Bomen & Overlast. Bomen & Overlast Pagina 1 van 12

Bomen & Overlast Bomen & Overlast Pagina 1 van 12

Bomen & Overlast 2012-2016 Ik hou van bomen, ik heb alleen zo n hekel aan de takken omdat deze de zon tegenhoudt. Kunnen de takken gesnoeid worden?. GEMEENTE BINNENMAAS Steller: Afdeling: M.T. Hitzerd Ruimte en Groen Datum: 2 mei 2012 Bomen & Overlast Pagina 2 van 12

INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING 4 2 OMGANG MET OVERLAST 5 2.1 Algemene uitgangspunten 5 2.2 Maatregelen 5 2.3 Meldingen overlast 6 3 OVERLASTONDERWERPEN 7 3.1 Overlastonderwerpen zonder maatregelen 7 3.1.1 Harde vruchten 7 3.1.2 Afval van bladeren en bloesems 7 3.1.3 Druipen (bladluis) 7 3.2 Overlastonderwerpen met maatregelen 8 3.2.1 Schaduw 8 3.2.2 Risico op omwaaien of afvallende takken 8 3.2.3 Zachte vruchten 9 3.2.4 Allergie voor bomenstuifmeel 9 3.2.5 Wortelopdruk 9 3.2.6 Schade van bomen aan bouwwerken 10 3.2.7 Eikenprocessierups 11 3.3 Tabel overlastonderwerpen versus algemene uitgangspunten 11 4 SLOT 12 4.1 Hardheidsclausule 12 Bomen & Overlast Pagina 3 van 12

1 INLEIDING Binnen de bebouwde kom van gemeente Binnenmaas staan circa 11.500 bomen geregistreerd. De gemeentelijke bomen zijn één van de belangrijkste dragers van de kwaliteit van de openbare ruimte. Denk aan verfraaiing van het dorpsbeeld, verkeersgeleiding, biodiversiteit, seizoensbeleving, microklimaat, luchtzuivering, enzovoorts. Het is dan ook belangrijk om hier zuinig op te zijn. Daarnaast zijn deze bomen in de openbare ruimte van iedereen. Mensen voelen zich vaak nauw betrokken bij de bomen in hun straat. Naast de vele voordelen die de bomen ons geven, wordt ook overlast ervaren. Wat de ene persoon als overlast ervaart, is voor de ander geen probleem. Bijvoorbeeld belemmering van het uitzicht tegenover wenselijke afscherming en gebrek aan zonlicht tegenover verkoeling en schaduw. De gemeente Binnenmaas wordt jaarlijks vele malen door haar inwoners benaderd, met het verzoek om de overlast te verminderen of zelfs het probleem weg te nemen. Vaak betekent dit een verzoek om de bomen te kappen. Bomen & Overlast is een uitwerking van het beleids- en beheerplan openbaar groen gemeente Binnenmaas 2009-2012. Dit plan geeft uitspraken over de overlast die bomen kunnen geven en wat de gemeente hier aan doet. Niet elke vorm van overlast is op te lossen. Communicatie van deze standpunten moet ervoor zorgen dat er draagvlak en duidelijkheid wordt gecreëerd bij de inwoners van gemeente Binnenmaas. Door dit te omschrijven wordt de nu gehanteerde handelswijze geformaliseerd. Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft de algemene uitgangspunten voor de omgang met overlast en zij geeft aan welke maatregelen toegepast kunnen worden. In hoofdstuk 3 wordt behandeld de overlastonderwerpen in relatie tot de algemene uitgangspunten en wordt het standpunt van de gemeente toegelicht. Hoofdstuk 4 sluit af met een slottekst. Bomen & Overlast Pagina 4 van 12

