h a n d l e i d i n g

Zwijsen jaargroep 4 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g g e t a l l e n e n g e t a l b e g r i p 5 10

Inleiding Middels het programma maken de leerlingen kennis met vernieuwende elementen uit de methode Wizwijs. U kunt het p approgramma aanbieden aan het eind van een schooljaar om zo het nieuwe schooljaar meteen te starten met Wizwijs. Het is ook mogelijk om het nieuwe schooljaar te starten met het programma en geleidelijk over te stappen naar de methode Wizwijs. De werkwijze Het programma start met de toets. Leerlingen die deze toets foutloos maken, of slechts één fout hebben, hoeven niet deel te nemen aan de module. De leerlingen die tweee of meer fouten maken in de toets doorlopen de module. Na afloop maken deze leerlingen de herhalingstoets. Het programma bestaat uit verschillende modules. Een module omvat een beperkt aantal lessen dat is opgebouwd volgens het handelingsmodel. De eerste les is op informeel of handelingsniveau. De lesstof gaat daarna een stap verder. De laatste les behaalt het niveau van eind jaargroep 3. Elke les bestaat uit een doe-activiteit, waarin leerlingen op een speelse en concrete manier kennismaken met de leerstof. Daarna volgt zelfstandig werken in het boek met tot slot een klassikale reflectie. De module Getallen en getalbegrip De module Getallen en Getalbegrip concentreert zich op gestructureerd tellen met tienzakjes en vijfzakjes. In les 1 wordt aandacht besteed aan werken met tienzakjes en vijfzakjes om gestructureerd tellen te stimuleren. In les 2 komt de getallenlijn aan de orde in samenhang met de tienzakjes en vijfzakjes. 3 richt zich op tellen met munten. In les 4 komen de begrippen meer, mind der en evenveel als aan de orde. Tot slot wordt in les 5 een koppeling gemaakt tussen tellen en sommen maken. Omwille van de praktische toepasbaarheid zijn de instructies zo summier mogelijk gehouden. 2

Oefenen met tienzakjes en vijfzakjes. bak Ë tienzakjes Ë vijfzakjes Ë fiches 1 toetsopdracht 1 De leerlingen zitten in een kring. De ballenbak staat t in het midden. Vul een tienzakje met 10 ballen. Welk getal hoort hierbij? Leg een bal naast het tienzakje. Hoeveel ballen zijn er nu? Hoe weet je dat? Benadruk het verder tellen vanaf 10. Herhaal de oefening met grotere getallen. Vul een vijfzakje met 5 ballen. Welk getal hoort hierbij? Leg een bal naast het vijfzakje. Hoeveel ballen zijn er nu? Hoe weet je dat? Benadruk het verder tellen vanaf 5. Herhaal de oefening met grotere getallen. Hoeveel ballen zijn een tienzakje en vijfzakje samen? Geef iedere leerling een onbepaald aantal fiches en lege tienzakjes en vijfzakjes. Laat enkele leerlingen op het bord tekenen hoe zij hun aantal fiches kunnen structureren met tienzakjes en vijfzakjes. Benadruk dat er verschillende oplossingen mogelijk zijn. Herhaal klassikaal het tellen in sprongen van 10 en 5 tot 100. Instapboek les 1 Kijk de opdrachten samen met de leerlingen na en bespreek onduidelijkheden. Laat een aantal leerlingen een opgave voordoen op het bord en daarbij verwoorden hoe ze tot hun oplossing komen. Tip luciferdoosjes gebruiken voor de fiches. 3

