Zwijsen oefenen met spelling handleiding Computerprogramma voor Windows
Inhoudsopgave Voorwoord.....................................5 1 Inhoudelijke aspecten van Oefenen met spelling.........6 1.1 Opbouw van het programma.........................6 1.2 Spellingsproblemen per cd-rom........................7 1.3 Organisatie van het werken met het programma.........10 2 Koppeling naar het leerkrachtprogramma: de Zwijsen Software Manager.....................11 2.1 Leerling toewijzen aan Oefenen met spelling...........11 2.2 Leerlinginstellingen toekennen of wijzigen..............12 2.3 Sessieoverzicht bekijken.............................13 2.4 Sessieresultaten bekijken............................14 2.5 Resultaten op het controledictee bekijken..............15 2.6 Voortgangsrapport op groepsniveau bekijken...........16 2.7 Voortgangsrapport op leerlingniveau bekijken...........18 2.8 Instellen AZERTY- of QWERTY-toetsenbord..............19 3 Werken met het leerlingprogramma.................20 3.1 Demo van Oefenen met spelling bekijken...............20 3.2 Het Zwijsen Leerlingmenu...........................20 3.3 Bediening van het programma........................20 3.4 Het controledictee.................................22 4 Technische informatie..........................23 4.1 Vooraf.............................................23 4.2 Minimale systeemeisen................................23 4.3 Informatie voor de gebruiker van een stand-alone computer..24 4.3.1 Stand-alone installatie.............................24 4.3.2 Oefenen met spelling deïnstalleren...................25 4.4 Informatie voor netwerkgebruikers.......................25 4.4.1 Netwerkinstallatie................................25 4.4.2 Oefenen met spelling deïnstalleren...................26 Help........................................28 Algemene voorwaarden schoollicenties................29 3
Voorwoord Hoe belangrijk is spelling eigenlijk? Deze vraag levert heel wat discussie op. De een vindt spelling uitermate belangrijk: Als je niet in staat bent om een sollicitatiebrief zonder spellingfouten te schrijven, maak je veel minder kans in een sollicitatieprocedure. Anderen hechten minder waarde aan een foutloze spelling: Spelling is slechts een middel en geen doel op zich; als de lezer maar begrijpt wat je bedoelt! Met betrekking tot spelling in het onderwijs kunnen we in ieder geval twee zaken constateren. Op de eerste plaats wordt er over het algemeen (te) veel tijd aan spelling besteed. De hoeveelheid onderwijstijd wordt daarbij afgestemd op de behoeften van kinderen met spellingproblemen. Op de tweede plaats moeten we constateren dat spelling niet het meest geliefde schoolvak is voor kinderen die moeite hebben met spelling. Om iets te kunnen doen aan de twee geconstateerde problemen is het programma Oefenen met spelling ontwikkeld. Het programma biedt de leerkracht de mogelijkheid om extra tijd voor spelling toe te wijzen aan kinderen met spellingproblemen. Kinderen die de spelling reeds beheersen, kunnen hun tijd dan aan andere taken besteden. Bovendien is Oefenen met spelling een aantrekkelijk en motiverend programma voor kinderen met spellingproblemen. Het programma stimuleert deze kinderen tot het verbeteren van hun eigen spellingvaardigheid. Heel wat mensen zijn betrokken bij de ontwikkeling van een uitgave als Oefenen met spelling. Zonder anderen tekort te doen, wil ik de volgende personen noemen: Betty Cranshoff en Johan Zuidema (leerlijnen spelling en inhouden), Oscar Casander (tekeningen voor de spelvormen), Paul de Becker (woordplaatjes binnen verschillende spellen), Cees Kramer en Edwin Neuteboom (Radarsoft, programmeerwerk), Martin de Jong (ontwerp van het programma), Frederike Lems en Monique van Dam (projectleiding). Wij hopen dat veel kinderen in het basisonderwijs de vruchten zullen plukken van het gebruik van dit programma. Huub Lucas uitgever taal/lezen 4 5
1 Inhoudelijke aspecten van Oefenen met spelling 1.1 Opbouw van het programma Oefenen met spelling is, zoals de naam het zegt, een oefenprogramma voor het vak spelling. Het is een programma dat bestaat uit vijf cd-roms voor de jaargroepen 4 tot en met 8. Voor elke jaargroep is er één cd-rom (cd-rom A tot en met cd-rom E). Het programma sluit aan bij de leerlijnen van de taalmethode Zin in taal, maar is ook goed te gebruiken bij andere taalmethodes. Motiverend De gekozen aanbodvormen (spellen) nodigen de leerling uit om de spellingsproblemen die in de klas zijn behandeld op aantrekkelijke wijze te oefenen. De leerling krijgt direct feedback op zijn acties. Het beloningssysteem is gericht op verbetering. De leerling wordt namelijk uitgedaagd een spel vaker te spelen om tot verbetering van de eigen prestaties te komen. Hierdoor ziet ook de zwakke leerling vooruitgang en wordt hij beloond voor zijn inspanningen. Bij elke jaargroep is er gekozen voor een ander aansprekend thema dat als rode draad door het programma loopt: Cd-rom A Sprookjes Cd-rom B Griezelen / spanning Cd-rom C Dieren Cd-rom D Avontuur Cd-rom E Science fiction Controledictees Het programma kent daarnaast per cd-rom vier controledictees. Deze komen na eenheid 3, 5, 8 en 10. Het controledictee is bedoeld om de leerkracht inzicht te geven in de mate waarin de leerlingen de spellingsproblemen uit de voorgaande eenheden beheersen. Elk controledictee bestaat uit 20 opgaven. Via een beslisregel wordt er uit een database met opgaven at random telkens een ander controledictee samengesteld. Zwijsen Software Manager Oefenen met spelling kent een koppeling naar de Zwijsen Software Manager, het overkoepelende leerkrachtprogramma voor de nieuwe Zwijsen software. Hierin kunt u de voortgang van elke leerling volgen en specifieke leerlinginstellingen meegeven. De resultaten op de controledictees laten zien welke spellingsproblemen extra aandacht verdienen. Het leerkrachtprogramma adviseert hierbij met welke spellen de leerling extra zou kunnen oefenen. 1.2 Spellingsproblemen per cd-rom Op de volgende pagina s ziet u een overzicht van alle spellingsproblemen die er per cd-rom worden behandeld. Programmaopbouw Per cd-rom is de oefenstof verdeeld over 10 eenheden. Elke eenheid kent drie verschillende aanbodvormen (spellen) waarin de specifieke spellingsproblemen van die eenheid geoefend worden. Elke eenheid kent nog een vierde spel, waarmee de geoefende leerstof uit die eenheid herhaald wordt in dicteevorm. Elk spel kan drie keer gespeeld worden met telkens nieuwe opgaven. Speelt de leerling het spel een vierde keer, dan wordt de opgavenreeks van dat spel at random samengesteld uit de voorgaande drie opgavenreeksen. Er is dus voldoende verdieping en herhaling mogelijk. 6 7
Spellingsproblemen Cd-rom A Cd-rom B Cd-rom C Cd-rom D Cd-rom E Eenheid 1 eenvoudige eenlettergrepige woorden woordbegin: sp, sl, st, tr eenlettergrepige woorden, tweeklank eenlettergrepige woorden, s, z, v, f d-t; b-p; ch-g, ook samenstellingen herhaling aai-oei-ooi, eeuw-ieuw-uw verkleinwoorden met tje(s), etje(s) drie lettergrepen, open en gesloten woordenboekvorm, PV, deelwoord werkwoordsvormen met f, ff, v, s, ss, z weetwoorden gemengd, met lj, iaa PV s in de t-tijd, d-werkwoorden enkele/dubbele medeklinker uitheems woorden met g/ch, th/t, d/t, b/p Eenheid 2 woordeind: twee medeklinkers woordbegin: twee medeklinkers begin en eind: twee medeklinkers eenvoudige tweelettergrepige woorden verkleinwoorden: je(s), tje(s), p(jes) woorden met ei, ij, au, ou, ch(t), g(t) met: ing, ig(e), lijk(e), achtig(e) meervouden op: z, s, ss, v, f, ff (+ en) open en gesloten lettergreep onderwerp en passend persoonswoord werkwoordenschema, getalproef klinkerbotsing, met of zonder trema PV s in de t-tijd je, al dan niet onderwerp verschil au-ou, wr-vr, ij-ei, z-s, i-ie Eenheid 3 woordeind: n, ng; r+ of l+medekl. woordeind: r+medekl. of l+medekl. korte klank versus lange klank een lettergreep - twee lettergrepen o - oo; open en gesloten lettergreep woordenboekvorm herkennen samenstellingen zonder/met stomme e vergrotende en overtreffende trap werkwoordenschema, tijdproef werkwoordenschema, vraagproef meervouden: klankverandering, trema (niet-)werkwoorden, homoniemen PV s v-tijd regelmatige werkwoorden homoniemen; woorden met sh, sj Eenheid 4 woordbegin: schr, spr, str woordeind: n, ng, nk begin: be, ge, ver; eind: rst, lft a - aa; open en gesloten lettergreep e - ee; open en gesloten lettergreep u - uu; open en gesloten lettergreep herkennen van PV of woordenboekvorm schema: PV versus deelwoord afleiding van werkwoord, op ij, ing t-tijd; d-werkwoord/geen d-werkwoord samenstellingen met stomme e gemengde reeks leenwoorden PV s v-tijd regelmatige werkwoorden PV s (on)regelmatige werkwoorden samenstellingen en afleidingen Eenheid 5 samengestelde woorden woorden met: au, ou, ei, ij woordeind bevat stomme e o - oo, a- aa, e -ee, u-uu gemengd i - ie, open - gesloten lettergreep gemengde reeks, klinker op het eind PV s in de t-tijd (blauwe vak) samenstellingen met stomme e met th, wr; ooch; woordeind: or, eur PV s van d-werkwoorden in de t-tijd alle PV s enkelvoud in de t-tijd gemengde reeks verkleinwoorden homofone werkwoordsvormen deelwoordvorm, bijvoeglijk gebruikt leenwoorden, verkleinwoorden Eenheid 6 woorden met: aai, oei, ooi woorden met: ch, cht, g, gt woordeind: el, em, er, en woorden met: ig, ing, lijk, ige, lijke stomme e-klank in: ge, be, ver open - gesloten lettergreep PV s (blauwe vak) + woordenboekvorm samenstellingen met stomme e verschil heid-teit; tijd-teit; em-um v-tijd (on)regelmatige werkwoorden v-tijd regelmatige d-/t-werkwoorden gemengde reeks samenstellingen werkwoordsvormen met be, ge, her s vast aan woord of s-apostrof veelgebruikte leenwoorden Eenheid 7 woordeind: el, em, er, en woordeind: a, o, u, ee woorden met een klein klankverschil verkleinwoorden met pje, tje, etje woorden met f, ff, v, s, ss, z inprentwoorden, verkleinwoorden je+pv; PV+je t-tijd; PV+je v-tijd samenstellingen met stomme e i, ie, tie, tion; woordeind: heid, teit PV s onregelmatige werkwoorden PV s (on)regelmatige werkwoorden gemengde reeks samenstellingen homofone werkwoordsvormen woordeind: e of en veelgebruikte leenwoorden Eenheid 8 woordeind: auw, ouw, eeuw, ieuw, uw woordeind: je, jes samengestelde woorden aanverwant klankverschil open - gesloten lettergreep inprenten, waaronder i-, ie-woorden PV s v-tijd (blauwe vak), enk.