Bijlage bij Statenbrief - zaaknummer 2015-010684 Eerste uitwerking beleidsprogramma Cultuur en Erfgoed Beleef het mee! Op 29 juni 2016 hebben Provinciale Staten het beleidsprogramma Cultuur en Erfgoed 2017-2020 Beleef het mee! vastgesteld (PS2016-382). Bij de behandeling van het beleidsprogramma hebben de Staten verzocht om bij de uitwerking van een aantal beleidsonderwerpen betrokken te blijven. In deze notitie werken wij de kaders voor het festivalbeleid en het museumbeleid verder uit en gaan we in op de opgave en de afwegingskaders voor gebouwd erfgoed. Deze notitie vormt input voor het rondetafelgesprek met de commissie BOC en uiteindelijk voor het uitvoeringsprogramma 2017 dat GS naar verwachting op 22 november 2016 vaststellen. 1. Festivalbeleid Festivals zijn belangrijk voor een bloeiend cultuur- en erfgoedklimaat in Gelderland. Festivals trekken veel publiek en brengen een grote groep mensen in aanraking met verschillende vormen van cultuur en erfgoed. Door de vele bezoekers hebben ze een belangrijke economische betekenis. Ook bieden festivals een podium voor talentontwikkeling, innovatie en publieksbereik. Citaat uit: Hoofdstuk 3.1 van het beleidsprogramma cultuur en erfgoed 2017-2020; Beleef het mee!. In Beleef het mee! is het festivalbeleid voor 2017 voor een deel uitgewerkt, maar voor een deel nog niet. Ook is het beleid na 2017 nog niet uitgewerkt. In deze notitie geven we daarom de beleidskaders aan. De exacte invulling van de kaders geven we vervolgens samen met de festivalsector vorm. Wat staat vast voor 2017? In 2017 ondersteunen wij in ieder geval de festivals die in beleidsperiode 2013-2016 structurele subsidie hebben ontvangen. Hierdoor kunnen deze festivals hun publieksactiviteiten in 2017 uitvoeren. Het gaat om de festivals Go Short, Music Meeting, Erfgoedfestival Gelderland, Biënnale Gelderland en Gebroeders van Limburg. Voor Sonsbeek en State of Fashion (afwisselend om de twee jaar) wordt een evaluatie uitgevoerd. Onder andere op basis van deze evaluatie, besluiten we of er subsidie wordt toegekend. De hoogte van het subsidiebedrag wordt nader bepaald. Festival De Wintertuin en NJO muziekzomer maken vanaf 2017 onderdeel uit van de activiteiten die de Nieuwe Oost en NJO vanuit hun positie in de Gelderse basis uitvoeren. Deze organisaties zijn niet vanwege hun festivals opgenomen in de basis, maar gezien hun basisfunctie als talentontwikkelingsorganisatie en Jeugdorkest. Uitgangspunten festivalbeleid In het vervolgvoorstel Beleidsprogramma 2017-2020 Cultuur en Erfgoed; Beleef het mee! (PS2016-382) hebben we aangegeven dat een aantal Gelderse festivals wordt opgenomen in de Gelderse basis. We zullen echter geen festivals benoemen als Gelders basis, maar bieden festivals de mogelijkheid om meerjarige subsidie aan te vragen. Dit is conform motie 41 (zie ook pagina 3). De reden om geen afzonderlijke festivals tot de Gelderse basis te benoemen is als volgt: Tot de Gelderse basis behoren (wettelijke) taken, bestuurlijke afspraken en verschillende cultuur- en erfgoedinstellingen die Provinciale Staten onmisbaar achten voor een bloeiend cultuur en erfgoed klimaat in Gelderland. Door hun aard en omvang vervullen de instellingen een spilfunctie gedurende een lange reeks van jaren. Instellingen die tot de Gelderse basis behoren onderscheiden zich van andere instellingen omdat ze niet of niet alleen gesubsidieerd worden voor één of meer activiteiten of producties (zoals festivals, tentoonstellingen, theaterproducties etc.), maar voor het vervullen van een basisfunctie. De functie festival achten we van belang voor Gelderland. Deze functie kan echter op veel manieren en door veel verschillende instellingen vormgegeven worden. Een voorbeeld: De functie dans vinden we een basisfunctie en Introdans is dé instelling om invulling te geven aan deze functie. Als Introdans weg zou vallen, vervalt de functie ook. Omdat we Introdans van dusdanig belang achten voor de instandhouding van de dansfunctie, behoort Introdans tot de Gelderse basis.
