JAARGANG 8 / NUMMER 4 DECEMBER 2013 Partners: Mede mogelijk dankzij:
VRAAG 1 Huh? Nijmeegse onderzoekers ontdekten een woord dat in alle talen ter wereld in ongeveer dezelfde vorm voorkomt: huh? Dat is erg bijzonder, want meestal verschillen woorden per taal. Elke taal ontwikkelt zijn eigen woorden voor dezelfde concepten. Hoe komt het dat huh? wél overal voorkomt? a) Dat woord is aangeboren, niet aangeleerd. b) Dat woord is het makkelijkst en snelst te maken. c) Dat woord is ouder dan mensentaal. d) Dat woord is overal overgenomen uit het Engels.
ANTWOORD VRAAG 1 Huh? Hoe komt het dat huh? wél overal voorkomt? b. Dat woord is het makkelijkst en snelst te maken. Om huh? te zeggen hoef je alleen je mond een klein beetje open te doen en geluid te maken. Zo kun je snel laten merken dat je iets niet begrepen of verstaan hebt. Doordat dit zo makkelijk is, is in alle talen hetzelfde woord ontstaan, dat alleen qua klank per taal iets kan verschillen. Een Spanjaard zal bijvoorbeeld è? zeggen. Dieren en jonge kinderen zeggen nog geen huh?, dus het woord hoort echt tot de aangeleerde taal van de mens. http://bit.ly/universeel
VRAAG 2 Goud Begin november werd Goud geboren, de zoon van rapper Gers Pardoel. Sinds 1970 zijn Nederlandse ouders zo goed als vrij in de naamskeuze voor hun kroost. De ambtenaar van de burgerlijke stand mag een naam echter weigeren om twee redenen. De eerste is als de naam ongepast is. Wanneer kan een voornaam nog meer worden geweigerd? a. Als het de naam van een land is. b. Als het koningshuis hem al gebruikt. c. Als het eigenlijk een achternaam is. d. Als hij te moeilijk is om uit te spreken.
ANTWOORD VRAAG 2 Goud Wanneer kan een voornaam nog meer worden geweigerd? c. Als het eigenlijk een achternaam is. Sinds 1970 moet de ambtenaar van de burgerlijke stand alle voornamen accepteren, behalve als het een bestaande achternaam is of als de naam ongepast is. Die tweede voorwaarde is vrij subjectief: in 1985 werd Geisha geweigerd, maar in 1990 werd deze voornaam wel geaccepteerd. http://bit.ly/naamwet
VRAAG 3 Stromae De Belgische artiest Stromae scoort dit najaar verschillende hits met zijn Franse pop-rap. Zijn artiestennaam is verlan voor maestro. Verlan is een vorm van straattaal onder Franse jongeren waarbij een woordspeling wordt gemaakt. Andere voorbeelden van verlan zijn téci en tromé. Wat is de woordspeling in verlan? a. Klinkers worden verwisseld. b. Lettergrepen worden omgedraaid. c. Medeklinkers worden verwisseld. d. Woorden worden achterstevoren uitgesproken.
ANTWOORD VRAAG 3 Stromae Wat is de woordspeling in verlan? b. Lettergrepen worden omgedraaid. Het woord verlan is zelf al verlan: het komt van l anvers, het Franse woord voor omgekeerd. De jongeren kijken vooral naar de uitspraak van een woord, niet naar de precieze spelling. Zo wordt français in verlan cèfran. De straattaal is ontstaan om te kunnen communiceren zonder dat anderen het begrepen. Niet alle woorden worden verlanst ; meestal maar één of twee per zin. http://bit.ly/lanvers
VRAAG 4 1000 woorden In Engeland is de campagne 1000 Words van start gegaan. Het doel daarvan is dat elke Brit duizend woorden in een vreemde taal leert. Uit onderzoek is gebleken dat slechts 9 procent van de Britse tieners zich verstaanbaar kan maken in een andere taal. Het Europese gemiddelde is 42 procent. Hoe ver kom je ongeveer met duizend woorden? a. Je kunt de weg vragen. b. Je kunt een eenvoudig gesprek voeren. c. Je kunt een roman lezen. d. Je kunt woordgrapjes begrijpen.