+mv. erig, achtig, (e)lijk, isch (evt. + e) leenwoorden met au; woordeinde: ge(s) deelwoord van d- en t- werkwoorden PV s v-tijd, deelwoordvormen samenstellingen tussen-s; getallen gemengde reeks werkwoordsvormen samenstelling: stomme e, s, streepje veelgebruikte leenwoorden Eenheid 9 verlengbare woorden op d, t, b, p aa versus a, oo - o, ee - e, uu u gemengde oefening drielettergrepige woorden; twee-, drielettergrepige woorden; open - gesloten lettergreep; samenstellingen woordeind PV s: bt, pt, gt, cht meervoud, woordeind: en, es, ees, ies woord met c; woordeind: ik, is, ond, or PV s; deelwoord begint met be, her d-werkwoorden met be, her, ver, ont achtervoegsels loos, lings, zaam, erd d, t, dt: verschillende woordsoorten d, t, dt: verschillende woordsoorten woorden met tijd, heid, teit, ste, loos Eenheid 10 korte klinker, dubbele medeklinker gemengde oefening gemengde oefening open - gesloten lettergreep aanverwant klankverschil PV, deelwoord, woordenboekvorm verkleinwoord: je, tje, etje, pje, kje homoniemen en verwarbare woorden deelwoordvorm van t-/d-werkwoorden werkwoordsvormen gemengd veelgebruikte leenwoorden d, t, dt: verschillende woordsoorten veelgebruikte leenwoorden drielettergrepige woorden gemengd 8 9
1.3. Organisatie van het werken met het programma Wanneer en hoe vaak laten oefenen Oefenen met spelling is een oefenprogramma en geen instructieprogramma. Het programma veronderstelt derhalve dat de leerling reeds vanuit de taalmethode instructie heeft gehad hoe met een bepaald spellingsprobleem om te gaan. Vervolgens kunt u de leerling met dit spellingsprobleem gericht laten oefenen. We raden u aan elke leerling minimaal één keer per week met het programma te laten oefenen. Waarbij we uitgaan van een oefensessie van gemiddeld 15 minuten. Het controledictee dat vier keer per jaar afgenomen kan worden, is een soort toetsmoment. We raden aan om elk controledictee bij een leerling slechts eenmaal af te nemen. Werken met een beurtensysteem Bij de Zwijsen Software Manager (ZSM) hoort het Zwijsen Leerlingmenu (zie hoofdstuk 3, gebruikershandleiding ZSM). Vanuit het Zwijsen Leerlingmenu laat u de leerling starten met Oefenen met spelling. Het Zwijsen Leerlingmenu biedt daarbij de mogelijkheid om met afroeplijsten te werken. U kunt binnen de ZSM een of meerdere afroeplijsten (beurtensysteem) samenstellen, waarin u bepaalt welke leerling, met welk programma, hoe vaak en na wie aan de beurt is (zie paragraaf 2.11, gebruikershandleiding ZSM). Daarna kunt u vanuit het Zwijsen Leerlingmenu kiezen of u met een afroeplijst werkt en, zo ja, met welke afroeplijst. Hoe te leren werken met het programma U kunt het programma eerst introduceren aan een klein groepje kinderen. Vervolgens laat u de kinderen die bekend zijn met het programma samenwerken met andere kinderen. Doordat de kinderen de kennis aan elkaar doorgeven, zal het niet lang duren voordat iedereen in de groep met Oefenen met spelling kan werken. 2 Koppeling naar de Zwijsen Software Manager Oefenen met spelling behoort tot de nieuwe generatie software van Zwijsen die gebruikmaakt van het overkoepelende leerkrachtprogramma de Zwijsen Software Manager (ZSM). De eerste keer dat u een licentie afsluit voor software van Zwijsen waarbij gebruik wordt gemaakt van de ZSM krijgt u dit programma op cd-rom meegestuurd. Mocht u de cd-rom niet kunnen vinden, dan kunt u het programma, plus handleiding, altijd downloaden (±13 mb) vanaf de website www.zwijsen.nl/zwijsensoftwaremanager. Eventuele updates van dit programma en ander nieuws rond de ZSM kunt u hier ook vinden. Tijdens de installatie van Oefenen met spelling wordt er een koppeling gelegd tussen het leerlingprogramma van Oefenen met spelling en de ZSM. Er wordt dan een zogenaamde plug-in geïnstalleerd. Deze plug-in voegt Oefenen met spelling-specifieke schermen toe aan de ZSM. Deze schermen en de navigatie tussen deze schermen worden in dit hoofdstuk behandeld. Een aantal aannames bij deze toelichting: Bij de ZSM hoort ook een handleiding en een uitgebreide Help-functie. We gaan er hier vanuit dat u de basishandelingen rond de ZSM reeds kent. We gaan er vanuit dat uw (sub)groep(en) met daarin uw leerlingen zijn aangemaakt binnen de ZSM. De ZSM en minimaal één titel van Oefenen met spelling zijn geïnstalleerd. U heeft het hoofdscherm van de ZSM voor u. Let op! U vindt onderstaande informatie over Oefenen met spelling ook onder de contextgevoelige Help-knoppen op de Oefenen met spelling specifieke tabbladen. Met een klik op deze Help-knoppen krijgt u direct uitleg bij de schermen die u bekijkt. U kunt in dit Help-bestand ook op trefwoord zoeken. 2.1 Leerling toewijzen aan Oefenen met spelling Om uw leerlingen met Oefenen met spelling te laten werken moet u ze eerst toewijzen aan dit programma (Zie paragraaf 2.8 Stap 7, gebruikershandleiding ZSM). 10 11
