De mens achter de beroerte Ketenavond Stroke Service Utrecht-UMCU Klaartje Verhoeven, GZ-psycholoog De Hoogstraat Revalidatie. 17 mei 2016
De mens achter de beroerte De ideale patiënt Psychologische factoren Hoe ga je ermee om als professional?
De ideale patiënt Hoe ziet de ideale patiënt eruit? Wat moet hij kunnen, denken en voelen en hebben om te kunnen voldoen aan de opdrachten, taken en eisen die het patiënt zijn na een CVA stelt?
De ideale patiënt Komt op tijd en goed voorbereid op afspraken. Kan goed verwoorden welk reëel doel hij wil bereiken. Onthoudt de informatie en komt met gerichte vragen. Past het geleerde in alle situaties toe. Prettig in het contact, gericht op samenwerking. Heeft een steunende en meedenkende partner en netwerk. Is flexibel en inventief in het vinden van oplossingen. Is optimistisch en positief van aard, houdt van aanpakken. Kan goed reflecteren op zijn eigen situatie. Heeft voldoende middelen om aanpassingen te realiseren. etc
De ideale patiënt Hoe vaak kom je deze tegen?
De ideale patiënt Echter, in de praktijk zien we veel vaker deze kenmerken: Somberheid Nog niet geland, verwarring. Uit het veld geslagen door de ingrijpende gebeurtenis. Moet steeds geholpen worden om te oefenen. Doelen: de oude worden en alles weer kunnen. Familie is uitgeput en blij dat hij nog leeft.
De ideale patiënt Het proces van aanpassing aan de herstellende en blijvende gevolgen na een CVA/ingrijpende gebeurtenis doet een beroep op psychologische factoren.
De ideale patiënt Hoe kijkt de patiënt naar de situatie? Welke emoties ervaart hij? Welk (nieuw) gedrag past?
Psychologische factoren Welke psychologische factoren spelen een rol in aanpassing? Als je dat als hulpverlener beter weet, kan je de patiënt gericht helpen bij het aanpassingsproces. De effecten van neuroticisme, self efficacy, optimisme en passieve coping op de kwaliteit van leven na CVA zijn onderzocht.
Psychologische factoren Hospital based populatie, 400 ptn geïncludeerd Inclusie oa uit Diac ZH en St. Antonius Ziekenhuis Ontslag bestemming 70% rechtstreeks naar huis 30% naar revalidatie instelling (RC, VH) Gemiddeld matig aangedane groep.
Psychologische factoren RestoreforStroke: Onderzoek naar de relatie tussen psychologische factoren en kwaliteit van leven na CVA. Resultaten o.a.: relatie tussen het ervaren van hulpeloosheid en het hanteren van een passieve copingstijl en depressie na CVA. Met name de groep patiënten met veel kenmerken van een passieve coping en neuroticismeen weinig kenmerken van zelf-effectiviteiten gedachtes van acceptatie heeft een grotere kans op een lagere of afnemende kwaliteit van leven.
Psychologische factoren Persoonlijkheidskenmerken Persoonlijkheidstrekken die je meekrijgt vanaf je geboorte en die over het algemeen vrij stabiel zijn, zoals extravert/introvert. Ziekte cognities Mentale representaties die mensen maken wanneer ze geconfronteerd worden met een ziekte, zoals hulpeloosheid en acceptatie. Coping stijlen Emotionele, cognitieve en gedragsmatige strategieën die mensen uitvoeren om om te gaan met stressvolle situaties, zoals vermijden (passieve coping).
Psychologische factoren Voorbeelden van persoonlijkheidskenmerken: Extraversie Ik vind het prettig om veel drukte en opwinding om me heen te hebben Neuroticisme Ik ben gauw in mijn gevoelens gekwetst Optimisme In onzekere tijden verwacht ik meestal het beste Pessimisme Als er maar iets fout kan gaan, dan zal mij dat ook overkomen Zelf-effectiviteit Ik vertrouw erop dat ik onverwachte gebeurtenissen doeltreffend aanpak
Psychologische factoren Voorbeelden van ziektecognities: Hulpeloosheid Door mijn ziekte mis ik de dingen die ik het liefste doe Acceptatie Ik heb de beperkingen van mijn ziekte leren aanvaarden Voordelen Mijn ziekte heeft me geleerd meer van het moment te genieten
Psychologische factoren Voorbeelden van copingstijlen: Proactieve coping Ik herken altijd de eerste tekenen als iets fout dreigt te gaan en grijp direct in. Passieve coping Ik zonder me volledig af van anderen in het omgaan met moeilijke situaties.
Psychologische factoren Common Sense Model: Samenhang tussen de verschillende factoren Persoonsken merken Ziekte cognitie Coping stijlen Ziekte Adaptatie
Hoe ga je ermee om als professional? Bewustwording van de rol van psychologische factoren en de individuele verschillen per patiënt. Realisatie dat een deel niet veranderbaar is. Hoe kun je desondanks de patiënt helpen zijn doelen te halen? De factoren hebben effect op wijze van revalideren en dus de wijze van benaderen door therapeut.
Hoe ga je ermee om als professional? Onderzoek samen met patiënt en psycholoog waar de verandermogelijkheden zitten in ziektecognities, elementen van passieve coping, taakgerichte zelfeffectiviteit.
De dagelijkse praktijk