A. Algemene Vragen 1.1 Bent u het eens met deze opsomming van basiskenmerken voor het octrooisysteem Er mist een kenmerk: Persoonlijke vrijheid mag niet geschaad worden door het octrooisysteem. Het is bijvoorbeeld zeer aannemelijk dat een individu compleet afzonderlijk het concept van het zgn '1-click shopping' patent van amazon (US Patent No. 5,960,411) zelf bedenkt. Als deze individu dit dan toepast, kan hij later aangeklaagd worden, wat veel geld kan kosten. Het 'gevaar' van dit soort situaties zal er voor zorgen dat veel innovatie in de kiem wordt gesmoord. Met dat soort risicos wil niemand meer wat proberen. Het is derhalve dus zeer belangrijk dat er voor een patent aanvraag goed gekeken wordt naar detail. Een 'strategie' behoort geen patent te krijgen. Vooral op het gebied van software is vrijwel alles een strategie, en is het dus belangrijk om software patenten in feite niet toe te staan. De enige uitzonderingen die ik zo snel kan bedenken is een patent op bijvoorbeeld een bestandsformaat of een encryptie algoritme. Echter leidt het limiteren van bestandsformaten al snel tot competitievervalsing - een van de dingen die een octrooisysteem vooral niet in de hand moet werken. Daarom denk ik dat de focus op de losse aspecten van het octrooisysteem niet tot een acceptabele oplossing gaat leiden. Octrooien zijn maar een klein deel van het innovatiebeleid, en tot zover is gebleken dat octrooibeleid vooral gebruikt wordt door grotere bedrijven om de innovatieve (vaak ook kleinere) competitie uit te roeien. Er moet eerst gekeken worden naar wat de innovators van europa nodig hebben om hun werk te kunnen doen, en hier moet het octrooi beleid op worden aangepast, en niet andersom. 1.2 Zijn er nog andere kenmerken die volgens U belangrijk zijn? De issue van 'subject matter' moet beter gecodificeerd worden. Dat wil zeggen: Er moet duidelijk gemaakt worden dat een patent alleen aangevraagd kan worden op iets dermate specifieks dat het praktisch onmogelijk is voor een derde om apart tot dezelfde innovatie te komen. Een 2e kenmerk is dat er een beveiliging ingebouwd dient te worden. Dat wil zeggen: Een patent mag nooit de oorzaak zijn van het (al dan niet persoonlijke) faillisement van een innovator. Er moet dus een wettelijke procedure bestaan die een kleine innovator betalen kan om af te dwingen dat de licentie kosten een haalbaar onderdeel worden gegeven de financiele situatie. Een 3e kenmerk is het kenmerk van duratie: De wereld draait sneller en sneller; waar men vroeger jaren nodig had voordat een nieuwe uitvinding wereldwijd bekend werd, is mede door het internet en de affiniteit voor de gemiddelde europeaan voor techniek er veel minder tijd nodig voor een nieuw product om aan te slaan.
Patent duraties zijn echter niet veel korter geworden dan vroeger. Een patent voor slechts 1 jaar kan al zeer lucratief zijn voor de uitbater. Zoals Isaac Newton al zei: "If I have seen further it is by standing on ye shoulders of Giants". Een patent dat te lang duurt limiteert innovatie, want het gebruiken van het onderzoek van anderen is een fundamenteel onderdeel van innovatie zelf. 1.3 Hoe kan de Gemeenschap bij de ontwikkeling van haar octrooibeleid beter rekening houden met de bredere belangen van de samenleving? Als eerste moet het patentbureau en de EU in het geheel realiseren dat geen enkele wet 'perfect' is - proberen om zo'n wet te bedenken is onmogelijk. In plaats daarvan moet er gekeken worden naar zgn 'acceptable losses'. In de praktijk blijkt echter dat er alleen gekeken wordt naar de financiele belangen van grotere bedrijven. Zelfs het betrekken van kleinere bedrijven toont geen compleet plaatje - veel innovatie gebeurt door hobbyisten en de individu. Tot zover is bijvoorbeeld voor mij duidelijk dat compleet geen patentrecht gemiddeld beter zou zijn geweest voor de EU dan het voorgestelde patent systeem, of de huidige situatie. Het is dus zeer belangrijk dat er altijd 'voorzichtig' wordt omgesprongen met patent recht. Voordat het uitgebreid wordt, moet er eerst goed worden gekeken naar de repercussies. Om dit te bewerkstelligen is het in ieder geval zeer belangrijk dat diegenen die er baat bij hebben dat patenten de innovatie juist onderdrukken (bedrijven met een oligopolie in een bestaande markt) vooral geen zeggenschap hebben. De 