2.2 Leerlinginstellingen toekennen of wijzigen Afbeelding 1: Leerling toewijzen Als u de leerlingen aan Oefenen met spelling heeft toegewezen, kunt u per leerling of een groot aantal leerlingen tegelijk specifieke instellingen meegeven rond Oefenen met spelling. (Zie paragraaf 2.9 Stap 8, gebruikershandleiding ZSM). U ziet hier het tabblad met mogelijke instellingen rond Oefenen met spelling. Standaard zijn alle velden reeds met voorstelwaarden ingevuld. U kunt ze echter aanpassen naar de behoefte van elke leerling. Keuze jaargroep en eenheid/controledictee Achter de rubriek Leerling werkt met geeft u mee met welke cd-rom de leerling moet werken. Binnen deze cd-rom kunt u de leerling de vrije keuze geven met welke eenheid de leerling wil oefenen. U kunt dit ook vastzetten op één bepaalde eenheid. Wilt u dat de leerling een controledictee maakt, dan stelt u dat hier in. (Een controledictee kan de leerling niet zelf kiezen). Extra instellingen Standaard staat ingesteld dat de leerling met de instelling Verplichte spellenkeuze werkt. Dit houdt in dat de leerling binnen een eenheid een bepaald spel pas weer kan kiezen als alle andere spellen minimaal één keer zijn gespeeld. Kiest u voor Vrije spellenkeuze dan geldt voor de leerling deze beperking niet. De instelling Tijdslimiet oefensessie staat standaard op 15 minuten. Bekend is dat leerlingen gemiddeld niet veel langer dan 15 minuten geconcentreerd met een oefenprogramma kunnen werken. U kunt deze instelling wijzigen door een andere waarde te kiezen of door zelf een tijd (in minuten) in te voeren. Resultaten verwijderen Wilt u, om wat voor reden dan ook, resultaten van een of meer leerlingen verwijderen, dan doet u dat als volgt: Selecteer de betreffende leerling(en). (Om meerdere leerlingen tegelijk te kunnen selecteren houdt u de Shift- of Control-toets ingedrukt en klikt u met uw muis op de volgende leerling(en)); Klik in de werkbalk op de knop Eigenschappen ; Open het tabblad Oefenen met spelling ; Voer een ruime periode in waarmee zeker alle gegevens zullen verdwijnen; Klik op Verwijderen en bevestig uw keuze. 2.3 Sessieoverzicht bekijken Afbeelding 2: Leerlingeigenschappen Het sessieoverzicht toont alle leerlingsessies voor de geselecteerde groep of leerling(en) die er in de geselecteerde periode gedaan zijn op de aan de ZSM gekoppelde programma s. Dit overzicht geeft minimale informatie over alle sessies: welke leerling heeft wanneer, hoelang met welk programma(onderdeel) gewerkt en is hierbij iets specifieks gebeurd (opmerking). Vanuit dit overzicht kunt u van elke leerlingsessie meer gedetailleerde 12 13
Afbeelding 3: Sessieoverzicht gegevens opvragen. Klik daartoe op de onderstreepte leerlingnaam. U komt dan in een sessieresultatenscherm. De kolom Opmerking Als een leerling een leerlingsessie heeft gehad waarin hij een controledictee heeft gemaakt of het controledictee niet heeft afgemaakt, dan vindt u daarover in de kolom Opmerking een opmerking over. Sessieoverzicht verkleinen Mocht u een erg groot sessieoverzicht krijgen, dan kunt u nog specifiek op het programma Oefenen met spelling selecteren of de periode verkleinen. Klik hierna op de Toon knop.standaard wordt er gesorteerd op sessietijd en datum. U kunt het overzicht ook anders sorteren door op de kolomkop te klikken van hetgeen waarop u wilt sorteren. 2.4 Sessieresultaten bekijken Klikt u vanuit het sessieoverzicht op een leerlingsessie dan komt u in het scherm Sessieresultaten leerling X. Dit scherm toont de resultaten op de spellen die de leerling in die sessie heeft gedaan. Het scherm toont ook welke instellingen er deze sessie meegegeven waren bij de leerlingeigenschappen rond Oefenen met spelling. De tabel toont de eenheid waarin het spel gespeeld is, het spel waarmee gewerkt is, het spellingsprobleem dat aan de orde kwam, de score op het spel en de tijd die de leerling nodig had. Heeft een leerling een spel niet afgemaakt, dan vindt u dit spel niet terug in dit overzicht. Afbeelding 4: Sessieresultaten De score De score wordt uitgedrukt in een percentage goed gemaakte opgaven. De kleur van de scorebalk geeft de beoordeling weer van de behaalde score. Groen is voldoende, geel is twijfelachtig en rood is onvoldoende. 2.5 Resultaten op het controledictee bekijken De controledictees, die vier keer per jaar kunnen worden afgenomen, kunnen u belangrijke informatie opleveren. Controledictees geven namelijk inzicht in de mate waarin de leerling de spellingsproblemen van de voorgaande twee of drie eenheden beheerst. Vanuit het sessieoverzicht of vanuit een voortgangsrapport op leerlingniveau kunt u de sessieresultaten opvragen van een door de leerling gemaakt controledictee. Het scherm dat u hier ziet is daar een voorbeeld van. Het scherm toont: de tijd die de leerling nodig had voor het dictee (bestede tijd); de leerlingeigenschappen tijdens deze sessie; welk controledictee het betrof, het aantal opgaven dat de leerling van het totale aantal van 20 opgaven gemaakt heeft, en de score op het dictee; de fout gespelde woorden. De score Bij de score wordt het percentage goed beantwoorde opgaven weergege- 14 15
