Glashelder er 23 Nieuwsmagazine van Certis Europe B.V. voor ondernemers in de glastuinbouw Mei 2012 - Jaargang 10 Toelating middelen bij kleine gewassen (pagina 2) Spint in bedwang houden (pagina 4) Frupica in gerbera (pagina 7) Paprikateler Pascal van de Sande: Swirskii zakjes moeten handig in het gebruik zijn Soms kom je uit onverwachte hoek tot de keuze voor een bepaalde leverancier van biologische bestrijding. Paprikateler Pascal van de Sande uit Nootdorp vindt bijvoorbeeld de zakjes met Amblyseius swirskii van Certis BCP erg makkelijk in het gebruik. Pascal van de Sande is één van de drie ondernemers achter kwekerij Sandeland in Nootdorp. Samen met zijn vader Geert en broer Joeri bestiert hij vier bedrijven van in totaal 8,2 ha waar ze het rode ras Nagano telen. Wij leveren aan Paprika XL, vertelt hij. De teler gaat voor kwaliteit en probeert maximaal biologisch te telen. Sinds het nieuwe seizoen gebruikt hij swirskiizakjes van Certis BCP, productnaam Ambsure (abs sw), en kwam tot de ontdekking dat ze erg handig zijn in het gebruik. De zakjes liggen namelijk los in de doos en zijn daardoor makkelijk en snel te verwerken. Steven Voet, gewasbeschermingsspecialist bij Horticoop begeleidt Van de Sande bij de inzet van de biologische bestrijding. Makkelijk haakje Het is eigenlijk een beetje toeval, vertelt Voet. Ik heb als tussenpersoon te maken met meerdere leveranciers van biologische bestrijding die allemaal goede producten leveren. In dit geval dacht ik aan de zakjes van Certis BCP, die een makkelijk haakje hebben en los van elkaar verkrijgbaar zijn. Andere voedermijt Bas van Diemen, technisch adviseur bij Certis BCP, vertelt dat de zakjes van Certis BCP in verschillende opzichten uniek zijn. Het zakje met een inhoud van 19 cc onderscheidt zich van anderen omdat er voornamelijk zaagsel in zit en maar een fractie aan zemelen. Bovendien werken we met een andere voe- Adviseur Steven Voet en paprikateler Pascal van de Sande (rechts) hebben ondervonden dat de losse swirskiizakjes erg makkelijk zijn in het gebruik. dermijt, namelijk de Suidasia in plaats van de anderen. Van Diemen: Wij gaan ook over op Carpoglyphus. We hebben daar inmiddels kleine zakjes, want die hebben als voordeel patent op. dat de vochthuishouding nog beter is voor Suidasia is een verbetering als voedermijt, de roofmijten. Bovendien geeft dat voordelen omdat het een zogenaamde sleepy mite is bij het transport omdat het volume vermindert. Het aantal beestjes per zakje blijft gelijk die, zoals de naam al doet vermoeden, niet erg beweeglijk is. Ze blijven voor het merendeel in het kweekzakje, wat de levensduur aan dragermateriaal van 19 cc, zoals het minimaal 250 stuks evenals de inhoud van het zakje bevordert. Afhankelijk van het grotere zakje. klimaat gaan de zakjes wel vijf tot zes weken De gebruiksvriendelijkheid blijft hetzelfde. Ook mee. de kleine zakjes worden geleverd in aantallen van 250 losse zakjes per unit, dus handig bij Kleiner volume het ophangen. Het gebrek aan zemelen heeft als bijkomend voordeel dat de swirskii-zakjes niet aantrekkelijk zijn voor muizen. Voet: Zakjes met zemelen worden regelmatig aangevreten. Ik zie bij deze zakjes met zaagsel soms de tanden van de muizen in het papier staan, maar ze bijten niet door. Nu zijn de swirskii-zakjes van Certis BCP nog twee keer zo groot als die van andere Nu zijn het nog flinke zakjes, maar binnenkort komt leveranciers, maar dat gaat binnenkort ver- Certis BCP met een kleinere variant.. Glashelder - mei 2012 1
