Voorstel aan : Gemeenteraad van 29 juni 2015 Door tussenkomst van : Raadscommissie van 15 juni 2015 Nummer : 30 Onderwerp : Beleidsplan openbare verlichting Bijlage(n) : 1. Beleidsplan openbare verlichting 2016-2025 (sociaal veilig en energiezuinig) 2. Concept raadsbesluit Samenvatting : Het huidige beleidsplan voor openbare verlichting loopt van 2005 tot en met 2015. De laatste jaren maakt de techniek snelle ontwikkelingen door. De LED lamp is sterk in opkomst en door het dimmen van de verlichting is veel energie te besparen. In januari hebben wij twee informatieavonden gehouden over het nieuwe beleidsplan. Daarna zijn er enquêtes ingevuld, de resultaten zijn meegenomen als uitgangspunt voor het beleidsplan. Ook is er een klankbordgroep gevormd. Deze deelnemers hebben hun input voor het beleidsplan gegeven. In het nieuwe beleidsplan willen wij standaard LED armaturen toepassen, de verlichting standaard dimmen tot 50% tussen 23:00 uur en 6:00 uur en als lichtkleur 4000 Kelvin toepassen (witlicht). Binnen de bebouwde kom geldt ten aanzien van de verlichtingssterkte de ROVL 2011 aanbeveling minus 20%. Ten aanzien van de gelijkmatigheid wordt de ROVL 2011 richtlijn gehanteerd. Buiten de bebouwde kom gaan wij het aantal verlichte wegen niet uitbreiden. Bij vervanging wordt de verlichting verplaatst van de rijbaan naar het fietspad (als orientatie verlichting met een laag vermogen) en wordt de verlichting vraag afhankelijk gemaakt. De totale investeringskosten voor het vervangen van lichtmasten en armaturen stijgen, maar de exploitatiekosten (onderhouds- en energiekosten) nemen jaarlijks af. Voorgestelde beslissing : Burgemeester en wethouders stellen de gemeenteraad voor: Het Beleidsplan openbare verlichting 2016-2025 vast te stellen; Het benodigde investeringskrediet van 250.000,= per jaar beschikbaar te stellen over de periode 2016 t/m 2025; Deze jaarlijkse investering te splitsen in: 107.000,= voor lichtmasten; 143.000,= voor armaturen/olc.
2 Aanleiding Het huidige beleidsplan voor openbare verlichting loopt van 2005 tot en met 2015. De laatste jaren maakt de techniek snelle ontwikkelingen door. De LED lamp is sterk in opkomst en door het dimmen van de verlichting is veel energie te besparen. Ook is er een nieuwe Richtlijn voor Openbare Verlichting (ROVL 2011) en is er het nationaal energieakkoord. Deze ontwikkelingen zijn aanleiding voor het opstellen van het nieuwe beleidsplan voor de openbare verlichting. Daarnaast spelen sociale veiligheid en verkeersveiligheid een belangrijke rol bij openbare verlichting, dit komt ook naar voren in enquête en het belevingsonderzoek. Evaluatie beleidsplan openbare verlichting 2005-2015 Het beleidsplan openbare verlichting 2005-2014 is het tweede beleidsplan van de gemeente Haren op het gebied van openbare verlichting. Het eerste beleidsplan dateert van 1999. Tot 1999 werd het beleid bepaald door N.V. EGD en niet vastgesteld in een nota. In 2005 stonden er in Haren 4189 lichtmasten, per 1 januari zijn dat er 4371. Deze toename wordt veroorzaakt door uitbreidingsplannen (Haren-Noord), door het transferium en door de aangescherpte richtlijn NPR 13201-1. Per 1 janauari 2015 is de achterstallige vervanging 1533 stuks. In de meerjaren raming is gerekend met een prijspeil van 2004. Hierop is een vervangingsinvestering voor de daaropvolgende 10 jaar geraamd. Er is hierbij geen rekening gehouden met netwerkkosten, de indexering en met de overschrijding van de economische levensduur tijdens de beleidsperiode tot en met 2015. De laatste twee jaar heeft er nauwelijks vervanging plaatsgevonden in afwachting van het nieuwe beleidsplan. Daarnaast heeft het nieuwe contract met Ziut voor de vervanging van masten en armaturen ook vertraging opgeleverd. Ten aanzien van het verbruik van energie is het verbruik gedaald van 777.255 in 2003 naar 639.756 KWh in 2013. Dit is een daling van 17,6%. Dit resultaat is bereikt door energiezuinige