Aan het college van burgemeester en wethouders van Goes Stadskantoor Goes Onderwerp: Klimaatbeleid Goes Goes, 21 december 2015 Geacht college, ADVIESRAAD GEMEENTE GOES Inleiding Het klimaatprobleem is enorm groot! Wij noemen enkele uitspraken uit onverdachte hoek: Christine Lagarde, directeur IMF, in januari 2013: Climate change is by far the greatest economic challenge of this century. And we should make no mistake: without concerted actions, the next generation will be roasted, toasted, fried and grilled. And it is upon us to avoid that. Het IPCC, 5 e rapport, van november 2014: Zonder ingrijpen zijn 'ernstige, wijdverbreide en onomkeerbare gevolgen' eind deze eeuw zeer waarschijnlijk, zoals het smelten van de Groenlandse ijskap. Het IPCC signaleert nu al meer hittegolven, extreme neerslag, verzuring van de oceanen en zeespiegelstijging. Rajendra Pachauri, IPCCvoorzitter, op 2 november 2014: De kosten van geen actie zullen gruwelijk veel hoger zijn dan die van actie. Ban KiMoon, secretarisgeneraal van de Verenigde Naties, op 2 november 2014: 'Deze boodschap bevat geen dubbelzinnigheden. De leiders moeten handelen. Zij kunnen geen tijd verliezen'. Kerkleiders als Paus Franciscus en de Protestantse Kerk vragen aandacht voor het klimaat. De scriba van de PKN, Arjan Plaisier, op 24 november 2015: Klimaatverandering en de opwarming van de aarde zijn misschien wel de grootste uitdagingen waar de mensheid voor staat. Dit brengt ons tot de vraag: Welke wereld laten we over voor onze (klein)kinderen? Wat doet het gemeentebestuur van Goes? Wat doen we als gemeente Goes? De gemeente Goes moet het uiterste doen wat in haar vermogen ligt. En dat is veel meer dan nu gebeurt! 1
Een delegatie van de Adviesraad heeft een aantal burgers, met kennis van en betrokkenheid op deze materie, geraadpleegd. In dit overleg werd gekomen tot de volgende aandachtsvelden. Deze hebben wij voorzien van een aantal aanbevelingen. De aandachtsvelden betreffen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Bewustwording Innovatie Verbinden Milieu als verplicht vast onderdeel van elk (nieuw) beleid Voorbeeldwerking en betrouwbare langjarige samenwerkingsverbanden Inspanningen om anderen te beïnvloeden Ad 1. Bewustwording Voor veel burgers is het klimaat een ver van hun bed show, dat leidt tot passiviteit. De gemeente Goes kan een grote rol spelen om het klimaatprobleem meer onder de aandacht te brengen. Dat kan met een gerichte voorlichtingscampagne, met een overzicht wat er allemaal mogelijk is (zogenaamde best practices ) aan concrete maatregelen, het presenteren van voorbeelden uit de eigen buurt met huishoudens met een veel lagere elektriciteits of gasrekening. Als je buurman veel beter scoort onder dezelfde omstandigheden, prikkelt dat om je gedrag aan te passen. Daarbij moet rekening worden gehouden met de volgorde van belangrijkheid, zoals die door de meeste burgers ervaren wordt: 1. de eigen portemonnee; 2. het comfort; 3. het milieu. Voor de latere slachtoffers van het klimaatprobleem, onze (klein)kinderen, moeten in het middelbaar onderwijs klimaatgerichte projecten worden aangeboden. Het vierde leerjaar lijkt daarvoor geschikt. In de spektakels van het themajaar kan, net als bij Ubuntu, aandacht gegeven worden aan het klimaatprobleem. Een klimaatspektakel? Ad 2. Innovatie Het loont om van de gebaande paden af te wijken. We noemen enkele voorbeelden: Geef elke woning een energiequotum, al dan niet ook gekoppeld aan het aantal bewoners. Degenen die minder verbruiken krijgen, naast een relatief lage energierekening, als extra stimulans korting op hun OZB. Grootverbruikers betalen een meerprijs. 2