Jo Ottenheim en Harmen Hummelen over het Expert Centre Speciality Crops: Positieve energie voor dossier zijn om knelpunten al in een vroeg stadium bij de fabrikant neer te leggen. Die knelpunten verzamelen we in het CEMP-overleg. Dit zijn de Coördinatoren Effectief Maatregelen Pakket, die samen de hele agrarische sector overzien. Draait het alleen om kosten? Ottenheim: Nee. Met deze werkwijze willen we ook snelheid in procedures brengen. Voorheen deed iedere instantie zijn eigen ding. Nu behandelen we vragen gezamenlijk. Met het Expert Centre willen we contacten tussen instanties makkelijker laten verlopen. Tot op heden zit er zo n vijf jaar tussen het op gang brengen van een procedure en de uiteindelijke uitbreiding van het etiket. Er is nu eenmaal tijd nodig voor het doen van effectiviteit-, fytotoxiciteit- en residuproeven, maar de afhandeling kan wel sneller. Jo Ottenheim: Het liefst willen wij als Expert Centre zoveel mogelijk toelatingen voor speciality crops naar ons toe halen. Zo houden we kennis in huis en behouden de telers in Nederland een voorsprong. Niets is zo frustrerend als de toelating van het telen van kleine gewassen. gewasbeschermingsmiddelen voor toepassing bij kleine gewassen. Voor de fabrikant werk. Daarin zitten LTO Nederland, Plantum, In feite is het Expert Centre een kennisnet- is het vaak een kosten-baten analyse, terwijl de gebruiker nauwelijks invloed heeft en het Ctgb. Het noodzakelijke budget om Nefyto, Ministerie van EL&I, Wageningen UR op de procedures. Om dit probleem te middelen door de toelatingsprocedure te tackelen hebben overheid en bedrijfsleven het Expert Centre Speciality Crops Toepassingen en wordt voor 50% gefinan- helpen is afkomstig van het Fonds Kleine opgericht. Jo Ottenheim van Nefyto en cierd door de overheid en voor 50% door Harmen Hummelen van LTO-Groeiservice de Productschappen. De financiële reserve geven uitleg. is groot genoeg om voldoende procedures in werking te zetten, is mijn ervaring. Wat doet het Expert Centre Speciality Crops en hoe is het tot stand gekomen? Een toelating aanvragen is toch heel Ottenheim: Al jarenlang is er discussie over kostbaar? de toelating van gewasbeschermingsmiddelen Ottenheim: Ja, dat klopt. Maar er is wel een voor toepassing in kleine gewassen. Dat was verschil tussen kosten van een volledige toelating of voor een uitbreiding op het etiket. In jarenlang een overheidstaak, maar met een terugtrekkende overheid heeft het bedrijfsleven een deel van het takenpakket overgeal om een etiketuitbreiding. Met het Expert het geval van kleine gewassen gaat het meestnomen. Uiteindelijk zijn we als bedrijfsleven Centre beoordelen we een vraag en zetten en organisaties tot de conclusie gekomen onderzoek uit. De kosten voor dit onderzoek dat het goed zou zijn alle kennis te bundelen. Bovendien kunnen we ons daarmee Hummelen: Het fonds is niet altijd financier. halen we uit het fonds. als Nederland profileren als expert binnen In veel gevallen neemt de fabrikant de kosten Europa. Nederland is namelijk kampioen in voor onderzoek op zich. Zeker als we in staat Voldoen de eisen die aan middelen worden gesteld nog? Hummelen: Eigenlijk willen wij als LTO van dat effectiviteit- en fytotoxiteitonderzoek voor kleine gewassen af, omdat we dat wat achterhaald vinden. Uiteraard moet een middel veilig zijn voor mens en milieu, maar de rest kan omgebogen worden naar aansprakelijkheid voor de teler. Een teler kan zelf uitproberen of een middel werkt en veilig is voor het gewas. Ottenheim: Dat is lastig. Die denkrichting moet nog groeien. Hummelen: Op dit moment valt een gewas onder de kleine gewassen als er minder dan 1.000 ha buiten of 500 ha onder glas wordt geteeld. Wij zouden graag willen dat die grens omhoog gaat, zodat meer gewassen daar binnen vallen. Middelen voor kleine gewassen hoeven namelijk aan minder eisen te voldoen. Via het Expert Centre kan de toelating van Botanigard voor de buitenteelt sneller gaan. Glashelder - mei 2012 2
