Proces herindeling tussen gemeenten Ten Boer en Groningen Fase 1: Januari 2016 tot september 2016 1. Waar staan wij nu? In zijn vergadering van 28 oktober 2015 heeft de gemeenteraad van Ten Boer drie scenario s besproken met betrekking tot het wel of niet fuseren en, indien wel voor herindeling wordt gekozen, met welke gemeente(n). De gemeenteraad heeft besloten om een herindeling aan te gaan met de gemeente Groningen en het proces te willen starten. Het college van Burgemeester en Wethouders heeft toegezegd een eerste aanzet voor het proces te schetsen dat gevolgd móét (wetgeving: de wet arhi) en kán (kwaliteitskeuzes in het proces) worden, gekoppeld aan een tijdsplanning tot aan het in werking treden van de nieuwe gemeente. Deze notitie lost de toezegging van het college in. De lange termijn planning van het gehele proces is in bijlage 1 opgenomen. De positie van de gemeente Haren in de herindeling tussen Ten Boer en Groningen, is vooralsnog onduidelijk. De gemeente Haren heeft in de tussenliggende periode diverse opties van herindeling en zelfstandig blijven onderzocht. De uitkomst van die zoektocht is niet helder en nog volop in ontwikkeling. Om die reden heeft de gemeente Ten Boer, zowel het college als de gemeenteraad, te kennen gegeven te starten met het herindelingsproces met de gemeente Groningen en niet te wachten op het besluit van het bestuur van de gemeente Haren. Ten Boer sluit evenwel aansluiting van Haren bij de fusie van Ten Boer met Groningen niet uit. Er zijn wel beperkingen in de tijd voor de gemeente Haren om aan te sluiten; in de lange termijn planning (Bijlage 1.) moet Haren ultimo september 2016 haar inbreng hebben geleverd aan het concept herindelingsontwerp. Het ontwerp heeft dan nog 3 maanden de tijd (t/m december 2016) om, na discussies en amendementen in colleges en gemeenteraden met eventuele aanpassingen, vastgesteld te worden in december 2016. Daarna volgen de wettelijk verplichte stappen, met eigen planning, zoals de terinzagelegging (8 weken), bestuurlijk overleg buurgemeenten en verwerking zienswijzen. De gemeenteraad van Ten Boer heeft zichzelf en aan het college de vraag gesteld hoe de gemeente Groningen tegenover een fusie met Ten Boer staat. Immers, de gesprekken over dit onderwerp zijn twee jaar geleden tijdelijk beëindigd, hangende de financiële problematiek van Ten Boer. In die tussenliggende periode zouden, mede op grond van de uitkomsten van de gemeenteraadsverkiezingen van 2014, meningen en gevoelens aan de kant van de gemeente Groningen hebben kunnen verschuiven. In een gesprek tussen burgemeesters en secretarissen van beide gemeenten heeft het college van de gemeente Groningen benadrukt positief te staan tegenover de herindeling met Ten Boer. Op instigatie van het college zal de gemeenteraad van Groningen worden gevraagd om in december van dit jaar een principe uitspraak te doen over de herindeling met Ten Boer. In het voornoemde gesprek heeft het college van Groningen aangegeven het standspunt de gemeente Ten Boer ten opzichte van herindeling met Haren, te delen en het initiatief eveneens af te wachten. 1
De herindeling tussen Groningen en Ten Boer kan een zogenaamde lichte samenvoeging (ook wel bekend als gemeentelijke toevoeging ) zijn. Dit wordt veroorzaakt door de schaalverhoudingen tussen beide gemeenten. De kleinste gemeente is getalsmatig zo klein dat er eerder sprake is van een toe-of samenvoeging dan van een herindeling. Het eisenpakket voor dit verlicht regime is dan ook lichter dan bij een reguliere herindeling: Het betreft een grenscorrecties waarbij delen van een gemeente kunnen worden toegevoegd aan (een) andere gemeente(n). De gemeente die gebied ontvangt, wordt niet opgeheven hetgeen zware reorganisaties en herplaatsingsprocessen voorkomt. De voorwaarde dat het een toename van ontvangende gemeente is met maximaal 10%, is inmiddels door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties losgelaten, afhankelijk van de specifieke situatie. Het proces is verder gelijk als bij herindeling, met verplichte tussentijdse raadverkiezingen, zonder zoals gezegd, een ambtelijke reorganisatie. In het geval de gemeente Haren toegevoegd wordt aan het proces tussen Ten Boer en Groningen, kan eveneens sprake zijn van een lichte toevoeging/samenvoeging. Dit is dan onderwerp van overleg. 