ADOBE PHOTOSHOP LIGHTROOM JOHAN W. ELZENGA

ADOBE PHOTOSHOP LIGHTROOM JOHAN W. ELZENGA

2 LIGHTROOM

q Raw 17 In het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat Adobe Photoshop Lightroom geen klassieke raw-converter is. Het programma is anders vanwege de extra mogelijkheden die u direct vanuit raw hebt, en omdat het net zo makkelijk met jpeg- of tiff-bestanden als met raw-bestanden werkt. q De kracht van Photoshop Lightroom is dat het werken met raw-bestanden erg eenvoudig wordt en daarom zullen veel fotografen dit programma (ook) gebruiken als hun standaard raw-converter. Sterker nog, het kan een reden zijn om voortaan in raw te gaan fotograferen, als u dat nu nog niet doet. Daarom is het goed om even stil te blijven staan bij de vraag wat raw precies is, en wat de voordelen van raw zijn ten opzichte van jpeg. Als u zich echt wilt verdiepen in raw, verwijs ik u graag naar mijn boek over dit onderwerp, dat ook door Pearson Education is uitgegeven (Raw, Johan W. Elzenga, ISBN 90 430 1262 9). Een korte uitleg lijkt me echter wel gepast in dit boek.

2 raw Rekenwerk Iedere digitale spiegelreflexcamera, en ook een aantal van de betere digitale compactcamera s, kan bestanden wegschrijven in het zogenaamde raw-formaat, naast het bekende jpeg-formaat. Raw is geen afkorting zoals jpeg of tiff, maar komt van het Engelse woord voor ruw, en dat is een goede omschrijving van wat dit formaat zo bijzonder maakt. Als een digitale camera een foto maakt, moet er nogal wat worden gerekend voordat het echt een foto geworden is. Allereerst kan de sensor van een digitale camera eigenlijk helemaal geen kleur zien en reageert hij alleen maar op verschillen in lichtintensiteit. Om dat probleem op te lossen, zijn er kleine rode, groene en blauwe kleurfiltertjes voor de pixels op de sensor aangebracht, zodat iedere pixel slechts één kleur licht ontvangt. Iedere pixel meet dus de intensiteit van licht van één kleur en door de waarden van aanliggende pixels te bekijken berekent de camera de ontbrekende kleuren van die pixel. Daarnaast moet er ook nogal wat aan de helderheid van het beeld omgerekend worden, omdat een sensor anders op licht reageert dan ons oog. Een ongecorrigeerde foto zouden wij als véél te donker ervaren. Fotografeert u in jpeg, dan gebeurt dit rekenwerk allemaal razendsnel in de speciale beeldprocessingchip in de camera, en pas daarna wordt de jpeg-foto weggeschreven. 18 Een sensor meet slechts één kleur per pixel, volgens een patroon dat het Bayer-patroon wordt genoemd. De ontbrekende kleuren worden erbij berekend. Laat u de camera in raw fotograferen, dan worden die berekeningen niet op het beeld losgelaten, maar worden de ruwe sensorgetallen in een bestandje weggeschreven. Uiteraard is dit nog geen foto, want die berekeningen moeten uiteindelijk altijd worden uitgevoerd, ook voor een raw-beeld. Dat doet u echter op uw eigen computer, in plaats van dat u het door de camera laat doen. In de eerste instantie lijkt dat misschien een rare