lampen, armaturen met een hoog rendement en LED verlichting toe te passen en door deze verlichting te dimmen (tot 50% in de nacht). Hoe is het nieuwe beleidsplan tot stand gekomen Belevingsonderzoek buitengebied In mei 2014 hebben we een belevingsonderzoek uitgevoerd naar de openbare verlichting. Doel was om te onderzoeken hoe bewoners en gebruikers de openbare verlichting in het buitengebied ervaren. In totaal zijn er 100 enquête formulieren ingevuld. De reden om alleen het buitengebied te onderzoeken zit hem in het feit dat juist daar veel lichtmasten en armaturen aan vervanging toe zijn. De uitkomsten van dit belevingsonderzoek zijn meegenomen als uitgangspunt voor het nieuwe beleidsplan. Informatieavonden In januari 2015 hebben wij twee informatieavonden gehouden over het nieuwe beleidsplan openbare verlichting. De heer H. Ensing van adviesbureau HElicht op maat heeft daar een presentatie gehouden en daarin zijn alle ontwikkelingen op het gebied van openbare verliching aan de orde gekomen. Enquêtes De opkomst van deze twee avonden was niet groot. Na de presentatie hebben alle aanwezigen een enquête formulier ingevuld. De enquête geeft inzicht in de beleving en mening van bewoners over de verschillende aspecten van verlichting. Omdat de opkomst niet hoog was hadden wij ook niet voldoende ingevulde enquête formulieren. Dorpsbelangen uit Onnen heeft daarna de enquête verspreid onder haar bewoners met als resultaat ongeveer 70 ingevulde enquêtes. In totaal zijn er 81 ingevulde enquete formulieren. Hierbij enige uitkomsten van de enquête: 89% vindt het belangrijk om LED verlichting toe te passen; 17% wil de verlichting dimmen tussen 23:00 en 6:00 uur; 18% wil de verlichting dimmen tussen 0:00 en 6:00 uur; 12% geeft aan dimmen niet belangrijk te vinden; 50% wil het aantal lichtmasten buiten de bebouwde kom niet verminderen;
3 27% wil het aantal lichtmasten buiten de bebouwde kom verminderen; 23% wil het aantal lichtmasten buiten de bebouwde kom op bepaalde locaties verminderen; 44% vindt dat het buitengebied in principe donker moet blijven; 54% is het daar niet mee eens en 2% heeft geen mening; 57% wil de verlichting buiten de bebouwde kom van de rijbaan verplaatsen naar het fietspad als oriëntatie verlichting; 55% wil de verlichting aanschakelen met beweging sensoren, 38% is het daar niet mee eens. De overige resultaten vindt u in de bijlage van het nieuwe beleidsplan. Klankbordgroep Om tot een breed gedragen beleidsplan te komen hebben wij een klankbordgroep gevormd. Hierin zaten twee bewoners uit Onnen en twee uit Haren. In eerste instantie hebben zij de uitkomsten van de enquête geëvalueerd en hieruit de uitgangspunten van het nieuwe beleidsplan geformuleerd. Daarna heeft de klankbordgroep het concept beleidsplan doorgenomen en waar nodig aangepast. Beleidsplan openbare verlichting 2016-2025 Sociaal veilig en energiezuinig In het nieuwe beleidsplan zijn de volgende beleidskeuzes opgenomen: Algemene beleidskeuzes De gemeente Haren streeft er naar dat haar openbare verlichting op een duurzame wijze en tegen acceptabele kosten bijdraagt aan de verkeersdoorstroming en de verkeersveiligheid, bijdraagt aan het gevoel van sociale veiligheid, bijdraagt aan het creeren van sfeer en gezelligheid en bijdraagt aan de kwaliteit en identiteit van de leefomgeving. De gemeente Haren streeft er naar om de geconstateerde achterstand in het vervangen van masten en armaturen in te halen. Bij het renoveren en vervangen van de bestaande verlichting hanteert de gemeente Haren ten aanzien van de gelijkmatigheid de ROVL als ontwerprichtlijn. Voor het verlichtingsniveau worden uit het oogpunt van milieuvriendelijkheid lagere verlichtingsklassen aangehouden ROVL minus 20% en na 23:00 uur tot 6:00 uur zoveel mogelijk gedimd. Beleidskeuze verkeersfunctie binnen de bebouwde kom Wegen binnen de bebouwde kom met hoofdzakelijk een verkeersfunctie dienen te worden voorzien van LED verlichting 