gewasbescherming Nieuwe ronde, nieuwe kansen, nieuwe uitdagingen Harmen Hummelen: Door lange procedures gaan telers soms middelen gebruiken in teelten waarvoor het nog niet is toegestaan. Een snelle procedure is dus belangrijk. De lente is begonnen en alles gaat weer groeien en bloeien. Daarmee bedoel ik niet alleen de gewassen. Ook ziekten, plagen en onkruiden weten wel raad met de oplopende temperaturen. We zullen daarom de komende tijd extra alert moeten zijn om ziekten en plagen te voorkomen. Ook bij het toelatingsbeleid zijn er volop veranderingen. Ik noem de RUB-regeling (Regeling Uitzonderlijke Bestrijdingsmiddelen) die bijna was verdwenen. Bepaalde gewasbeschermingsmiddelen, die telers tot voor kort wel mochten gebruiken, zouden daardoor verdwijnen. Met als gevolg dat bijvoorbeeld Kunnen telers wel zo lang wachten? Hummelen: Lange procedures kunnen er toe leiden dat telers in de praktijk bepaalde middelen alvast gaan gebruiken in teelten waarvoor het nog niet is toegestaan. Dat is niet goed, waarbij het ook nog maar de vraag is of die telers het middel dan correct toepassen. Een snelle procedure is dus belangrijk. Hoe zal dat gaan als de nieuwe Europese verordeningen worden ingevoerd? Ottenheim: Volgens de nieuwe Europese verordening is Europa ingedeeld in drie zones. Toelatingen blijven gelden voor ieder land, maar binnen de zone wordt samengewerkt. Het liefst willen wij als Expert Centre zoveel mogelijk toelatingen voor speciality crops naar ons toe halen. Zo houden we kennis in huis en behouden de telers in Nederland ook een voorsprong. Hoe zit het met de toelating van een middel als Botanigard? Hummelen: Botanigard is een middel van Certis, op basis van een schimmel, dat goed past binnen de geïntegreerde bestrijding en vooral de wittevlieg bestrijdt. Het heeft een toelating in bedekte teelten. Inmiddels is gebleken dat het ook uitstekend werkt tegen een bepaald plaaginsect in buitenteelten. Helaas heeft het middel nog geen toelating in de buitenteelt. We zetten nu dus in op een uitbreiding van het etiket. Daar is onderzoek voor nodig. Zo n procedure zou via het Expert Centre sneller kunnen gaan dan voorheen het geval was, omdat alle partijen nauwer met elkaar verbonden zijn. Ottenheim: Overigens gaat een procedure van een biologisch middel niet sneller dan dat van een chemisch middel. Ieder middel moet aan de eisen voldoen. Jullie zijn positief over de instelling van het Expert Centre? Ottenheim: Het Expert Centre is een bijzonder project. Niet voor niets is het een showcase binnen het topsectorenbeleid. Ik verwacht er veel van. Dit geeft positieve energie aan een dossier dat vaak zo negatief in het nieuws is. ons middel ER II, een natuurlijk middel op basis van zetmeel, niet meer zou zijn toegestaan. Gelukkig is de regeling een tijdje uitgesteld, maar voor deze middelen moet in de toekomst uiteindelijk wel een definitieve oplossing komen. Een andere nieuwe ontwikkeling is de oprichting van het Expert Centre (zie het artikel op deze pagina s). Dit kennisnetwerk moet zorgen dat knelpunten op het gebied van gewasbescherming sneller worden opgelost. Al deze problemen zijn alleen op te lossen als we allemaal onze schouders er onder zetten. Gelukkig zijn er nog genoeg oplossingen op het gebied van gewasbescherming. In dit nummer komen een aantal van deze zaken aan de orde. Ik denk dat u als teler daar uw voordeel mee kunt doen. Dennis Eekhoff, Productmanager glastuinbouw 3 Glashelder - mei 2012
Drie telers en hun adviseurs vertellen over hun strategie en ervaringen Biologie en de juiste middelen Adviseur Richard van Spronsen (rechts) tegen Certis adviseur Bas van Diemen (links) en bedrijsleider John van Putten: Twee keer uitzetten kost wat meer tijd, maar geeft een betere en homogenere bezetting. In de meeste gewassen vindt spintbestrijding op geïntegreerde wijze plaats. Hoewel het aantal chemische middelen beperkt is, zorgen de toenemende variatie in en ervaring met biologische bestrijders voor goede resultaten. Drie telers en hun adviseurs vertellen over hun strategie en ervaringen. Gewasbeschermingsadviseur Richard van