Afbeelding 6: Voortgangsrapport op groepsniveau Afbeelding 5: Resultaten controledictee ven, gerelateerd aan het aantal gemaakte opgaven. Heeft een leerling slechts 10 van de 20 opgaven gemaakt, maar had de leerling er hiervan 8 goed, dan ziet u een score van 80%. Met de kleuren groen (voldoende), geel (twijfelachtig) of rood (onvoldoende) wordt een beoordeling meegegeven aan de behaalde score. Bij de beoordeling van de score moet dus altijd het aantal gemaakte opgaven worden betrokken. Fout gespelde woorden De tabel met fout gespelde woorden geeft een overzicht van de woorden die de leerling fout gespeld heeft, met daarachter het antwoord van de leerling waarin de spelfout is te herkennen. De tabel toont ook welk spellingsprobleem ermee getoetst werd en de eenheid en het spel waarin dit spellingsprobleem geoefend wordt. Eventueel kunt u de leerling extra laten oefenen met het spellingsprobleem door de leerling naar deze spellen te verwijzen. 2.6 Voortgangsrapport op groepsniveau bekijken Als u een groep selecteert of meerdere leerlingen tegelijk en u selecteert in het tabblad Programma s het programma Oefenen met spelling, gevolgd door een klik op de knop Voortgangsrapport, dan krijgt u een voortgangsrapport op groepsniveau voor dit programma. Het rapport toont globaal de voortgang op de Oefenen met spelling-cdrom waar elke leerling uit de groep op dit moment aan is toegewezen. Wanneer u de groepsvoortgang op een andere Oefenen met spelling -cdrom wilt zien, kiest u bij de rubriek Voortgang op de gewenste cd-rom. De tabel toont de voortgang op alle eenheden van de betreffende cd-rom en de resultaten op de gemaakte controledictees. Is een cel onder een eenheidkolom donkerblauw, dan geeft dit aan dat de leerling minimaal 1 oefening heeft gedaan binnen die eenheid. Is de cel lichtblauw, dan heeft de leerling (nog) niet geoefend met die eenheid. De cellen onder de kolom van een controledictee kennen de volgende kleuren: lichtblauw: (nog) niet gemaakt groen: gemaakt met score voldoende geel: gemaakt met score twijfelachtig rood: gemaakt met score onvoldoende Meer details over de voortgang van elke leerling krijgt u door op een onderstreepte leerlingnaam te klikken. Sorteren op andere kolommen Het rapport is standaard gesorteerd op alfabetische volgorde van leerlingnaam. Het is voorstelbaar dat u het rapport op een andere wijze wilt sorteren. Als u bijvoorbeeld alle leerlingen met een onvoldoende op controledictee 1 bij elkaar wilt hebben, dan klikt u op de kolomkop CD 1. De tabel toont dan bovenaan alle leerlingen met een onvoldoende, gevolgd door leerlingen die twijfelachtig scoorden, etc. 16 17
2.7 Voortgangsrapport op leerlingniveau bekijken Vanuit een Oefenen met spelling-voortgangsrapport op groepsniveau kunt u in een Oefenen met spelling-voortgangsrapport op leerlingniveau komen, maar dit kan ook sneller: u selecteert in het leerlingvenster een leerling en u selecteert in het tabblad Programma s het programma Oefenen met spelling, gevolgd door een klik op de knop Voortgangsrapport. resultaat. Heeft een leerling een controledictee vaker gemaakt, dan wordt alleen de laatst behaalde score getoond. Meer details Wilt u meer details over een eenheid, dan klikt u op een onderstreepte eenheid en dan komt u in een sessieresultatenrapport. Het rapport toont dan de resultaten op alle spellen die de leerling op die eenheid heeft gedaan. Klikt u op een onderstreept controledictee, dan krijgt u de sessieresultaten op dat dictee. 2.8 Instellen AZERTY- of QWERTY-toetsenbord Het programma Oefenen met spelling maakt binnen het leerlingprogramma van cd-rom A en B gebruik van een virtueel toetsenbord op het scherm. De Vlaamse scholen zullen daarbij gebruik willen kunnen maken van een AZERTY-, Nederlandse scholen van een QWERTY-toetsenbord. Het programma leest automatisch uit welk toetsenbord er aan de pc gekoppeld is. Indien dit niet goed gaat, kunt u via de programmaeigenschappen van Oefenen met spelling deze instelling afdwingen. U komt als volgt in het programmaeigenschappen-scherm: klik in het Programma s-tabblad op Oefenen met spelling ; klik in de werkbalk op de Eigenschappen -knop. Afbeelding 7: Voortgangsrapport op leerlingniveau Het rapport toont meer in detail de voortgang van de leerling op de geselecteerde Oefenen met spelling-cd-rom. Wanneer u de voortgang op een andere Oefenen met spelling-cd-rom wilt zien, kiest u bij de rubriek Voortgang op de gewenste cd-rom. Onder de rubriek Huidige leerlingeigenschappen ziet u de belangrijkste Oefenen met spelling-instellingen waar de leerling thans mee werkt. De tabel laat zien met welk percentage van de totale oefenstof binnen een eenheid de leerling heeft geoefend. U kunt hieruit opmaken of een leerling veel of weinig heeft geoefend. Aan de resultaten op de spellen wordt geen beoordeling meegegeven. Bij een controledictee ziet u direct of de leerling het controledictee af heeft kunnen maken en met welk Afbeelding 8: Programmaeigenschappen Kies achter de rubriek Afbeelding van een toetsenbord op het scherm voor de gewenste instelling. 18 19
