Raadsnota Raadsvergadering d.d.: 12 december 2011 Agenda nr: Onderwerp: Beëindiging gemeenschappelijke regeling Ombudscommissie Zuid-Limburg Aan de gemeenteraad, 1. Doel, Samenvatting en Advies van het raadsvoorstel De gemeente Valkenburg aan de Geul neemt samen met de gemeenten Maastricht, Sittard-Geleen, Eijsden-Margraten en Meerssen deel aan de gemeenschappelijke regeling Ombudscommissie Zuid- Limburg (OZL). De benoemingstermijn van 6 jaar van de voorzitter en de commissieleden van de OZL eindigt op 31 december 2011. De gemeente Maastricht vervult de functie van regie- en centrumgemeente. De gemeenteraad van Maastricht heeft in de raadsvergadering d.d. 31 mei 2011 aangegeven dat herbenoeming van de commissieleden en het vacant stellen van de voorzittersfunctie afhankelijk wordt gesteld van te verkrijgen duidelijkheid over een eventuele uitbreiding van het aantal deelnemende gemeenten. Burgemeester Hoes heeft de niet-deelnemende Limburgse gemeenten aangeschreven met de aanbeveling zich aan te sluiten bij de OZL. Deze gemeenten hebben nagenoeg allemaal gereageerd en - om diverse redenen - aangegeven daar geen gevolg aan te geven. Voor enkele van de deelnemende gemeenten (Maastricht en Sittard-Geleen) is dit de reden om per 1 januari 2013 uit de gemeenschappelijke regeling te treden. Aangezien de andere deelnemende gemeenten (Eijsden-Margraten, Meerssen en Valkenburg aan de Geul) deze gemeenschappelijke regeling niet alleen kunnen voortzetten (hierbij vooral gelet op de structurele financiële tekorten) is dit uiteindelijk de aanleiding om de gemeenschappelijke regeling per 1 januari 2013 op te heffen. Vervolgens dient de Nationale Ombudsman te worden aangewezen als bevoegde ombudsvoorziening. 2. Situatie / Aanleiding / Probleem Sedert het najaar van 2003 is er sprake van een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Eijsden-Margraten, Maastricht, Meerssen, Sittard-Geleen en Valkenburg aan de Geul voor de externe klachtbehandeling. Op 1 januari 2012 komt een einde aan de zesjarige benoemingstermijn van de voorzitter/ombudsman en de huidige 2 commissieleden. De ombudsman, de heer H. Mostert, heeft aangegeven zich niet beschikbaar te stellen voor herbenoeming in de functie van voorzitter/regionale ombudsman voor de volgende zesjarige ambtstermijn. Plaatsvervangend voorzitter/ commissielid, de heer J. Kievits, en commissielid, de heer J. ter Huurne, gaven aan wel beschikbaar te zijn voor herbenoeming. Het openstellen van de vacature voor de voorzitter van de OZL is voor de burgemeester van Maastricht aanleiding geweest het functioneren van de OZL te evalueren. Over de vraag of en hoe de samenwerking via de OZL gecontinueerd moet worden is ambtelijk overleg gevoerd met de deelnemers. Deze hebben aangegeven voorstander te zijn van voortzetting van de huidige regionale voorziening met dien verstande dat maatregelen genomen moeten worden om de negatieve c.q. onzekere financiële ontwikkelingen het hoofd te bieden. De conclusie van de gemeenten Maastricht en Sittard-Geleen was dat de OZL op termijn alleen in stand kan worden gehouden als meer gemeenten zich zouden aansluiten. De maatregelen om de negatieve c.q. onzekere financiële ontwikkelingen het hoofd te bieden, kunnen ook bestaan uit een verhoging van de bijdrage per inwoner tot 0,16 waartoe is besloten met ingang van 2012. Op dit moment kan echter nog niet worden geconcludeerd of deze maatregel voldoende effectief is. Hiervoor is het noodzakelijk om naar de jaarcijfers van 2012 te kijken. Pagina 1 van 5