Spronsen (Van Iperen) rondt zijn wekelijkse scoutingsronde bij Buijs Flowers in Poederoijen af. Begin april is de plaagdruk nog laag, maar de aandacht mag niet verslappen. Effectieve geïntegreerde gewasbescherming vereist permanente waakzaamheid. Twee keer uitzetten in chrysant Als je de biologische component vanaf het begin goed aanpakt, heb je daar het hele seizoen profijt van, vertelt Van Spronsen. Vanaf begin maart zetten ze hier in elke teelt twee keer Phytoseiulus uit tegen spint. Dat gebeurt meestal 2,5 en 3,5 week na het planten met de Mite Applicator, beide keren in een dosering van ongeveer acht roofmijten per m 2. Bedrijfsleider Johan van Putten vult aan: We hebben weleens lager gezeten, maar daarmee hielden we spint niet altijd onder controle. Nu hoeven we nog zelden chemisch te corrigeren. Dat heeft twee grote voordelen. Ten eerste zijn we per saldo voordeliger uit. En ten tweede verkleint het de kans dat spint resistent wordt tegen een middel. Hierdoor kunnen we s winters, wanneer we alleen chemisch bestrijden, goed blijven afwisselen en ook dan een effectieve bestrijding realiseren. Van Spronsen is een uitgesproken voorstander van twee keer kort na elkaar uitzetten. Het kost wat meer tijd, maar geeft uiteindelijk een betere en homogenere bezetting in het gewas. Hij heeft de indruk dat de meeste chrysantentelers deze strategie inmiddels volgen. Sporadisch corrigeren Voor het uitzetten van de biologische bestrijders vinden eerst twee bespuitingen plaats. Van Putten gebruikt direct na het planten NeemAzal tegen larven van mineervlieg en trips en Spruzit tegen onder andere rupsen en luizen. Een week later volgt de tweede bespuiting met NeemAzal. Beide middelen zijn van natuurlijke oorsprong. Vervolgens houden diverse biologische bestrijders het gewas vrij van plagen, tot het een week voor de oogst wordt schoon gespoten met een of meer breedwerkende middelen. Spuiten doen we sinds enige tijd met de Dosatron. Dit apparaat injecteert de geconcentreerde spuitvloeistof rechtstreeks in de Bedrijfsleider John van Putten: We zetten twee keer Phytoseiulus in waardoor we zelden chemisch hoeven te corrigeren. Glashelder - mei 2012 4
houden spint in bedwang spuitboom, licht de bedrijfsleider toe. Het houdt de leidingen in de kas schoon en er blijft minder spuitvloeistof over. Dat bevalt ons erg goed. Voor een incidentele correctie tegen spint fogt Van Putten bij voorkeur met Scelta of Floramite. Ik heb de indruk dat Scelta wat zachter is en het komt uit een andere chemische groep, zegt hij. Ook daarom was ik blij toen het vorig jaar op de markt kwam, want afwisselen blijft een must. Paprika: pest in first Ook Pudu Peppers in Baarlo heeft goede ervaringen met geïntegreerde spintbestrijding. Op advies van John van de Pasch van leverancier Mertens is de strategie dit seizoen wel iets bijgesteld. We hebben in de tweede helft van maart eerst actief spintmijten uitgezet om een voedingsbodem te creëren voor Phytoseiulus, legt teeltmanager Ruud Thijssen uit. Een week later brachten we Phytoseiulus in de kas, langs de gevels aangevuld met californicus. Ik heb erg aan het idee moeten wennen, maar volgens John en enkele collega s werkt het uitstekend. Binnen de studieclub waarin ik meedraai doet de helft van de telers het op deze wijze. Van de Pasch licht toe: Door vóór het uitzetten van de natuurlijke vijand de plaag te introduceren, komt de biologische bestrijding direct goed uit de startblokken. Er is overal voedsel beschikbaar, zodat de populatieopbouw ongestoord doorgang kan vinden. De risico s voor de teelt zijn beperkt. De spintstammen die voor deze doeleinden worden aangeboden, ontwikkelen zich rustiger dan hun wilde tegenhangers. roofmijten. Je kunt ook overwegen om alleen de kop van het gewas te bespuiten. Thijssen: Vorig jaar, toen we nog niet volgens het pest in first principe werkten, hebben