Als er bijvoorbeeld een festival weg zou vallen, dan valt daarmee de functie festival niet weg. Er zijn genoeg andere festivals die zorgen voor de instandhouding van de functie als geheel. Om deze reden benoemen wij geen afzonderlijke festivals tot de Gelderse basis. Festivals kunnen aanspraak maken op de flexibele programmeerruimte. Omdat de aard van festivals vraagt om meerjarige financiële zekerheid, maken we voor festivals een uitzondering: zij hebben (als enige discipline) de mogelijkheid om een subsidieaanvraag voor maximaal drie jaar binnen de flexibele programmeerruimte in te dienen. Bovenstaande gedachtegang sluit aan bij die van het Rijk: de basis bestaat voor het Rijk uit de BISinstellingen en via de fondsen wordt er meerjarig, flexibel geprogrammeerd. Financieel kader Voor het onderwerp Cultuur maken en beleven (hoofdstuk 3.1 van het beleidsprogramma) ziet de flexibele programmeerruimte er in 2017 als volgt uit: Beschikbaar binnen Middelen die reeds gereserveerd zijn Bedrag dat resteert de flexibele programmeerruimte 2.393.000,- 600.000,- voor bibliotheekwerk 1.564.874,- 83.000,- voor Go short 87.000,- voor Music Meeting 58.126,- voor Biënnale Gelderland PM voor Sonsbeek/State of Fashion* * Het bedrag wordt nader bepaald o.a. op basis van de evaluatie Het restbedrag is beschikbaar voor de flexibele programmeerruimte. Deze middelen worden ingezet voor zowel culturele projecten, talentontwikkeling en festivals. De subsidieplafonds voor deze drie onderwerpen worden vastgesteld in het uitvoeringsprogramma 2017 dat Gedeputeerde Staten eind november vaststellen. De flexibele programmeerruimte voor Het verhaal van Gelderland (hoofdstuk 3.3. van het beleidsprogramma) ziet er in 2017 als volgt uit: Beschikbaar binnen Middelen die reeds gereserveerd zijn Bedrag dat resteert de flexibele programmeerruimte 1.500.000,- 45.000,- voor ECAL (motie) 1.104.000,- 60.000,- voor Erfgoedfestival 41.000,- voor Gebroeders van Limburg 200.000,- voor projecten kleine musea 50.000,- voor Gelderse school De resterende middelen worden ingezet voor projecten (middel)grote musea en de geschiedenis van Gelderland. Een beperkt deel kan gereserveerd worden voor erfgoedfestivals. Opties voor uitwerking festivalbeleid Bij de vaststelling van Beleef het mee! hebben PS via motie 41 verzocht om binnen de flexibele programmeerruimte meerjarige subsidies mogelijk te maken, zodat de festivals Music Meeting en Go Short de komende jaren financieel ondersteund kunnen blijven. PS vragen om dit op te nemen in het festivalbeleid en gedurende de ontwikkelfase van het nieuwe festivalbeleid, voor Music Meeting en Go Short de subsidieverstrekking door te laten lopen. Aan dit laatste verzoek heeft GS al gehoor gegeven omdat beide festivals in 2017 in ieder geval financieel ondersteund worden. 2
Er zijn verschillende manieren om uitvoering te geven aan de motie. We leggen drie verschillende opties voor, waarbij we voorstellen om één optie te kiezen en verder uit te werken. Optie A: Alle festivals kunnen voor maximaal 3 jaar subsidie aanvragen binnen de flexibele programmeerruimte waarbij Music Meeting en Go Short een aparte status krijgen Alle festivals kunnen een subsidieaanvraag indienen, waarbij we Music Meeting en Go Short een aparte status geven. Dit houdt in dat ze ieder geval een meerjarige subsidie ontvangen. Op basis van de subsidieaanvragen en de mate waarin de aanvragen voldoen aan de toetsingscriteria, wordt bepaald welke festivals we nog meer ondersteunen. Het voordeel van deze optie is dat Music Meeting en Go Short snel duidelijkheid hebben en dat de overige festivals op transparante wijze worden geselecteerd. Het nadeel is dat de inhoudelijke argumentatie en afweging ontbreekt om Go Short en Music Meeting een aparte status te geven. Optie B: Alle festivals kunnen voor maximaal 3 jaar subsidie aanvragen binnen de flexibele programmeerruimte