nummer 23, 2012 Meer Meren over Magazine over Het Friese Merenproject Elektrisch varen heeft de toekomst Voor actuele informatie over Het Friese Merenproject en de werkzaamheden, kijk op www.friesemeren.nl Het Friese Merenproject is een samenwerkingsverband van gemeenten, Wetterskip Fryslân, Recreatieschap De Marrekrite, branche- en natuurorganisaties onder regie van provincie Fryslân
de grens Over de grens Over Het Friese Merenproject wil grenzeloos varen mogelijk maken. Dat betekent de mogelijkheden in eigen provincie vergroten, maar ook letterlijk de grens oversteken: die met buurprovincies, aangrenzende wateren en verder kijkend ook de Nederlandse grens. In deze rubriek leest u hier meer over. Bouw aquaducten betekent hinder voor watersporters De komende drie jaar komen er rondom Leeuwarden drie aquaducten bij, die de watersporter vrij baan geven. De bouw van twee aquaducten start dit jaar. De grootste is het Aquaduct Rijksweg 31 in de nieuw aan te leggen Haak om Leeuwarden. Deze nieuwe autoweg aan de west- en zuidkant van Leeuwarden kruist het Van Harinxmakanaal ter hoogte van Ritsumasyl. Hier vervangt een nieuw aquaduct de huidige bruggen bij Deinum en Ritsumasyl. De bouw start in het najaar van 2012. Deze nieuwe invalsweg kruist het Van Harinxmakanaal ter hoogte van de Zwettebrug. Direct naast de spoorbrug komt een nieuw aquaduct, dat in twee fasen wordt gebouwd. De oostelijke helft van de beide brugopeningen is eerst gestremd, vervolgens de westelijke helft. De werkzaamheden kunnen verder zorgen voor snelheidsbeperkingen, een oploopverbod (niet inhalen) en kortdurende stremmingen. In 2014 moeten beide aquaducten klaar zijn. De Drachtsterbrug en de Meer informatie over beide projecten, de planning en actuele werkzaamheden zijn te vinden op www.vrij-baan.nl. In september begint de twee jaar durende Zwettebrug verdwijnen als alle drie de aanleg van aquaduct Westelijke invalsweg. aquaducten klaar zijn. Zwettebrug; hier komt de westelijke invalsweg Gedragscode: Varen met respect voor natuur Waterrecreatie én natuurbelangen kunnen uitstekend samengaan. Dat blijkt uit de gedragscode Waterrecreatie IJsselmeergebied voor watersporters, in goede samenwerking opgesteld door de recreatiesector en natuurorganisaties. De code is gemaakt ten behoeve van het Beheerplan Natura 2000 voor het IJsselmeergebied en informeert waterrecreanten over hoe ze rekening kunnen houden met de natuur. De waterrecreant is vaak ook natuurliefhebber, constateert Geert Dijks, hoofd de code als voorbeeld kan dienen voor de aan staatssecretaris Bleker. We denken dat branchebelangen van HISWA Vereniging. Hij overige Natura 2000-gebieden in Nederland, aldus Dijks. Om beheerplannen voor vindt het instellen van no go-areas in het IJsselmeergebied, waar enige tijd deze gebieden een nog betere basis te Van aanlegplek naar overstapplaats langs Turfroute De gemeente Opsterland en provincie Fryslân werken samen aan goede overstapplaatsen voor watersporters langs de Turfroute. Doel is om watersporters uit te nodigen over te stappen aan wal om zo langer te genieten van de gastvrijheid van de dorpen en omgeving. Nog dit jaar krijgt in Gorredijk de aanlegplaats aan de Kalkovens een nieuwe toiletvoorziening. Langs de kade komen stroom- en watervoorzieningen, verlichtingspunten en een trailerhelling. De laatste voorziening maakt het mogelijk om vanaf de wal met kleine vaartuigen de Turfroute of de richting van het Friese merengebied te kiezen. Ook in Wijnjewoude komen overstapplaatsen. Dat gebeurt in 2013/2014 aan de dorpskant van de Turfroute, bij Klein Groningen. Verder krijgen de Marrekrite ligplaatsen Velde s Bosch en Lippenhuizen dit jaar een