2 OMGANG MET OVERLAST Behalve dat bomen een verfraaiing zijn voor het dorpsbeeld, veroorzaken de bomen ook regelmatig overlast. Als een boom door standplaats of conditie de veiligheid of gezondheid/hygiëne van inwoners in het geding brengt worden maatregelen genomen. 2.1 Algemene uitgangspunten In deze paragraaf worden de algemene uitgangspunten (criteria) toegelicht, die ter overweging worden meegenomen bij de overlastbenadering. We onderscheiden twee criteria: 1. Veiligheid 2. Gezondheid & hygiëne Veiligheid De gemeentelijke bomen worden regelmatig geïnspecteerd door middel van een VTA-inspectie (Visual Tree Assessment). Hierbij worden bomen visueel beoordeeld op zichtbare gebreken die de veiligheid in het geding kunnen brengen. De boomgegevens worden centraal in een digitaal beheersysteem verwerkt en bijgehouden. Het uitvoeren van voldoende onderhoud en regelmatige boomveiligheidscontroles is erop gericht om de kans op schade te minimaliseren. Daar waar gebreken de veiligheid in gevaar brengen, treffen we maatregelen. Gezondheid & hygiëne Een aantal gevallen van overlast heeft effect voor de volksgezondheid. Daar waar ernstige overlast de gezondheid en/of hygiëne in gevaar brengt overwegen we om maatregelen te nemen. De voorwaarde is dat deze overlast aantoonbaar is. Om aan te tonen dat de allergie directe en onaanvaardbare gevolgen heeft, is een doktersverklaring met bijgevoegde allergietest vereist. Met deze verklaring zoekt de gemeente naar oplossingen voor de boom/bomen die directe invloed heeft op de ernst van de allergie. 2.2 Maatregelen Een aantal maatregelen kunnen vanuit beheersaspecten worden uitgevoerd. Dunnen Snoeien Kappen De gemeente beschikt over bepaalde (en beperkte) budgetten. Een inwoner moet zowel de lusten als de lasten van bomen in bepaalde mate tolereren. Daar waar snoeimaatregelen genomen worden vanwege overlast, wordt een afweging gemaakt voor de lange termijn. Wanneer overlast structureel voor meer dan reguliere beheerkosten zorgt en niet effectief is op te lossen, zijn de beheerkosten een argument om bomen te vervangen. De gemeente heeft de taak om hier een balans in te vinden. Kandelaberen Kandelaberen is het op stompen zagen van de gesteltakken (dit zijn zware takken die blijvend op de hoofdstam staan). Door deze maatregel wordt het boombeeld onherstelbaar aangetast. De eerste keer kandelaberen van een boom staat in de algemene plaatselijke verordening (APV) gelijk aan kap. Voor deze maatregel is dus feitelijk een kapvergunning nodig. Verder ontstaan er grote wonden die de kans op Bomen & Overlast Pagina 5 van 12

infectie verhogen en daardoor de gezondheid van de boom negatief kunnen beïnvloeden. Bovendien kan niet iedere boom het kandelaberen verdragen en kan kandelaberen leiden tot het afsterven van de boom. Het kandelaberen is voor het beheer een dure oplossing. Omdat de boom na de ingreep veel scheuten gaat vormen, is snoeien erg bewerkelijk en moet gemiddeld gezien eens in de 5 jaar worden uitgevoerd. De kosten voor beheer stijgen hierdoor. Kandelaberen is in het verleden vaak als noodmaatregel toegepast bij bomen die men wilde behouden, maar waar omwille van planologische ruimte of veiligheidsaspecten (uitscheuren van zware takken) geen andere snoeimaatregel mogelijk was. Kandelaberen wordt nu niet meer toegepast voor de (nieuwe) bomen in Binnenmaas. Dit vanwege de onherstelbare aantasting van het boombeeld, verzwakken van de gezondheid van de boom en de verhoogde beheerkosten. Tenzij een groot gedeelte van de bestaande boom / bomenstructuur al gekandelaberd is, dan worden deze weer gekandelaberd volgens het reguliere onderhoud (eens in de 5 jaar). 2.3 Meldingen overlast Daar wanneer een inwoner overlast ondervindt, kunnen ze dit melden bij de gemeente door contact op te nemen met onze buitendienst via telefoonnummer 0186-60 61 80. Ook kunnen inwoners een melding doorgeven via www.binnenmaas.nl pagina Wonen & Leven en vervolgens klikken op de pagina Klachten & Meldingen. De teamleider buitendienst van de gemeente beoordeelt de situatie ter plaatse. De uitkomst van de beoordeling wordt door de teamleider met de melder gedeeld. Als de teamleider beoordeelt dat de veiligheid of gezondheid/hygiëne in geding komt, worden er maatregelen getroffen. Bomen & Overlast Pagina 6 van 12

