E-vizier s visie op een Duurzame Dyslexiezorg

E-vizier s visie op een Duurzame Dyslexiezorg 15 juni 2015 Samenvatting Mensen die grote moeite hebben met lezen en schrijven ondervinden vaak problemen bij het vinden van werk en in hun alledaagse- en sociale leven. Het onderwijs en de zorg investeren veel om te voorkomen dat deze mensen de aansluiting met de maatschappij verliezen. De veranderingen die de laatste jaren hebben plaatsgevonden zetten de toegankelijkheid van de dyslexiezorg echter onder druk. Er is sprake van krimpende budgetten en kostenoverschrijdingen uit het verleden. Het is belangrijk dat alle betrokken partijen de komende jaren een samenhangende en duurzame dyslexiezorg ontwikkelen. Alleen zo kunnen kinderen de noodzakelijke hulp blijven krijgen. E-vizier wil voor specifieke groepen kinderen graag nieuwe behandelarrangementen ontwikkelen die beter aansluiten op hun behoeften en tot een duurzamer resultaat leiden. Door de beschikbare budgetten anders in te zetten, blijft de zo belangrijke dyslexiezorg betaalbaar. Inleiding 11,9 procent van de Nederlandse beroepsbevolking heeft moeite met lezen en schijven, aldus de Stichting Lezen. Bij een groot percentage van deze mensen is sprake van dyslexie. Van alle kinderen op school zijn er 10% leeszwak. Dyslexie heeft enorme gevolgen. Niet alleen voor de mensen die er last van hebben maar ook voor de maatschappij. Voor het meeste werk is immers een goede leesvaardigheid een vereiste. Voor kinderen met dyslexie is allerlei hulp beschikbaar. In eerste instantie ligt de verantwoordelijkheid bij de school. Passend Onderwijs moet er voor zorgen dat onderwijs wordt afgestemd op de individuele mogelijkheden van elk kind. Dat geldt ook voor leerlingen die moeite hebben met lezen en schrijven. De school zal hen extra ondersteuning aanbieden. Het blijkt dat veel kinderen daar baat bij hebben, maar dat geldt niet voor kinderen met Enkelvoudige Ernstige Dyslexie (EED). Bij 5% van de kinderen is er een vermoeden van dyslexie, bij 3,6% wordt Enkelvoudige Ernstige Dyslexie vastgesteld. De ondersteuning die het onderwijs biedt, is veelal op groepen kinderen gericht. Dit blijkt voor deze specifieke groep kinderen minder goed te werken. Zij hebben intensieve, individuele behandeling nodig die alleen de zorg kan bieden. Sinds 1 januari 2015 (invoering Jeugdwet) zijn gemeenten verantwoordelijk voor het inkopen en betalen van de dyslexiezorg voor kinderen met EED. Voorheen lag deze taak bij de zorgverzekeraars. Voor gemeenten is dit een nieuwe rol. Veel gemeenten hebben (nog) niet alle kennis over dyslexiezorg in huis en zien zich daarnaast ook nog eens geconfronteerd met bezuinigingen. Uitdagingen voor de dyslexiezorg Voor de dyslexiezorg gelden allerlei regels die bepalen welke kinderen voor behandeling in aanmerking komen en welke vergoeding de behandelaar krijgt. Oog voor (budgettaire) regels is goed, maar de hoofdvraag moet natuurlijk altijd zijn: welke behandelarrangement en -duur heeft aantoonbaar het beste resultaat? Want enerzijds moet worden voorkomen dat er te weinig zorg wordt ingekocht voor het aantal kinderen dat daar echt behoefte aan heeft. Anderzijds is het natuurlijk ook ongewenst dat een dyslexiebehandeling wordt gecontinueerd alleen omdat de regels dit toe laten, terwijl de behandeling voor het kind eigenlijk niets extra meer oplevert. De aansluiting tussen de hulp die kinderen krijgen vanuit het onderwijs en de zorg kan beter. Het is belangrijk om kinderen met algemene lees- en spellingproblemen te ondersteunen in het onderwijs en alleen kinderen met de diagnose EED te behandelen in de zorg. Beide trajecten zijn nu echter zo gescheiden georganiseerd dat dit een samenhangende behandeling belemmert. Als de afstemming (in het voortraject en de nazorg) verbetert, kan de behandeling van kinderen met EED eerder starten en de effectiviteit zal hierdoor worden vergroot. 1

