbelen middelengebruik schoolveiligheidsplan ja nee Weet ik niet Geweld 8% 62% % Pesten 92% 8% % Discriminatie % 68% % Spijbelen 92% % % Middelengebruik 62% 8% % Schoolveiligheidsplan 9% 41% % 24
Vraag 6: School treedt adequaat op bij: 1 9 8 81 74 79 7 6 62 4 41 47 nooit soms altijd 2 16 22 16 1 geweld pesten discriminatie spijbelen middelengebruik nooit soms Altijd..geweld % 16% 81%..pesten % 22% 74%..discriminatie % 41% 47%..spijbelen % 16% 79%..middelengebruik % % 62% 2
Vraag 7: Ik weet op de werkvloer: 1 9 8 7 81 89 6 4 ja nee weet ik niet 2 1 16 8 hoe ik moet handelen bij een incident bij wie ik in vertrouwen terecht kan bij een voorkomend incident..hoe ik moet handelen bij een incident..bij wie ik in vertrouwen terecht kan bij een voorkomend incident ja nee Weet ik niet 81% 16% % 89% % 8% 26
Vraag 8: School stimuleert: 1 9 8 7 62 6 4 1 46 8 2 nooit soms altijd 2 1 11 leerlingen tot het innemen van een actieve en participerende rol docenten tot het innemen van een actieve en participerende rol ouders tot het innemen van een actieve en participerende rol..leerlingen tot het innemen van een actieve en participerende rol..docenten tot het innemen van een actieve en participerende rol..ouders tot het innemen van een actieve en participerende rol nooit soms Altijd % 1% 46% % % 62% 11% 8% 2% 27
Vraag 9: School biedt: 1 9 8 7 68 6 4 41 1 46 46 nooit soms altijd 27 2 1 8 8 consequente en duidelijke begeleiding binnen de lessen consequente en duidelijke begeleiding buiten de lessen duidelijkheid over toezicht en handhaving van school- en gedragsregels..consequente en duidelijke begeleiding binnen de lessen..consequente en duidelijke begeleiding buiten de lessen..duidelijkheid over toezicht en handhaving van school- en gedragsregels nooit soms Altijd % 27% 68% 8% 41% 1% 8% 46% 46% 28
Vraag 1: Ik heb respect voor: 1 9 97 1 9 84 89 89 8 7 6 4 nooit soms altijd 2 1 16 11 8 directie kernteamleiders collega docenten leerlingen OOP conciërge nooit soms Altijd..directie % 16% 84%..kernteamleiders % 11% 89%..collega docenten % 8% 89%..leerlingen % % 9%..OOP % % 97%..conciërge % % 1% 29
. Opmerkingen docenten/oop Dingen die vanuit de enquête opvallen.. - 94% van de docenten/oop geeft aan graag naar zijn/haar werk te gaan. - Docenten geven aan zich in- en rond de school veilig te voelen. - Het onveilig voelen op het werk door leerlingen wordt bij bijna een kwart soms/altijd zo ervaren. (soms 14% altijd 8%). - De docenten/oop geven aan zich nooit onveilig te voelen door bedreiging met een wapen, discriminatie of seksueel geweld. Bij het uitschelden en bedreiging met woorden en lichamelijk geweld ervaart men dit soms wel. - 92% van de docenten/oop geeft aan dat er volgens hun een pest- en spijbelprotocol is. Omtrent het protocollen m.b.t. geweld en discriminatie zegt ruim 6% dat dit er niet is. - Respectievelijk 8% van de medewerkers geeft aan dat de school adequaat optreedt bij geweld en spijbelen. - 81% van de medewerkers weet hoe te handelen bij een incident. 89% weet wie ze in vertrouwen kunnen nemen bij een voorkomend incident. - Docenten/OOP geven aan dat ouders gestimuleerd worden tot het innemen van een actieve en participerende rol. - De consequente en duidelijke begeleiding binnen de lessen scoort met 68% hoger dan buiten de lessen (1%). - 1% van de medewerkers heeft respect voor de conciërge. altijd respect voor leerlingen scoort 9%.
