Omgaan met verontrusting in het nieuwe landschap

HULPVRAGER MINDERJARIGE-OUDERS-CONTEXT BREDE INSTAP Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Jeugdhulp buiten toep. gebied IJH Probleem gebonden hulp MDT MDT Gemand. voorz. VK Toegangspoort Indicatiestelling OCJ P A R K E T Politie IRPC Jeugd hulpregie Gerecht. jeugdhulp SDJ Jeugd rechter CAP MDT Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Gemeenschapsinstelling Crisisjeugdhulp Bemiddeling Cliëntoverleg

Omgaan met verontrusting: een gedeelde verantwoordelijkheid

Verontrustende situaties Van problematische opvoedingssituatie naar problematische leefsituatie Integriteit: psychisch, fysiek, seksueel Ontwikkelingskansen: affectief, moreel, intellectueel, sociaal Gevoel: subjectief en interactionistisch gegeven

Een gedeelde verantwoordelijkheid Op 3 niveaus: Hulpverleners Organisaties / voorzieningen Gemandateerde voorzieningen Continuüm Vrijwillig aanklampend gedwongen

Verantwoordelijkheid van hulpverleners Signalen zien en ermee aan de slag gaan I.f.v. preventie en i.f.v. actief stappen zetten De situatie inschatten Signalen inventariseren Objectiveren objectiveringinstrumenten teambespreking Aandacht voor risicofactoren en protectieve factoren Verontrusting bespreken met je cliënt

Gedeelde verantwoordelijkheid van hulpverleners Bespreken van verontrusting op team I.f.v. objectiveren en ondersteuning, i.f.v. afspraken maken Bespreken van verontrusting met andere hulpverleners I.f.v. objectivering I.f.v. zoeken naar gepaste ondersteuning en eventuele doorverwijzing I.f.v. afspraken over wie wat doet (cliëntoverleg en bemiddeling als ondersteuning)

Gedeelde verantwoordelijkheid van hulpverleners Eventueel aanmelden bij de Intersectorale Toegangspoort voor meer ingrijpende hulp Consult bij Gemandateerde Voorziening Bij blijvende ongerustheid en geen vrijwilligheid, aanmelden bij Gemandateerde Voorziening Bij ernstig/gewichtig en reëel gevaar: gebruik maken van spreekrecht (Art 458bis van het Strafwetboek) aanmelden bij parket

Verantwoordelijkheid van hulpverleners de rode draad Zelf bewaken en verzorgen van continuïteit aanklampend werken Continu exploreren om veiligheid in te stellen de veiligheid van de minderjarige steeds voorop Werken vanuit een participatieve en krachtgerichte basishouding, betrouwbaar voor de cliënt Eigen mogelijkheden zien en tijdig beroep doen op mogelijkheden van partners, waaronder Gemandateerde Voorzieningen Indien mogelijk, schriftelijke neerslag in dossier

Verantwoordelijkheid van voorzieningen Een context creëren waarin hulpverleners professioneel kunnen handelen: Duidelijke procedures en richtlijnen, intern en extern geëxpliciteerd Ondersteunend en empowerend klimaat in de organisatie Met oog voor welbevinden, opvangen van behoeftes, preventie van problemen, opvang bij moeilijkheden en sociale en professionele ondersteuning (Visie)vorming van en met personeel in krachtgericht werken, krachtgerichte organisatie Teamwerking, intervisie, supervisie Informatie over juridisch kader, omgaan met morele dilemma s

Verantwoordelijkheid van voorzieningen Goede partnerschappen: Expertise, ervaringen en procedures uitwisselen met partners en binnen netwerken Informatie uitwisselen: wie doet wat Engagementen en afspraken maken i.v.m. continuïteit en hulpcoördinatie

Maatschappelijke noodzaak De kwalificatie die na onderzoek door een gemandateerde voorziening aan een verontrustende situatie wordt gegeven en die de noodzaak vastlegt om jeugdhulpverlening in te schakelen.