Naar een duurzame dyslexiezorg In de zorg en het onderwijs verandert er op dit moment veel. Dit is hét moment om met scholen, gemeenten en aanbieders van dyslexiezorg een duurzame dyslexiezorg in de steigers te zetten. De pijlers hiervan: - Kinderen met EED krijgen een behandeling die op het individu is afgestemd en die (bewezen) duurzame resultaten heeft. - Onderwijs en zorg werken samen. Door preventie en vroege behandeling wordt maximaal resultaat bereikt met de beschikbare budgetten. Zo blijft de dyslexiezorg op lange termijn betaalbaar. Wat moet er gebeuren om deze duurzame dyslexiezorg te realiseren? - Ontwikkelen van nieuwe behandelarrangementen voor verschillende doelgroepen en situaties. - Monitoring en betere afstemming in de keten. - Uitwerken van alternatieve inkoop- en afrekenvormen. Nieuwe behandelarrangementen Niet alle kinderen met EED hebben dezelfde behandeling nodig. Nu wordt er vooral gevarieerd in het aantal behandelingen. E-vizier is van mening dat dit niet afdoende is. De meeste kinderen met EED reageren goed op de individuele behandeling. Na verloop van tijd blijkt dat een zekere behandelmoeheid optreedt, zeker als het kind het maximum aantal behandelingen (60) krijgt. Daardoor zijn de laatste behandelingen veel minder effectief voor het kind. Daar komt bij dat door eerder te starten met de behandeling, dus door vroegtijdig in te grijpen, ergere klachten soms voorkomen kunnen worden. Dat is uiteraard beter dan intensief behandelen achteraf. Het voorstel is om voor kinderen met EED een meer gericht behandelarrangement in te zetten. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden in: 1. de basisgroep: 45 individuele behandelingen + 10 groepsbehandelingen 2. de zeer ernstige groep: andere invulling van langdurige behandeling 3. de vals-positieve diagnose: snelle afbouw van behandeling 1. DE BASISGROEP: 45 INDIVIDUELE BEHANDELINGEN + 10X GROEP De basisgroep heeft EED. Bij deze kinderen zal na ongeveer 45 behandelingen een tijdje gestopt worden met behandelen. Zoals gezegd treedt er dan namelijk behandelmoeheid op en profiteert het kind veel minder van de behandelingen. Een deel van de uitgespaarde behandelingen wordt na een jaar alsnog aangeboden. De herhaalbehandelingen vinden plaats in een groepje van 2-4 kinderen die ongeveer even ver zijn. Figuur 1. Aaneengesloten behandelen versus een behandelpauze. E-vizier s visie op een Duurzame Dyslexiezorg 2

Bovenstaande figuur laat zien dat het verwachte eindresultaat beter is als er een behandelpauze ingelast wordt. Tevens wordt er vanuit gegaan dat het eindresultaat op de langere termijn beter standhoudt als er met een behandelpauze gewerkt wordt. Dit voorstel wordt in samenwerking met een Universiteit getoetst. De behandelpauze levert overigens ook nog eens een kostenbesparing op, omdat een deel van de behandelingen in groepsverband plaatsvindt. 2. ZEER ERNSTIGE GROEP: ANDERE INVULLING LANGDURIGE BEHANDELING De kinderen met zeer ernstige dyslexie gaan zeer langzaam vooruit. Daarom zijn ze gebaat bij een lange behandelduur. Deze kinderen zullen echter nooit goed leren lezen en schrijven. Daarom is het voorstel dat een deel van de behandeling anders ingevuld moet worden. De laatste behandelingen zullen worden gebruikt voor het aanleren van vaardigheden die de zelfredzaamheid verhogen in plaats van het trainen van lezen en schrijven. Met andere woorden: tijdens de behandeling leren de kinderen ook omgaan met hun beperking. 