4. Algemene aanbevelingen Op het gebied van veiligheid zijn vier aspecten te onderscheiden: Beleidsaspecten; wat is waar geregeld en wie is waarvoor verantwoordelijk Sociale aspecten; hoe willen we binnen school met elkaar omgaan, zijn hier concrete gedragsregels aan verbonden Grensoverschrijdende aspecten; wat doen we bij grensoverschrijdend gedrag. Ruimtelijke aspecten; hoe is de veiligheidsbeleving in en rondom de school. 4.1 Beleidsaspecten Werk aan een veiligheidsplan: werk protocollen uit op het gebied van veiligheid en veranker het binnen de school. Gebruik het als naslagwerk en maak afspraken hoe vaak en wie dit controleert en evalueert. Maak iemand verantwoordelijk binnen de school voor de borging hiervan. Zorg dat bij het personeel, de leerlingen en de ouders duidelijk is wie wat doet en bij wie ze waarvoor moeten zijn. Bekijk hierin wat er tot nu toe al gedaan wordt, beschrijf dit en maak een ideaalplaatje en stem af wat je wil veranderen en hoe en op welke termijn. Communiceer dit binnen de school en richting de ouders, bijvoorbeeld door dit op de website te zetten. Blijf scherp op de communicatie over het onderwerp veiligheid en houdt dit onderwerp actueel door het regelmatig te agenderen. Bedenk als school wat je wilt uitstralen, waar je voor staat. Maak waar nodig het algemene veiligheidsplan specifiek door het aan te laten sluiten bij de door de school geformuleerde visie omtrent veiligheid en de school specifieke situatie. Maak het veiligheidsplan in samenwerking met een vertegenwoordiging van het team. Op die manier ontstaat een praktisch en werkbaar veiligheidsplan wat draagvlak heeft. 1
4.2 Sociale aspecten Creëer een aanspreekcultuur. Dit kan bereikt worden door bijvoorbeeld het opstellen van gezamenlijk gedragen gedragsregels. Formuleer deze gedragsregels positief. Maak deze ook zichtbaar binnen de school. Deze gedragsregels zijn een logisch gevolg van je missie en visie. Zorg dat je gedragsregels afspreekt en maak het beleid om dit voor aanvang van het schooljaar per klas te bespreken met elkaar. Dit kan eventueel ook met ouders. Zorg ook voor een goede start voor het schooljaar. Heb aandacht voor de diversiteit binnen de school. Denk bijvoorbeeld aan de omgang met leerlingen en ouders met een andere (culturele) achtergrond en leerlingen met een rugzakje. Maak indien nodig gebruik van je netwerk/ketenpartners als je de ervaring binnen de school mist. Zorg dat iedereen zich betrokken (blijft) voelen. Zorg voor voldoende controle en toezicht in en rondom de school. 4. Grensoverschrijdende aspecten De protocollen die betrekking hebben op grensoverschrijdend gedrag worden bij dit punt uitgevoerd. Het is van belang dat deze protocollen werkbaar en concreet zijn. Denk hierbij aan hoe op te treden bij diefstallen, geweld, wapenbezit en ander grensoverschrijdend gedrag. Een goede evaluatie bij het inzetten van deze protocollen is hierbij noodzakelijk. Zorg voor borging door plan, do, check act. Zorg voor consequente handhaving van de afgesproken regels. 4.4 Ruimtelijke aspecten Blijf in gesprek gaan over de plekken in en rondom de school die voor onveilige gevoelens leiden. Hierin kunnen de uitslagen van de thermometer aangeven op welke plekken de leerlingen en/of het personeel zich onveilig voelt. Denk hierbij aan bijvoorbeeld onverlichte en onoverzichtelijke schoolpleinen, rookruimten, fietshokken en kantines. 2