Benchmark Wmo 2008 Rapport Vrijwilligers Gemeente Gouda 17 november 2008

Benchmark Wmo 2008 Rapport Vrijwilligers Gemeente Gouda 17 november 2008 SGBO Postbus 10242 2501 HE Den Haag 070 310 3800

VOORWOORD De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is per 1 januari 2007 ingegaan. De Wmo is een participatiewet, maatschappelijke ondersteuning omvat activiteiten die het mensen mogelijk maken om mee te doen in de samenleving. Dat kan bijvoorbeeld met vrijwilligerswerk en mantelzorg, maar ook met goede informatie en advies, opvoedingsondersteuning en huishoudelijke hulp. Het begrip maatschappelijke ondersteuning is in de Wmo verwoord in negen prestatievelden. Het ministerie van VWS geeft de kaders aan waarbinnen elke gemeente haar eigen beleid kan maken. Een beleid dat afgestemd is op de wensen en samenstelling van de inwoners. De invoering van een nieuwe wet gaat gepaard met een veelheid aan veranderingen. Veranderingen in organisatie, processen en informatiehuishouding. De benchmark Wmo kan daarbij een hulpmiddel zijn. Een van de ideeën achter de Wmo is dat de gemeente bij uitstek in staat is om lokaal maatwerk te leveren, en de burgers die dat nodig hebben de juiste ondersteuning te bieden. Dit lijkt op gespannen voet te staan met benchmarken, de lokale situaties verschillen immers. Daarom zal het bij deze benchmark Wmo niet altijd mogelijk zijn een waardeoordeel aan een bepaalde prestatie te hangen; de waarde van de prestatie is immers afhankelijk van de lokale keuzes. Het neemt niet weg dat de gemeente er belang bij heeft de eigen prestaties in beeld te hebben en zich af te vragen of verschillen inderdaad het gevolg zijn van verschillen in lokale situaties. De benchmark Wmo draagt bij aan het verkrijgen van inzicht in de prestaties van de eigen gemeente en biedt de mogelijkheid om te leren van andere gemeenten. In deze rapportage toont de benchmarkorganisatie u de resultaten van de gegevens die u samen met de andere deelnemers hebt aangeleverd. De rapportage is het vertrekpunt om het verhaal achter de cijfers in uw gemeente boven tafel te krijgen. Natuurlijk is het interessant om de prestaties van uw gemeente te kunnen vergelijken met die van andere gemeenten. Belangrijker echter is om naar aanleiding van de verschillen op zoek te gaan naar verbetermogelijkheden in uw eigen organisatie en goede voorbeelden bij andere. Gemeenten kunnen van elkaar leren door zogenaamde good practices te identificeren en als voorbeeld te gebruiken. Naast leren door vergelijken stelt de benchmark u in staat om te voldoen aan de verplichting tot horizontale verantwoording, zoals neergelegd in artikel 9 lid 1. De basisbenchmark Wmo biedt op hoofdlijnen een Wmo-breed beeld van uw gemeente over alle prestatievelden heen. Voor verdieping van bepaalde onderdelen biedt SGBO verdiepingsmodules aan. Op dit moment zijn dat de modules Algemene en individuele Voorzieningen, Hulp bij het huishouden, Mantelzorg- en vrijwilligersbeleid, Sturen met subsidies, Sociale samenhang en leefbaarheid en Prestatievelden 7, 8 en 9 Elk model is een vereenvoudiging van de werkelijkheid. Dat geldt ook voor de benchmark Wmo. De resultaten zijn een indicatie voor de keuzen en prestaties van de gemeente op het Wmo-terrein en dienen als zodanig te worden beschouwd.