waarbij de festivals die in het verleden een structurele subsidie ontvingen een aparte status krijgen. In de periode 2013-2016 hebben we een aantal festivals structureel ondersteund. Het gaat om de festivals Go Short, Music Meeting, Erfgoedfestival Gelderland en Gebroeders van Limburg. Deze festivals krijgen in deze optie een aparte status waardoor ze in ieder geval een meerjarige subsidie kunnen ontvangen. Uiteraard moeten ze hiervoor nog een goede aanvraag indienen. Op basis van de uitkomsten van de evaluaties van Sonsbeek/State of Fashion en Biënnale Gelderland kan bepaald worden of deze festivals ook een aparte status krijgen. Het Wintertuinfestival en NJO muziekzomer hebben we in het verleden ook structureel ondersteund, maar deze worden al gefinancierd via de provinciale subsidie aan NJO en De Nieuwe Oost. Het voordeel van deze optie is dat deze festivals snel duidelijkheid hebben en dat er een balans is tussen festivals in het culturele- en erfgoeddomein. Het nadeel is dat de inhoudelijke argumentatie en afweging ontbreekt om de genoemde festivals een aparte status te geven en dat we aanzienlijk minder financiële ruimte over houden om nieuwe/andere festivals te ondersteunen Optie C: Alle festivals kunnen voor maximaal 3 jaar subsidie aanvragen binnen de flexibele programmeerruimte Op voorhand maken wij geen keuze welke festivals wij financieel ondersteunen. Alle festivals kunnen een subsidieaanvraag indienen. Op basis van de subsidieaanvragen en de mate waarin deze voldoen aan de toetsingscriteria, wordt bepaald welke festivals we ondersteunen. Ook Go Short en Music Meeting kunnen een aanvraag indienen. Voordeel van deze optie is dat op een transparante wijze de beste festivals naar boven komen. Nadeel is dat niet gegarandeerd kan worden dat Go Short en Music Meeting als beste festivals worden beoordeeld en daardoor theoretisch buiten de boot kunnen vallen. Van deze drie opties, heeft optie C onze voorkeur. Toetsingscriteria Festivals bepalen zelf of ze een aanvraag voor 1, 2 of 3 jaar indienen. Om te bepalen welke festivals we de komende jaren ondersteunen, hanteren we een aantal criteria. Deze criteria zijn bepaald op basis van de driehoek intrinsieke, maatschappelijke en economische waarde. (Zie ook paragraaf 2.1 van het beleidsprogramma). We denken aan onderstaande criteria, die we de komende tijd met de sector zullen bespreken. Intrinsieke waarde - Artistieke of inhoudelijke kwaliteit (eventueel beoordeeld door externe adviescommissie) - Beeldbepalend voor Gelderland of haar regio s 3
- Bijdrage aan artistieke talentontwikkeling van de culturele sector als geheel en/of aan de ontwikkeling van de erfgoedsector als geheel Maatschappelijke waarde - Publieksbereik - Toegankelijk (toegankelijkheid bestaat uit vier componenten: de mate waarin het festival interessant is voor het publiek, de mate waarin het festival bekend is bij het publiek, de mate waarin het betaalbaar is en de mate waarin het fysiek bereikbaar is). Economische waarde - Te verwachte economische spin-off - Aandeel eigen inkomsten 2. Museumbeleid In het beleidsprogramma Beleef het mee! is er aandacht voor de Gelderse musea: In Gelderland zijn circa 200 kleine en grote musea die allemaal een verhaal vertellen. Musea die iets vertellen over onze geschiedenis, beeldende kunst of over onze tradities en gebruiken. Naast de inhoudelijke kwaliteit is ook de maatschappelijke betekenis van musea groot. Musea, groot en klein, brengen ontmoetingen tussen mensen tot stand en verbinden mensen met verschillende sociale achtergronden (hoofdstuk 3.3 p.41-43). In de periode 2017-2020 willen we de maatschappelijke rol van musea versterken. Dit is geformuleerd als specifiek doel voor de Gelderse musea (hoofdstuk 3.3 doel B). In deze notitie geven we de kaders aan waarmee we dit doel willen bereiken. De exacte invulling van het doel werken we de komende tijd