water/stroomvoorziening. Leeuwarden krijgt blauwe golf Leeuwarden, knooppunt van belangrijke waterwegen, wil zichzelf beter profileren als dé cultuurhistorische trekpleister voor de vaarrecreant. De stad moet beter bereikbaar worden voor iedereen, van grote (zeil) schepen tot kleinere boten. Het vaarnetwerk in en rond de stad wordt daarom geoptimaliseerd. De gemeente Leeuwarden zorgt er samen met Het Friese Merenproject voor dat de bediening van de verschillende bruggen op elkaar wordt afgestemd zodat voor watersporters een blauwe golf ontstaat. Dat betekent dat watersporters tijdens de bouw van de aquaducten beter worden ge- Gemeente Ooststellingwerf is plannen aan het voorbereiden voor het verbeteren van de aanlegsteigers in het centrum van Oosterwolde. Daardoor wordt de plaatselijke middenstand veel beter bereikbaar voor de waterrecreanten. Gedeputeerde Jannewietske de Vries en burgemeester Francisca Ravestein van gemeente Opsterland tekenen de Bijdrageovereenkomst op feestelijke wijze in Museum Opsterlân in Gorredijk. ïnformeerd over openingstijden en wachttijden. Als de aquaducten klaar zijn, kunnen de watersporters ongestoord doorvaren en is er minder wachttijd voor de bruggen in de Friese hoofdstad. De blauwe golf is vanaf komend vaarseizoen operationeel. geleden sprake van was, veel te rigoureus. Want deze watersporters zullen geen natuur verstoren als wij ze goed informeren over de periodes waarin bepaalde gebieden kwetsbaar zijn, denkt Dijks. Vogelvriendelijk varen Natuurorganisaties zijn het met hem eens. Samen stelden ze een gedragscode op, met onder meer enkele regels voor vogelvriendelijk varen, vooral in kwetsbare, vaak ondiepe deelgebieden waar in bepaalde perioden grote groepen vogels rusten en fourageren. Daar kunnen watersporters eenvoudig rekening mee houden, door in de wintermaanden niet in deze gebieden te varen en verder altijd voldoende afstand van de vogels te houden, legt Dijks uit. Met deze gedragscode gaan we watersporters nu eerst voorlichten en monitoren hoe het met de naleving van de code gaat. Als ultime maatregel is geheel of gedeeltelijke afsluiting altijd nog bespreekbaar maar dan wel gebaseerd op juiste argumenten. Zonder meer afsluiten leidt niet tot draagvlak voor natuurbeleid bij de recreant. Basis voor beheerplannen De recreatiesector en natuurorganisaties overhandigden in februari de gedragscode We willen kwetsbare gebieden beschermen zonder meteen het varen te verbieden geven, laat staatssecretaris Bleker op verzoek van de sector een studie uitvoeren naar wat wetenschappelijk bekend is over de relatie tussen recreatie en natuur. Want worden te vaak maatregelen voorgesteld op basis van persoonlijke recreatie-ervaring in plaats van harde feiten. De uiteindelijke beheerplannen zijn weer belangrijk voor de toekomst van bedrijven. Dijks: Neem Fryslân: de provincie doet het geweldig met alle investeringen in waterrecreatie. Friese bedrijven kunnen en willen daarop inspringen, maar hebben daarvoor duidelijkheid nodig. Hoeveel fysieke ruimte is er voor ontwikkeling? Daarbij is in bepaalde gebieden de Natura 2000-wetgeving bepalend. Geert Dijks, hoofd branchebelangen van HISWA Verenigingen Code voor Friese meren Het IJsselmeer-voorbeeld is inmiddels de Friese grens overgestoken. Ook voor het Friese merengebied is een gedragscode in de maak. Natuurlijk is de code niet éénop-één over te nemen, het gaat immers om een heel ander soort gebied, zegt Hanneke Godthelp van provincie Fryslân. Maar de gedachte is hetzelfde: in bepaalde gebieden en perioden de vogels hun rust gunnen. Ook hier zitten partijen uit de recreatieve en natuursector samen om tafel. We moeten het samen eens worden over de gedragscode, de winterrustgebieden en het beheerplan voor de Natura 2000-gebieden, vindt Godthelp. Regiegroep Recreatie & Natuur Regiegroep Recreatie en Natuur is de gebundelde kracht van ondernemers en gebruikers in de recreatie-, toerisme- en horecasector. Aangesloten zijn het Watersportverbond, RECRON, HISWA Vereniging, Koninklijke Horeca Nederland, ANWB, Nederlands Platform voor Waterrecreatie en Sportvisserij Nederland. Zij richten zich samen op het succesvol laten samengaan van recreatie en natuurbescherming. 2 3