BENCHMARK WMO RAPPORT VRIJWILLIGERS GEMEENTE GOUDA Gemeente Gouda heeft in 2008 samen met 56 andere gemeenten deelgenomen aan de module Vrijwilligers van de benchmark Wmo. In deze module is een informatie verzameld over vrijwilligersbeleid. Dit rapport geeft een beknopt overzicht van de uitkomsten van de module vrijwilligers voor uw gemeente. De gegevens van uw gemeente worden in deze samenvatting afgezet tegen het benchmarkgemiddelde 1. Voor de vergelijking met kringdeelnemers verwijzen we u naar het kringrapport. Daar zijn naast de kernindicatoren ook de andere gegevens terug te vinden. De gegevens hebben betrekking op de situatie eind 2007. BENCHMARKING Benchmarking is het vergelijken van organisaties. Voor deze vergelijking hebben alle benchmarkdeelnemers een vragenlijst beantwoord. De vragenlijst bevat zowel vragen naar kwantitatieve gegevens (aantallen en uitgaven) als naar kwalitatieve gegevens (beleidskeuzes, organisatie- en uitvoeringsaspecten). De kernindicatoren dienen als indicatoren voor een complexe en snel veranderende werkelijkheid. Ook de uitkomsten zelf moet u met de nodige voorzichtigheid benaderen. Het is bijvoorbeeld vaak niet mogelijk om een waardeoordeel te geven, zonder hierin het verhaal achter de cijfers te betrekken. Op het gebied van vrijwilligersbeleid was het dit jaar voor veel gemeenten moeilijk om eenduidige cijfers te leveren. Niettemin kunt u op hoofdlijnen conclusies trekken. RAPPORTAGE Het rapport is ingedeeld volgens het Oog op verbetering, het benchmarkmodel van SGBO. Dit model maakt duidelijk op welke onderdelen van de beleidscyclus u wellicht moet bijsturen. Achtereenvolgens gaat het om indicatoren die iets zeggen over het gemeentelijk Beleid, indicatoren die de wijze van Organisatie weergeven en indicatoren over de Uitvoering. WEERGAVE De resultaten zijn weergegeven in staafdiagrammen en radarplots. In de staafdiagrammen kunt u per indicator de score van uw eigen gemeente zien (de rode staaf rechts) en het benchmarkgemiddelde. De radarplots ogen als een soort spinnenweb. Met deze figuur wordt voor verschillende aspecten inzichtelijk gemaakt of uw gemeente onder of boven het benchmarkgemiddelde scoort. De 100 lijn in het midden is het gemiddelde niveau van de benchmarkgemeenten. De dikke lijn geeft de resultaten van uw gemeente weer. Wanneer de dikke lijn dichter bij de binnenkant van het spinnenweb ligt (binnen de 100 lijn) dan scoort uw gemeente onder het gemiddelde. Wanneer de dikke lijn zich meer aan de buitenkant bevindt (buiten de 100 lijn) dan scoort uw gemeente boven het gemiddelde. De cijfers in de figuur geven aan op welk niveau van het gemiddelde uw gemeente zit. 1 Het benchmarkgemiddelde is het gemiddelde van alle gemeenten die in 2008 hebben deelgenomen en gegevens hebben aangeleverd. Dit zijn 53 gemeenten. 1

VRIJWILLIGERS BELEID VRIJWILLIGERS Vrijwilligerswerk verschilt sterk van mantelzorg. Daar waar mantelzorg je overkomt, is vrijwilligerswerk een vrije keuze. Een mogelijke definitie van vrijwilligerswerk is: vrijwilligerwerk is werk dat in enig georganiseerd verband, onverplicht en onbetaald wordt verricht ten behoeve van anderen of de samenleving. Met de Wmo is de verantwoordelijkheid voor de ondersteuning van vrijwilligers bij gemeenten komen te liggen. Sommige gemeenten waren al lang voor invoering van de Wmo actief in het ondersteunen van vrijwilligers. Voor andere gemeenten is de Wmo een aanleiding om zich hier actiever mee bezig te gaan houden. In Figuur 1 is weergegeven op welk doel het gemeentelijk vrijwilligersbeleid is gericht: is het beleid gericht op sociale samenhang, samenhang met betaalde zorg, individuele vrijwilligers en/of kwaliteit en omvang. Hoe verder naar buiten uw gemeente scoort hoe meer het beleid op dat aspect gericht is. Indien de dikke lijn boven de 100 lijn ligt, richt u gemeente het beleid meer op dit aspect dan de andere benchmarkgemeenten. FIGUUR 1: DOEL VAN BELEID (VRAAG 1) 2

Bij het vormgeven van vrijwilligersbeleid moet goed in beeld zijn wat de huidige situatie is. Aan gemeenten is gevraagd of de omvang en de aard van de ondersteuningsbehoefte bekend is en of men weet hoeveel gebruik wordt gemaakt van de ondersteuning. Figuur 2 toont het resultaat. Hoe hoger de score, hoe meer zicht de gemeente heeft op dit thema. Een score van 1 betekent weinig zicht en een score 10 staat voor veel zicht. FIGUUR 2: ZICHT OP THEMA VRIJWILLIGERS (VRAAG 3) 3