samen met de museumsector verder uit. In hoofdstuk 3.3 van het beleidsprogramma zijn nog twee andere doelen geformuleerd die nauw samenhangen met museumbeleid, maar niet specifiek bedoeld zijn voor musea. Voor het doel verankeren van de geschiedenis van Gelderland in de identiteit van de Gelderse regio s (doel A) verlenen we in 2017 een opdracht voor het maken van een plan van aanpak voor 2018 en verder. De hoogleraar Gelderse geschiedenis en kenniscentrum Erfgoed Gelderland staan hierbij centraal. In het plan wordt uitgewerkt wat het (regionale) verhaal van Gelderland is en hoe hier uitwerking aan wordt gegeven. Ook wordt in 2017 een aantal voorbeeldprojecten uitgevoerd die het Gelderse verhaal onder de aandacht brengen. Hiervoor wordt een subsidieregeling gemaakt. Het andere doel heeft betrekking op de presentatie van kunst die verbonden is met de provincie, de Gelderse school (doel C). In 2017 verlenen we een opdracht aan een externe partij om samen met kunstenaars, presentatie instellingen, musea, kunsthistorici en de hoogleraar te onderzoeken hoe de kunst(scholen) in Gelderland er in het verleden, heden en toekomst eruit zien. Ook wordt een plan van aanpak voor 2018 en verder gemaakt. De manier waarop musea een bijdrage leveren aan de maatschappij en de ondersteuning die ze hierbij nodig hebben verschilt. Daarom maken wij in het museumbeleid een onderscheid tussen kleine musea en (middel)grote musea. Voor een exact onderscheid tussen klein en (middel)groot en klein zullen wij in overleg met Erfgoed Gelderland een verdeling opstellen. Kleine musea In Beleef met mee! wordt het belang van de kleine musea toegelicht: Kleine musea zijn belangrijk voor de leefbaarheid in de gemeente en de regio. Vrijwilligers uit de directe omgeving van een museum beheren en presenteren hun erfgoed zelf. Historische verenigingen dragen voor een groot deel bij aan de informatievoorziening en collectiebeheer van het museum. De musea vervullen ook een educatieve rol. Kinderen in het basisonderwijs kunnen van dichtbij kennis nemen van het verleden van hun stad of dorp. Wij maken een subsidieregeling voor kleine musea. Musea kunnen een aanvraag indienen waarmee ze een vernieuwing of verbetering voor het museum willen realiseren. De vernieuwing of verbetering kan betrekking hebben op bijvoorbeeld het publieksbereik of een samenwerkingsproject met andere instellingen in de gemeente zoals scholen. 4
We denken aan een eenvoudige regeling waarbij de musea vaste subsidiebedragen van bijvoorbeeld 1000,- 5000,- of 10.000, - kunnen aanvragen (vouchers). De musea delen de projectresultaten via het forum cultuurenerfgoed.gelderland.nl. Door deze informatie open met elkaar te delen kunnen musea van elkaar leren en elkaar inspireren. (Middel)grote musea In Beleef het mee! staat over (middel)grote musea: In Gelderland zijn verschillende grote en middelgrote musea met een provinciale en Nationale betekenis. Deze musea zijn belangrijk voor de verscheidenheid van het museale aanbod en voor het cultuurtoeristisch aanbod in de Gelderse steden en regio s. Ook kunnen grote musea van betekenis zijn voor de kleine musea in de zin van praktische ondersteuning, advisering, gezamenlijke depotbeheer of marketing. Musea hebben behoefte om een aantal vraagstukken die van belang zijn voor de gehele museumsector, gezamenlijk op te pakken. Dit kwam onder meer naar voren tijdens de werkateliers (najaar 2015). De vraagstukken hadden vooral betrekking op het digitaliseren en ontsluiten van museale collecties en open data. Om deze onderwerpen gezamenlijk op te pakken, vragen wij een externe partij om samen met de museumsector een plan te maken hoe met deze vraagstukken om te gaan en de randvoorwaarden op te zetten. Wij maken een subsidieregeling voor de (middel)grote musea. Musea kunnen een aanvraag indienen voor projecten die vernieuwend zijn op het gebied van inhoudelijke