Het Friese Merenproject gaat ervoor Sleutelwoorden zijn versoberen, investeren, verzilveren en borgen Het Friese Merenproject gaat door tot en met 2015. In het uitvoeringsprogramma zijn investeringen opgenomen om bijvoorbeeld grenzeloos varen mogelijk te maken. Gedane verbeteringen worden verzilverd en geborgd voor de toekomst, zodat toeristen uiteindelijk meer besteden aan de wal. Het lijkt op dit moment alsof er niet veel gebeurt, maar we zitten in een fase waarin veel plannen in de maak zijn, verklaart programmamanager Jaap Goos. De financiering van die plannen is grotendeels geregeld, het komt nu aan op besluiten en uitvoeren. De plannen voor de komende jaren beginnen met versoberen. Dat klinkt misschien raar, maar sommige plannen, vooral geplande vaarverbindingen, werden te duur of dreigden te weinig rendement op te leveren, of er was onvoldoende financiering voor te vinden. Dan moet je keuzes maken. Wat wél doorgaat is onder meer het bevaarbaar maken van de Noordelijke Elfstedenvaarroute en het Polderhoofdkanaal. Van boord gaan wordt nog leuker De investeringen voor de komende jaren zijn er ten eerste op gericht om de basisvoorzieningen en het vaargebied op orde te brengen. Zo gaat het baggeren gestaag door. De Houkesleat en It Soal, de toegangspoort van het IJsselmeer naar Workum zijn net klaar, vertelt Goos. Daarnaast staat er veel te gebeuren in verschillende watersportkernen en invalspoorten. Het moet gemakkelijker worden om aan te leggen en de watersportdorpen en steden te bezoeken. Zo kunnen we de bestedingen stimuleren. Daarom maken we Heeg, Woudsend, IJlst, Dokkum, Earnewâld, Franeker, Bolsward, Joure, Balk en Leeuwarden aantrekkelijker. In Earnewâld is de schop inmiddels de grond in met als doel de toeristische kwaliteit van het dorp te verbeteren. De VVVhaven en de dorpshaven krijgen een nieuwe inrichting en de uitstraling van het havengebied en de boulevard wordt verbeterd. Ook komt er een betere verbinding tussen de dorpskern en It Wiid door het pontje vaker te laten varen. En het terrein aan de Koaidyk wordt weer een aantrekkelijk recreatiegebied met zwemgelegenheid. Toegangspoorten heten watersporter welkom Ook in en rond de poorten naar Fryslân staat het nodige te gebeuren. Neem Harlingen: deze toegangspoort wordt op vele fronten verbeterd. Van de sanitaire voorzieningen rondom de singels en de havens tot de aanlegmogelijkheden langs de singels, die elektra, watertappunten en elektrische oplaadpunten krijgen. Ook de informatievoorziening aan toeristen kan beter en meertaliger. Binnenvaren in de haven vanaf watersporters én inwoners: de voetbalclub krijgt nieuwe kleedruimte en het gebouw is ook te gebruiken door watersporters. In Delfstrahuizen worden bovendien de wandel- en fietsroutenetwerken aangesloten op de vaarroutenetwerken. Andere poorten naar Fryslân die nog aan de beurt komen zijn Stavoren, Workum, Lemmer, Lauwersoog en Makkum. Natuur en landschap: mooi decor Fryslân is mooi en dat moet zo blijven. De verscheidenheid in landschap en natuur maken de provincie aantrekkelijk. Om negatieve effecten van Het Friese Merenproject op natuur te compenseren, investeren we de komende jaren extra in ecologie