we dat een keer gedaan. Er is toen ook nog wat extra Phytoseiulus uitgezet op de plaatsen waar de uitbraak begonnen was. Dat heeft prima gewerkt. Aardbeien Stefan van Heist van Handelsonderneming C.J. Klep BV heeft veel ervaring met geïntegreerde plaagbestrijding in de aardbeienteelt. Onder glas wordt er rond half augustus geplant. Een spuitronde met Vertimec houdt het gewas schoon tot de bloei medio september begint. Dan zetten de meeste telers Amblyseius cucumeris of A. swirskii uit tegen trips. Tussen Kerst en half januari gaat het gewas koud, legt Van Heist uit. Halverwege februari begint het opstoken, worden de oude bladeren en trossen weggehaald en herhaalt de cyclus zich weer. Corrigeren met Floramite en ER II Een goede remedie tegen plotselinge spintuitbraken is een correctiebespuiting met Floramite. De laatste jaren wordt dat steeds Stefan van Heist: Veel aardbeientelers corrigeren een spintuitbraak met Floramite plus ER II. vaker gecombineerd met ER II in een lage dosering van 1 liter per 100 liter water. De adviseur: Zolang je het gewas en de spint goed raakt, geeft dat een uitstekend resultaat. ER II heeft als voordelen dat het breed werkt, dat het een uitvloeiende werking heeft en dat het geen MRL en veiligheidstermijn heeft. Het biedt dus veel flexibiliteit en is in lage concentratie veilig voor biologische bestrijders en bestuivers. De veiligheidstermijn van Floramite is met 24 uur overigens ook heel kort. Vlakker populatiepatroon Volgens de adviseur, die het pest in first principe al jaren omarmt, geeft deze strategie het hele seizoen een veel vlakker populatiepatroon voor zowel spint als Phytoseiulus. Vanwege de gelijkmatige bezetting zit er altijd een rem op een uitbraak wanneer de omstandigheden daar gunstig voor zijn. Je hoeft daardoor minder vaak en minder hard bij te sturen. Voor de teler geeft dat meer rust. Een eventuele correctie kan in eerste instantie plaatsvinden met extra Phytoseiulus en/of de galmug Feltiëlla acarisuga. Indien nodig is een bespuiting mogelijk met Nissorun of Floramite. Met Floramite deel je een zwaardere tik uit dan met Nissorun, waardoor het gevaar bestaat dat je teveel voer wegneemt voor John van de Pasch (rechts) tegen Certis adviseur Lianne van Wijk en teler Ruud Thijssen: Door vóór het uitzetten van de natuurlijke vijand de plaag te introduceren, komt de biologische bestrijding direct goed uit de startblokken. 5 Glashelder - mei 2012
bovenstaande middelen zijn van de volgende producenten en zijn een geregistreerd handelsmerk: Scelta van Otsuka AgriTechno Co. Ltd, Floramite van Chemtura Corporation, Nissorun van Nippon Soda Co. Ltd, Apollo van Irvita Plant Protection N.V., Cantack, Envidor en Oberon van Bayer CropScience, Milbeknock van Sankyo Agro Company, Vertimec Gold van Syngenta Crop Protection B.V., Borneo van Sumitomo Chemical Agro Europe S.A., Masai van BASF Nederland B.V., Carex van Nufarm B.V. Prijswinnaar Scelta-prijsvraag Tijdens de introductieperiode van het nieuwe spintmiddel Scelta konden telers meedoen aan een prijsvraag. Via de website www. spintgohome.nl konden ze een vraag beantwoorden over spint. Deelnemers die het goede antwoord gaven, konden een echte Volkswagen tent winnen. ER II blijft beschikbaar voor alle tuinbouwgewassen Onlangs heeft het Ctgb (College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden) bekend gemaakt dat de Regeling Uitzondering Bestrijdingsmiddelen (RUB) op de schop gaat. Op de RUB-lijst staan gewasbeschermingsmiddelen die tot voor kort mochten worden gebruikt zonder dat het middel aan toelatingseisen moest voldoen. Het voornemen om de RUB-regeling per 1 juli 2012 af te schaffen, is recent met 1,5 jaar uitgesteld. De regeling loopt daardoor nog door tot 1 januari 2014, met aansluitend een opgebruiktermijn van maximaal 18 maanden. Het gebruik van ER II en andere producten op de RUB-lijst is