kennis en publieksbereik of voor samenwerkingsprojecten met andere partijen van binnen of buiten de erfgoedsector. Anders dan bij de kleine musea, dient het project niet alleen vernieuwend zijn voor het museum zelf maar voor de gehele Gelderse museumsector. We willen musea uitdagen om buiten de muren van hun eigen museum te kijken en op innovatieve wijze een nieuw publiek aan zich te binden en bestaand publiek te behouden. Onderlinge samenwerking tussen musea en andere partijen wordt nadrukkelijk gestimuleerd, vooral in samenhang met de maatschappelijke opgaven van deze tijd. Onder deze regeling vallen ook de zogenaamde blockbusters. Dit zijn spraakmakende tentoonstellingen waarvan verwacht wordt dat ze veel (nieuwe) bezoekers trekken. Een recent voorbeeld is de Jeroen Bosch tentoonstelling in Den Bosch. Criteria voor de blockbusters zijn een aantoonbare verwachting van hoge bezoekersaantallen en een indicatie van positieve economische spin-off voor Gelderland. De regeling voor de blockbusters is specifiek bedoeld voor musea voor wie het een uitdaging is om een groot publiek te trekken door middel van bijzondere, vaak kostbare, exposities. We hopen dat de musea hierdoor voor een extra impuls voor het cultuurtoerisme in Gelderland kunnen zorgen. 3. Opgave en afwegingskader gebouwd erfgoed In het beleidsprogramma Beleef het mee! (hoofdstuk 3.2) geven we aan op welke manier we ons erfgoed willen ontwikkelen en beleven. Dat doen we onder meer door de functionaliteit van ons erfgoed te versterken (doel A). Erfgoed dat goed onderhouden en duurzaam gebruikt wordt, wordt optimaal beleefd. We willen leegstand van monumenten zoveel mogelijk beperken door herbestemming en revitalisering nadrukkelijk aan de orde te stellen. We weten dat de restauratie- en herbestemmingsopgave van gebouwde monumenten in Gelderland groot is. De provincie is niet als enige verantwoordelijk voor het aanpakken van de opgave. We moeten het probleem samen met andere partijen slechten. In deze notitie maken we een inschatting van de opgave en geven we onze ideeën voor een afwegingskader mee. De opgave In het beleidsprogramma Beleef het mee! hebben we de restauratiebehoefte geraamd op circa 170 miljoen voor de komende 10 jaar 1. Deze raming is gemaakt op basis van het aantal monumenten dat in het peiljaar 2014 een bouwkundige kwalificatie als slecht of matig heeft gekregen. Inmiddels hebben wij de raming nader uitgewerkt en verfijnd. Dit is nodig omdat de berekening van 170 miljoen alleen uitgaat van de restauratiebehoefte van monumenten die in slechte of matige bouwkundige staat verkeren. In deze raming zijn dus de kosten voor herbestemming en verduurzaming van monumenten niet meegerekend. 1 Provincie Gelderland (2015). Erfgoedmonitor Gelderland 5
Ook zijn in deze raming de monumenten die in redelijke bouwkundige staat verkeren niet meegenomen. Om deze twee redenen is de behoefteraming van circa 170 miljoen niet volledig. Uit de enkele onderzoeken die de laatste jaren zijn gedaan naar herbestemmingsprojecten komt een berekening naar voren van gemiddeld 1.200,- per m² voor projecten waarbij zowel restauratie, herbestemming als verduurzaming aan de orde is. Uitgaande van deze 1.200,- per m² zou de restauratie, herbestemmings- en verduurzamingsopgave voor Gelderse monumenten de komende 10 jaar circa 300 miljoen bedragen. Dus 30 miljoen per jaar. Een andere benadering, die uitgaat van bij ons bekende projectinitiatieven, leidt tot een vergelijkbare behoefteraming. In een notitie die in mei 2016 ter kennisneming aan de Commissie BOC is gestuurd (afspraak 9 van vergadering 23 maart 2016), is een beeld geschetst van de bij ons bekende initiatieven voor restauratie- en herbestemmingsprojecten. Gezamenlijk hebben deze initiatieven een opgave van 121,5 miljoen voor de komende beleidsperiode (4 jaar). Afgerond betekent dit een opgave van 30 miljoen per jaar. Op