en duurzame ontwikkeling, zegt Goos. Zo investeren we in een mooi decor voor watersporters, maar ook voor fietsers en wandelaars. We doen dat samen met bijvoorbeeld Wetterskip Fryslân, Staatsbosbeheer en It Fryske Gea. Meest in het oog springend is de versterking van een aantal natuurgebieden rondom de Friese meren: de Noordoever Snitser Mar, Terkaplester Puollen en Zuidzijde Fluezen. Miljoeneninvestering Provinciale Staten van Fryslân hebben 21 maart besloten om 20 miljoen te investeren. Voor het opknappen van de watersportkernen is 10 miljoen euro uit het Ruimtelijke Economisch Programma (REP) beschikbaar. Dit is geld dat de provincie kreeg voor het niet doorgaan van de Zuiderzeelijn. De provincie investeert zelf ook nog eens 10 miljoen euro provinciaal geld. De verwachting is dat gemeenten 15 miljoen investeren en dat marktparijen vervolgens zo n 25 miljoen zullen investeren. Investeringen 2011-2015 Per programmaonderdeel (in mln euro): Algemeen 5,5 Grenzeloos varen 134,0 Bestedingen aan de wal 55,2 Mitigatie, ecologie en duurzaamheid 16,6 de Waddenzee wordt gemakkelijker en met een loopbrug kunnen toeristen ook vanaf de wal beter een kijkje in de haven nemen. De Ook de inzet op stimulering van elektrisch varen past helemaal in duurzame ontwikkeling. De nieuwe subsidieregeling die Totaal investeringen Friese Merenproject 2011-2015 211,3 Noorder- en Zuiderhaven krijgen energiezuinige LED-verlichting. Bovendien is nog een plan in de maak om van de vervallen Nieuwe Willemshaven een moderne ma- binnenkort van start gaat voor (om)bouw van boten kan daar een belangrijke bijdrage aan leveren, verwacht Goos. Ook werkt Het Friese Merenproject aan electric only Het uitvoeringsprogramma met daarin een compleet investeringenoverzicht staat op www.friesemeren.nl. rina te maken. routes. In Delfstrahuizen, toegangspoort van de Zuidoever Tsjûkemar, krijgen de oevers en kaden meer hoogte en tegelijkertijd meer uitstraling en voorzieningen, waaronder elektrische oplaadpunten en vuilwaterinzamelpunten. De uitnodigende uitstraling vindt ook z n weg naar het dorp: de gemeente gaat bijvoorbeeld de aangrenzende straten herinrichten. Ook het mul- Impressie Noord Oost over Delfstrahuizen, Echtenerbrug tifunctioneel sanitair gebouw is goed voor Aanpassingen kade met steiger Hellingpad Delfstrahuizen, Echtenerbrug 4 5
Meer natuur op Galgelân De polder Galgelân, aan de noordoever van het Snitser Mar, krijgt een hoger waterpeil. Deze vernatting geeft ruimte aan dotterbloemen en andere plantensoorten, maar ook aan weide- en watervogels. We hopen dat bijvoorbeeld de grutto terugkomt naar deze plek, zegt Sjoerd Bakker van Staatsbosbeheer. Weidevogels staan onder druk, dus deze verbeteringen trekken hopelijk ook kieviten, wulpen en scholeksters aan. Door de vernatting bewijzen we natuurlijk ook verschillende eendensoorten en andere watervogels een dienst. De verschillende vogelsoorten gebruiken de polder als rust- en fourageplaats. Grote gele zee Niet minder belangrijk is de botanische rijkdom. Vooral de gele zee van dotters in het voorjaar krijgt hier nu nog meer ruimte met de extra kilometers slootkant en nat grasland, verklaart Bakker. Want inmiddels is in het Galgelân een aantal greppels verbreed en een oude, dichtgeslibde sloot weer open gegraven. De slootkanten zijn bovendien afgevlakt. Dit voorjaar neemt het Wetterskip een peilbesluit. Eerst wordt een proefpeil ingesteld om te kijken hoe het werkt: komt het gebied op de gewenste manier onder water te staan? Als het moet, kan Wetterskip het peil nog bijstellen. Het is mooi dat we het eerst kunnen uitproberen, vindt Bakker. Natuur compenseren Het Friese Merenproject zet de komende jaren in op