3 OVERLASTONDERWERPEN In dit hoofdstuk wordt duidelijk welke overlastonderwerpen in relatie tot de algemene uitgangspunten reden kunnen zijn tot het nemen van maatregelen en welke overlastonderwerpen nooit reden zijn tot het nemen van maatregelen. 3.1 Overlastonderwerpen zonder maatregelen In deze paragraaf worden overlastonderwerpen omschreven waar de gemeente bij overlast geen maatregelen neemt. 3.1.1 Harde vruchten Boomsoorten als o.a. eiken, kastanje, noot en beuk dragen harde vruchten. Afhankelijk van de standplaats kunnen deze vruchten op het wegdek terecht komen en worden dan kapot gereden. In sommige gevallen kan hierdoor slipgevaar ontstaan. Bij vruchtdragende bomen zijn de meningen zeer uiteenlopend, van sterke overlast tot en met verrijking van natuurbeleving en woongenot binnen de bebouwde kom. Vruchtbomen leveren een belangrijke bijdrage aan de (bio)diversiteit en worden daarom niet uitgebannen. Reguliere veegronden ruimen de vruchtval na verloop van tijd op. Overlast door val van harde vruchten is voor de gemeente geen reden om tot snoei of kap van een boom over te gaan. 3.1.2 Afval van bladeren en bloesems Nagenoeg alle loofbomen laten in de lente bloesems en in de herfst hun blad vallen. Dit is een natuurlijke cyclus. Tuinen en wegen komen hierdoor vol met blad te liggen en geeft een rommelig beeld. Straatkolken en dakgoten kunnen verstopt raken. Blad kan door nattigheid glad worden waardoor gladde en soms gevaarlijke situaties kunnen ontstaan. Bloesem en bladval is niet te voorkomen. Het hoort immers bij het ecosysteem. Juist het blad zorgt voor extra voedingsstoffen in de bodem. Op locaties waar blad kan blijven liggen (plantsoenen, groenstroken, etc.) wordt dan ook niet geruimd. Blad en bloesem worden door de gemeente met behulp van veegmachines en bladblazers opgeruimd. Op plaatsen waar veel en grote bomen staan en in kwetsbare gebieden (o.a. rondom seniorenwoningen, fiets- en wandelpaden in parken) wordt vaker geveegd dan op plaatsen waar weinig of kleine bomen staan. Overlast door bladval/bloesems is voor de gemeente geen reden om tot snoei of kap van een boom over te gaan. 3.1.3 Druipen (bladluis) Diverse boomsoorten worden aangetast door bladluizen. Dit is een natuurlijke aantasting die bij het ecologische systeem van de boom hoort. De bladluis voedt zich met sappen uit de bladeren van bomen die hij eruit zuigt. Na het opnemen van voedingsstoffen scheidt de bladluis een kleverige vloeistof uit, honingdauw. Honingdauw druipt van de bladeren op onder andere auto s, banken/stoelen en sierbestrating en zorgt voor een zwarte plakkerige laag. Bomen & Overlast Pagina 7 van 12