ORGANISATIE VRIJWILLIGERS Het ondersteuningsaanbod voor vrijwilligers loopt sterk uiteen. Een belangrijk onderscheid is de ondersteuning aan organisaties die werken met vrijwilligers en de ondersteuning aan individuele vrijwilligers. Aan gemeenten is voor een groot aantal voorzieningen gevraagd of die aanwezig is. Deze voorzieningen zijn verdeeld in drie typen: stimuleren van deskundigheidsbevordering, stimuleren dat meer mensen vrijwilligerswerk gaan of blijven doen en het bijstaan van vrijwilligersorganisaties bij de organisatie en administratie. Figuur 3 laat zien in hoeverre de verschillende typen van ondersteuning worden geboden. FIGUUR 3: ONDERSTEUNING VRIJWILLIGERS (VRAAG 4) 4

UITVOERING VRIJWILLIGERS Het bereik van vrijwilligerswerkbeleid is niet eenvoudig te meten. Het aantal voorzieningen is groot. Aan de gemeenten is een aantal vragen voorgelegd over het effect van ondersteuning aan vrijwilligers. Hier bleek dat de vraag wat is het aantal vervulde vacatures via de vrijwilligersvacaturebank? door de meeste gemeenten kon worden beantwoord. In Figuur 4 is weergegeven hoeveel vacatures er per 1.000 inwoners in 2007 zijn vervuld. FIGUUR 4: AANTAL VERVULDE VACATURES VRIJWILLIGERSVACATUREBANK PER 1.000 INWONERS (2007) (VRAAG 8) 5

BIJLAGE 1: RESULTATENOVERZICHT Kolom 1 geeft de vragen weer die gesteld zijn in de vragenlijst. Kolom 2 geeft aan in welke figuur deze vraag terug te vinden is. Kolom 3 geeft de antwoorden van uw gemeente weer en kolom 4 geeft de gemiddelden van de benchmark weer. De gegevens in de bijlage zijn niet rechtstreeks terug te vinden in de figuren in het rapport; hierin staan combinaties van verschillende vragen. Vraag Figuur Uw gemeente Benchmarkgemiddelde 1. Welke doelen heeft de gemeente geformuleerd in haar huidige vrijwilligersbeleid? 1 Sociale samenhang Vergroten sociale samenhang en leefbaarheid Vergroten maatschappelijke betrokkenheid Integratie van kwetsbare bevolkingsgroepen (bijvoorbeeld allochtonen of gehandicapten) Maatschappelijk betrokken ondernemen Ja 72 % ja Ja 87 % ja Nee 47 % ja Nee 33 % ja Samenhang met betaalde zorg Ontlasting betaalde zorg Nee 11 % ja Op peil houden kwaliteit welzijnsvoorzieningen Ja 52 % ja Individuele vrijwilligers Bieden zinvolle tijdsbesteding Ja 68 % ja Opdoen van werkervaring Nee 58 % ja Kwaliteit en omvang vrijwilligerswerk Stimuleren van en zorgdragen voor deskundigheidsbevordering Stimuleren dan mensen vrijwilligerswerk gaan en blijven doen (meer) zelfredzame vrijwilligersorganisaties Verjonging van het vrijwilligersbestand Ja 89 % ja Ja 93 % ja Nee 62 % ja Ja 83 % ja Meer jongere vrijwilligers Niet bekend 38 % ja 2. Zijn er doelgroepen gedefinieerd? Nee 59 % ja Aantal doelgroepen 1 2 6