3 Werken met het leerlingprogramma 3.1 Demo van Oefenen met spelling bekijken Als er op een pc een Oefenen met spelling-titel geïnstalleerd is kunt u direct de demo-versie van het programma bekijken. U kunt alle spellen bekijken (behalve de controledictees) zonder dat er resultaten geregistreerd worden. U start de demo-versie van deze titel met de snelkoppeling Oefenen met spelling cd-rom X van het Windows startmenu via: Start\Programma s\zwijsen Startmenu\Zwijsen software bekijken\oefenen met spelling 3.2 Het Zwijsen Leerlingmenu Leerlingen starten Oefenen met spelling via het Zwijsen Leerlingmenu. Hiervoor moeten ze binnen de ZSM zijn aangemaakt en zijn toegewezen aan Oefenen met spelling. Het Zwijsen Leerlingmenu start u via het Windows startmenu: Start\Programma s\zwijsen Startmenu\ Zwijsen Leerlingmenu. U kiest binnen het Zwijsen Leerlingmenu eerst uw groep en dan het programma Oefenen met spelling. Vervolgens kan de leerling zijn naam kiezen en een toegangscode invoeren. Hierna start het programma Oefenen met spelling met de instellingen van de betreffende leerling. De leerlinginstellingen bepalen met welke van de vijf Oefenen met spelling-cd-roms de leerling gaat oefenen. Als de leerling klaar is met zijn sessie keert de leerling terug in het Zwijsen Leerlingmenu. Meer over het Zwijsen Leerlingmenu vindt u in paragraaf 3.1 van de ZSM-handleiding. U kunt eventueel ook met een afroeplijst werken. Hierin legt u vast wie na wie aan de beurt is en met welk programma. (zie paragraaf 2.11.5 van de ZSM-handleiding). 3.3 Bediening van het programma Als het programma gestart is, verschijnt er een ei dat als navigator dient binnen het programma. De leerling kiest hierin een eenheid of een spel, of start direct met een ingesteld controledictee. Afbeelding 9: Eenheidmenu en spelmenu Het ei geeft instructie over hoe je het programma en de spellen bedient en kan door een klik op het vraagteken die instructie in uitgebreide vorm herhalen. Daarnaast toont het ei de laatste score en de beste score van de leerling op elk spel. Muisgestuurd De bediening van het programma is zoveel mogelijk muisgestuurd. Dat geldt zelfs voor dicteeoefeningen. Bij cd-rom A en B kan de leerling namelijk ook oefenwoorden via een op het scherm afgebeeld toetsenbord maken. Vanaf cd-rom C (jaargroep 6) wordt dit virtuele toetsenbord niet meer gebruikt en dient de leerling bij dictees het echte toetsenbord te gebruiken. De keuze van spellen Als de leerling een spel kiest, krijgt hij een aantal opgaven (meestal een tiental) waarin een specifiek spellingsprobleem geoefend wordt. Als een spel klaar is, dan keert hij terug in het ei en kan hij een ander spel kiezen. Afhankelijk van de leerlinginstelling Verplichte spellenkeuze of Vrije spellenkeuze (zie paragraaf 2.2) kan de leerling wel of niet direct nogmaals hetzelfde spel spelen. Afhankelijk van de leerlinginstelling Vrije eenheidkeuze of een vaste eenheid kan de leerling wel of geen andere eenheid kiezen om daaruit een ander spel te kiezen. 20 21
De voortgangsmeter Tijdens het spelen van een spel ziet de leerling een voortgangsmeter verschijnen. Elke cd-rom kent zijn eigen voortgangsmeter passend bij het thema van die cd-rom. Uit de voortgangsmeter kan de leerling lezen hoeveel opgaven hij reeds gedaan heeft, hoeveel goed en hoeveel fout en hoeveel er nog gedaan moeten worden. In het ei ziet de leerling zijn score op het spel terug in de vorm van het aantal blaadjes (in het geval van cd-rom A) dat hij heeft verdiend. 3.4 Het controledictee Heeft u bij de leerlinginstellingen een leerling aan een controledictee toegewezen, dan kan de leerling geen andere eenheid of spel kiezen, maar gaat hij direct aan de slag met dit controledictee. 4 Technische informatie 4.1 Vooraf Elke Oefenen met spelling-cd-rom kunt u op een stand-alone pc en op een netwerk met werkstations (clients) installeren. Voor beide installaties vindt u hier een toelichting. Oefenen met spelling en de Zwijsen Software Manager Het pakket Oefenen met spelling bestaat in totaal uit vijf Oefenen met spelling-cd-rom s. Mogelijk zit hierbij ook een cd-rom met de Zwijsen Software Manager (ZSM, het overkoepelende leerkrachtprogramma voor de nieuwe Zwijsen-software). Deze cd-rom zit erbij als uw school nog niet eerder bij een ander Zwijsen-programma een ZSM heeft gekregen. Kunt u de ZSM desondanks niet vinden, of is de ZSM nog niet geïnstalleerd, dan kunt u hem ook nog altijd gratis downloaden (±13 mb inclusief Gebruikershandleiding). U vindt hem onder