Oefenen met de getallenlijn. Ë tienzakjes Ë vijfzakjes Ë getallenlijn 2 Tienzakjes en vijfzakjes aan de getallenlijn toetsopdracht 2 De leerlingen zitten in een kring. Leg 4 volle tienzakjes in het midden. De leerlingen bepalen het aantal ballen. Draai op de getallenlijn het getal 40 naar voren. Leg daarna 4 losse ballen bij de 4 tienzakjes. De leerlingen vertellen hoe ze het aantal ballen en het bijbehorende getal op de getallenlijn bepalen (40 ballen, 4 ballen erbij, dat is 44 ballen; 40, 4 kaartjes verder op de getallenlijn, dat is 44). Draai op de getallenlijn 44 naar voren. Benadruk het verder tellen vanaf 40. Leg vervolgens alle ballen uit een tienzakje los op tafel. Hoeveel ballen liggen er bij elkaar? Neem 4 ballen weg en leg de resterende 6 ballen bij de 3 volle tienzakjes. De leerlingen vertellen hoe ze het totaalaantal ballen en het bijbehorende getal bepalen (40 ballen, 4 ballen weg, dat is 36 ballen). Herhaal dit op de getallenlijn. Start bij 40 en laat de leerlingen terugtellen: 40, 4 kaartjes terug, dat is 36. Draai op de getallenlijn het getal 36 naar voren. Herhaal de activiteit met getallen rondom andere tientallen. Benadruk het verder en terug tellen vanaf tientallen. Draai op de getallenlijn de betreffende getallen naar voren. Vul 2 tienzakjes en 1 vijfzakje. Waar is 25 op de getallenlijn? Leg er een bal bij. Hoeveel ballen zijn er nu? Welk getal op de getallenlijn hoort daarbij? Schrijf op het bord: 25 + 1. Draai op de getallenlijn het getal 26 naar voren. Leg alle ballen uit het vijfzakje los op tafel en neem een bal weg. Leg de 2 tienzakjes naast de resterende 4 ballen. Hoeveel ballen zijn er nu? Welk getal hoort daarbij? Schrijf op het bord: 25 1. Draai op de getallenlijn al het getal 24 naar voren. Herhaal de activiteit met getallen rondom andere vijftallen. Benadruk het verder en terug tellen vanaf vijftallen. Draai op de getallenlijn de betreffende getallen naar voren. Instapboek les 2 Kijk de opdrachten samen met de leerlingen na en bespreek onduidelijkheden. Laat een aantal leerlingen opgaven voordoen op het bord en daarbij verwoorden hoe ze tot hun oplossing komen. 4 Instapboekje pagina 4 en 5

Oefenen met het gestructureerd tellen van geld. Ë per leerling: doosje met euromunten bak 3 toetsopdracht 3 Geef iedere leerling een doosje met euromunten. Zet de bak met ballen op tafel. Pak een bal uit de bak. Vertel dat de bal 1 cent kost. De leerlingen leggen 1 cent voor zich op tafel. Pak 2 ballen uit de bak. De ballen kosten samen 2 cent. Met welke munten kun je deze 2 ballen betalen? De leerlingen zien dat een munt van 2 cent evenveel is als 2 munten van 1 cent. Teken beide manieren op het bord. Een leerling vult een vijfzakje. Zeg dat u die 5 ballen wilt kopen. De leerlingen verwoorden wat u moet betalen en hoe u dit kunt doen. Teken verschillende manieren op het bord. De leerlingen zien dat een munt van 5 cent evenveel is als 5 munten van 1 cent en als 2 munten van 2 cent en een munt van 1 cent. Vul een tienzakje. Hoe kun je deze 10 ballen betalen? Teken verschillende manieren op het bord. De leerlingen zien dat 1 munt van 10 cent evenveel is als 2 munten van 5 cent en 5 munten van 2 cent. Instapboek les 3 Kijk de opdrachten samen met de leerlingen na en bespreek onduidelijkheden. Laat een aantal leerlingen opgaven voordoen op het bord en daarbij verwoorden hoe ze tot hun oplossing komen. 5 Instapboekje pagina 6 en 7