In het voorjaar 2011 zijn de concept-jaarrekening 2010, begroting 2011 en concept-begroting 2012 van de OZL aan de betrokken gemeenten voorgelegd met de mogelijkheid een zienswijze daarop kenbaar te maken. De gemeenteraad van Maastricht heeft in de vergadering van 31 mei 2011 bezwaar gemaakt tegen de verhoging van de vaste bijdrage per inwoner met 15%, noodzakelijk om de ontwerp-begroting 2012 dekkend te maken. Reden daarvoor zijn de bezuinigingen waar de gemeente Maastricht voor staat en die ook doorwerken bij andere gemeenschappelijke regelingen. De ombudscommissie werd verzocht actief in te zetten op vergroting van het aantal deelnemende gemeenten. Indien dit niet tot het gewenste resultaat zou leiden zou de raad voortzetting van de OZL in de huidige vorm heroverwegen. Het besluit om een nieuwe voorzitter te werven en de twee zittende commissieleden te benoemen wenste de raad uit te stellen totdat er duidelijkheid bestond over een uitbreiding van het aantal deelnemende gemeenten aan de OZL. Vervolgens heeft burgemeester Hoes de niet aangesloten Zuid-limburgse gemeenten bij brief d.d. 24 mei 2011 aangeschreven met de aanbeveling zich aan te sluiten bij de OZL. Hierbij heeft hij vooraal gewezen op het voordeel van regionale samenwerking, laagdrempeligheid, korte afstand tot de burger en bekendheid met de lokale situatie. Nadat nagenoeg alle niet aangesloten Zuid-Limburgse gemeenten hebben gereageerd op de oproep van burgemeester Hoes is duidelijk geworden dat deze gemeenten, om diverse redenen, geen aanleiding zien tot aansluiting bij de OZL. 3. Relatie met bestaand beleid Algemene wet bestuursrecht Sinds 1999 is het klachtrecht wettelijk verankerd in de Awb (hoofdstuk 9) en hebben burgers het recht om over het gedrag van hun bestuur en ambtenaren te klagen bij de gemeente (de zogeheten interne klachtbehandeling). In 2005 werd de Wet Extern klachtrecht van kracht. Daarmee werd elke gemeente verplicht een (nieuw) besluit te nemen ter voorziening in een externe klachtvoorziening (ombudsvoorziening) om burgers die het niet eens zijn met de afdoening van hun klacht door hun gemeente de mogelijkheid te bieden een klacht in beroep in te dienen. Gemeenschappelijke Regeling Regionale Ombudsvoorziening Zuid-Limburg Het streven naar verdergaande regionale samenwerking en de keus voor een regionale voorziening, kort bij de burger en bekend met de lokale situatie vormden de basis voor het in 2003 aangegane samenwerkingsverband voor de regionale ombudsvoorziening. Omdat deze argumenten nog steeds van toepassing bleken werd op 1 januari 2006 besloten tot samenwerking via de Gemeenschappelijke Regeling Regionale Ombudsvoorziening Zuid-Limburg. 4. Gewenst beleid en mogelijke opties In navolging van het besluit van de gemeenteraad van Maastricht om de voortzetting van de OZL afhankelijk te stellen van uitbreiding van het aantal deelnemers heeft ook de gemeente Sittard- Geleen aangegeven dat de te verwachten structurele financiële tekorten, c.q. onzekere financiële situatie aanleiding zijn uit de OZL te stappen. De gemeenten Eijsden-Margraten, Meerssen en Valkenburg aan de Geul hebben aangegeven wel met de ombudscommissie verder te willen. Deze gemeenten genereren minder klachten waardoor het financiële aspect een minder grote rol speelt. Gezien het wegvallen van de twee grootste gemeenten verdwijnt echter de voornaamste bron van inkomsten waardoor handhaving van de OZL niet realiseerbaar is. Pagina 2 van 5