4000 Kelvin (lichtkleur) op hoge masten. Ten aanzien van de verlichtingssterkte geldt de ROVL 2011 aanbeveling minus 20%. Beleidskeuze verkeers- en verblijfsfunctie binnen de bebouwde kom De verzamelwegen binnen de bebouwde kom dienen verlicht te zijn. De verzamelwegen worden voorzien van LED verlichting op hoge masten, lichtkleur 4000 Kelvin. Ten aanzien van de verlichtingssterkte geldt de ROVL 2011 aanbeveling minus 20%. Beleidskeuze hoofdfietspaden binnen de bebouwde kom Het gehele netwerk van hoofdfietspaden binnen de bebouwde kom dient verlicht te zijn al dan niet door verlichting langs de hoofdrijbaan. De fietspaden worden van wit licht voorzien (4000 Kelvin). Beleidskeuze ten aanzien van overige fietspaden binnen de bebouwde kom Daar waar schijnveiligheid kan ontstaan, wordt geen verlichting op de fietspaden aangebracht. Beleidskeuze ten aanzien van woonstraten binnen de bebouwde kom Bij nieuwe aanleg en vervanging wordt LED verlichting 4000 Kelvin toegepast. Ten aanzien van de gelijkmatigheid wordt de ROVL 2011 richtlijn gehanteerd. Ten aanzien van de verlich-
4 tingssterkte wordt de ROVL 2011 richtlijn minus 20% gehanteerd. Na 23:00 uur tot 6:00 uur wordt tot maximaal 50% gedimd. Beleidskeuze ten aanzien van gebieden met een verblijfsfunctie binnen de bebouwde kom De gemeente Haren streeft er naar om zoveel mogelijk klachten over sociale veiligheid als gevolg van het ontbreken van verlichting dan wel door onvoldoende verlichtingsniveau op te lossen. Een voetpad moet alleen openbaar verlicht worden als deze ook s avonds deel uitmaakt van een doorgaande route. Parken worden in principe niet verlicht om schijnveiligheid te voorkomen. Parkeerterreinen worden voorzien van goede openbare verlichting. In winkelgebieden dient er rekening gehouden te worden met de commerciële uitingen. Beleidskeuze buiten de bebouwde kom Het aantal verlichte wegen buiten de bebouwde kom zal niet worden uitgebreid. Openbare verlichting dient buiten de bebouwde kom alleen te worden geplaatst langs de hoofdwegen en wanneer de verkeersveiligheid (= de objectieve veiligheid) hierom vraagt. Wit licht geniet dan de voorkeur. Bij vervanging van verlichting langs wegen met een vrij liggend fietspad wordt de verlichting als oriëntatie verlichting met een laag vermogen verplaatst naar het fietspad. In de nachtelijke uren wordt de verlichting vraagafhankelijk gemaakt. Wanneer oriëntatieverlichting wordt toegepast zal dit bestaan uit verlichting met een laag lichtniveau om zichtverlies na de verlichting te voorkomen. Daar waar het verantwoord is wordt de verlichting in de nachtelijke uren uitgeschakeld. Beleidskeuze semi openbare- en particuliere ruimten Het verlichten van niet openbare terreinen is in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de eigenaar. In verband met de sociale veiligheid dient de gemeente desgewenst adviserend op te treden. Beleidskeuze wegen niet in beheer bij de gemeente Verlichting langs wegen en aanliggende (brom)fietspaden die niet onder het gemeentelijke beheer vallen, is primair een verantwoordelijkheid van de desbetreffende wegbeheerder. De gemeente heeft in deze een adviserende taak. Beleidskeuze ten aanzien van lichthinder Bij nieuwe verlichtingsontwerpen zullen ter voorkoming van lichthinder alleen armaturen worden toegepast waarvan het uittredende licht niet boven het denkbeeldige horizontale vlak uitkomt en waarvan de lichtbron voldoende is afgeschermd om verblinding te voorkomen. Beleidskeuze ten aanzien van groenvoorzieningen Daar waar bestaande groenvoorzieningen (bomen) aanwezig zijn, zal het plaatsen van de openbare verlichtingsmasten ondergeschikt zijn aan deze boomstructuur. Daar waar groenvoorzieningen aanwezig zijn, zal de afstand mast - boom minimaal 5 meter bedragen. Beleidskeuze ten aanzien van wegdekreflectie De gemeente voorziet, bij onderhoud of vervanging van verhardingslagen de verharding van een hoger reflecterende steenslag.