ANTWOORD VRAAG 4 1000 woorden Hoe ver kom je ongeveer met duizend woorden? b. Je kunt een eenvoudig gesprek voeren. Als je een vreemde taal leert, leer je natuurlijk meer dan woorden alleen. Je leert ook de grammatica en de uitspraak. Duizend woorden komt ongeveer overeen met het A2-niveau. Dat is het tweede van de zes niveaus die Europees zijn vastgesteld. A1 is het laagste niveau; een C2-spreker (het hoogste niveau) is bijna niet van een moedertaalspreker te onderscheiden. http://bit.ly/1000woorden
VRAAG 5 Gordon Afgelopen maand was Gordon negatief in het nieuws, omdat hij tijdens een talentenshow grapjes maakte over een Chinese deelnemer. Sulplise! zei hij onder andere. Veel Chinezen vervangen de r door een l. Hoe komt dit? a. De r is een ongeluksklank in het Chinese bijgeloof. b. Hun lichaamsbouw maakt het onmogelijk de r -klank te maken. c. In het Chinees komen deze klanken niet voor. d. Ze horen het verschil niet.
ANTWOORD VRAAG 5 Gordon Hoe komt dit? d. Ze horen het verschil niet. In je kindertijd stelt je gehoor zich af op je moedertaal. Klanken die niet in je moedertaal voorkomen, kun je steeds minder goed onderscheiden en daardoor ook niet meer goed uitspreken. In het Chinees komt onze r niet voor; in de oren van een Chinees lijkt die het meest op een l. Hetzelfde principe leidt tot problemen voor Nederlanders in het Engels, bijvoorbeeld met het onderscheid tussen full en fool. http://bit.ly/rlverwarring
VRAAG 6 Familie In Europa bestaan drie grote taalfamilies: de Germaanse talen, de Romaanse talen en de Slavische talen. Groningse taalwetenschappers onderzoeken met een online spel de onderlinge verstaanbaarheid van Europese talen binnen deze taalfamilies. Welke taal is GEEN familie van het Nederlands? a. Deens. b. Engels. c. Frans. d. IJslands.
ANTWOORD VRAAG 6 Familie Welke taal is GEEN familie van het Nederlands? c. Frans. Het Nederlands behoort tot de Germaanse taalfamilie, net als onder andere het Engels, het Duits en de Scandinavische talen. Het Frans is een Romaanse taal, net als het Spaans, het Italiaans en het Roemeens. Tot de Slavische talen horen het Tjechisch, Pools en Russisch. http://bit.ly/onlinespel http://bit.ly/taalfamilies
VRAAG 7 Afluisteren Klokkenluider Edward Snowden onthulde dat de Amerikaanse geheime dienst NSA een grootschalig afluisterprogramma heeft. Ook in Nederland onderschept de dienst het telefoonverkeer. Volgens minister Plasterk gaat het om metadata : informatie over communicatie. Wat zou de NSA dus níét weten? a. Met wie je belt. b. Vanaf waar je belt. c. Waarover je belt. d. Wanneer je belt.
ANTWOORD VRAAG 7 Afluisteren Wat zou de NSA dus níét weten? c. Waarover je belt. De NSA zou in Nederland de gegevens van 1,8 miljoen telefoongesprekken hebben onderschept. De geheime dienst heeft deze gesprekken niet afgeluisterd, maar alleen de gegevens over de gesprekken verzameld. Ze weten dus wie wanneer en waar met wie belde, maar niet waarover die gesprekken gingen. http://bit.ly/nsametadata
VRAAG 8 Dictee Op 18 december wordt voor de 24e keer het Groot Dictee der Nederlandse Taal afgenomen. Dit jaar is de tekst geschreven door Kees van Kooten, die jarenlang met Wim de Bie een cabaretduo vormde. Samen hebben zij veel woorden in de Nederlandse taal geïntroduceerd, zoals regelneef en doemdenken. Wat betekent doemdenken? a. Dromen over het verleden. b. Een denkfout maken. c. Iets of iemand missen. d. Somber denken over de toekomst.
ANTWOORD VRAAG 8 Dictee Wat betekent doemdenken? d. Somber denken over de toekomst. Doemdenken bedachten Van Kooten en De Bie begin jaren tachtig, toen veel Nederlanders een somber toekomstbeeld hadden. Ze voegden nog veel meer woorden en uitdrukkingen aan de Nederlandse taal toe, zoals regelneef, oudere jongere, krasse knarren en de tuin winterklaar maken. http://bit.ly/vankootendictee