2. Het herindelingsproces: Fase 1, het proces dat uitmondt in een concept herindelingsontwerp waarin o.a. de toekomstvisie van de nieuwe gemeente is beschreven. Opstellen concept-herindelingsontwerp Colleges B&W Januari 2016 juli 2016 Een cruciale fase van het proces is de fase waarin een groot aantal onderwerpen worden onderzocht die samenkomen in een tussenproduct : het concept herindelingsontwerp. Deze onderwerpen variëren van beschrijvingen van bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak tot een visie op actief kernenbeleid/wijkbeleid en financiële effecten op de nieuwe gemeente. Er is een overzicht voorhanden waarin alle onderwerpen die in deze 1 e fase en vervolg fasen aan de orde komen, worden opgesomd. Op basis van deze opsomming zal een plan van aanpak worden opgesteld waarin wordt aangegeven wanneer beide gemeenten diverse onderzoeken naar onderwerpen gezamenlijk opstarten en wanneer de twee gemeenten afzonderlijk aan de slag moeten. Hieronder worden met name de onderwerpen benoemd waarin de gemeenteraad van Ten Boer een belangrijke actieve en uitvoerende rol speelt richting de inwoners: het gesprek over de randvoorwaarden vanuit deze gemeente bij de totstandkoming van de nieuwe, gefuseerde gemeente. Het uitgebreide plan van aanpak is in januari 2016 beschikbaar en zal met de gemeentebesturen worden besproken. A. Draagvlak 1. Lokaal bestuurlijk draagvlak, democratische legitimatie 2. Maatschappelijk draagvlak, transparante consultatie bevolking 3. Regionaal bestuurlijk draagvlak B. Inhoudelijke noodzaak 1. Bestuurskracht zoals: Voldoende kwaliteit bestuurders tbv besluit, uitvoering en verantwoording Adequate interactie met burgers middenveld Visie op actief kernenbeleid/wijkbeleid 2. Regionale opgaven en samenhang 2
3. Financieel perspectief van gemeenten C. Overige aspecten 1. Gemeentelijke toe- en samenvoeging 2. Interne samenhang van de nieuwe gemeente Beschrijving van de samenhang m.b.t. identiteit bestuurlijke eenheid Visie bestaat uit onderdelen: cultuur, sociaal, economisch etc. Visie op vormgeving zoals kernen/wijkbeleid, gespreide loketten Ad A: Draagvlak en ophalen van wensen bij inwoners voor de toekomstige gemeente Voor de eerste fase van het proces is zoals hiervoor gesteld, voor de leden van specifiek de raad van Ten Boer een belangrijke, actieve rol weggelegd. Belangrijk is in de eerste plaats draagvlak te genereren onder onze inwoners. Hiertoe zullen college en raad de inwoners betrekken bij de totstandkoming van een toekomstvisie op de nieuwe gemeente en wat zij van wezenlijk belang achten voor die toekomstige gemeente: de randvoorwaarden. In paragraaf 3. wordt een voorzet gedaan voor te bespreken onderwerpen met onze inwoners zodat de leden van de raad de gesprekken inhoudelijk kunnen voeden. Aangenomen wordt dat deze intensieve consultatie van de inwoners door Ten Boer, niet op identieke wijze door het gemeentebestuur van Groningen wordt aangepakt. Daarvoor zijn de getalsmatige verhoudingen te ver uiteenlopend. In de gemeente Ten Boer speelt nog een andere belangrijke kwestie: schadeherstel, versterking en verduurzaming (de zgn. 3-slag) van woningen en gebouwen binnen haar gemeente grenzen, voortkomend uit de aardbevings- en gaswinningsproblematiek. Ten Boer behoort tot de 1 e prioriteit van de gebiedsgerichte aanpak van deze 3-slag, conform de prioritering in het Meer Jaren Programma Aardbevingsbestendig-en Kansrijk Groningen. Dit impliceert dat met de inwoners van dorpen, wijken, buurten, straten en op perceelniveau gesprekken gevoerd gaan worden over versterking en eventuele (koppel)kansen voor behoud en versterking van de leefbaarheid in het dorp/de straat. Dit proces, met name in de prioritaire dorpen Ten Post e.o. alsmede het dorp Ten Boer loopt in het eerste half jaar van 2016 parallel aan fase 1. van het herindelingsproces. De gesprekken met inwoners (per dorp te organiseren) over herindeling zullen zorgvuldig gepland moeten worden in relatie tot de gesprekken over de 3-slag en de leefbaarheid. Daarmee wordt een overvraag aan de inwoners te voorkomen. Een nadere uitwerking hiervan volgt in januari 2016. Ad B en C: Visies op beleidsterreinen en