5 Beleidskeuze ten aanzien van ontwerpen openbare verlichting Door middel van efficiënt verlichten, het toepassen van passieve en actieve markering en het toepassen lichtmanagementsystemen kan een voldoende verlichtingsniveau in de openbare ruimte worden bereikt en energie worden bespaard. Er zal toekomstbestendig worden geïnvesteerd in de openbare verlichting gericht op de technische ontwikkelingen en verlichting op maat. Financiën Vervangen van lichtmasten en armaturen Het huidige jaarlijkse investeringskrediet is 142.000,= per jaar. Deze investeringskredieten zijn tot 2016 in de investeringslijst bij de begroting opgenomen. Deze investeringskredieten worden ingezet om lichtmasten en armaturen te vervangen aan het einde van de levensduur. In de komende beleidsperiode van 2016 t/m 2025 moeten wij de volgende aantallen masten en armaturen vervangen, zie onderstaande tabel. Om de verlichting standaard te dimmen willen we een OLC (Outdoor Lamp Controller) toepassen. Deze unit zorgt ervoor dat de lamp (dynamisch) gedimd kan worden. In onderstaande tabel zijn de aantallen te vervangen lichtmasten en armaturen opgenomen. Aantal Eenheidsprijs Totale investering Afschrijvingstermijn Lichtmasten 1639 565,00 926.035,00 40 jaar Armaturen 2895 353,50 1.023.382,50 20 jaar OLC 2895 75,00 217.125,00 20 jaar In voorgaande jaren werd deze investering in 25 jaar afgeschreven. Op grond van artikel 12 BBV (besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten) is dit niet meer toegestaan. Wij moeten voortaan afschrijven op levensduur welke is toegespitst op de betreffende maatregel. Door de langere verwachte levensduur van de lichtmasten is een aanpassing van de afschrijvingstermijn mogelijk. Wij willen met ingang van 2016 de lichtmasten in 40 jaren gaan afschrijven. Voor de armaturen/olc wordt de afschrijvingstermijn iets korter, omdat deze een kortere verwachte levensduur hebben. Wij willen met ingang van 2016 de armaturen/olc in 20 jaren gaan afschrijven. Bij de eerstvolgende wijziging van de financiële verordening zullen wij deze aangepaste afschrijvingstermijnen opnemen. Jaarlijks zijn dan de volgende investeringskredieten nodig: Totaal VAT 15% Totaal incl- VAT Jaarlijks Afgerond Lichtmasten 926.035,00 138.905,25 1.064.940,25 106.494,03 107.000,00 Armaturen/OLC 1.240.507,50 186.076,13 1.426.583,63 142.658,36 143.000,00 In totaal is er een jaarlijkse investering van 250.000,= nodig voor het vervangen van lichtmasten en armaturen voor de periode van 10 jaar. Dit is inclusief VAT (Voorbereiding, Administratie en Toezicht). De aanbesteding in 2013 heeft voor de nodige vertraging gezorgd en in de afgelopen twee jaar zijn er in afwachting van het nieuwe beleidsplan bijna geen lichtmasten en armaturen vervangen. Van de investeringskredieten 2013 t/m 2015 verwachten hierdoor per saldo 335.000 niet te besteden. Dit bedrag willen wij laten vervallen. In onderstaande tabel zijn de wijzigingen opgenomen. De vervallen (delen van) kredieten zijn opgenomen als een negatieve mutatie:
6 Investering/omschrijving Investeringsbedrag of mutatie Investeringsjaar 1 Afschrijvings termijn Kapitaallasten 2 Armaturen lichtmasten 2013 75.000-2013 25-6.975 Armaturen lichtmasten 2014 118.000-2014 25-10.974 Armaturen lichtmasten 2015 142.000-2015 25-13.206 Vervangen armaturen 2016 143.000 2016 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2016 107.000 2016 40 8.346 Vervangen armaturen 2017 143.000 2017 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2017 107.000 2017 40 8.346 Vervangen armaturen 2018 143.000 2018 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2018 107.000 2018 40 8.346 Vervangen armaturen 2019 143.000 2019 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2019 107.000 2019 40 8.346 Vervangen armaturen 2020 143.000 2020 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2020 107.000 2020 40 8.346 Vervangen armaturen 2021 143.000 2021 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2021 107.000 2021 40 