basis van beide berekeningen werken wij met een jaarlijkse restauratie- en herbestemmingsopgave van 30 miljoen 2. In bovenstaande raming zijn ook de 29 grote restauratieprojecten opgenomen die samen een opgave hebben van 69 miljoen, de zogenaamde toppers. Toppers zijn gebouwen die iconisch zijn voor Gelderland en een restauratiebehoefte hebben van minimaal 2 miljoen. Hierbij is ook de geschatte investeringsbehoefte voor herbestemming en duurzaamheidsmaatregelen inbegrepen. Op zichzelf staande duurzaamheidsinitiatieven zoals de Stevenskerk zijn in deze berekening niet opgenomen. In bovenstaande raming is de categorie beeldbepalend buiten beschouwing gelaten. Hoewel beeldbepalende gebouwen zonder monumentale status waardevol zijn vanuit architectonisch of stedenbouwkundig oogpunt, rekenen wij deze niet tot de kerntaak van het programma Cultuur en Erfgoed. De beschikbare middelen In het beleidsprogramma Beleef het mee! is voor de restauratie- en herbestemmingsopgave een cofinancieringsbudget beschikbaar van 6 miljoen per jaar. Dit budget is de optelling van 3.400.000,- 3 uit de Gelderse basis en 2.600.000,- uit het flexibele programmeerruimte (het overige flexibele budget voor erfgoed van 900.000,- per jaar reserveren wij voor andere erfgoedtaken zoals het versterken van de samenwerking en stimuleren van innovaties). Voor de 6 miljoen stellen wij een regeling open waarvoor initiatiefnemers jaarlijks een financieringsaanvraag kunnen indienen. Het staat buiten kijf dat de provincie niet als enige verantwoordelijk is voor de restauratie- en herbestemmingsopgave. Ook de eigenaren, gemeenten, Rijk en andere financiers hebben een (financiële) verantwoordelijkheid. In samenwerking met de andere partijen kunnen we al een deel van de problematiek slechten. Niettemin leidt het verschil tussen de geraamde totale opgave van 30 miljoen en de beschikbare 6 miljoen vanuit de provincie tot scherpe keuzes. De keuzes kunnen variëren van een zeer strenge inhoudelijke selectie tot het vaststellen van een aanzienlijk lager cofinancieringspercentage. Afwegingskader Met het beleidsprogramma Beleef het mee! bevorderen we intrinsieke, maatschappelijke en economische waarden van erfgoed. Deze waarden bepalen in sterke mate ons afwegingskader. Initiatieven die tegemoet komen aan alle criteria in de driehoek van intrinsieke, maatschappelijk en economische waarde krijgen de beste beoordeling. Hoe meer criteria gecombineerd worden, hoe hoger de kans op cofinanciering vanuit de provincie. 2 Het is onhaalbaar om harde cijfers te berekenen. Er spelen veel factoren mee die we niet allemaal kennen, zoals de ontwikkeling van de economie en vastgoedconjunctuur in de komende jaren. 3 3.4 miljoen per jaar bestaat uit 1.7 miljoen structureel Rijksbudget voor de restauratie van Gelderse Rijksmonumenten plus 1.7 miljoen provinciaal (koppel)budget. 6
Voordat we toetsen aan criteria, dient een project aan een aantal voorwaarden te voldoen. Deze voorwaarden zijn bijvoorbeeld dat het gebouw een monumentenstatus heeft of binnen één jaar moet krijgen en dat er vooroverleg met de provincie heeft plaatsgevonden. Vervolgens toetsen we de projectinitiatieven aan criteria. We denken aan de volgende: Intrinsieke criteria Het belangrijkste inhoudelijke criterium is dat er in het ontwerp en de uitvoering verantwoord wordt omgegaan met de monumentale waarden van het gebouw. Maatschappelijke criteria Hier kijken we naar de mate waarin het project bijdraagt aan de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving, aan energiebesparing, aan het voorkomen of opheffen van leegstand en de maatschappelijke toegankelijkheid. Economische criteria Hier beoordelen we op een aantoonbaar bestendig gebruik van het monument, de businesscase en op de bijdrage aan directe en indirecte werkgelegenheid. Contouren instrumentarium Uit het Rekenkamerrapport en de evaluatie van de