Gezien de wettelijke verplichting voor iedere gemeente om een voorziening aan te wijzen voor de externe klachthandeling dient na het opheffen van de OZL een besluit te worden genomen over aanwijzing van een andere ombudsvoorziening. Hoewel als nadeel wordt ervaren dat er een grote fysieke en mogelijk psychologische afstand is en er geen/minder rekening wordt gehouden met de lokale situatie is de externe klachtbehandeling bij de Nationale ombudsman in goede handen gelet op diens expertise, ervaring en gezaghebbendheid. Inmiddels behandelt de Nationale ombudsman naast klachten over departementen, de klachten van zo n kleine 300 gemeenten alsmede de klachten van alle Nederlandse gemeenten die betrekking hebben op buitengewone opsporingsambtenaren (BOA s). In artikel 81p van de Gemeentewet is geregeld dat de instelling van een ombudsman/commissie slechts per 1 januari van enig jaar kan worden beëindigd. Indien de raad hiertoe besluit zendt hij het besluit tot beëindiging van de instelling vóór 1 juli van het jaar voorafgaand daaraan naar de Nationale ombudsman. Aansluiting bij de Nationale ombudsman is daarom pas per 1 januari 2013 mogelijk. De huidige voorzitter en commissieleden van de OZL zijn gevraagd om mee te werken aan herbenoeming voor de duur van één jaar. Zij hebben zich daartoe bereid verklaard. De gemeenschappelijke regeling OZL kan worden opgeheven wanneer de raden van tenminste twee/derde van het aantal deelnemers daartoe besluiten. 5. Samenwerking Dit raadsvoorstel heeft betrekking op een samenwerkingsverband van 6 Zuid-Limburgse gemeenten dat om financiële redenen niet kan worden gecontinueerd. 6. Aanbestedingen N.v.t. 7. Financiën Bij het instellen van de OZL is afgesproken dat de kosten door de deelnemende gemeenten worden betaald. Gekozen is sinds 2006 voor een vast bedrag per inwoner om de vaste kosten te dekken en het instituut als zodanig in stand te houden. In 2011 wordt daarvoor een bedrag per inwoner betaald van 0,139. Dit bedrag per inwoner ligt lager dan het bedrag dat gemeenten door de Nationale ombudsman in rekening gebracht wordt. In 2011 is dat 0,1868. Daarnaast betaalt elke gemeente aan de OZL een bedrag per ingediende klacht in beroep of klachten met meerwerk. Dit vanuit het principe de vervuiler betaalt. In de periode van 2006 tot en met 2010 resulteerde dit in een jaarlijks gemiddelde van 11 klachten in beroep en 13 klachten met meerwerk. Voor de andere door de OZL ontvangen klachten, een kleine 100, waarin de OZL adviseert, doorzend dan wel kortdurend intervenieert, wordt geen klachtbijdrage in rekening gebracht. De systematiek van een vaste en variabele bijdrage leidt ertoe dat gemeenten iets goedkoper uit zijn bij de OZL als er geen klachten zijn. Een enkele klacht kan er echter voor zorgen dat men duurder uit is dan bij de Nationale ombudsman. De klachtenbijdragen komen grotendeels voor rekening van de gemeenten Maastricht en Sittard- Geleen die het merendeel van alle klachten leveren. Ten opzichte van de Nationale ombudsman zijn deze twee gemeenten daarom bij de OZL jaarlijks duurder uit. In 2010 was dat voor Maastricht een kleine 2.500,-- en Sittard Geleen 3.500, --. Vanaf 2012 zal dit verschil alleen maar groter worden door de verhoging van de vaste bijdrage aan OZL. Sinds 2008 is er sprake geweest van een negatief exploitatiesaldo op de jaarrekeningen. Tot en met 2010 kon dit opgevangen worden door de algemene reserve van de OZL. Eén januari 2011 was er sprake van een algemene reserve van 3.037,--. In 2006 was de algemene reserve nog 14.334,--.. Of de huidige algemene reserve voldoende is om de voorziene tekorten in 2011 en 2012 op te vangen is onzeker. Dit hangt ook af van het aantal te factureren klachten dat jaarlijks varieert. Pagina 3 van 5