meer bestedingen aan wal en grenzeloos varen, gericht op recreatie. Op sommige plekken moet de natuur daarvoor ruimte of kwaliteit inleveren. Om dit te verzachten en te compenseren heeft Het Friese Merenproject daarom een derde programmalijn: mitigatie, ecologie en duurzaamheid. Met de natuurverbetering in het Galgelân zetten we hierin een eerste stap, legt projectleider Hanneke Godthelp van Het Friese Merenproject uit. Samen met Staatsbosbeheer, beheerder van het grootste deel van de 30 hectare grote polder, is het plan voor vernatting uitgewerkt. Mooi uitzicht De polder valt grotendeels binnen het Natura 2000-gebied Snitser Mar. Voor dit gebied wordt een beheerplan uitgewerkt waarin is vastgesteld welke natuurwaarden er in het gebied zijn en wat er nodig is om deze in stand te houden. Voor het Galgelân kwamen onze programmalijn en de Natura 2000-wensen mooi bij elkaar, vindt Godthelp, die overigens ook voordelen voor de waterrecreant ziet: Door deze ingrepen verruigt de polder niet met bijvoorbeeld hogere struiken. Het landschap blijft open en weids, met mooie vergezichten op bloeiende velden die de waterrecreant zo waardeert. Maaien blijft mogelijk door te zorgen voor een lager waterpeil in de zomer Column Column Maak van ijs water: succes gegarandeerd Gastheerschap kan nog beter ingevuld worden als ondernemers de handen ineen slaan en elkaar versterken, denkt Remco Veenma, eigenaar van Tinzen. Daarvoor moeten ze zich vooral afvragen wat hun onderneming toevoegt, waar hun kracht ligt en vooral wat de gast wenst... Na dagenlang fantastisch zeilen op het Wad verheugde ik me afgelopen zomer op nog meer vaarplezier op de Friese meren. Maar in de sluis om van zout naar zoet te komen voelde ik me door de ontvangst alles behalve welkom. Zonde van alle investeringen in die prachtige infrastructuur! Die constatering twitterde ik de wereld in. Niet lang daarna nam provincie Fryslân contact met me op. Mijn tweet was niet onopgemerkt gebleven, en was ik zelf ook niet ondernemer? Jazeker, al run ik dan geen watersportbedrijf maar een bureau voor onder meer coaching en training. Ik onderneem en ben zeiler in hart en nieren. Of ik er iets voor voelde om tijdens een ondernemersbijeenkomst, georganiseerd door Het Friese Merenproject, iets te vertellen over goed gastheerschap. Ik heb de uitnodiging graag aangenomen, want mopperen schept verplichtingen! In mijn werk praat ik met mensen over hun drijfveren. Wat vind je leuk om te doen en waarom? En bovenal: waar krijg je energie van? Tijdens de vorstperiode en de oplaaiende Elfstedenkoorts van februari zag ik als vanzelf die drijfveren naar boven komen bij ondernemend Fryslân. Ik zag ondernemerszin, creativiteit en samenwerking. De infrastructuur die het ijs bood voor een mooie tocht werd in grote saamhorigheid door ondernemers te gelde gemaakt, ieder vanuit zijn drijfveren. Daar was weinig aanmoediging voor nodig. Diezelfde infrastructuur biedt in het vaarseizoen natuurlijk evengoed kansen. Dankzij Het Friese Merenproject is het er alleen maar beter op geworden. Wat doe je daar als ondernemer mee, en hoe precies? Dat is best lastig. Aan de andere kant: als het in de winter kan. Mijn advies aan alle ondernemers: denk niet alleen insideout, maar ook outside-in. Wat is je eigen kracht en wat juist niet? En kan een ander je Geef ondernemersgeest de ruimte aanvullen op de punten waar je zelf minder sterk in bent? Als ondernemers naar elkaar gaan doorverwijzen, geef je veel weg, maar ontvang je ook veel terug. Ik vind dat klantgericht werken waar we onze gasten mee verrassen. Het zou zomaar kunnen lukken om een mooie samenwerking tot stand te brengen. Krachten bundelen dus. Verbindingen leggen en de samenwerking en versterking zoeken met andere ondernemers is het devies. Want daarmee brengen we met z n allen het toeristisch product een treetje hoger. Nieuwe en vernieuwende arrangementen, interessante bedrijvencombinaties of gewoon omdat een bestaand product beter wordt: samenwerkende ondernemers maken een beter gastheerschap. 6 7