8.346 Vervangen armaturen 2022 143.000 2022 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2022 107.000 2022 40 8.346 Vervangen armaturen 2023 143.000 2023 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2023 107.000 2023 40 8.346 Vervangen armaturen 2024 143.000 2024 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2024 107.000 2024 40 8.346 Vervangen armaturen 2025 143.000 2025 20 14.729 Vervangen lichtmasten 2025 107.000 2025 40 8.346 Tabel: Te ramen investeringskredieten tijdens looptijd beleidsplan openbare verlichting (periode 2016 t/m 2025). Huidige exploitatiekosten De exploitatiekosten bestaan uit kosten voor beheer en onderhoud en energiekosten. Het huidige jaarlijkse budget voor exploitatie van openbare verlichting bestaat uit: Energiekosten 90.000,= Beheer en onderhoud 90.000,= Uren gemeente 20.000,= Energiekosten: Dit zijn alle energiekosten die de openbare verlichting verbruikt. Deze kosten worden berekend op basis van het aantal branduren, het vermogen van de lamp(en) en het voorschakelapparaat en de overeengekomen prijs per kwh. Over deze energiekosten betalen wij ook nog energiebelasting. De verlichting is niet voorzien van een meter. Naast de energiekosten berekent Enexis (netbeheerder) ook kosten voor het transport van energie, een capaciteitstarief electra en een periodieke aansluitvergoeding. 1 Genoemde investeringen hebben een realisatietermijn van circa twee jaar. 2 Kapitaallasten uit investering op het eerste jaar volgend op het moment van activering.
7 Beheer en onderhoud: Het beheer en onderhoud van de openbare verlichtingsinstallatie bestaat uit het verhelpen van storingen, het grootschalig vervangen van lampen (remplace), het schilderen van masten en het vervangen van masten en armaturen bij vandalisme, schade en als deze technisch zijn versleten. Besparing exploitatiekosten Bij de genoemde investeringen gaan de exploitatiekosten naar beneden. Door het toepassen van energiezuinige LED armaturen in combinatie met het dimmen van deze LED verlichting verwachten wij de exploitatiekosten te kunnen verlagen vanaf 2016 met 6.000,= per jaar. In 2017 is de besparing 12.000,= en deze loopt op tot 60.000,= in 2025. Wij streven naar een grotere besparing dan genoemd in het beleidsplan, omdat wij denken dat deze haalbaar moet zijn. In het beleidsplan is een jaarlijkse besparing opgenomen van 4.357,= deze loopt in 2025 op tot 43.563,=, maar daarin is geen rekening gehouden met het dimmen van de verlichting. Financiële consequenties De financiële consequenties zijn enerzijds kapitaallasten van de vervangingsinvesteringen en anderzijds een verwachte besparing op de exploitatiekosten. Wij hebben de financiële consequenties verwerkt in de voorjaarsnota (zie hiervoor programma wegen, water, groen en verkeer). Communicatie Nieuw beleidsplan Sinds wij bezig zijn met het opstellen van het nieuwe beleidsplan hebben wij op diverse manieren hierover gecommuniceerd. Bij de vaststelling van het beleidsplan zullen wij deze publiceren op de website van de gemeente zodat deze voor iedereen toegankelijk is. Uitvoering Wanneer wij daadwerkelijk starten met de uitvoering van het beleidsplan, het vervangen van lichtmasten en armaturen, zorgen wij ervoor dat iedereen op de hoogte is door een advertentie te plaatsen in het Harener Weekblad, een bericht op de website en het gebruik van social media. Voorstel Wij stellen u voor: Het Beleidsplan openbare verlichting 2016-2025 vast te stellen; Het benodigde investeringskrediet van 250.000,= per jaar beschikbaar te stellen over de periode 2016 t/m 2025; Deze jaarlijkse investering te splitsen in: 107.000,= voor lichtmasten; 143.000,= voor armaturen/olc. Bijlagen Beleidsplan openbare verlichting 2016-2025 Sociaal veilig en energiezuinig; Evaluatie beleidsplan openbare verlichting 2005-2015; Resultaten enquête t.b.v. beleidsplan openbare verlichting 2016-2025. Haren, 20 mei 2015 burgemeester en wethouders, mr. M.P. de Wilde, secretaris P. van Veen, burgemeester