Vraag FIGUUR Uw gemeente Benchmarkgemiddelde 3. Heeft u zicht op het thema vrijwilligers in uw gemeente? Aantal vrijwilligers en -organisaties met ondersteuningsbehoefte 2 Deels 37 % ja Aard ondersteuningsbehoefte Deels 44 % ja Gebruik ondersteuning door vrijwilligers en -organisaties Nee 50 % ja 4. Welke ondersteuning en/of faciliteiten biedt de gemeente voor vrijwilligers? Stimuleren van en zorgdragen voor deskundigheidsbevordering (cursussen voor medewerkers van vrijwilligersorganisatie, informatie over wet- en regelgeving, cursussen voor individuele vrijwilligers, deskundigheidsbevordering) Stimuleren vrijwilligerswerk (vrijwilligersvacaturebank, wervingscampagne, reiskostenvergoeding, verzekering, begeleiden org. s bij maatschappelijke stage etc., kinderopvang, faciliteiten als parkeerkaart, vrijstelling sollicitatieplicht, verzekering, vrijwilligersonderscheiding etc., ) Bijstaan van vrijwilligersorganisaties bij organisatorische en administratieve zaken (administratieve ondersteuning, hulp bij organisatie, financiële middelen) 3 25 % ja 81 % ja 40 % ja 48 % ja 0 % ja 49 % ja 5. Wordt in het ondersteuningsaanbod onderscheid gemaakt tussen zorgvrijwilligers en overige vrijwilligers? Nee 33 % ja 6. Wie zijn uw samenwerkingspartners? (vrijwilligerscentrale, welzijns- en zorginstellingen, Wmo-loket, vrijwilligersraad, Wmo-raad, andere gemeenten, provincie, ouderenorganisaties, anders) Structureel 10 % gemeente 46 % gemeente Incidenteel 20 % gemeente 33 % gemeente Geen 70 % gemeente 24 % gemeente 7. Welke functies zijn in het vrijwilligerssteunpunt (of vergelijkbaar) ondergebracht? (bemiddeling, promotie, informatievoorziening, advies, belangenbehartiging, deskundigheidsbevordering, facilitering, steunpunt mantelzorg, sportloket, anders) 10 % ja 61 % ja 7

Vraag FIGUUR Uw gemeente Benchmarkgemiddelde 8. Wat is het bereik van de uitgevoerde activiteiten in 2007? Stimuleren van en zorgdragen voor deskundigheidsbevordering Aantal medewerkers van vrijwilligersorganisatie dat cursus heeft gevolgd Aantal vrijwilligers dat een curus heeft gevolgd 0 per 1000 inwoners 0 per 1000 inwoners 0 per 1000 inwoners 1 per 1000 inwoners Stimuleren meer vrijwilligerswerk Aantal vrijstellingen sollicitatieplicht 0 per 1000 inwoners 0 per 1000 inwoners Aantal vervulde vacatures via de vacaturebank 0 per 1000 inwoners 1 per 1000 inwoners Aantal bemiddelingsgesprekken 0 per 1000 inwoners 2 per 1000 inwoners Aantal parkeerkaaren 0 per 1000 inwoners 0 per 1000 inwoners Aantal uitstaande kortingspassen 0 per 1000 inwoners 2 per 1000 inwoners Aantal verstrekte reiskostenvergoedingen Aantal vrijwilligers dat gebruik maakt van kinderopvang Aantal vrijwilligersorganisaties dat is begeleid bij maatschappelijke stage Aantal vrijwilligersorganisaties dat is begeleid bij re-integratieprojecten Aantal vrijwilligersorganisaties dat is begeleid bij maatschappelijk betrokken ondernemen Bijstaan van vrijwilligersorganisaties in organisatie en administratie Aantal organisaties dat administratieve ondersteuning heeft gehad Aantal organisaties dat hulp bij organisatiebeleid heeft gehad Aantal organisaties dat financiële middelen voor ondersteuning heeft gehad 0 per 1000 inwoners 0 per 1000 inwoners 0 per 1000 inwoners 0 per 1000 inwoners Onbekend 11 Absoluut aantal Onbekend 12 Absoluut aantal Onbekend 8 Absoluut aantal Onbekend 21 Absoluut aantal Onbekend 25 Absoluut aantal Onbekend 39 Absoluut aantal 9. Hoe oordelen vrijwilligersorganisaties over de ondersteuning? Niet bekend 48 % goed/voldoende 8