Overlast door druipen (bladluis) is voor de gemeente geen reden om tot snoei of kap van een boom over te gaan, want: Honingdauw maakt weliswaar alles onder de bomen vies, maar heeft geen effect op de gezondheid en brengt de veiligheid niet in gevaar; Iedere regenbui vermindert de overlast met kleine beetjes. De luizen hechten zich niet aan de bladeren waardoor ze door water van de bladeren afspoelen. In koude, natte zomers is de overlast daarom ook veel minder dan in warme, droge zomers. De gemeentelijke bomen worden regelmatig geïnspecteerd door middel van een VTA-inspectie (Visual Tree Assessment). Als blijkt dat vanuit de VTA luisgevoelige bomen vervangen moeten worden, omdat deze bijvoorbeeld op eind van hun levensjaar zijn, dan worden deze vervangen door boomsoorten die niet luisgevoelig zijn. In het verleden heeft de gemeente biologische bestrijding (lieveheersbeestjes, injecteren met knoflookextracten) toegepast. De gemeente heeft de laatste jaren ervaring opgedaan met deze bestrijding. Het is gebleken dat de werking van de biologische bestrijding beperkt is en neemt de overlast niet weg. 3.2 Overlastonderwerpen met maatregelen In deze paragraaf worden overlastonderwerpen omschreven waar de gemeente bij overlast een overweging maakt om maatregelen te treffen. 3.2.1 Schaduw Bomen ontwikkelen tijdens hun levenscyclus (grote) kronen wat kan resulteren in verminderde lichttoetreding (schaduw) naar woningen en tuinen. Schaduwwerking is zelden een reden tot kappen van bomen. Waar de ene burger grote bomen voor het huis ervaart als overlast (donker binnen, schaduw in tuin) wordt het door een ander juist als prettig ervaren omwille van koelte in hete zomers. Grote bomen staan er daarnaast vaak langer dan dat de mensen er wonen. Bij het kopen/huren van een huis waarbij de bomen er al staan, hadden de bewoners de situatie vaak van te voren kunnen voorzien. Op schaduwoverlast bij woningen nemen wij alleen maatregelen als het woongenot daardoor wordt beperkt, dus als er sprake is van weinig tot geen daglicht in het belangrijkste woonvertrek van het woonhuis. Het feit dat een woonhuis wordt overschaduwd is op zich geen reden tot het kappen van bomen. Er kan dan immers nog wel strijklicht binnenvallen via de ramen. Bij schaduwoverlast zoals hierboven genoemd gaat de gemeente eerst beoordelen of met gerichte snoei de overlast verminderd kan worden. Als dit geen uitkomst biedt, wordt de overweging gemaakt om de boomstructuur te dunnen (om en om een boom verwijderen). Als laatste optie kan de gemeente de overweging maken om de overlast gevende boom te kappen. 3.2.2 Risico op omwaaien of afvallende takken Bij storm ontstaan er behoorlijke bewegingen en krachten in een boom(kroon). Wanneer mensen geen vertrouwen hebben in het vermogen van de boom om sterke wind of storm gezond te doorstaan ontstaan zorgen. Bomen & Overlast Pagina 8 van 12

Schade door omwaaien of afvallende takken voorkomen wij, naast het uitvoeren van voldoende onderhoud, voor een groot deel door het regelmatig laten controleren van de bomen door middel van een VTA-inspectie (Visual Tree Assessment). Wanneer een inwoner de kans op omvallen van een boom of het uitbreken van takken meldt, zal de gemeente direct de situatie ter plaatse gaan beoordelen. Mocht blijken dat na beoordeling van de situatie de veiligheid in geding komt, worden er maatregelen getroffen. De maatregelen bestaan uit ingrijpende snoei en in geval van omvallen, kan de boom gekapt worden. 3.2.3 Zachte vruchten Vruchten (o.a. pruimen, appels, peren en bessen) vallen aan het einde van de rijpingsperiode van de boom en kunnen afhankelijk van de standplaats vervolgens overlast veroorzaken. De vruchten komen op de verharding terecht waarna ze worden platgelopen of gereden. De smurrie die dan ontstaat plakt, kan tot slipgevaar leiden, trekt ongedierte (o.a. wespen) aan. Als straatboom zijn zachte vrucht dragende soorten niet geschikt gebleken en worden daarom indien de inwoner van de desbetreffende straat dermate overlast ervaart gekapt en indien mogelijk vervangen. 3.2.4 Allergie voor bomenstuifmeel Tijdens de bloeifase kunnen van bomen afkomstig stuifmeel en pollen allergische reacties veroorzaken. Het stuifmeel is zeer licht en wordt door de wind over grote afstanden verspreid. Omdat stuifmeel en pollen over grote afstanden worden verplaatst (uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat veel van de berkenpollen uit de Scandinavische landen afkomstig zijn) en bij veel boomsoorten in verschillende perioden speelt, is het niet mogelijk om hier direct een oplossing voor te vinden. Het is aannemelijk dat de bomen die pollen produceren in de straat een directe bron van overlast (allergie) zijn. Maar omdat het stuifmeel van ver komt geeft het wegnemen van de bomen enige verlichting, maar lost de allergie niet op. Om aan te tonen dat de allergie directe en onaanvaardbare gevolgen heeft voor de gezondheid, is een doktersverklaring en/of bijgevoegde allergietest vereist. Met deze verklaring maakt de gemeente de overweging om de overlast gevende boom te kappen en hier een boom voor terug te planten die geen stuifmeel verspreidt. Het snoeien van dit soort bomen heeft geen effect in vermindering aan verspreiding van stuifmeel en passen wij dus ook niet toe. Een aantal praktische tips kunnen verlichting bieden in de periode dat een allergie wordt ervaren. Diverse websites, waaronder www.pollennieuws.nl geven uitgebreide informatie over pollen. 3.2.5 Wortelopdruk Door condensvorming onder verhardingslagen ontstaat hier voor een boom die ondergronds in de knel zit een ideale plek om snel zijn vocht en voeding te halen. De wortels onder de bestrating groeien in dikte en drukken hierdoor bestrating Bomen & Overlast Pagina 9 van 12