Deze negatieve ontwikkeling noopt tot het treffen van maatregelen. Aangezien mogelijkheden ontbreken om de kosten van de OZL te beperken is gestreefd naar vergroting van het aantal deelnemers aan de OZL. Daarnaast wordt de vaste bijdrage aan de OZL per 1 januari 2012 verhoogd tot 0,16. Zoals eerder aangegeven is daartegen door de raad van Maastricht bezwaar gemaakt. De raad heeft aangegeven voortzetting van de OZL te heroverwegen c.q. afhankelijk te stellen van de uitbreiding van het aantal deelnemende gemeenten aan de OZL. In geval van opheffing van de OZL regelt de OZL de financiële gevolgen in een liquiditeitsplan dat, na te zijn voorgelegd aan de raden van de deelnemende gemeenten, door het bestuur van de OZL wordt vastgesteld. Het liquiditeitsplan voorziet in de verplichting van de deelnemende gemeenten tot deelneming in de financiële gevolgen van de opheffing. De eventuele tekorten op de rekening 2011 en 2012 zullen ten laste worden gebracht van de algemene reserve en daarna zo nodig worden verrekend. Personele consequenties Voor de integrale ondersteuning van de OZL heeft de gemeente Maastricht een medewerker gedetacheerd voor 0,5 fte. De loonkosten, schaal 9, worden doorbelast aan de OZL. Na opheffing van de OZL zijn de loonkosten van deze medewerker weer voor rekening van de gemeente Maastricht. 8. Communicatie Vóór 1 juli 2012 dient de Nationale ombudsman geïnformeerd te worden over het feit dat hij wordt aangewezen als ombudsvoorziening voor de gemeente Valkenburg aan de Geul. 9. Afwegingen en Advies Wij stellen uw raad voor om: 1. De voorzitter en commissieleden van de OZL te herbenoemen voor één jaar tot 1 januari 2. De Gemeenschappelijke Regeling Ombudscommissie Zuid-Limburg op te heffen per 1 januari 3. De Nationale ombudsman aan te wijzen als bevoegde ombudsvoorziening per 1 januari 2013. 10. Bijlagen 1. Brief van burgemeester Hoes d.d. 24 mei 2011; 2. Gemeenschappelijke regeling regionale ombudsvoorziening Zuid-Limburg. Het college van burgemeester en wethouders van Valkenburg aan de Geul, L.T.J.M. Bongarts algemeen directeur/gemeentesecretaris Drs. M.J.A. Eurlings burgemeester Pagina 4 van 5
De raad van de gemeente Valkenburg aan de Geul, Gezien het voorstel van het college van burgemeester en wethouders de dato 8 november 2011; Gehoord de raadsadviescommissie ABA d.d. 28 november 2011; Gelet op het bepaalde in hoofdstuk 9 van de Algemene wet bestuursrecht en artikel 81p van de Gemeentewet en tevens gelet op artikel 17 van de gemeenschappelijke regeling ombudsvoorziening Zuid-Limburg; B e s l u i t : 1. De voorzitter en commissieleden van de OZL te herbenoemen voor één jaar tot 1 januari 2. De Gemeenschappelijke Regeling Ombudscommissie Zuid-Limburg op te heffen per 1 januari 3. De Nationale ombudsman aan te wijzen als bevoegde ombudsvoorziening per 1 januari 2013. Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad van 12 december 2011. De raad voornoemd, A.M. Hoeberigs griffier Drs. M.J.A. Eurlings voorzitter Pagina 5 van 5