www.zwijsen.nl/zwijsensoftwaremanager. Voordat u de Oefenen met spelling cd-rom s op een stand-alone pc of werkstation kunt installeren dient de ZSM geïnstalleerd te zijn. Het is mogelijk dat op de pc waarop u Oefenen met spelling gaat installeren al een ander Zwijsen-programma is geïnstalleerd dat ook gebruikmaakt van de ZSM. In dat geval zal de ZSM al geïnstalleerd zijn op die pc en hoeft u dat nu niet meer te doen. Afbeelding 10: Controledictee De leerling krijgt 20 opgaven. Zorg ervoor dat de leerling voldoende tijd krijgt om het dictee af te kunnen maken. Hoe u dit instelt staat beschreven in paragraaf 2.2. Als een leerling een controledictee heeft gemaakt, verspringt zijn instelling automatisch naar Vrije eenheidkeuze. Mocht een leerling hierna wederom met Oefenen met spelling gaan werken zonder dat u de instelling handmatig hebt gewijzigd, kan de leerling niet nogmaals het controledictee doen. Vindt u nodig dat een leerling het dictee nogmaals doet, bijvoorbeeld omdat hij het controldictee niet af heeft kunnen maken, dan dient u dit opnieuw in te stellen. Demo Oefenen met spelling bekijken Als een titel op een pc of werkstation geïnstalleerd is (via stand-alone installatie of clientinstallatie), verschijnt er in het Windows startmenu een snelkoppeling naar deze titel. Hiermee start u de demo-versie van deze titel. U vindt de snelkoppeling onder: Start\Programma s\zwijsen startmenu \Zwijsen software bekijken\oefenen met spelling 4.2 Minimale systeemeisen De gegevens in de tabel gelden als minimumgegevens. Een snellere pc zal over het algemeen geen problemen opleveren, maar een goed gebruik op systemen die na de ontwikkeling van het programma op de markt zijn 22 23
gekomen, kan niet worden gegarandeerd. Oefenen met spelling kan zowel op een stand-alone pc als op een netwerk met werkstations (clients) worden geïnstalleerd. Hardware en besturingssystemen Stand-alone pc/ werkstation (client) Harde schijf stand-alone pc Randapparatuur Kies de Oefenen met spelling-cd-rom die u wilt installeren en installeer die als volgt: Plaats de cd-rom in de cd-romdrive van uw computer; Klik op Start en daarna op Uitvoeren ; Typ in: E:\Setup.exe. (De E staat voor de stationsletter van uw cd-romdrive, dit kan dus ook een andere letter zijn); Kies in het installatiekeuzescherm voor de stand-alone installatie. Volg de aanwijzingen op het scherm. Als de installatie is afgelopen, kunt u binnen de ZSM leerlingen toewijzen aan Oefenen met spelling en vervolgens Oefenen met spelling-instel- Netwerkbesturingssystemen IBM-compatible PC Windows 98, Pentium 166, 64 Mb RAM Windows ME, 64 Mb RAM Windows XP, 128 Mb RAM Windows 2000, 128 Mb RAM +_ 80 Mb beschikbare ruimte per cd-rom SVGA-monitor, 800 x 600, 16-bits kleuren multispeed cd-romdrive 16-bits geluidskaart koptelefoon of boxen Windows NT 4.0 Windows 2000 Linux 4.3 Informatie voor de gebruiker van een stand-alone computer 4.3.1 Stand-alone installatie Let op! Om te kunnen installeren, hebt u Administrator-rechten nodig. lingen meegeven. (Zie voor meer info pagina 12). Daarna kunnen de leerlingen met Oefenen met spelling gaan werken. Na de installatie hebt u geen cd-rom nodig om met het programma te werken. 4.3.2 Oefenen met spelling deïnstalleren Als u meerdere titels heeft geïnstalleerd, en u wilt Oefenen met spelling geheel verwijderen, dan zal u elke titel afzonderlijk moeten deïnstalleren. Een titel deïnstalleert u als volgt: Klik op Start, daarna op Instellingen en dan op Configuratiescherm ; Kies Software ; Zoek met de schuifbalk naar Oefenen met spelling-x (X staat voor de letter van de cd-romtitel); Selecteer deze titel en klik op de knop Verwijderen. N.B. Voordat u de laatste titel verwijdert, moet u zichzelf de vraag stellen of u de leerlingdata die zijn opgeslagen rond Oefenen met spelling ook wilt verwijderen. Zo ja, dan dient u dat handmatig vanuit de ZSM te doen. In paragraaf 2.2 Leerlinginstellingen wijzigen staat beschreven hoe u dit doet. U kunt hierna de laatste Oefenen met spelling-titel deïnstalleren. 4.4 Informatie voor netwerkgebruikers 4.4.1 Netwerkinstallatie De netwerkinstallatie van Oefenen met spelling bestaat uit een installatie op de server en installatie op de werkstations (clientinstallatie). Als u alle titels van Oefenen met spelling op een server wilt installeren, dient u vooraf te controleren of u genoeg vrije harddiskruimte op uw server heeft. Voor vijf cd-roms is ±400 Mb harddiskruimte nodig. Na de installatie hebt u geen cd-rom meer nodig wanneer u met het programma gaat werken. Centrale registratie leerlingdata Voordeel van een netwerkinstallatie is o.a. dat de leerlingdata centraal bewaard worden.daardoor is een leerling niet gebonden aan het werken op dezelfde pc. De leerlingdata worden opgeslagen binnen de database van de Zwijsen Software Manager (ZSM). Het pad naar deze database wordt telkens gezet bij elke installatie van de ZSM op een werkstation. De serverinstallatie van Oefenen met spelling eist dat de ZSM al is geïnstalleerd op het werkstation vanaf waar u installeert. 24 25