Een gedeelde verantwoordelijkheid: besluit Werken in en met verontrustende situaties is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle jeugdhulpverleners Inschatten of hulp maatschappelijk noodzakelijk is en desgevallend opvolgen is de verantwoordelijkheid van de gemandateerde voorziening

Gemandateerde voorzieningen Mandaat van de overheid Onderzoeken of hulp noodzakelijk is Ontplooiingskansen van jongere waarborgen Opvolgen en vanuit het mandaat blijven meekijken Binnen de buitengerechtelijke jeugdhulp Als scharnier op het continuüm vrijwillig-gedwongen Buffer voor toegang tot gerecht: prioriteit is poging om vrijwillige hulpverlening mogelijk te maken 14

Gemandateerde voorzieningen 2 gemandateerde voorzieningen Vertrouwenscentra kindermishandeling Ondersteuningscentrum jeugdzorg (OCJ) Dezelfde opdrachten Ondersteuning van hulpverleners en voorzieningen in hun omgaan met verontrusting middels consult Aanspreekbaar voor aanmeldingen van hulpverleners wanneer de hulpverlener tegen grenzen aanloopt Aanmelden bij parket wanneer de kansen van de jongere niet meer gegarandeerd kunnen worden binnen buitengerechtelijk kader 15

Gemandateerde voorzieningen Belang van de minderjarige staat steeds centraal Maar ouders in hun rol erkennen Besef van de zeer kwetsbare positie van cliënten en van de waardenbeladen context DUS Transparantie in processen en procedures Belang van gedeelde besluitvorming Bewustzijn van eigen subjectieve normen en waarden Oplossingsgerichte basishouding

Gemandateerde voorzieningen WIE Ondersteuningscentrum Jeugdzorg: Minderjarigen waarvan de ontplooiingskansen/integriteit bedreigd is Problematische leefsituaties die de jongeren schaden Vertrouwenscentrum kindermishandeling: Situaties van kindermishandeling Verschillende expertise zelfde mandaat & regelgevend kader

Procesvoering bij de gemandateerde voorziening Parket Geen vrijwilligheid mogelijk Parket, cliënt of dienstverlener Voor- onderzoek/ vraagverheldering case management aanmelding onderzoek Interveniërend Motivatiedocument: Wat zijn de krachten/lasten Wat heb je zelf al gedaan Waarom meld je aan Teambeslissing Cliënt geïnformeerd Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak triade Observerend consult Advies Handvatten aanreiken Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak

Consult vragen bij een gemandateerde voorziening Enkel voor professionele hulpverleners consult Advies Handvatten aanreiken Op anonieme basis = de consultvrager is gekend maar geeft de identiteitsgegevens van de cliënt(en) niet door Kan gevraagd worden door iedere individuele hulpverlener, hoeft niet vanuit een team (i.t.t. een aanmelding) Vooral telefonisch

Inhoud consult consult Advies Handvatten aanreiken Analyse van de verontrustende situatie: hoe beter de vraag gedocumenteerd is, hoe gerichter het consult (voorbereiden met het team?) Formuleren van werkhypothese Mogelijkheden en beperkingen tot verdergaande diagnostiek/hulpverlening Mogelijkheden en beperkingen om anderen in te schakelen Kennis, mogelijkheden en grenzen van het deontologisch/juridisch kader Anticiperen op eventuele hindernissen/ belemmeringen in de uitvoerbaarheid van het advies en voorzien van alternatieven indien nodig

Resultaat consult consult Advies Handvatten aanreiken 1. Reeds lopende hulp wordt voortgezet of uitgebreid (binnen de eigen voorziening en/of via inschakeling van derden) 2. De consultvrager wordt geadviseerd om: het cliëntsysteem door te verwijzen naar andere hulpverlening een melding te doen voor actieve tussenkomst binnen de reguliere werking van het VK een aanmelding te doen bij een gemandateerde voorziening een aangifte te doen bij de procureur

Procesvoering bij de gemandateerde voorziening Parket Geen vrijwilligheid mogelijk Parket, cliënt of dienstverlener Voor- onderzoek/ vraagverheldering case management aanmelding Motivatiedocument: Wat zijn de krachten/lasten Wat heb je zelf al gedaan Waarom meld je aan Teambeslissing Cliënt geïnformeerd onderzoek Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak triade Interveniërend Observerend consult Advies Handvatten aanreiken Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak

Aanmelden bij een gemandateerde voorziening Gemandateerde voorzieningen aanmelding Motivatiedocument: Wat zijn de krachten/lasten Wat heb je zelf al gedaan Waarom meld je aan Teambeslissing Cliënt geïnformeerd kennisgeving parket, cliënt, dienstverlener Start van proces bij GV na aanmelding door een hulpverlener Via online-motivatiedocument (ehealth) Waarin gedeelde verantwoordelijkheid verwoord wordt kennisgeving door parket, cliënt en dienstverlener: Eerst gesprek met cliënt om na te gaan of vermoeden van MaNo niet kan uitgesloten kan worden