omhoog. Door omhoogstekende verharding kunnen struikel- en valgevaren ontstaan. De gemeente draagt zorg voor een veilige leefomgeving. Een volledig struikelvrije gemeente is onmogelijk. De gemeente doet er uiteraard alles aan om te zorgen voor een veilige leefomgeving. In het dagelijks beheer van de gemeente houden wij rekening met landelijke normen (CROW) om gevaarlijke situaties te voorkomen. Beeldkwaliteit B, welke aansluit bij de vastgestelde beeldkwaliteit bij het groenbeleidsplan, wordt gehanteerd als acceptabel in gemeente Binnenmaas. Plotselinge oneffenheden en direct struikelgevaar worden zoveel mogelijk voorkomen en preventief aangepakt. Bij melding over wortelopdruk in verharding, zal de teamleider de situatie ter plaatse gaan beoordelen. Mocht blijken dat na beoordeling van de situatie de veiligheid in geding komt, worden er maatregelen getroffen. Wortelopdruk waarbij plotselinge oneffenheden ontstaan die gevaarlijke situaties opleveren worden herstraat. Zijn er oneffenheden in verharding rondom de stam van de boom en laat de situatie het toe om de boomspiegel (boomspiegel is het stuk grond rondom de stam van een boom) te vergroten, zodat de oneffenheden worden verwijderd, dan past de gemeente deze maatregel toe. In sommige gevallen kunnen wegen of trottoirs door ruimtegebrek niet worden aangepast. In dat geval worden de boomwortels gesnoeid en de bestrating wordt hersteld. Vóór het snoeien van wortels moet worden onderzocht door de gemeente of er geen belangrijke stabiliteitswortels (dikke wortels vanaf Ø>10cm) worden verwijderd, dit vanwege de stabiliteit van de boom. In situaties waarbij de inspanning tot behoud van de bomen en het herstellen van wortelopdruk niet meer in verhouding staat met de waarde die de boom of bomen in de structuur vertegenwoordigen (boomstatus in relatie tot overlast) en ook op de lange termijn geen structurele oplossing gevonden kan worden, kan de gemeente de afweging maken om de boom/bomen te vervangen door een boomsoort die geen wortelopdruk geeft. Waar mogelijk wordt boomvervanging gecombineerd met reconstructie, groot onderhoud of rioolvervanging. Bij onderworteling geldt dat burgers, binnen de eigen perceelsgrenzen, wortels van bomen mogen verwijderen, mits deze ingreep de vitaliteit en stabiliteit van de betreffende boom niet schaadt (Burgerlijk Wetboek Artikel 5:44, lid 2). Vooraf moet de persoon de eigenaar van de betreffende boom informeren over de wortelsnoei. 3.2.6 Schade van bomen aan bouwwerken Door wortelgroei kunnen funderingen van bouwwerken beschadigd raken. Daarnaast kunnen overhangende takken van bomen de gevel of daken van bouwwerken raken waardoor schade kan ontstaan. Als de teamleider de schade of reële kans op schade binnen 1 jaar constateert, wordt eerst bekeken of de schade te voorkomen of op te lossen is met reguliere ingrepen die het behoud van de boom niet schaden (bijvoorbeeld snoeien van de boom). En er wordt onderzocht of de schade niet te voorkomen is c.q. structureel is op te lossen, anders dan door het kappen van de boom. Is dit niet het geval dan kan tot het kappen van de boom worden besloten. De meest essentiële manier om schade te voorkomen is bij aanleg van bouwwerken/constructies bewust(er) omgaan met de bestaande situatie. Bomen & Overlast Pagina 10 van 12