Maak in overleg met de Delta de energierekening per maand, dus met een rekening die het werkelijke verbruik volgt. Dat stimuleert om in de wintermaanden meer bewust te zijn van het verbruik, in plaats van de pieken uit te smeren over de dalen. Lever (via de woningcorporatie) de meest zuinige koelkast, die, ondanks zijn hoge aanschafprijs, leidt tot lagere totaaluitgaven. De neiging voor velen met een laag inkomen is om voor de laagste aanschafprijs te gaan, met als gevolg hoog energieverbruik en veel hogere totaalkosten. Sluit aan bij initiatieven van witgoedfabrikanten die afrekenen per wasbeurt. Koppel dit aan de witgoedregeling voor de minima. Stimuleer in samenwerking met private partijen het bouwen van een modelwoning, die laat zien wat kan en voor de meesten ook haalbaar is. Maak zogenaamde smart grid mogelijk, waarbij optimaal ingespeeld wordt op de pieken en dalen van het elektriciteitnet met als opzet de pieken er af te halen. Stimuleer nieuwe bedrijven dat zij serieus de mogelijkheden van duurzame energieopwekking onderzoeken. Ad 3. Verbinden De bijdrage aan de oplossing van het klimaatprobleem is gebaat bij het verbinden van klimaat met andere doelstellingen. Wij noemen enkele voorbeelden. Inspanningen om woningen energiezuiniger te maken betekenen ook een belangrijke impuls voor de lokale werkgelegenheid. Immers het zullen vooral Goese en regionale bedrijven zijn die de werkzaamheden gaan uitvoeren. Stimuleer de revitalisering van bedrijventerreinen via de invalshoek energiebesparing, energie efficiency en duurzame opwekking door het samenwerkingsverband van Zeeuwse bedrijven in te schakelen dat een totaalpakket kan aanbieden. Inventariseer de mogelijkheden voor zon op de daken van bedrijven; gezamenlijk optrekken leidt tot lagere inkoopkosten. Verbind bewoners met elkaar. Hierdoor komen initiatieven zoals een elektrische deelauto, het delen van gewone auto s, het delen van gereedschap en het ruilen, meer van de grond. 3
Als in een cluster van woningen de bewoners regelmatig bij elkaar komen om de resultaten van hun energiekostenmeter te bespreken, dan leidt dat tot prikkels om minder te verbruiken en het leidt tot grotere samenhang in de buurt. Het Goese aandeel windenergie is verwaarloosbaar. Ongetwijfeld speelt de maatschappelijke weerstand tegen windmolens daarbij een rol. Zeeland (altijd tegenwind!) heeft een grote windenergiepotentie. Met het plaatsen van acht grote windmolens zou Goes vrijwel energieneutraal kunnen zijn. Door de revenuen van de windmolens voor een deel toe te laten vallen aan door de samenleving in stad of dorp gewaardeerde projecten, kan het draagvlak aanzienlijk worden vergroot. Bijvoorbeeld: cultureel erfgoed, openbare voorzieningen die anders niet te handhaven zouden zijn (dorpsschool, wijkgebouw, monumentaal kerkgebouw etc). Deze bijdragen zouden ook in welke vorm dan ook kunnen worden toegekend aan projecten voor de arme kant van Goes. Op analoge wijze zou dit arrangement ook voor grote zonnepanelenweides/akkers kunnen gelden. Trouwens ook met een beperkt draagvlak zou bestuurlijk Goes de moed moeten hebben om veel meer windenergie te realiseren. Ook buiten het grondgebied van Goes staan grote initiatieven voor wind en zon op stapel, waarin de gemeente Goes en Goese burgers zouden kunnen deelnemen. Verbinden van energiebesparing en de portemonnee van de minder draagkrachtigen kan, met een intensivering van het project energie sociaal in nauwe samenwerking met de woningstichting RWS. Beter inzicht in de financiële gevolgen van energie(besparing) maatregelen helpen de bewoner om te komen tot een meer verantwoord gedrag en een vollere portemonnee. Verbinden van bouwkundige ingrepen op energiegebied met levensloopbestendige maatregelen in de woning, kunnen verder worden gestimuleerd. Verbinden van verkeersveiligheid en matrixborden waarop de gereden snelheid staat aangegeven, waarna met passende handhaving de snelheid vermindert, met als gevolg: meer veiligheid en minder CO2. Ad 4. Milieu als verplicht vast onderdeel van elk (nieuw) beleid Zoals elk beleidsvoornemen een paragraaf met de financiële consequenties kent, zo zou ook een milieuparagraaf met een CO2 checklist tot de vaste procedure moeten behoren. 4