'standing advisory committee' (SAPECO) heeft nu dus veel te veel te zeggen. Ik refereer voor een duidelijk en sluitend argument naar de voorgestelde text van het FFII, hier te vinden: http://www.ffii.be/gemeenschapsoctrooi 2.1 Zijn er ten opzichte van de gemeenschappelijke politieke benadering andere of aanvullende kenmerken die U voor een doeltreffend gemeenschapsoctrooisysteem belangrijk acht? terugwerkende schadeplichtigheid is een kriem die de kleine innovator niet kan dragen. Bepaalde lidstaten, waaronder Nederland, hebben dan ook alleen schadeplichtigheid na (in het geval van Nederland, een maand na) officiele berichting van de octrooihouder. Een europese wet mag deze bescherming van het MKB zeker niet elimineren - het is zelfs wenselijk dat de europese wetgeving juist de MKB beschermt door terugwerkende schadeplichtigheid te verbieden. Anders gezegd: patenten met terugwerkende schadeplichtigheid legaliseren afpersing van kleine bedrijven - voor hen is het in de regel goedkoper om maar te betalen versus het octrooiconflict beslechten in een rechtzaak. Zo'n 'zwaard van damocles' boven het hoofd van alle innovators die niet de beschikking hebben over groot geld zuigt de ziel uit de creativiteit. Het is ook interessant om te kijken dat er in de VS, waar terugwerkende schadeplichtigheid in de wet gecodificeerd is, juist tot een roep tot hervorming heeft geleid. Het zou niet slim zijn om deze les niet in achting te nemen. 3.1 Wat zijn volgens U de voor- en nadelen van een pan-europese geschillenregeling volgens de EPLA voor de gebruikers van octrooien en andere belanghebbenden?
Momenteel worden veel rechtzaken over (software)octrooien aangebracht in het Verenigd Koninkrijk, waarschijnlijk omdat de nationale britse jurisprudentie nog het meeste lijkt op die van het Europees Octrooibureau (EOB), zoals bijvoorbeeld NTP vs. RiM. Deze rechtzaken laten al zien dat de effecten rampzalig kunnen zijn als octrooiering van software en bedrijfsmethodes toegestaan wordt. Mocht de EPLA echter patenten bekijken puur op de innovatie totale waarde, dan zou een pan-europese geschillenregeling kunnen leiden tot een hogere kwaliteit van het octrooibestand. Dit is duidelijk een verbetering. 3.2 Wat is volgens U het ideale systeem voor de beslechting van octrooigeschillen, aangezien in Europa mogelijk drie soorten octrooien nast elkaar zullen bestaan (nationale octrooien, Gemeenschapsoctrooien en Europese octrooien)? Het zou mogelijk moeten zijn om een rechtzaak te voeren voor een Gemeenschapsrechtbank, op basis van Gemeenschapswetgeving die opgesteld is door de wetgevers van de Gemeenschap (en niet door een Technische Kamer van Beroep of een Uitgebreide Kamer van Beroep van het EOB dat niet ter verantwoording geroepen kan worden.) Voor nationale octrooien is de meest logische beslissing om de mogelijkheid te behouden om ze voor de nationale rechtbanken te beslechten. Deze zijn het meest op het vlak van geografie, taal en cultuur. Aangezien Europese Octrooien min of meer een verzameling van nationale octrooien zijn, zou de mogelijkheid om naar een nationale rechtbank te stappen minstens behouden moeten blijven. De belangrijkste voorwaarde is dat de mogelijkheid steeds moet bestaan om beroep aan te tekenen voor een rechtbank die niet gebonden is aan de bestaande rechtspraak van de uitvoerende macht (de verschillende octrooibureaus). Een dergelijke juridische onafhankelijkheid is een basisvereiste voor ons rechtssysteem. 4.1 Welke aspecten van het octrooirecht leiden volgens U tot belemmeringen voor het vrije verkeer of tot concurrentieverstoringen als gevolg van verschillen tussen de wettelijke regels van de lidstaten of de wijze waarop die regels in de praktijk worden toegepast? Terugwerkende schadeplichtigheid en het toekennen van octrooien voor software en bedrijfsprocessen zijn de grote factoren die leiden tot concurrentieverstoring en belemmeringen in het vrije verkeer. Zoals in amerika al standaard is hebben grotere bedrijven 'portfolios' van patenten. Deze worden tevoorschijn gehaald als bescherming wanneer een ander bedrijf ze aanklaagd. Deze situatie werkt acceptabel voor grote bedrijven, maar een nieuw of kleiner bedrijf heeft de tijd en het geld niet om zo'n portfolio op te bouwen. Dit veroorzaakt uiteraard concurrentieverstoring.