Samen meer gastheer Goed gastheerschap is belangrijk om de verbeteringen van Het Friese Merenproject te verzilveren. Er leven genoeg ideeën hoe dat gastheerschap beter kan, zo bleek op 13 februari tijdens de ondernemersbijeenkomst op watersportbeurs Boot Holland. Fryslân gaat voor elektrisch De provincie zet serieus door met het stimuleren van elektrisch varen. In februari stelde Gedeputeerde Staten plannen hiervoor vast. Tot 2015 komt er onder meer een nieuwe subsidieregeling voor ombouw van boten. De schaatspret leverde het bewijs: Ook het schaatsen is erop vooruit gegaan. Bijvoor- Goed nieuws, want zo kan Fryslân haar voortrekkersrol blijven vervullen, zegt verhuurders die hun vloot al lieten ombouwen, zijn enthousiast. Deze elektrische Opstapdagen 2012 beeld op de Noordelijke Elfstedenvaarroute, waar de traptreden van de klúnvoorziening bij Sluis Alde Leie precies op de goede gedeputeerde Jannewietske de Vries. Het Friese Merenproject werkt al enige tijd samen met de Stifting Elektrysk Farre Fryslân boten hebben een hoge bezettingsgraad. Vooral Duitse gasten blijken geïnteresseerd. Vooral jachthavens hebben de afgelopen 21 april: Aldtsjerk 22 en 33 juni: Kollum afstand blijken te liggen. Gedeputeerde (SEFF), het bedrijfsleven, kennisinstituten tijd gebruik gemaakt van subsidie voor de Jannewietske de Vries genoot duidelijk nog en andere overheden om deze duurzame aanleg van oplaadpunten. Deze subsidie is even na tijdens de aftrap van de bijeenkomst. vorm van watersport te stimuleren. Dat lukt, nog tot juli 2012 aan te vragen. Om rendement uit de investeringen door Het Friese Merenproject te halen, is gastvrijheid een belangrijke factor, was haar boodschap. Wel oren naar samenwerking Zo n 40 ondernemers namen vervolgens deel aan drie workshops over verschillende lopende onderdelen van Het Friese Merenproject. De Turfroute, bijvoorbeeld, die meer vaardiepte en betere oevervoorzieningen krijgt. Ondernemer Maaike Ploeg wil er graag op inspelen. Op minicamping en groepsaccommodatie De Turfhoeke wil ze toeristen de kans bieden over te stappen: van water aan land én andersom. Ik zie veel kansen en zoek de samenwerking met andere ondernemers, geeft ze aan. Kees van der Zweep van de gelijknamige rederij uit Grou heeft daar wel oren naar. Ik wil best tochten naar de Turfroute aanbieden vanuit Grou, maar dat is te ver voor één dag. Met een overnachting in uw accommodatie als onderdeel van de tocht kan het wél. Visitekaartjes wisselen van eigenaar. Op de wal moet het gebeuren Bij de workshop over de Noordelijke Elfstedenvaarroute klinkt het geluid dat er te weinig te doen is langs de route, terwijl het op de wal moet gebeuren! Informatieborden bij aanlegplekken zou al een stap vooruit zijn, vindt Marjan Middelkoop van Rondvaart Middelsee. Aan de andere kant De groei zit erin, met z n allen moeten we nu doorzetten zijn de aanwezigen het erover eens dat de stilte deze route nu juist zo aantrekkelijk maakt voor rustzoekers. Ook de workshops rond de masterplannen voor watersportkernen Franeker en Earnewâld, sluis Stavoren en elektrisch varen worden met belangstelling gevolgd. Fryslân moet bezoekers warm welkom heten Remco Veenma, eigenaar van trainings- en coachingbureau Tinzen en enthousiast watersporter, sluit de avond af. Hij drukt de ondernemers op het hart elkaar op te zoeken om zo invulling