Installatie op de server Let op! Om de installatie goed uit te kunnen voeren, dient u met Administrator-rechten te werken. Kies de Oefenen met spelling-cd-rom die u op uw server wilt installeren en installeer die als volgt: Plaats de cd-rom in de cd-romdrive van uw computer; Klik op Start en daarna op Uitvoeren ; Typ in: E:\Setup.exe. (De E staat voor de stationsletter van uw cd-romdrive); Kies in het installatiekeuzescherm voor de serverinstallatie. Volg de aanwijzingen op het scherm; Als de installatieprocedure is afgelopen, kunt u het programma op de werkstations installeren. Herhaal deze stappen voor elke titel die u op de server wilt installeren. Installatie op de werkstations Let op! Om een clientinstallatie te kunnen doen, moet de ZSM op de werkstations geïnstalleerd zijn. U doet als volgt een clientinstallatie: Kies de Oefenen met spelling-cd-rom waarvan u de clientinstallatie wil doen (Bijv. Oefenen met spelling-cd-rom A); Plaats de cd-rom in de cd-romdrive van een werkstation; Klik op Start en daarna op Uitvoeren ; Typ in: E:\Setup.exe. (De E staat voor de stationsletter van uw cd-romdrive, dit kan dus ook een andere letter zijn.); Kies in het installatiekeuzescherm voor de clientinstallatie. Volg de aanwijzingen op het scherm. Herhaal deze stappen voor elke titel die u wilt installeren op dit werkstation. U maakt een clientinstallatie als volgt ongedaan: Klik op Start, daarna op Instellingen en dan op Configuratiescherm ; Kies Software ; Zoek met de schuifbalk naar Oefenen met spelling X (Client) (X staat voor de letter van de cd-romtitel); Selecteer de gewenste titel en klik op de knop Verwijderen. 2. U wilt titels van de server verwijderen. U begint in dat geval met het ongedaan maken van alle clientinstallaties van die titels op de betreffende werkstations. Vervolgens gaat u naar het werkstation vanaf waar de netwerkinstallaties van de titels zijn gedaan. Daar vindt u de uninstallers van de betreffende titels. Dat doet u als volgt: Start de betreffende pc; Klik op Start en daarna op Instellingen en Configuratiescherm ; Kies Software ; Zoek met de schuifbalk naar Oefenen met spelling X (Netwerk) X staat voor de letter van de cd-romtitel); Selecteer de gewenste titel en klik op de knop Verwijderen. N.B. Voordat u de laatste titel verwijdert, moet u zichzelf de vraag stellen of u de leerlingdata die zijn opgeslagen rond Oefenen met spelling ook wilt verwijderen. Zo ja, dan dient u dat handmatig vanuit de ZSM te doen. In paragraaf 2.2 Leerlinginstellingen wijzigen staat beschreven hoe u dit doet. U kunt hierna de laatste Oefenen met spelling-titel deïnstalleren. 4.4.2 Oefenen met spelling deïnstalleren Omdat Oefenen met spelling uit vijf titels bestaat, zijn er meerdere mogelijkheden voor het verwijderen van Oefenen met spelling: 1. U wilt op een werkstation de clientinstallatie van één of meer titels ongedaan maken U verwijdert hiermee de gebruiksmogelijkheden van Oefenen met spelling op dit werkstation. De serverinstallatie blijft bestaan. 26 27
Help Algemene voorwaarden schoollicenties Op de website van Zwijsen (www.zwijsen.nl) vindt u onder de rubriek Software een overzicht met de meest gestelde vragen en oplossingen op het gebied van educatieve software van Zwijsen. Mocht deze rubriek u geen antwoord op uw technische vragen geven, neem dan contact op met onze technische helpdesk. Bel daarvoor 0547 28 55 30. Let op, de helpdesk vraagt u om de cd-codes die u op de stickers op de achterzijde van de cd-doosjes vindt. Hebt u inhoudelijke vragen, bel dan naar de Zwijsen Klantenservice 013 583 88 88. Op dit product zijn de Algemene voorwaarden schoollicenties van Uitgeverij Zwijsen Educatief B.V. van toepassing. De volledige Algemene voorwaarden hebt u ontvangen bij de Overeenkomst schoollicentie. U kunt ze ook ophalen van internet: www.zwijsen.nl of gratis opvragen bij Zwijsen Klantenservice: 013 583 88 88. 28 29
Notities Notities 30 31
Vormgeving multimedia, illustraties en animaties Oscar Casander Illustraties woordplaatjes Paul de Becker Realisatie leerlingprogramma Radarsoft, Alphen aan den Rijn Audio-opnamen en bewerking KlankTank, Utrecht 0 1 2 3 4 5 / 07 06 05 04 03 Uitgeverij Zwijsen Educatief B.V., Tilburg voor België: Zwijsen-Infoboek, Meerhout Nederland: jaargroep 4 5 6 7 8 België: leerjaar 2 3 4 5 6 Stem Hans Kuyper Geluiden Oscar Casander Muziek leader Dsens Interactive Realisatie plug-ins leerkrachtprogramma Diff Automatisering, Amsterdam Projectcoördinatie Kind of Media, Utrecht Projectgroep Zwijsen Educatief Martin de Jong, Monique van Dam (projectleiding) Miranda van Zeelst (bureauredactie) Tony Riboch (vormgeving folio) Huub Lucas (uitgever) De inhoud is ontleend aan Zin in taal, samengesteld door Betty Cranshoff en Johan Zuidema Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, St. b. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, St. b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.