Verwachtingen t.o.v. de aanmelder Aanspreekpunt voor gemandateerde voorziening, bv. voor bijkomende informatie Contact houden met cliënt tijdens onderzoek (kan ondersteund worden door GV) Aanwezigheid op triadegesprek In opvolging van het triadegesprek zelf bieden van hulp of toeleiden naar hulp (m.i.v. ITP) Zo mogelijk blijft de GV beroep doen op de betrokken hulpverleners De termijn voor een caseonderzoek is bepaald op 65 werkdagen

Het onderzoek bij de gemandateerde voorziening onderzoek Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak Bij begin van onderzoek: Alle perspectieven in beeld brengen (kind/jongere, ouders, context, aanmelder en andere betrokken hulp, ) Screening hulpverleningsgeschiedenis Focus op wat werkt, verkennen draagkrachten vs. lasten en verontrusting Schetsen van verloop van verder proces en maken van afspraken

Het onderzoek bij de gemandateerde voorziening onderzoek Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak Inschatten maatschappelijke noodzaak: Analyseren van de informatie, relatie tussen Balans krachten en lasten/zorgen, noodzaak tot hulp Probleemerkenning, probleeminzicht Medewerking Formuleren verwachtingen Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak

Het onderzoek bij de gemandateerde voorziening onderzoek Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak triade Onderzoek resulteert in teambeslissing en eindigt met formele uitspraak over al dan niet maatschappelijke noodzaak tot hulpverlening de geïndiceerde hulpverlening (aangrijpingspunten en verwachtingen) de mate van betrokkenheid van de GV in het verder verloop van het traject 2 types van opvolging in geval van maatschappelijke noodzaak : observerend / interveniërend Altijd driehoek: cliënt hulpaanbod GV Maar andere rol en intensiteit

Maatschappelijke Noodzaak = Casemanagement case management Interveniërend Inhoud casemanagement opvolging van hulpuitvoering Waken over maatschappelijke noodzaak Aanspreekbaarheid van GV voor hulpverlener en cliënt Observerend Factoren die de mate van aanklampendheid bepalen: Mate van veiligheid Balans draagkracht en last Probleeminzicht, motivatie (veranderbereidheid) en verandermogelijkheden van cliënt (systeem) Relatie met hulpverlener Ervaringen/ reacties in het verleden met/op hulpverlening

Observerend Casemanagement case management Interveniërend Voorwaarden om naar observerend casemanagement te gaan: Voldoende medewerking bij cliëntsysteem Voldoende waarborgen voor ontplooiingskansen en veiligheid van het kind Voldoende waarborgen voor vrijwillig aanvaarde hulp Observerend Verantwoordelijkheid blijft bij hulpaanbieder en cliënt

Observerend casemanagement case management Interveniërend Observerend Observerend casemanagement: GV volgt op afstand op, observeert Observatie-overeenkomst: Overeenkomst tussen GV, cliënt, aanmelder / hulpaanbieder. Is concreet Bevat de beschrijving van de MaNo (zorgen en krachten), de verwachtingen van de GV en de afspraken. Informatieplicht bij jeugdhulpaanbieder en cliënt

Interveniërend Casemanagement case management Interveniërend Voorwaarden om naar interveniërend casemanagement te gaan onvoldoende waarborgen voor ontplooiingskansen en veiligheid van het kind onvoldoende medewerking bij cliëntsysteem onvoldoende waarborgen voor vrijwillig aanvaarde hulp Observerend Verantwoordelijkheid ligt bij GV GV neemt over en organiseert zelf de hulpverlening GV maakt hulpverleningsprogramma op

Inhoud casemanagement case management Interveniërend Opvolging van hulpuitvoering Waken over maatschappelijke noodzaak Aanspreekbaarheid van GV voor hulpverlener en cliënt Evaluatie, minstens om de 6 maanden, van de maatschappelijke noodzaak tot opvolgen de lopende hulpverlening (bij ICM) Observerend

Evaluatie casemanagement case management Interveniërend Observerend Resultaten evaluatie: De GV blijft opvolgen in dezelfde intensiteit De GV blijft opvolgen, maar in een andere intensiteit ICM naar OCM want er zijn voldoende waarborgen voor veiligheid en medewerking OCM naar ICM want de hulpverlening heeft meer nood aan de aanklampende rol van GV De GV kan haar interventie afsluiten Geen hulp meer nodig De cliënt wenst de hulp en er is geen aanklampend optreden nodig Casemanagement wordt in overleg afgesloten