Robuuste Investeringsimpuls blijkt dat flexibiliteit in het instrumentarium en ruimte voor een goede voorbereiding van projectaanvragen van groot belang zijn voor het realiseren van het beoogde doel. Wij kiezen daarom voor een jaarlijkse programmering, waarbij ieder jaar een financieringsregeling wordt opengesteld. Hierbij geldt het principe wie het eerst komt, het eerst maalt. De regeling maakt het mogelijk om jaarlijks een aanvraag voor cofinanciering in te dienen voor de uitvoeringsfase van projecten. Initiatiefnemers kunnen daarnaast ook een aanvraag indienen voor cofinanciering van onderzoek, planontwikkeling en vernieuwing. Hiermee kunnen initiatieven die zich nog in de plan- en ontwikkelfase bevinden vooruit geholpen worden. Investeringen in monumentaal vastgoed liggen hoger dan bij regulier vastgoed. Dit komt onder meer door het gebruik van hoogwaardige materialen, arbeidsintensieve technieken en de benodigde maatregelen om monumenten energiezuiniger te maken. Hierdoor ligt de onrendabele top gemiddeld hoger dan bij het reguliere vastgoed en is de behoefte aan cofinanciering hoger. In het beleidsprogramma 2013-2016 lag het cofinancieringpercentage op maximaal 75% per project in plaats van de gangbare 50% bij andere programma s zoals Steengoed Benutten. Voor de nieuwe regeling denken we aan een maximumpercentage van 60%, met een maximum bedrag van 500.000. Omdat bij het restaureren van monumentaal vastgoed de investeringen hoger liggen, is dit percentage dus ook hoger dan bij andere programma s. Dit percentage van 60% is nadrukkelijk een maximum. Bij de beoordeling van een cofinancieringsaanvraag kijken we of de aanvrager een aantoonbare maximale inspanning heeft gedaan om de gevraagde provinciale bijdrage zo laag mogelijk te houden. We kijken, meer dan tot nu toe, ook naar andere vormen van provinciale ondersteuning. We denken aan laagrentende leningen en eventueel garantstellingen. Aandachtspunt bij deze regeling zijn de toppers. In de gesprekken met het Rijk wordt gesproken over de grote restauratieopgaven. Om te voorkomen dat zeer omvangrijke restauratieprojecten aanspraak maken op het totale budget, denken we ook hier aan een maximale bijdrage van 500.000,- per project. Hiermee is de problematiek van de toppers echter niet opgelost. Voor de toppers zijn andere oplossing mogelijk. Ten eerste kunnen de toppers bijvoorbeeld werken met een gefaseerde jaarlijkse uitvoering in stappen van 500.000,-. Een tweede optie is dat Gedeputeerde Staten vooraf een deel van het jaarbudget voor erfgoed kunnen afzonderen voor één of enkele toppers. Ten derde is het mogelijk om (jaarlijks) te bezien of een begrotingssubsidie uit de algemene middelen nodig en haalbaar zou zijn. 7
Erfgoedfonds In de Commissie BOC is het idee aan de orde geweest een erfgoedfonds in het leven te roepen, waarin meerdere partijen participeren. Wij zien geen aanleiding of mogelijkheid voor een dergelijk nieuw erfgoedfonds. Het Rijk doteert haar jaarlijkse budget voor de restauratie van Rijksmonumenten al aan de provincies. Naast het Rijk en onszelf, zien wij geen andere partij die in een erfgoedfonds zou willen participeren. Daarnaast hebben we al een Gelders Restauratiefonds dat is ondergebracht bij het Nationaal restauratiefonds (NRF). Het NRF verleent al meer dan 10 jaar met veel succes laagrentende leningen aan restauratie- en herbestemmingsprojecten in Gelderland. Provinciale Staten hebben in 2014 een bedrag van 6 miljoen gedoteerd aan het Gelderse Restauratiefonds. Binnen enkele maanden is dit budget volledig ingezet voor de ondersteuning van enkele tientallen Gelderse projecten. Hieruit blijkt een duidelijke behoefte aan leningen via dit fonds. Jaarlijks vloeit er 200.000,- tot 300.000,- terug in het fonds uit aflossingen. Om aan de behoefte aan laagrentende leningen tegemoet te komen, zou een extra dotatie in dit fonds nuttig kunnen zijn. 8