vormgeving nieuwe gemeente De leden van de gemeenteraden zullen, naast de gesprekken met de inwoners over hun wensen voor de nieuwe gemeente, ook visies moeten vaststellen die op andere terreinen gericht zijn: ruimtelijk-economisch, sociaal-cultureel, zorg- welzijn en bestuurlijkorganisatorisch. Het college van B&W zal daartoe voorstellen ontwikkelen en deze met de raad bespreken en uiteindelijk vaststellen. Ook de gemeente Groningen zal dit proces m.b.t. deze onder B en C genoemde onderwerpen moeten doorlopen. Beide gemeenten trekken hiertoe samen op in de voorbereiding van de voorstellen aan de respectievelijke raden. De gemeente Ten Boer stelt, ter ondersteuning van dit proces, een projectleider aan die direct onder de gemeentesecretaris wordt gepositioneerd. Bekostiging vindt plaats in overleg met de inspecteur van het Ministerie van BZK. Ook de gemeente Groningen stelt een projectleider aan. 3
Om het ontwikkel- en besluitvormingsproces te optimaliseren, is in de bespreking tussen beide burgemeesters en secretarissen voorgesteld om een gezamenlijke busrit van beide gemeenteraden en colleges van B&W door de gemeente Ten Boer te organiseren. Men leert elkaar informeel (beter) kennen en de raadsleden van Groningen krijgen beter zicht op met name het platteland. 3. Reeds geïnventariseerde onderwerpen voor de toekomstvisie t.b.v. het herindelingsontwerp In de jaren 2012 en 2013 hebben reeds verkenningen plaatsgevonden, geïnitieerd door de Commissie Jansen, op de herindeling tussen de gemeenten Groningen, Haren en Ten Boer. Deze verkenningen kunnen een basis vormen voor de gesprekken die het college en de raad van de gemeente Ten Boer aangaan met haar bevolking (draagvlak verwerving en ophalen van bestuurlijke randvoorwaarden voor de herindeling). Om deze reden worden die uitkomsten in het onderhavige procesvoorstel opgenomen. 1. Behoud van de Ten Boerster kenmerken: - het dorpse en plattelandskarakter - de natuur en groene buffer tussen het dorp Garmerwolde en de stad - voorzieningenniveau 2. Het Ten Boerster bestuur moet zich bij herindeling sterk maken voor: - snelle, kwalitatief goede en toegankelijke dienstverlening - gelijkblijvende (of lagere) woonlasten - een eigen gemeenteloket voor Burgerzaken en Bouwen en Wonen - goed contact tussen inwoner en bestuur; bereikbaarheid van het bestuur 3. Welke voorzieningen zouden moeten blijven: - behoud van onderwijsvoorzieningen - de bibliotheek - voorzieningen voor ouderen - dorpshuizen - sportaccommodaties, incl. het zwembad - het sociaal wijkteam/ De Deel 4. Welke zorgen zijn er: - wordt wonen in Ten Boer duurder? -?? Tot slot Het voorliggende procesvoorstel is een voorstel op hoofdlijnen en betreft met name de 1 e fase van het proces, toegespitst op de rol van de gemeenteraad. In het op te stellen Plan van Aanpak wordt dit voorstel gedetailleerd uitgewerkt en worden alle rollen en verantwoordelijkheden per onderwerp en op te stellen visie, beschreven. 4
Bijlage 1. Tijdpad besluitvorming herindeling (gemeentelijk initiatief), conform Wet Arhi Wat? Wie? Wanneer? Fase 1. Opstellen conceptherindelingsontwerp; onder meer Consultatie inwoners * Gemeenteraad Ten Boer Jan. juli 2016 Fase 2. Vaststelling gelijkluidend herindelingsontwerp Gemeenteraden sept.- uiterlijk dec. 2016 Terinzagelegging (8 weken), bestuurlijk overleg buurgemeenten, verwerking zienswijzen Colleges B&W jan. - apr. 2017 Vaststelling gelijkluidend herindelingsadvies *) Gemeenteraden uiterlijk apr. 2017 Fase 3. Zienswijze provincie en toezending herindelingsadvies /zienswijze **) GS vóór 1 juli 2017 Fase 4. Besluitvorming minister BZK / Ministerraad Minister BZK / Ministerraad najaar 2017 Fase 5. Wetgevingsprocedure / parlementair besluitvormingstraject Tweede Kamer / Eerste Kamer dec. 2017 - juni 2018 Publicatie Staatsblad (inwerkingtreding herindelingswet) Minister Justitie uiterlijk medio sept. 2018 Fase 6. Herindelingsverkiezingen GS medio nov. 2018 Start fusiegemeente 1 jan. 2019 *) Procedure niet geregeld in de wet arhi maar wel aantoonbaar verantwoord in het herindelingsontwerp **) Geen termijn Wet arhi: provincie heeft 2 maanden nodig voor het opstellen van een zienswijze. ***) Geen termijn Wet arhi: BZK hanteert 1,5 jaar voor de Parlementaire fase. 5