keuze. Waarom zou u zelf een hoop tijd steken in het omrekenen van dat ruwe beeld, als uw camera daarvoor een speciale ingebouwde rekenchip heeft die dat véél sneller kan en bovendien nog eens volautomatisch? Het antwoord is dat u de manier waarop het beeld wordt omgerekend nu kunt beïnvloeden, veel meer dan u dat kunt als de camera de omrekening doet. Als u in jpeg fotografeert, kunt u wel wat aanpassingen op de camera instellen, zoals scherpte, kleurbalans, contrast en kleurverzadiging. Maar de invloed die u daarop hebt, is vrij klein en weinig subtiel. Meestal is het een kwestie van een trapje met -2, -1, 0, +1, +2 en dat is het dan wel. Fotografeert u in raw, dan gaat die invloed veel verder. En dat is de reden waarom serieuze fotografen bereid zijn die extra tijd daarin te stoppen: dankzij de invloed die ze zelf kunnen uitoefenen op het omrekenproces, kunnen ze de kwaliteit van hun foto s hoger maken dan wanneer de camera het op de automatische piloot voor hen doet. Photoshop Lightroom maakt dat nu bovendien een stuk eenvoudiger en sneller, waardoor dit nadeel weer minder speelt. 2 raw Probleemfoto s Als u met Photoshop Lightroom aan de slag gaat, zult u snel merken hoe verbluffend veel betere foto s u kunt maken met raw (in vergelijking met jpeg). Het verschil is echt veel groter dan u misschien denkt. Dit geldt uiteraard vooral voor probleemfoto s, de foto s waarbij de camera toch wat moeite heeft met het maken van een goede jpeg. Het beste voorbeeld daarvan is een foto met zeer hoog contrast. Fotografeert u in jpeg, dan raken de lichtste delen van de foto al snel wat uitgebeten ; alles is helemaal wit, zonder enige details erin. Tegelijkertijd worden de schaduwen al zo donker, dat u daar ook nauwelijks meer details in ziet. Een jpegfoto met een dergelijk probleem is nauwelijks te verbeteren, ook niet in Photoshop Lightroom. Die schaduwen zijn nog wel wat lichter te maken, maar lichte partijen zonder details zijn absoluut niet meer te redden. Wat er niet meer is, kan ook Photoshop Lightroom of een ander beeldbewerkingsprogramma niet meer terugbrengen. Fotografeert u in raw, dan is de situatie anders. De sensor in uw camera is 12 (of 14) bits per kleur, terwijl jpeg maar 8 bits per kleur heeft. Zonder diep op de technische details in te gaan, betekent dit dat er in een raw-bestand (dat uiteraard dus ook 12 bits is) wat extra speelruimte aanwezig is in de belichting. Daardoor blijkt het in raw wel vaak mogelijk om te lichte delen van een foto nog te redden. Op die jpeg zaten daar geen details meer in, maar in het raw-bestand is de informatie vaak wel degelijk aanwezig. Door de belichting bij het omrekenen wat te verminderen, kunt u die details nu wél nog redden. Ja, u leest het goed, bij een raw-bestand kunt u dus zelfs de belichting na afloop nog wat corrigeren! Vandaar dat ik u aanraad om Photoshop Lightroom te gebruiken in combinatie met raw. Dan haalt u de maximale kwaliteit uit uw camera. t 19

9 adobe photoshop lightroom 20 Vooral bij probleemfoto s zoals deze foto s met hun hoge contrast, biedt fotograferen in raw betere resultaten dan fotograferen in jpeg. Links de foto s in jpeg, rechts wat er via raw mee gedaan kan worden.

9 adobe photoshop lightroom 21

3 LIGHTROOM

q In vogelvlucht 23 Als we Photoshop Lightroom in vogelvlucht bekijken, dan zien we dat het programma uit vijf modules bestaat. Deze zullen we in dit hoofdstuk allemaal kort de revue laten passeren. In de volgende hoofdstukken gaan we dan op iedere module apart in. q Het venster van Photoshop Lightroom is steeds ingedeeld in een centraal deel en een aantal panelen. Die panelen kunt u permanent zichtbaar laten zijn, of en dat is vooral handig bij kleinere schermen alleen tevoorschijn laten komen als u de muis aan de rand van het scherm brengt boven het pijtje in het midden. Het bovenste paneel zult u normaal gesproken wel altijd zichtbaar laten zijn, want daarmee navigeert u door de verschillende modules. De zijpanelen zijn per module anders, terwijl het paneel aan de onderzijde altijd een strip met de foto s bevat, zodat u snel van de ene foto naar de andere foto kunt gaan, ongeacht de module waarin u werkt.