De praktijk leert dat bomen die in het verleden geen overlast gaven, dat wel gaan doen als door planologische inpassing gebouwen te dicht bij de bomen komen te staan of dat schuttingen, tuinhuisjes, schuren etc. te dicht bij bomen worden geplaatst. Bij overhangende takken geldt dat burgers, binnen de eigen perceelgrenzen, takken van bomen mogen verwijderen, mits deze ingreep de vitaliteit en stabiliteit van de betreffende boom niet schaadt (Burgerlijk Wetboek Artikel 5:44, lid 1). Vooraf moet de persoon de eigenaar van de betreffende boom informeren over de bomensnoei. 3.2.7 Eikenprocessierups De eitjes van de eikenprocessierups komen in april mei uit. De rupsen vervellen wel 6-7 keer alvorens ze een vlinder worden. Na de 3 e vervelling verschijnen de brandhaartjes (half mei eind juni). De brandhaartjes kunnen (sterke) allergische reacties zoals huidirritatie veroorzaken. Wanneer een inwoner overlast door de eikenprocessierups meldt, zal de gemeente direct de situatie ter plaatse gaan beoordelen en beslissen welke bestrijdingsmaatregel wordt toegepast. De eikenprocessierups kan op meerdere manieren worden bestreden. De nesten van de processierups kunnen bestreden worden middels branden en zuigen. Hierdoor worden de rupsen en nesten vernietigd. Mechanische bestrijding vindt ook plaats. De rupsen worden verwijderd met speciale zuig- of brandapparatuur. Deze bestrijding kan pas worden ingezet als de rupsen zich verzamelen op de stam van de boom en in koloniën bij elkaar zitten. Chemische bestrijding is niet gewenst wegens brede werking op het gehele ecosysteem van de boom. De aanwezigheid van eikenprocessierupsen is zelden reden om een boom te kappen. Enkel in gevallen waarbij effectieve bestrijding niet mogelijk is en de boom een gevaar vormt voor de volksgezondheid. Snoeien van de boom heeft geen effect omdat de brandharen van de rups door de gehele boom zitten verspreid. 3.3 Tabel overlastonderwerpen versus algemene uitgangspunten In onderstaande schema is weergegeven in hoeverre bovenstaande overlastsituaties leiden tot veiligheids- dan wel gezondheidsproblemen en of we als gemeente maatregelen nemen. Overlastonderwerpen Algemene uitgangspunten Maatregelen Veiligheid Gezondheid & hygiëne Schaduw - + Ja Druipen - - Nee Zachte vruchten + + Ja Harde vruchten - - Nee Afval bladeren en bloesems - - Nee Allergie voor bomenstuifmeel - + Ja Wortelopdruk + - Ja Schade aan bouwwerken door bomen + - Ja Risico op omwaaien of afvallende takken + - Ja Eikenprocessierups - + Ja Bomen & Overlast Pagina 11 van 12

4 SLOT 4.1 Hardheidsclausule Het college van burgemeester en wethouders is bevoegd om in bijzondere gevallen, ten gunste van de aanvrager af te wijken van de bepalingen in dit document. Bomen & Overlast Pagina 12 van 12