TAALTYPOLOGIE TAALTYPOLOGIE

Transcriptie

1 TAALTYPOLOGIE dr Jacek Karpiński Erasmus Leerstoel voor Nederlandse Filologie Universiteit Wrocław / Polen Brno, Hieronder zie je geboortedata van de familie ABC, geschreven in een geheime taal en vermeld in de alfabetische volgorde: barakeba, karqfut, kolkeba, kolqfut, koltera. We weten, dat mevrouw ABC op 12 september jarig is, haar man precies 4 maanden later, hun zoon op 13 december en hun twee dochters op 13 en 31 januari. Hoe schrijf je 31 december in die taal? TAALTYPOLOGIE

2 IDEOGRAFISCH SCHRIFT elk teken staat voor een idee of begrip (ideografisch = beeldschrijvend) voor elk begrip een apart teken nodig SYLLABISCH SCHRIFT voor elke lettergreep een apart teken

3 ALFABETISCH SCHRIFT aparte tekens voor de verschillende klanken voor het eerst gedaan door de Grieken SCHRIFT A ξ ڭЋ ξ ξћ ξ фξћħ ξ Ta ploti ta palida malsta De man plukt de meloen SCHRIFT B Ž ДЋ@ØЩ Miklo kavernolan nomi trakabilras De student ontcijfert het schrift

4 SCHRIFT C ڇ Kumani stara miku De vrouw loopt op straat ARABISCH

5 ARMEENS CHINEES GEORGISCH ეტიმოლოგია - ეს სახელმწიფო რამდენიმე სახელითაა ცნობილი: (ა) ნიდერლანდი - ნიდერლანდულ ენაზე მისი სახელწოდება ნიშნავს დაბლობ მიწებს. (ბ) ჰოლანდია - გერმანიკული, ტყიანი მხარე (ჰოლანდია ნიდერლანდის ერთ-ერთი მხარეა, მაგრამ ამ სახელით ხშირად მთელ ქვეყანას მოიხსენიებენ). (გ) ბატავია - გერმანიკული სავარგულები, მომდინარეობს საგან.

6 GRIEKS HEBREEUWS JAPANS

7 SANSKRIET TAMIL (een taal die gesproken wordt door de Tamils in Zuid-Indiase staat Tamil Nadu,, in Sri Lanka, Singapore en Maleisië) THAI

8 2:08 ΙΟ ΚΑΙ ΟΧΤΩ 3:57 ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΠΑΡΑ ΤΡΕΙΣ 5:02 ΠΕΝΤΕ ΚΑΙ ΙΟ 7:55 ΟΧΤΩ ΠΑΡΑ ΠΕΝΤΕ 8:04? 2:58? 8:04 ΟΧΤΩ ΚΑΙ ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ

9 2:58 ΤΡΕΙΣ ΠΑΡΑ ΙΟ 先 生 の 猫 de kat van de leraar 女 の 本 het boek van de vrouw 兄 の 学 校 de school van de broer 母 の 先 生 de leraar van de moeder? de broer van de leraar? de moeder van de kat

10 De broer van de leraar 先 生 の 兄 De moeder van de kat 猫 の 母 kip : kap EN tan [tæn][ ] : ten [tεn][ PL ten (deze( deze)

11 i u a p t k m s n l/r Chinook amlaxcgā mx mx

12 Analythische talen NL: wordt gedaan Synthetische talen LATIJN: amor amari (amor, amaris, amatur) Isolerende talen Agglutinerende talen Fuserende talen Alternerende talen Polisynthetische talen Incorporerende talen Nederlands hond beluisterde be/luister luister/d/e

13 Tsjechisch nejpravdivější Chinees WŎ XUÉ ZHŌNG WÉNW WŎ MEN XUÉ ZHŌNG WÉNW WO IK WO MEN IK + meervoud = WIJ Chinees WŎ HÉ CHA WŎ HÉ LE CHA We hebben thee gedronken? WŎ MEN HÉ LE CHA

14 Mijn katten hebben melk gedronken. IK + bezit + KAT + Pl. + DRINKEN + Verl.tijd + MELK Turks N. adam N. adam lar G. adam ın G. adam lar ın D. adam a D. adam lar a A. adam ı A. adam lar ı L. adam da L. adam lar da Ab. adam dan Ab. adam lar dan Turks el-ler ler-im-den

15 Pools chłopc opcu ręka rąk Arabisch qtl qatala qatila ya-qt qtulu yu-qt qtalu

16 Chibcha təmeynəlevtəpəјtərkən S SVO O SVO O S Hixkaryana (OVS) Totoya yahosiyekamora

17 Pools Jan bije Piotra. Piotra bije Jan. Piotra Jan bije. Jan Piotra bije. Duits Jan schlägt Pieter. Pieter schlägt Jan. Nederlands Jan slaat Piet. Piet slaat Jan.

18 KLINKERHARMONIE - achterklinkers: a, á, o, ó, u, ú - voorklinkers: e, é, i, í, ö, ı, ü, ő De suffixen kunnen in principe alleen klinkers hebben van de categorie waartoe het woord behoort. házamban in mijn huis kertemben in mijn tuin Indo-Europe Europese talen [naar: Dirven, René; Verspoor, Marjolijn [reds.] (1999): Cognitieve inleiding tot taal en taalwetenschap, Leuven/Amersfoort: Acco, pag. 287, aangepast door Jacek Karpiński] SATEMTALEN Indo-Arisch: Hindi, Urdu, Bengali, Nepali, Sanskriet ( ) Iraans: Perzisch,Koerdisch,Afgaans Armeens Baltisch: Litouws, Lets Slavisch Oostelijk: Russisch, Witrussisch, Oekraïens Westelijk: Pools, Tsjechisch, Slowaaks Zuidelijk: Bulgaars, Servisch, Kroatisch, Sloveens Albanees KENTUMTALEN TALEN Grieks Latijn Romaans Oost-Romaans: Roemeens, Italiaans, Sardinisch Ibero-Romaans: Spaans, Catalaans, Portugees Gallo-Romaans: Frans, Provençaals Reto-Romaans Keltisch Gaëlisch: Iers, Schots, Manx Brits: Kymrisch ( Welsh ), Bretoens, Kornisch ( ) Germaans Oost-Germaans: Gotisch ( ) Noord-Germaans: Zweeds, Noors, Deens, IJslands, Faroees West-Germaans: Engels, Duits, Fries, Nederlands, Afrikaans

19 Er zijn maar een paar talen in Europa die niet tot deze taalfamilie behoren. De belangrijkste zijn het Baskisch, en de Finoegrische talen, waartoe het Fins, het Hongaars en het Estisch behoren. Bedankt voor jullie aandacht