BIJLAGE 2: ONDERBOUWING FIGUREN FIGUUR 1 De scores zijn gebaseerd op de antwoorden op de vraag Welke doelen heeft de gemeente geformuleerd in haar huidige vrijwilligersbeleid? (vraag 1). De vraag is opgesplitst in drie categorieën: sociale samenhang, samenhang met betaalde zorg, individuele vrijwilligers en kwaliteit en omvang vrijwilligerswerk. Per categorie wordt op basis van de onderliggende vragen de gemiddelde categoriescore berekend. Een hoofddoel levert 1 punt op, een nevendoel 0,5 en geen doel 0 punten. FIGUUR 2 De score is gebaseerd op de antwoorden op de vraag Heeft u zicht op het thema vrijwilligers in uw gemeente? (vraag 5). De vraag is opgesplitst in drie deelvragen. Wanneer het antwoord op een deelvraag ja is, worden 2 punten toegekend, bij deels 1 punt en bij nee geen punten. De scores per vraag worden vervolgens bij elkaar opgeteld en vermenigvuldigd met 10/6, het resultaat is de eindscore (maximaal 10). FIGUUR 3 De scores zijn gebaseerd op de vraag Welke ondersteuning en/of faciliteiten biedt de gemeente voor vrijwilligers? (vraag 4). De vraag is opgesplitst in drie categorieën: ondersteuning bij organisatie en administratie, Stimuleren van en zorgdragen voor deskundigheidsbevordering, Stimuleren vrijwilligerswerk, Bijstaan van vrijwilligersorganisaties bij organisatorische en administratieve zaken. Per categorie wordt op basis van de onderliggende vragen de gemiddelde categoriescore berekend. Wanneer de betreffende ondersteuning of faciliteit geleverd wordt, worden 100 punten toegekend. Per categorie wordt op basis van de onderliggende vragen de gemiddelde categoriescore berekend. FIGUUR 4 De score vertegenwoordigt het aantal vervulde vacatures bij de vrijwilligersvacaturebank per 1000 inwoners (deelvraag van vraag 8). 9

OVER SGBO Begonnen in 1964 als een onderzoeksbureau van de VNG, zijn wij na onze verzelfstandiging in 2001 uitgegroeid tot een veelzijdige one-stop-shop, waar u voor alle aspecten van uw bestuurs- en organisatievraagstukken terechtkunt. Met ruim vijfenveertig zeer professionele adviseurs en onderzoekers kunnen wij die veelzijdigheid ook waarmaken. Per 1 januari 2008 maakt SGBO onderdeel uit van de BMC groep. Vertrouwen van de burger vormt het fundament van de publieke zaak. Vanuit deze visie biedt SGBO daarom aan gemeenten, provincies, waterschappen, ministeries en non-profitinstellingen al vele jaren actuele hulpmiddelen voor goed en betrouwbaar bestuur: gedegen onderzoeken, scherpe analyses, geïnspireerde beleidsadviezen en efficiënte implementatie van uw beleid. Hiermee kunt u zich steeds weer optimaal tegenover de burger verantwoorden. Wij kunnen u van dienst zijn op alle beleidsterreinen waar het openbaar bestuur mee te maken heeft: werk en inkomen, organisatie en kwaliteit, bestuur, gebiedsontwikkeling, Wmo, wonen en zorg, veiligheid, maatschappelijke ontwikkeling en jeugd & onderwijs. Onze organisatie kent specialisten op elk van deze terreinen. Per opdracht wordt een team van de geschiktste personen samengesteld. Onze mensen hebben een grote kennis van processen binnen overheidsorganisaties en een goed gevoel voor politieke verhoudingen. Het helpen creëren van draagvlak voor uw plannen zien wij dan ook als een onderdeel van ons vak. Toch zijn wij genoeg buitenstaander om u een frisse blik te kunnen leveren. We werken altijd vanuit een visie op het grote geheel, maar landen graag zo snel mogelijk weer op vaste grond met concrete oplossingen en resultaten. Wij vinden het werk van het openbaar bestuur van grote waarde. Daaraan te mogen meewerken zien wij als een voorrecht voor alle betrokkenen. Die overtuiging ziet u terug in onze hele bedrijfsvoering, waarin integriteit, transparantie, duurzaamheid en onafhankelijkheid zijn gewaarborgd. Die overtuiging ziet u overigens ook terug in onze tarieven. Natuurlijk, wij zijn een commercieel bedrijf, maar wij houden daarbij de verhouding tussen beloning en resultaat altijd scherp in de gaten. Het inschakelen van externen voor de publieke zaak wordt nu eenmaal heel kritisch bekeken. En terecht!