4.2 In welke mate ondervindt uw onderneming hiervan de gevolgen? We hebben al reeds de stap ondernomen om in europa te blijven omdat we ons hier veiliger voelen tegen patentmisbruik. Dit desondanks het betere klimaat voor beginnende IT ondernemingen in de verenigde staten en de middelen om te emigreren. Als de EU deze bescherming weghaalt dan zullen wij zeker verhuisen, en veel tijd en geld kwijtraken aan onderzoek of we onverhoopt een proces of algoritme gebruiken waar een octrooi op rust. De kans is derhalve veel groter dat we het als klein bedrijf gewoon niet halen en failliet gaan. 4.3 Hoe schat U de meerwaarde en haalbaarheid in van de hierboven beschreven benaderingen (1 t/m 3)? We merken op dat het "subject matter"-criterium mist in de lijst van punt 1. "Subject matter" is een kritiek criterium aangezien op deze basis het EOB tienduizenden software- en handelsmethode-octrooien verleend heeft. Opties 1 tot en met 3 zijn allen onduidelijk met betrekking tot de regels voor subject matter. Ze beantwoorden evenmin de vraag of de rechtspraak van de Technische Kamers van Beroep van het EOB het Europees Octrooiverdrag en de interpretatie daarvan door nationale rechtbanken teniet doet. Wat optie 3 in het bijzonder betreft opent wederzijdse herkenning door de octrooibureaus van octrooien die in andere EU-lidstaten toegekend zijn de mogelijkheid dat aanvragers gaan "winkelen" om het octrooibureau te vinden dat probleemloos hun octrooi-aanvragen toekent. Het gemeenschapsoctrooi is bedoeld om dergelijk winkelgedrag tegen te gaan. Deze optie zou het genoemde probleem echter vergroten. Een herbevestiging van zaken die uitgesloten zijn van octrooieerbaarheid zoals vastgesteld in artikel 52 van het Europees Octrooiverdrag én verdere verduidelijkingen zijn nodig om: afdwinging te voorkomen van softwareoctrooien en handelsmethodeoctrooien zoals die toegekend zijn door het EOB binnen de Europese Gemeenschap de Europese Unie de mogelijkheid te geven om het toekenningsbeleid van het EOB bij te sturen opnieuw politieke supervisie over het octrooisysteem tot stand te brengen 4.4 Zijn er andere benaderingen die de Commissie zou kunnen overwegen? Alle voorstellen moeten terug te voeren zijn naar de elementaire vraag: garandeert het systeem goede octrooien, transparantie en zekerheid?
Daarnaast dient de Europese Unie te voorkomen dat de in het Europees Octrooiverdrag artikel 52 genoemde uitzonderingen verzwakt worden door verdere ingrijpende harmonisatie van de internationale octrooiwetgeving, driezijdige diplomatieke onderhandelingen of herziening van de TRIPs overeenkomst (agreement on Trade-Related aspects of Intellectual Property Rights). Zolang het probleem met softwareoctrooien van het Europees Octrooibureau (EOB) de boventoon voert, zou de Europese Unie moeten proberen de interoperabiliteit (o.a. uitwisselbaarheid van gegevens m.b.v. software) te versterken via wettelijke bescherming om getroffen softwareproducenten en "E-commerce bedrijven" schadeloos te stellen. B. Persoonlijke vragen 5.1 Hoe belangrijk is het octrooisysteem in Europa in vergelijking met andere rechtsgebieden die voor Uw onderneming van belang zijn: 8 5.2 Hoe belangrijk is het octrooisysteem in Europa in vergelijking met andere terreinen van de intellectuele eigendom, zoals handelsmerken, modelrechten, kwekersrechten, auteursrechten en naburige rechten: 9 5.3 Hoe belangrijk is het octrooisysteem in Europa voor U in vergelijking met octrooisystemen elders in de wereld: 8 5.4 Voor kleine en middelgrote ondernemingen: welk gebruik maakt U op het ogenblik van octrooien en welk gebruik denkt U in de toekomst ervan te maken? 3 [Als we een octrooi aanvragen is het alleen ter bescherming. We hebben de middelen niet te litigeren] Op welke problemen bent U gestuit bij het huidige octrooisysteem: Als men bezig is met een innovatie is het lastig om te onderbreken om octrooien na te lopen. De tijd en de financiele middelen die nodig zijn om dit te doen zijn ook nog eens een extra last. 5.5 Zijn er naast de in dit document genoemde punten nog andere kwesties waaraan de Commissie in verband met het octrooisysteem aandacht zou moeten besteden: Waar nodig is dit al behandeld in de antwoorden in sectie A. PERSOONLIJKE GEGEVENS: 1A: namens een bedrijf 1B: Education Made Easy V.O.F., tnv Reinier Zwitserloot 1C: r.zwitserloot@ed-me.com 1D: van hassseltlaan 13, 2625 HA, Delft 1E: http://www.ed-me.com/ 2A: Nederland 2B: Ja 2C: 4 2D: Informatietechnologie en educatie
2E: Nee 2F: Nee 2G: Nee 2H: Nee 2I: Nee namens de oprichters van Education Made Easy V.O.F., Reinier Zwitserloot, Cristiano Betta, Melinda Seckington, en Jeroen van Embden.