Panelen Voordat we de modules kort bespreken, kijken we eerst naar de panelen van Photoshop Lightroom en de manier waarop we ze kunnen bedienen. Als alle panelen zichtbaar zijn, ziet het programma eruit zoals in de afbeelding hieronder. Boven in het beeld zien we het toppaneel, met daarin de namen van de vijf modules. Dat zijn knoppen, en met een klik op de naam schakelt het programma om naar de betreffende module. In de linkerbovenhoek is de Identity Plate zichtbaar, een naamplaatje van het programma. In het volgende hoofdstuk leest u hoe u dat zelf kunt aanpassen. 3 in vogelvlucht 24 Photoshop Lightroom met alle panelen zichtbaar. Omdat de modules ook vanuit het menu Window kunnen worden gekozen of via het toetsenbord (Cmd+Option 1 tot en met 5 op de Macintosh, Ctrl+Alt 1 tot en met 5 op een pc), kunt u het bovenpaneel ook weghalen om ruimte te winnen voor de foto. Klik op het kleine witte pijltje in het midden. Er blijft nu een heel dun zwart stripje over, met daarin een vaag pijltje. Zulke vage pijltjes zult u vaker tegenkomen. Ze hebben een dubbele functie. Als u erop klikt, komt het paneel definitief weer terug. Als u alleen de muis erboven houdt, komt het paneel tevoorschijn en blijft zichtbaar zo lang de muis binnen het paneel is. Zodra u de muis buiten

het paneel beweegt, verdwijnt het paneel ook weer. U zult zien dat de rest van het beeld in dat laatste geval ook niet opschuift om ruimte te maken voor het paneel. Het paneel schuift er gewoon tijdelijk even overheen. Op dezelfde wijze kunt u ook de zijpanelen en het onderste paneel weg laten schuiven of weer (tijdelijk) tevoorschijn laten komen. Twee toetscodes zijn belangrijk om te onthouden: met de Tab-toets kunt u de zijpanelen laten inschuiven of weer laten opkomen, met Shift-Tab worden alle panelen ingeschoven of komen ze weer tevoorschijn. Afbeelding hieronder laat het scherm zien met alle panelen ingeschoven. Met de F-toetsen kunt u de panelen ook stuk voor stuk bedienen. 3 in vogelvlucht 25 Photoshop Lightroom met alle panelen weggeschoven. F5 = Toppaneel (Module Picker) F6 = Filmstrip F7 = Linkerpaneel F8 = Rechterpaneel De vijf modules De Library is het catalogusgedeelte van Photoshop Lightroom. Hierin worden miniaturen van alle foto s getoond, waardoor u snel een bepaalde