dus tot 1 juli 2015 mogelijk. Certis werkt momenteel aan de Annex-I plaat- De gelukkige winnaar is Cornald van Wijk, zoon van een chrysantenteler uit Nieuwaal. Certis adviseur Lianne van Wijk heeft de prijs overhandigd aan de winnaar. De tent, toen nog in de doos, zal hij dit voorjaar vast en zeker gebruiken tijdens een kampeerweekend of vakantie. sing en registratie van ER II, een natuurlijk middel op basis van zetmeel tegen diverse insecten. De verwachting is dat de registratie voor het verstrijken van de opgebruiktermijn een feit is. Komende jaren kunt u het product blijven inzetten ter bestrijding van wittevlieg, spint, wol-, dop-, schild- en bladluizen en andere insecten. ER II heeft geen beperkingen bij aanwezigheid van bijen en hommels en is goed inpasbaar in een geïntegreerde bestrijding. Zodra het middel is opgedroogd, is het veilig voor alle natuurlijke vijanden. Resistentieschema spintposter Er is inmiddels een breed spintmiddelenpakket voor telers beschikbaar. Met Scelta als meest recente nieuwkomer is er weer een nieuwe chemische groep voorhanden. Een juiste middelenkeuze is van belang voor een goede spintbestrijding. Afwisselen van middelen is belangrijk voor het behoud van de effectiviteit van de middelen. Informatie zoals werkingsspectrum, integreerbaarheid en indeling in chemische groep zijn samengevat in een poster. Het schema op A3 formaat is voor telers en adviseurs beschikbaar. De poster is op watervast papier afgedrukt en daardoor zeer geschikt om op of bij de gewasbeschermingsmiddelen kast op te hangen. Informeer bij uw leverancier van gewasbeschermingsmiddelen of bij Certis naar deze poster. Spint go home De kleuren geven de resistentiegroep aan. Wissel middelen met een verschillende kleur af, om resistentie opbouw te voorkomen. Controleer voor gebruik, de toelating en aantal toepassingen voor de betreffende teelt. Integreerbaarheid is op basis van de neveneffectenkaarten. Lees voor gebruik het etiket! ResistentiegRoep ei larve nymph adult integreerbaar scelta FloRamite nissorun apollo cantack milbeknock VeRtimec gold borneo envidor oberon carex masai niet schadelijk matig schadelijk schadelijk Kleiner maar beter BCP Certis heeft vorig jaar de inhoud van het swirskii-zakje aangepast, dit jaar is het zakje zelf aan de beurt. Binnenkort zullen de AMBSURE-zakjes met 250,0 Effect normale en kleinere zakjes A. Swirskii in roos (November 2011) Amblyseius swirskii en cucumeris een stukje kleiner worden. Er zijn verschillende proeven gedaan in Nederland, Engeland en Spanje in verschillende gewassen om de uitloop van het nieuwe kleinere zakje te vergelijken met het standaard zakje. In alle proeven kwam duidelijk naar voren dat de uitloop van het kleinere zakje sneller is en dat er in totaal ook meer roofmijten uitkomen. De ruimte waar de roofmijten zich bevinden is nu 30% kleiner en dit creëert een beter klimaat (vocht wordt beter vastgehouden) voor Aantal A. swirskii per zakje/week 200,0 150,0 100,0 50,0 Klein Normaal de ontwikkeling van de voermijten en de roofmijten. Tevens wordt het haakje licht aangepast zodat het nog beter aan de plant blijft hangen. 0,0 1 2 3 4 5 Weken Glashelder - mei 2012 6
Bart en Gerrit Jan Schouten: Wij zijn zuinig op onze gevoelige gerberarassen Gevoelige cultivars Frupica is een chemisch middel, maar valt in een andere groep dan de gebruikelijke middelen. Het is dus goed af te wisselen met andere meeldauwbestrijders. Bovendien heeft het een bewezen goede werking op gevoelige cultivars, zonder schade te veroorzaken. De enige beperking is dat een teler het middel maximaal twee keer per teelt of per seizoen mag inzetten, maar dat gaat mogelijk in de toekomst voor meer middelen gelden. Botrytis Naast een goede bestrijding van meeldauw werkt Frupica ook tegen Botrytis. Schouten vindt dat wel makkelijk, maar niet echt noodzakelijk. Botrytis komt bij