te geven aan goed gastheerschap. Uit de zaal komen hier al mooie voorbeelden van. Ook benadrukt een Sneker ondernemer dat iedereen kan bijdragen aan een gastvrij Fryslân, ook havenmeesters en brug- en sluiswachters. Hij krijgt veel bijval en uit de zaal komt de toevoeging dat er ook verbeterkansen liggen in de ontvangst in horeca- en winkelbedrijven. Wij moeten er allemaal het belang van zien dat wij in Fryslân dat warme welkom uitstralen. Daarover is iedereen het eens. want er varen inmiddels 440 elektrische boten rond in de provincie. Ook zijn er zo n 50 oplaadpunten in jachthavens en andere plaatsen aan het Friese vaarwater. Een mooi resultaat, vindt De Vries. Dit biedt kansen voor de Friese economie én voor het milieu. Die moeten we de komende jaren verder benutten. Subsidie moet impuls geven Onderdeel van de plannen is een nieuwe subsidieregeling voor nieuwbouw van elektrische boten en voor ombouw van boten naar elektrische of hybride aandrijving. De vorige regeling is effectief gebleken. Op dit moment koopt de consument niet snel een nieuwe boot. Ik hoop dat de nieuwe subsidieregeling voor nieuw- of ombouw ook helpt om de verkoop een impuls te geven, zegt de Vries. We hebben de vorige subsidieregeling geëvalueerd en daaruit blijkt dat deze regeling voor aankoop en ombouw heeft geleid tot een omzet van 2,2 miljoen in de Friese jachtbouw. Ook Electric only Naast subsidies komen er drie speciale routes voor elektrisch aangedreven boten, de electric only-routes. De ervaring elders in Nederland en Europa leert dat routes waar alleen elektrisch mag worden gevaren zeer stimulerend zijn voor de ontwikkeling van elektrisch varen. Vooral rustzoekers weten Elektrisch varen stimuleert de werkgelegenheid in de watersport en de jachtbouw zo n stille route erg te waarderen. Begrijpelijk, reageert De Vries. Elektrisch varen is schoon, maar ook fluisterstil. Je hoort de rust en ruimte van de Friese meren. Dat maakt elektrisch varen een bijzondere ervaring. De komende jaren gaat Fryslân ook door met het zogenaamde proefvaartenplan. Onderdeel daarvan is het organiseren van drie tot vier opstapdagen per jaar. Onder het motto (er)varen is geloven kan het publiek op een laagdrempelige manier live kennismaken met elektrisch varen. Kijk voor meer informatie over de subsidieregelingen op www.fryslan.nl/schoonvaren Waar liggen de electric only routes? Er zijn vijf mogelijke electric only routes. De haalbaarheid van deze opties wordt in overleg met gemeenten en terreinbeherende instanties onderzocht. Er worden drie routes gerealiseerd van deze vijf mogelijkheden: 1. Alde Feanen: Diverse vaarrondjes in het Nationaal Park de Alde Feanen met een nieuwe toegangsverbinding 2. Reidmar Route: Verbinding Bolsward- Blauhúster Puollen en Aldegeaster Brekken via de Westhimer Opfeart. 3. Heeg-Aldegeaster Brekken-Heeg: Verbinding Heeg-Aldegeaster Brekken via de Idzegeaster Poel en Oudega. Via het Sânmar en Ringwiel ontstaat een rondje, eventueel te varen via de Rintsjespoel en Skûtlpoel 4. Leeuwarden-Zuid: Verbinding Leeuwarden-Wirdum, vanuit het centrum van Leeuwarden vanaf de Potmarge naar Wirdum via de Wirdumer Feart. 5. Falomsterfeart: Falomsterfeart en het natuurgebied Bûtenfjild met aansluiting op het natuurgebied de Grutte Wielen. 8 9