Doorverwijzing naar parket Geen vrijwilligheid mogelijk onderzoek Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak Parket triade case management Interveniërend Observerend = MANDAAT van GV Op ieder moment in het traject mogelijk Na teambeslissing Na afweging van maatschappelijke noodzaak tot interventie Bij weigering tot medewerking van cliënt

Doorverwijzing naar parket Geen vrijwilligheid mogelijk onderzoek Uitnodigen cliënt en aanmelder Parket case management Interveniërend Intentie tot doorverwijzing wordt meegedeeld aan cliënt Recht op kennisgevingsgesprek met leidinggevende GV Ultieme kans om nog binnen vrijwilligheid te blijven Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak triade Observerend

Wat verandert er voor de hulpverlener met verontrusting? Gedeelde verantwoordelijkheid; dus zelf aan de slag gaan. Maar ondersteund door gemandateerde centra Consult Aanmelding als men vastloopt door onvoldoende medewerking. Aanmelding kan zowel bij VK als bij OCJ Aanmelding bij gemandateerde centra schriftelijk met M- document Verantwoordelijkheid voor hulpcontinuïteit blijft bij aanmelder tot besluit onderzoek 38

Gerechtelijke jeugdhulp

HULPVRAGER MINDERJARIGE-OUDERS-CONTEXT BREDE INSTAP Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Jeugdhulp buiten toep. gebied IJH Probleem gebonden hulp MDT MDT Gemand. voorz. VK Toegangspoort Indicatiestelling OCJ P A R K E T Politie IRPC Jeugd hulpregie Gerecht. jeugdhulp SDJ Jeugd rechter CAP MDT Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Gemeenschapsinstelling Crisisjeugdhulp Bemiddeling Cliëntoverleg

Doorverwijzing van de gemandateerde voorziening naar parket Gemandateerde voorzieningen Gemand. Gerecht. voorz. jeugdhulp OCJ VK P A R K E T SDJ Jeugd rechter Als na een gesprek met de minderjarige en zijn ouders/opvoedingsverantwoordelijken en volgens beslissing van de gemandateerde voorziening jeugdhulpverlening maatschappelijk noodzakelijk is, maar: 1. gepaste jeugdhulpverlening niet wordt aanvaard en als de minimale veiligheid niet is gegarandeerd of de ontplooiingskansen in het gedrang zijn; 2. er weigering is tot meewerken aan het onderzoek naar maatschappelijke noodzaak

Vorderingsgrond jeugdrechtbank Gemand. voorz. OCJ VK P A R K E T Gerecht. jeugdhulp SDJ Jeugd rechter De jeugdrechter neemt kennis van verontrustende situaties na vordering van het parket om gerechtelijke maatregelen op te leggen in voorkomend geval: Als het parket aantoont dat cumulatief volgende voorwaarden zijn vervuld: Het verlenen van vrijwillige jeugdhulpverlening is niet mogelijk; Alles is in het werk gesteld om vrijwillige jeugdhulpverlening te realiseren in de zin dat een gemandateerde voorziening is ingeschakeld en heeft doorverwezen naar het parket = vordering van de jeugdrechter door het parket na doorverwijzing van de gemandateerde voorziening

Vorderingsgrond jeugdrechtbank hoogdringendheid Gemand. voorz. OCJ VK P A R K E T Gerecht. jeugdhulp SDJ Jeugd rechter Als het parket aantoont dat cumulatief de volgende voorwaarden zijn vervuld Een gerechtelijke maatregel is dringend noodzakelijk; Er zijn voldoende aanwijzingen dat de minderjarige onmiddellijk beschermd moet worden tegen een vorm van lichamelijk of geestelijk geweld, letsel of misbruik, lichamelijke of geestelijke verwaarlozing of nalatige behandeling, mishandeling of exploitatie, met inbegrip van seksueel misbruik; Het verlenen van vrijwillige jeugdhulpverlening is niet meteen mogelijk omdat de vereiste instemming niet werkelijk is verkregen. = procedure hoogdringendheid