Ad 5. Voorbeeldwerking en betrouwbare langjarige samenwerkingsverbanden Leiders geven het goede voorbeeld, met visie en gepassioneerd. Zo ook in de gemeente Goes. Helaas wordt het energiebeleid in Nederland niet, net als in Duitsland, gekenmerkt door langjarige afspraken met garanties. Binnen de mogelijkheden die de gemeente heeft, moet onderzocht worden wat de gemeente zelf kan bijdragen aan een grotere voorspelbaarheid en betrouwbaarheid. Werk aan langjarige samenwerkingsrelaties met lokale bedrijven. Ad 6. Inspanningen om de anderen te beïnvloeden Als burgers van Goes mogen en willen we niet alles op het bordje van de gemeente schuiven. Het maatschappelijke middenveld, dorps en wijkverenigingen, de ondernemers etc. en individuele burgers moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen. De gemeente dient een steun te zijn voor allen die de gemeente bij de aanpak van het klimaatprobleem kunnen helpen. Dit geldt voor de hiervoor genoemde organisaties en voor individuen, zoals bijvoorbeeld de zogenaamde community coach die gezinnen op individuele basis benadert en helpt bij hun bijdrage aan het klimaatprobleem. Maar die ook zorgt voor verbinding tussen overheid en burgers, burgers onderling en tussen burgers en lokale bedrijven, organisaties en instellingen. Het geldt ook voor organisaties die zich inzetten voor zaken die indirect tot een lagere CO2 leiden, zoals circulaire economie, consuminderen, deelauto initiatieven, minder vlees, lokale producten. Verder verdient niet alleen het uitdenken en beschrijven aandacht, maar vooral ook de uitvoering ervan in projecten. Daarvoor is het gewenst formatieplaatsen te verschuiven om dit wezenlijke probleem aan te pakken. Tenslotte, het is en blijft voor de overheid een grote uitdaging om de balans te vinden tussen verplichtend opleggen en stimuleren. Aanbevelingen De Adviesraad geeft u de volgende aanbevelingen voor een verdere aanpak van het klimaatbeleid in onze gemeente: 5
1. Maak een milieuparagraaf en een CO2checklist een verplicht onderdeel van elk beleidsvoornemen. 2. Verbind de oplossing van het klimaatprobleem met andere doelstellingen zoals lokale werkgelegenheid, revitalisering bedrijventerreinen, cohesie in de buurt, versterking financiële positie minder draagkrachtigen, levensloopbestendige huisvesting, verkeersveiligheid. 3. Maak Goes energieneutraal met acht grote windmolens en laat een deel van de revenuen ten goede komen aan voorzieningen en/of aan de arme kant van Goes. 4. 5. 6. 7. Steun lokale initiatieven, van individu tot woningcorporatie. Vergroot het aantal formatieplaatsen op dit dossier en voer uit wat al op papier staat. Start of versterk een gemeentelijke bewustwordingscampagne. Durf te innoveren. 8. Stimuleer (o.a. via samenwerkingsverbanden van Bevelandse of Zeeuwse gemeenten) initiatieven vanuit de ondernemerswereld om aan de milieueisen te voldoen en innoverende maatregelen te nemen voor de toekomst. 9. Werk de genoemde suggesties uit in een verdere aanpak van een vernieuwd Goes klimaatbeleid. Graag ontvangen wij van u per aangegeven punt een reactie op dit advies. Met vriendelijke groet, namens de Adviesraad van de gemeente Goes, de secretaris, de voorzitter, J. Adriaanse H. Bouma 6