Schoon water: van woorden naar daden Schoon zwemwater is belangrijk in het Friese merengebied, daar is iedereen het over eens. Ook watersporters zelf. Toch lozen nog veel vaarrecreanten hun toiletwater gewoon op het water. Het Friese Merenproject onderzoekt hoe ze het gedrag op het water positief kan beïnvloeden. Het verbod op het lozen van vuil water geldt inmiddels al drie jaar, maar wordt nog steeds onvoldoende nageleefd, stelt projectleider Hanneke Godthelp van Het Friese Merenproject vast. In samenwerking met Wetterskip Fryslân, Marrekrite, KNWV en bedrijfsleven (GMB) waren onze activiteiten de afgelopen jaren vooral gericht op bekendheid geven aan het lozingsverbod en informeren over het gevaar van verontreinigd zwemwater. Daarnaast hebben we ingezet op investeren in innamesystemen. Op tournee Ook afgelopen zomer vestigden de samenwerkende partijen weer de aandacht op het belang van schoon water tijdens de zomertour: Een varend ponton voorzien van een vuilwaterinnametank deed jachthavens en andere drukke plekken aan. De bemanning van het ponton bood watersporters aan ter plekke hun vuilwatertank te legen. Dat schept meteen de gelegenheid voor een praatje, waarin we mensen uitleggen hoe zij hun steentje kunnen bijdragen, aldus Godthelp. Ook kwam er een aantal innovatieve innamepunten bij, die voor watersporters handig en hygiënisch te bedienen zijn. Meer kennis, positieve houding Hebben de inspanningen geholpen? Het Friese Merenproject en Wetterskip Fryslân lieten een evaluatie uitvoeren. De kennis over het belang van schoon zwemwater is toegenomen en watersporters zeggen het belangrijk te vinden. Ook hun houding lijkt dus positief beïnvloed, geeft Godthelp aan. Maar helaas wordt het lozingsverbod nog niet door iedereen nageleefd. De waterkwaliteit is nog niet meetbaar verbeterd. Watersporters weten van het lozingsverbod, maar leven het nog niet altijd na Blijkbaar is er meer tijd nodig om de grotere kennis over het onderwerp om te zetten in daden. Daarnaast ziet Godthelp zelf ook verbetermogelijkheden. We willen gemeenten en jachthavens op het hart drukken de vuilwaterinnamepunten goed te onderhouden. En meer prachtige installaties als in Sneek kan de naleving ook een impuls geven. Onderzoek naar gedragsbeïnvloeding De vraag is nu wat voor de komende jaren een effectieve strategie is om naast kennis en houding ook het gedrag van watersporters te beïnvloeden. We starten nu een onderzoek om de juiste strategie te bepalen. Dat we doorgaan met onze inspanningen om het zwemwater in het Friese merengebied schoon te houden, staat vast, zegt Godthelp. Het motto blijft: zet je toiletwater niet overboord, nergens. Voor de komende jaren ziet ze in ieder geval vier actiepunten: Beter toezicht op het functioneren van de verplichte vuilwaterpompen voor havens met meer dan 50 ligplaatsen; In gesprek met de rondvaartondernemers en charterbranche om afspraken te maken over de wijze waarop zij omgaan met hun vuilwater; Doorgaan met voorlichting aan vaarrecreanten over het lozingsverbod en de negatieve effecten van lozing op de volksgezondheid; Afspraken maken met de botenverhuurbedrijven over de uitrusting van de verhuurvloot en de voorlichting aan hun klanten. Colofon maart 2012 Meer over Meren is een uitgave van Projectbureau Friese Meren, Provincie Fryslân, Postbus 20120, 8900 HM Leeuwarden, Snekertrekweg 1, 058 2925862, www.friesemeren.nl. Ontwerp: OzingaVorm. Tekst, productie en vormgeving: Camerik Voortman communicatie- en pr-adviseurs. Drukwerk: Telenga Foto s: A.M. Voortman, H. Godthelp, Fotobureau Hoge Noorden, W. Hooijsma Volg Het Friese Merenproject ook via twitter: www.twitter.com/friesemeren.nl 8 HET FRIESE MERENPROJECT WORDT MEDEGEFINANCIERD DOOR DE EUROPESE GEMEENSCHAP EUROPEES FONDS VOOR REGIONALE ONTWIKKELING EN SNN, EZ/KOMPAS www.friesemeren.nl Bij het tot stand komen van de Meer over Meren is getracht zoveel mogelijk toestemming te verkrijgen voor het beeldgebruik van de oorspronkelijke uitgevers. Indien een rechthebbende denkt aanspraak te kunnen maken op het beeldgebruik, graag contact op te nemen met het projectbureau.