Wijziging procedure hoogdringendheid Gemandateerde voorzieningen Gemand. Gerecht. voorz. jeugdhulp OCJ VK P A R K E T SDJ Jeugd rechter Maatregelenpakket uitgebreid naar ambulante en mobiele werkvormen. Vroeger enkel plaatsingsmaatregelen. Sociale dienst gerechtelijke jeugdbijstand onderzoekt de mogelijkheid tot vrijwilligheid. Is deze gevonden (vb. GGZ) en gaat cliënt akkoord, dan wordt dit aan de jeugdrechter gemeld en wordt de gerechtelijke procedure stop gezet In geval GGZ tijdens verloop verontrust is, kan zij aanmelden bij een gemandateerde voorziening

Samenwerking jeugdrechtbank - toegangspoort Jeugdrechtbank: dient ISV in bij team jeugdhulpregie Jeugd hulpregie Gerecht. jeugdhulp SDJ Jeugd rechter Team JHR behandelt deze aanvragen zoals een ISV van het team indicatiestelling Bij vraag naar module handicap of PVF: team JHR behandelt deze aanvragen zelfstandig, zonder tussenkomst IRPC Aanvraag indien jeugdrechter gevat is door procedure hoogdringendheid de aanvraag kan telefonisch gebeuren door jeugdrechtbank bij het team JHR de hulpvraag komt meteen terecht in de fase prioritair toe te wijzen hulpvragen de jeugdhulpregisseur heeft dus een toewijzingsmandaat

Toelichtende casussen

KYANO BREDE INSTAP K&G Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Probleem gebonden hulp CKG Jeugdhulp buiten toep. gebied IJH MDT MDT Observatie overeenkomst Gemand. voorz. VK Toegangspoort Indicatiestelling OCJ P A R K E T Politie IRPC Jeugd hulpregie Gerecht. jeugdhulp SDJ Jeugd rechter CAP MDT Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Gemeenschapsinstelling Crisisjeugdhulp Bemiddeling Cliëntoverleg

CINDY JAC BREDE INSTAP Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Jeugdhulp buiten toep. gebied IJH Probleem gebonden hulp CGG MDT MDT spoor 1 consult aanmelding Gemand. voorz. VK Toegangspoort Indicatiestelling OCJ spoor 2 P A R K E T Politie IRPC Jeugd hulpregie Gerecht. jeugdhulp SDJ Jeugd rechter CAP MDT TCK Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Gemeenschapsinstelling Crisisjeugdhulp Bemiddeling Cliëntoverleg

IEBEN <BUURMAN BREDE INSTAP Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Jeugdhulp buiten toep. gebied IJH Probleem gebonden hulp MDT MDT Gemand. voorz. VK Toegangspoort Indicatiestelling OCJ P A R K E T Politie IRPC Jeugd hulpregie Gerecht. jeugdhulp SDJ Jeugd rechter CAP MDT Begeleidings tehuis Begeleiding bij autonoom wonen Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Gemeenschapsinstelling Crisisjeugdhulp Bemiddeling Cliëntoverleg

Afkortingen A-document: aanmelddocument bij de intersectorale toegangspoort AWW: algemeen welzijnswerk CAP: centraal informatie- en aanmeldpunt CGG: centrum geestelijke gezondheidszorg CLB: centrum voor leerlingenbegeleiding CO: cliëntoverleg COS: centrum voor ontwikkelingsstoornissen EMK: experimenteel modulair kader FID: frequentie intensiteit duur GV: gemandateerde voorziening IJH: integrale jeugdhulp IPH: intersectorale prioritaire hulpvragen IRPC: intersectorale regionale prioriteitencommissie IS: indicatiestelling ISV: indicatiestellingsverslag ITP: intersectorale toegangspoort JHB: jeugdhulpbeslissing JHR: jeugdhulpregie IMB: individuele materiële bijstand JRB: jeugdrechtbank MN: maatschappelijke noodzaak MDD: multidisciplinaire dossier MDT: multidisciplinair team MFC: multifunctioneel centrum NRTJ: niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp OBC: observatie en behandelingscentrum OCJ: ondersteuningscentrum jeugdzorg OOOC: onthaal, oriëntatie en observatiecentrum PAB: persoonlijk assistentie budget PVF: persoonsvolgende financiering RTJ: rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp SDJ: sociale dienst gerechtelijke jeugdbijstand TM: typemodule VAPH: Vlaams agentschap voor personen met een handicap VIST: versnelde indicatiestelling en toewijzing VK: vertrouwenscentrum kindermishandeling