foto kunt vinden. Tevens vindt u hier de mogelijkheid om de foto s van trefwoorden te voorzien of om een serie foto s te selecteren op basis van bepaalde EXIF-gegevens, zoals de datum, de gebruikte camera, of het gebruikte objectief. Het is ook mogelijk om foto s van een beoordeling (rating) te voorzien, met 1 tot 5 sterren, of via Pick/Reject een snelle eerste selectie te maken. Dit proces is te vergelijken met het uitzoeken van dia s, voordat u ze ging inramen en in dozen stopte om ze definitief te bewaren. Daarnaast hebt u de mogelijkheid om een aantal ruwe beeldbewerkingen al vanuit deze module te doen, zodat u niet altijd beeld voor beeld hoeft te bewerken. 3 in vogelvlucht Develop is de module waarin de beeldbewerking plaatsvindt, of u nu met raw-bestanden werkt of met jpeg-bestanden. Het is de meest uitgebreide module, en samen met Library de module waar we in dit boek het meest bij zullen stilstaan. Bijzonder aan deze module is dat het totaal niet uitmaakt of u in raw of in jpeg werkt. De manier van bewerken is precies hetzelfde. Het resultaat van de bewerkingen is natuurlijk wel verschillend. Zoals we in het vorige hoofdstuk al zagen, zijn sommige bewerkingen bij jpeg gewoon niet meer mogelijk, terwijl het in raw nog wel tot een goed resultaat leidt. 26 De laatste drie modules spreken voor zich, en hoeven daarom hier verder weinig toelichting te krijgen. Met Slideshow kunt u van (een selectie van) de beelden een diavoorstelling maken voor op het scherm, en deze ook als pdf exporteren. Print is uiteraard de module om afdrukken te maken, waarbij een aantal sjablonen beschikbaar zijn om meerdere beelden op één pagina te printen. En Web, ten slotte, bevat de gereedschappen om van een serie beelden snel een webgalerie te maken. Dat kan een galerie zijn in HTML-formaat of in Flash-formaat. Gereedschapsbalk Onder in het centrale deel van het scherm bevindt zich de Toolbar. De functionaliteit daarvan verandert bij iedere module. In de Librarymodule is de Toolbar het belangrijkst, omdat u daarmee snel beelden van een aan tal sterren kunt voorzien, het scherm kunt wisselen van een overzicht naar een ingezoomd beeld, kunt instellen hoe het overzicht gesorteerd moet worden, en kunt aangeven dat u twee of meer beelden wilt vergelijken. In de andere modules is de Toolbar meestal wat beperkter, maar wat u er altijd mee kunt doen is van het ene beeld naar het andere beeld gaan, en dat is nuttig als u het onderste paneel hebt weggeschoven om wat meer ruimte te krijgen. De Toolbar kunt u aan- en uitzetten door op de T-toets te drukken.

3 in vogelvlucht Met Lights Out concentreert u zich op die ene afbeelding en wordt de rest geheel of gedeeltelijk verduisterd. 27 Het volledige scherm gebruiken Ten slotte biedt Photoshop Lightroom nog een mogelijkheid om in de modus Full Screen te werken, waarbij de menubalk en de onderkant van het scherm (de statusbalk bij Windows en de Dock bij de Macintosh) ook uit beeld verdwijnen. Erg veel ruimte wint u er niet mee, maar het kan soms handig zijn. U gaat door de verschillende mogelijkheden heen door op de F-toets te drukken, en u kunt direct naar Full Screen met Shift-Ctrl-F (Shift-Command-F op de Macintosh). Direct terug gaat u met Alt-Ctrl- F (Option-Command-F). Naast Full Screen is er nog de modus Lights Out. Daarmee kunt u het licht uit doen in de digitale doka, en alles om de foto heen laten dimmen of helemaal zwart laten worden. Vooral als u met één beeld werkt, bijvoorbeeld in de Developmodule, kan dat handig zijn om even goed iets op kleur te beoordelen, zonder afgeleid te worden door dingen eromheen. U gaat door deze instelling heen door op de L-toets te drukken. t

3 in vogelvlucht functie toetscode Zijpanelen wegschuiven of terughalen Tab Alle panelen wegschuiven of terughalen Shift-Tab Toppaneel wegschuiven of terughalen F5 Filmstrip wegschuiven of terughalen F6 Linkerpaneel wegschuiven of terughalen F7 Rechterpaneel wegschuiven of terughalen F8 Toolbar aan of uit T Van ene module naar andere module gaan Ctrl 1 t/m 5* Opties bij Full Screen doorlopen F Direct naar Full Screen Shift-Ctrl-F* Van Full Screen terug naar alle panelen en menu s Alt-Ctrl-F* Opties voor Lights Out doorlopen L * Op de Macintosh geldt Alt = Option, en Ctrl = Cmd 28