ons nauwelijks voor en is daarom geen groot probleem. C o l o f o n Adviseur Kees Kouwenhoven (links) constateert samen met teler Gerrit Jan Schouten dat het gevoelige ras Plot na de meeldauwbestrijding geen gewasschade heeft opgelopen. Glashelder Nieuwsmagazine van Certis Europe B.V. voor ondernemers in de glastuinbouw Grootbloemige gerbera s zijn toch veel mooier dan mini s, vinden Bart en Gerrit Jan Schouten van Opti-Fleurs uit Amstelveen. Op hun 27.000 m 2 grote bedrijf telen zij een breed assortiment in bijna alle kleuren van de regenboog. Voor enkele gevoelige rassen blijkt Frupica een verstandige meeldauwbestrijder. De broers Bart en Gerrit Jan Schouten telen al jarenlang grootbloemige gerbera s. Dat vinden zij een aantrekkelijke teelt, omdat het niet zo n bulkproduct is als mini s. De teelt vraagt relatief veel arbeid, omdat ze op maat leveren. De broers focussen op een kwaliteitsproduct en telen in totaal 23 cultivars. Daarmee hebben ze een goede naam opgebouwd. Veel aandacht besteden ze aan versterken van het gewas, door middel van een uitgebalanceerd bemestingsregime met een relatief hoge EC. Toch hebben ze hun zorgen als het om gewasgezondheid gaat. Zacht middel Meeldauw blijft een lastig probleem in de gerbera s. Dan is het er wel en dan weer niet. Het probleem neemt toe naarmate het gewas beter groeit. Net als andere gerberatelers komen Bart en Gerrit Jan Schouten er niet onderuit om deze schimmel te bestrijden. Meestal doen zij dat met Rocket en Nimrod, maar voor sommige cultivars zijn die middelen te scherp. We moeten met de rassen Iceberg en Plot voorzichtig zijn, legt Bart uit. Daarom heeft hij bij deze rassen uitgetest of Frupica een goed alternatief zou zijn. Hij spoot twee keer met een interval van één week en gebruikte daarbij de uitvloeier Agral Gold. Ondanks een redelijk zware aantasting was het resultaat goed en trad er geen gewasschade op. Bovendien bleef er geen residu achter op het gewas. Dat viel hem erg mee. Preventief Frupica heeft sinds 2009 een toelating voor de sierteelt onder glas. Het middel heeft een sterk preventieve werking, vertelt Lianne van Wijk van Certis. Maar we zien ook dat het curatief werkt. Op het moment dat de sporen van de meeldauw een kiembuis maken, grijpt dit middel in en kan deze het blad niet binnendringen. Het remt ook de ontwikkeling van mycelium in het blad. Komt de schimmel niet meer tot ontwikkeling dan kan deze geen nieuwe sporen maken en vermindert de ziektedruk. Bij Schouten zat de meeldauw in het hart van de plant. Dat ziet adviseur Kees Kouwenhoven van Brinkman vaker bij gerberagewassen waar ook met zwavel wordt gewerkt. Doordat de meeste zwavel op het blad terecht komt, zie je dat daar geen kieming van meeldauwsporen plaats vindt. Soms zie je dan dat de meeldauw zich dieper in het gewas ontwikkelt. Redactie: Dennis Eekhoff, Certis Pieternel Bouwman-Van Velden Jan van Staalduinen Vormgeving: Van de Sande, Nootdorp Beeld: Certis-BCP/Ward Stepman, Henk Bouwman Jan van Staalduinen Geregistreerde handelsmerken: NeemAzal van Nufarm; Spruzit van ECOstyle; Nimrod van Makteshim - Agan Benelux & Nordic; Vertimec en Agral Gold van Syngenta Crop Protection. Certis Europe B.V. biedt systeemoplossingen voor milieubewuste, geïntegreerde gewasbescherming. Certis levert de kennis en producten, zoals biologische en chemische middelen, natuurlijke vijanden, feromonen en vangtechnieken. Certis ondersteunt hiermee telers van specialistische, hoogwaardige gewassen bij de ontwikkeling van een gezonde en duurzame teelt. Postbus 1180 3600 BD Maarssen Safariweg 55 3605 MA Maarssen T +31(0)346 29 06 00 F +31(0)346 29 06 01 E info@certiseurope.nl www.certiseurope.nl Technisch adviseurs: Lianne van Wijk: 06-516 057 79 Bas van Diemen: 06-537 305 35 Wouter Bulk: 06-512 690 80 7 Glashelder - mei 2012