3. FOUT-POSITIEVEN: SNELLE AFBOUW BEHANDELING Regelmatig krijgt E-vizier te maken met kinderen die de diagnose EED krijgen, maar die na een beperkt aantal behandelingen ineens snel vooruit gaan. Achteraf is te concluderen dat deze kinderen waarschijnlijk ten onrechte de diagnose EED hebben gekregen, maar dat er slechts sprake was van een leerachterstand. Dit noemen we de fout-positieven. Schattingen zijn dat 1 op de 20 kinderen behoren tot deze groep. Een onterechte diagnose kan het gevolg zijn van onjuiste/onvolledige informatie van de school over het doorlopen voortraject. Tegelijkertijd is het een consequentie van de slagboomdiagnostiek. Wanneer er sprake is van een leerachterstand wordt deze door de dyslexiebehandeling snel ingelopen. Dit is voor het betreffende kind erg fijn maar een vervuiling van de dyslexiezorg. Bij een kind dat geen EED heeft, volstaat over het algemeen extra aandacht, begeleiding en instructie vanuit school. Aangezien tijdens de behandeling regelmatig gemeten wordt, is deze groep leerlingen snel te herkennen. Als vastgesteld wordt dat de diagnose behoort tot de groep fout-positieven, wordt de behandeling snel afgebouwd. Uiteraard levert het een kostenbesparing op als deze situatie wordt voorkomen. 4. VEEL KINDEREN VAN ÉÉN SCHOOL: LEES- EN SPELLINGSONDERWIJS ONDERSTEUNEN Sommige scholen melden bovengemiddeld veel kinderen aan voor een dyslexieonderzoek. Dat kan natuurlijk terecht zijn, maar als blijkt dat het lees- en spellingsonderwijs onvoldoende is, moet dat probleem worden aangepakt. Leerkrachten kunnen door E-vizier ondersteund worden om het taalonderwijs te optimaliseren en om het lees- en spellingonderwijs te versterken. In feite wordt hiermee een vorm van preventie geboden: er wordt voorkomen dat zwakke lezers en spellers een achterstand oplopen. Want uiteindelijk kan zo n achterstand ertoe leiden dat een kind intensieve dyslexiebehandeling nodig heeft. Deze aanpak heeft een belangrijk neveneffect: als het lees- en spellingsonderwijs verbetert, profiteren álle leerlingen hiervan. 5. DOORVERWEZEN KINDEREN ZONDER DIAGNOSE EED Alle kinderen die worden aangemeld voor een dyslexieonderzoek hebben grote moeite met lezen en spellen. Kinderen en ouders zijn vaak teleurgesteld als de diagnose EED niet wordt gesteld. Want mét die diagnose kom je immers in aanmerking voor individuele dyslexiebehandeling. Het is van belang om samen met de school te kijken hoe ook deze groep leerlingen beter geholpen kan worden. Bij deze kinderen heeft de ondersteuning vanuit school blijkbaar onvoldoende effect gehad. Er moet voorkomen worden dat deze kinderen tussen de wal en het schip vallen. E-vizier s visie op een Duurzame Dyslexiezorg 3

Monitoring en betere afstemming in de keten Monitoring is nodig om de beschreven behandelvormen te ontwikkelen en op effectiviteit te toetsen. Monitoring maakt inzichtelijk hoeveel kinderen worden verwezen, wie de behandeling uitvoert en wat de behandelopbrengst is. Deze informatie is nodig voor het kiezen en bijstellen van de behandelvorm voor een individueel kind. Maar ook voor het inzetten van ondersteuning op groepsniveau. Figuur 2. Van onderwijs naar dyslexiezorg. Scholen weten natuurlijk goed hoeveel kinderen ze verwijzen en hoeveel kinderen uiteindelijk de diagnose EED krijgen. Het samenwerkingsverband is een logische plek om deze gegevens te verzamelen. Omdat gemeenten de dyslexiezorg betalen, krijgen zij van alle dyslexiebehandelaren een rekening. Gemeenten kunnen dus het aantal behandelingen per leerling in kaart brengen. Het is belangrijk om bij de start en de afronding van de behandeling het niveau van het kind vast te leggen. Zo kan de effectiviteit van de gekozen behandelvorm worden beoordeeld en kan er worden gestuurd op behandelresultaat. Figuur 3. Voorbeeldrapportage van behandelduur versus opbrengst. Door deze gegevens regelmatig naast elkaar te leggen kunnen scholen, gemeenten en aanbieders van dyslexiezorg samen bekijken