Oefenen met de begrippen meer, minder en evenveel als. Voorbereiding Neem de bordtekening over op het bord. Ë tienzakjes Ë vijfzakjes 4 Rekentaal: meer, minder, evenveel als toetsopdracht 4 De leerlingen zitten in een kring. Leg een tienzakje en een vijfzakje in het midden. Zijn dit meer of minder dan 5 ballen? En meer of minder dan 25? Hoe zie je dat? De leerlingen benoemen het benodigde aantal tien- en vijfzakjes voor de getallen 5 en 25. Leg vervolgens 3 lege vijfzakjes in de kring. Vertel dat u het te veel werk vindt om ze te vullen. Stel voor om te doen alsof de zakjes vol zijn. Herhaal de bovenstaande vragen. De leerlingen vertellen hoe ze weten dat 3 (lege) vijfzakjes samen meer dan 5 en minder dan 25 is. Zijn de 3 vijfzakjes samen meer of minder dan 15? De leerlingen vertellen hoe ze weten dat 3 (lege) vijfzakjes samen evenveel is als 15. Wijs op de bordtekening. Laat zien hoe je het getal weergegeven in de zakjes korter kunt opschrijven: 15 = 5 + 5 + 5. De leerlingen benoemen het =-teken als is evenveel als en het +-teken als en. Herhaal de oefening met de getallen 50 en 75. Varieer met eierdozen en andere producten van 10. Instapboek les 4 Kijk samen met de leerlingen na en bespreek onduidelijkheden. Laat een aantal leerlingen opgaven voordoen op het bord en daarbij verwoorden hoe ze het doen. Bordtekening Tip Gebruik ook eierdozen en andere producten van 10. 6 Instapboekje pagina 8 en 9

Oefenen met het maken van sommen. Voorbereiding Neem de bordtekening over op het bord. Ë tienzakjes Ë vijfzakjes Bordtekening 5 toetsopdracht 5 en 6 De leerlingen zitten in een kring. Vul 3 tienzakjes en leg daarbij 4 lossen ballen. Welk getal hoort hierbij? Vertel dat dit 10 en 10 en 10 en 4 is. Laat aan de hand van de bordtekening zien hoe je dat als som kunt opschrijven: 34 = 10 + 10 + 10 + 4. Of korter: 34 = 30 + 4. Let erop dat de leerlingen het =-teken benoemen als is evenveel als en het +-teken als en. Benadruk het begrip som. Schrijf het getal 24 op het bord: Hoe ziet 24 er dan uit? Een leerling representeert het getal met tienzakjes en ballen en tekent de oplossing op het bord. Schrijf eronder: 24 = 20 + 4. Zien ze dat 24 een tienzakje minder is dan 34? Herhaal de oefening met eierdozen en andere producten van 10. Wat kun je nog meer gebruiken om te tellen met sprongen van 10 en 5? Laat de leerlingen ook andere getallen op het bord tekenen en schrijven in de vorm van een som. Laat hierbij ook getallen met de vijfstructuur terugkomen. Bijvoorbeeld: 45 = 40 + 5. Instapboek les 5 Kijk de opdrachten samen met de leerlingen na en bespreek onduidelijkheden. Laat een aantal leerlingen opgaven voordoen op het bord en daarbij verwoorden hoe ze tot hun oplossing komen. Eindtoets Eindig de module met de eindtoets. De eindtoets bestaat uit 6 opgaven. De uitslag van de toets bepaalt of er extra hulp nodig is. 7 Instapboekje pagina 10 en 11

Colofon Hoofdauteur Mieke van Groenestijn, Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie Auteur Elja Verheij Vormgevingsconcept -hoogte, Tilburg Nicolette Obers (studio Zwijsen) Opmaak Woudesign, s-hertogenbosch Foto omslag Kasper van t Hoff Fotografie, Eindhoven Projectgroep Uitgeverij Zwijsen Uitgeverij Zwijsen BV, Tilburg www.zwijsen.nl en www.wizwijs.nl Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Indien iemand meent als rechthebbende in aanmerking te komen, kan hij of zij zich tot de uitgever richten.