Wim Voogt, adviseur gewasbescherming Handelsonderneming C.J. Klep: ER II is één van de meest flexibele insecticiden andere in tomaat) of Floramite. De uitvloeier komt de gewasbedekking en effectiviteit van een combi-bespuiting ten goede. Voogt: Een strategie die ik vaak adviseer tegen wittevlieg en trips is starten met één of twee bespuitingen in hoge dosering rond het middaguur, gevolgd door combi-bespuitingen in lage dosering zolang het nodig is. Een combinatie met BotaniGard zou ik s avonds toepassen, omdat dit middel sporen bevat van een parasitaire schimmel. Die kiemen beter wanneer het nog enige tijd nat blijft. Laat de bovenste spuitdoppen boven het gewas uitsteken en zet ze schuin omhoog om opvliegende insecten goed te raken, raadt Wim Voogt aan. Op tal van bedrijven houdt ER II de gewassen vrij van wittevlieg en andere belagers. sterven ter plekke. vliegjes vallen massaal neer op het gewas en Dit natuurlijke middel is effectief tegen eieren, larven en volwassen insecten. De Ook in snijbloemen breed toepasbaar uitvloeiende werking kan bovendien de Wie het middel op de goede manier toepast, effectiviteit van andere middelen versterken. Adviseur Wim Voogt van Klep uit Etten- een effectieve bestrijding realiseren. Zonder kan de biologie goeddeels ontzien en toch Leur licht zijn ervaringen toe. wachttijden of MRL s, dus het is tot vlak voor de oogst toepasbaar. Medio 2008 zette Wim Voogt de eerste ER II Die productkenmerken maken het tot één proeven op in aardbei en tomaat. Een toepassing midden op warme dagen sorteert het ten, vervolgt Voogt. Ik weet dat het ook in van de meest flexibele middelen tegen insec- meeste effect. ER II bevat het zetmeel maltodextrine en een plantaardige olie. Wanneer de gerbera. Wij hebben voornamelijk ervaring snijbloemen breed wordt toegepast, zoals spuitvloeistof snel droogt, vormt zich een zetmeelfilmpje op alles wat geraakt is. Hierdoor kersen. in vruchtgroenten, aardbeien, kleinfruit en raken de ademhalingsopeningen van insecten en larven verstopt en kunnen eieren geen Hoge of lage dosering zuurstof meer opnemen uit de lucht, vertelt ER II is in hoge (2,5 l/100 liter water) en lage de gewasbeschermingsadviseur. dosering (1 l/100 liter water) toepasbaar. De Het meest zichtbare effect is dat de vleugels lage dosering geldt vaak in combinaties met van wittevlieg aan elkaar blijven plakken. De andere middelen, zoals BotaniGard WP (onder Spuittechniek afhankelijk van gewas Afhankelijk van het gewas en de plaag kunnen zowel de strategie als de spuittechniek verschillen. Spuit tegen wittevlieg in tomaat alleen door de kop van het gewas om afrijpende trossen schoon te houden en natuurlijke vijanden te ontzien. Die zitten overdag meestal lager in het gewas dan wittevlieg. Laat de bovenste spuitdoppen boven het gewas uitsteken en zet ze schuin omhoog om opvliegende insecten goed te raken, raadt Wim Voogt aan. Een combinatie met BotaniGard WP werkt perfect tegen larven van wittevlieg. In veel gewassen bruikbaar In komkommer zijn combinaties met fungiciden tegen meeldauw de norm. BotaniGard wordt daarom altijd apart verspoten, liefst midden in het spuitinterval van een week. In aubergine adviseert Voogt alleen de lage dosering ER II. De vruchten hangen daar hoger in het gewas, dus je raakt ze altijd, licht hij toe. Bij dit gewas zetten we het voornamelijk in tegen trips. Tegen deze plaag geldt een kortere interval van 5 dagen. Aardbeien en paprika De aardbeienteelt is in Brabant niet weg te denken. Meestal starten we na februari tijdens het opstoken met ER II, wanneer de nieuwe bladeren gaan groeien, zegt de adviseur. Met de volle dosering pak je zowel wittevlieg als spint. Ook hier is BotaniGard een min of meer vaste partner. In paprika vindt ER II nauwelijks toepassing. Afgezien van een enkele correctie tegen bladluizen is deze teelt biologisch afdoende vrij te houden van plaaginsecten en spint. 8 Glashelder - mei 2012