of het meest passende behandelarrangement voor de bepaalde kinderen wordt ingezet. Daarnaast kan worden vastgesteld of er juist op schoolniveau ondersteuning nodig is. Voor het evalueren van behandelvormen en voor het ontwikkelen van nieuwe behandelingen zijn nog meer gedetailleerde behandelgegevens nodig. Dit zijn privacygevoelige gegevens. Alle aanbieders van dyslexiezorg werken samen in twee kwaliteitsinstituten. Dat lijken de aangewezen partijen om de anonieme gegevens te verzamelen, te beoordelen en er voor de dyslexiezorg belangrijke conclusies uit te trekken. E-vizier s visie op een Duurzame Dyslexiezorg 4

Uitwerken alternatieve inkoop- en afrekenvormen De uitwerking van nieuwe behandelvormen heeft ook consequenties voor de inkoop van dyslexiezorg. Gemeenten kunnen leveranciers voortaan selecteren op basis van goede prestaties. Nu kunnen gemeenten doorgaans alleen kijken of leveranciers aan de minimumeisen voldoen. Door de ontwikkeling van verschillende behandelarrangementen worden de behandelkosten meer voorspelbaar. Wellicht is het mogelijk om de zorg op basis van aantallen afgenomen arrangementen in te kopen. Daarvoor moet echter wel de volgende vraag beantwoord worden: kiezen gemeenten voor intensieve samenwerking met één partner/enkele partners of laten zij ouders kiezen uit een groot aantal geselecteerde leveranciers? Pas als die vraag beantwoord is, kan bepaald worden hoeveel ondersteuning en regie de aanbieder van dyslexiezorg kan leveren. Als op een bepaalde school een aantal leerlingen wordt behandeld, kan doorgaans goed ingeschat worden welke eventuele problemen er spelen en met welke interventies/ondersteuning de kinderen en de school werkelijk gebaat zijn. Als datzelfde aantal leerlingen door verschillende aanbieders wordt behandeld, heeft geen van hen echt zicht op eventueel achterliggende problemen die op de school spelen. Als gemeenten grotere volumes inkopen, kan er mogelijk ook anders worden afgerekend. Wellicht kan de zorg per uur kunnen worden afgerekend. Bij grotere volumes kan mogelijk zelfs met een vaste prijs per arrangement worden gewerkt. Door slimme uitvoering kan dan de aanbieder van dyslexiezorg zorgen dat de gemiddelde kosten per leerling binnen de vaste afgesproken arrangementsprijs blijft. En tot slot: als betere monitoring duidelijk maakt hoeveel kinderen gemiddeld voor welk arrangement in aanmerking komen, kunnen gemeenten de dyslexiezorg op school- of gemeenteniveau beter begroten. Conclusie E-vizier is er van overtuigd dat het onderwijs, de gemeenten en de aanbieders van dyslexiezorg samen duurzame dyslexiezorg kunnen bieden: bewezen effectief op de lange termijn en blijvend betaalbaar. Het onderwijs ondersteunt kinderen met lees- en spellingsproblemen zoveel mogelijk zelf. Leerlingen met EED krijgen zo snel mogelijk gespecialiseerde dyslexiezorg aangeboden, in samenhang met de ondersteuning op school. Nieuwe behandelarrangementen kunnen de dyslexiezorg verder verbeteren. Dit heeft ook een positief effect op de ondersteuning die het onderwijs biedt. Het aanbieden van deze arrangementen vraagt wel om een betere monitoring in de keten. Over E-vizier E-vizier is hét instituut voor dyslexie. Van diagnose tot behandeling en van voorzorg tot nazorg. We bieden deze specialistische zorg op wetenschappelijke basis. Met betrokken experts en een eigen systematische en effectief bewezen aanpak maar altijd vanuit de mogelijkheden en behoeften van het individuele kind. Wij geloven namelijk dat kinderen de beste kans verdienen om zichzelf te worden. Heeft u vragen of wilt u van gedachten wisselen over dit visiedocument? Neemt u dan contact op met Boukje Toering, directrice E-vizier: b.toering@evizier.nl of 088 2 201 301. E-vizier s visie op een Duurzame Dyslexiezorg 5