Europees Parlement 2014-2019 Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid 2015/2228(INI) 26.2.2016 ONTWERPVERSLAG over armoede: een genderperspectief (2015/2228(INI)) Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid Rapporteur: Maria Arena Rapporteur voor advies (*): Lynn Boylan, Commissie werkgelegenheid en sociale zaken (*) Procedure met medeverantwoordelijke commissies Artikel 54 van het Reglement PR\1084475.doc PE575.365v01-00 In verscheidenheid verenigd
PR_INI INHOUD ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT... 3 TOELICHTING... 9 Blz. PE575.365v01-00 2/10 PR\1084475.doc
ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT over armoede: een genderperspectief (2015/2228(INI)) Het Europees Parlement, gezien artikel 2 en artikel 3, lid 3, van het Verdrag betreffende de Europese Unie, gezien artikelen 8, 151, 153 en 157 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, gezien het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, in het bijzonder de bepalingen ervan met betrekking tot sociale rechten en gelijkheid van mannen en vrouwen, gezien het VN-verdrag van 1979 inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen (CEDAW), gezien de groeistrategie van de EU, Europa 2020, en met name haar doelstelling het aantal Europeanen dat onder de nationale armoedegrens leeft uiterlijk in 2020 met 25% te verminderen, waardoor meer dan 20 miljoen mensen niet langer in armoede zullen leven, gezien het pakket sociale-investeringsmaatregelen (SIP) van de Commissie van 2013, gezien de gemeenschappelijke praktijken rond Gender Mainstreaming (GenderCop) van het Europees Sociaal Fonds, en met name de GenderCop-werkgroep armoede en inclusie, gezien artikel 7 van de Verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen inzake de Structuurfondsen 2014-2020, gezien de jaarlijkse bijeenkomst in 2014 van het Europees platform tegen armoede en sociale uitsluiting, gezien Richtlijn 2006/54/EG van het Europees Parlement en de Raad van 5 juli 2006 betreffende de toepassing van het beginsel van gelijke kansen en gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep (herschikking), gezien Richtlijn 2010/18/EU van de Raad van 8 maart 2010 tot uitvoering van de door BUSINESSEUROPE, UEAPME, het CEEP en het EVV gesloten herziene raamovereenkomst en tot intrekking van Richtlijn 96/34/EG, gezien het Stappenplan van de Commissie van augustus 2015 voor een nieuwe aanpak van de uitdagingen waarmee werkende gezinnen worden geconfronteerd bij het combineren van beroep, privéleven en gezinsleven, gezien het werkdocument van de diensten van de Commissie van 3 december 2015 getiteld "Strategisch engagement voor gendergelijkheid 2016-2019" (SWD(2015)0278 PR\1084475.doc 3/10 PE575.365v01-00
def.), gezien zijn resolutie van 8 maart 2011 over armoede bij vrouwen in de Europese Unie 1, gezien zijn resolutie van 13 september 2011 over de situatie van vrouwen die de pensioengerechtigde leeftijd naderen 2, gezien zijn resolutie van 25 oktober 2011 over de situatie van alleenstaande moeders 3, gezien zijn resolutie van 24 mei 2012 met aanbevelingen aan de Commissie betreffende de toepassing van het beginsel van gelijke beloning van mannelijke en vrouwelijke werknemers voor gelijke of gelijkwaardige arbeid 4, gezien zijn resolutie van 12 maart 2013 over de gevolgen van de economische crisis voor de gendergelijkheid en de rechten van de vrouw 5, gezien zijn resolutie van 10 maart 2015 over vooruitgang op het gebied van gelijkheid van vrouwen en mannen in de Europese Unie in 2013 6, gezien zijn resolutie van 9 juni 2015 over de EU-strategie voor de gelijkheid van vrouwen en mannen na 2015 7, gezien zijn resolutie van 8 oktober 2015 over de toepassing van Richtlijn 2006/54/EG van het Europees Parlement en de Raad van 5 juli 2006 betreffende de toepassing van het beginsel van gelijke kansen en gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep, 8 gezien artikel 52 van het Reglement, gezien het verslag van de Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid en de adviezen van de Commissie werkgelegenheid en sociale zaken en de Commissie cultuur en onderwijs (A8-0000/2016), A. overwegende dat de percentages van armoede onder vrouwen zeer verschillen van lidstaat tot lidstaat; overwegende dat ongeacht het specifieke karakter van de risicogroepen, zoals oudere vrouwen, alleenstaande moeders en vrouwen met een handicap, de armoede onder migrantenvrouwen en vrouwen van etnische minderheden overal in de Europese Unie even groot is; B. overwegende dat eenoudergezinnen, in het bijzonder eenoudergezinnen met een alleenstaande moeder, meer risico op armoede of sociale uitsluiting lopen; overwegende dat volgens Eurostat in 2014 vrouwen 56,6% van de eenoudergezinnen in de Unie uitmaakten; overwegende dat armoede een grote impact heeft op de kinderen en dat 1 PB C 199 E van 7.7.2012, blz. 77. 2 PB C 51 E van 22.2.2013, blz. 9. 3 PB C 131 E van 8.5.2013, blz. 60. 4 PB C 264 E van 13.9.2013, blz. 75. 5 Aangenomen teksten, P7_TA(2013)0073. 6 Aangenomen teksten, P8_TA(2015)0050. 7 Aangenomen teksten, P8_TA(2015)0218. 8 Aangenomen teksten, P8_TA(2015)0351. PE575.365v01-00 4/10 PR\1084475.doc
armoede van generatie op generatie dreigt te worden overgebracht; C. overwegende dat leven met risico op armoede zich omzet in sociale uitsluiting qua toegang tot openbaar vervoer, primaire gezondheidszorg, fatsoenlijke huisvesting en cultuur; D. overwegende dat de loonkloof tussen mannen en vrouwen 16,3% bedraagt en voorts overwegende dat atypische en flexibele arbeidsovereenkomsten (nulurencontracten, tijdelijk werk, uitzendwerk) ook meer voor vrouwen dan voor mannen gelden; overwegende dat onzekere arbeidsovereenkomsten met name vrouwen aan armoede blootstellen en uiteindelijk leiden tot een categorie van arme werknemers; E. overwegende dat vrouwen vaak de verantwoordelijkheid van de zorg van oudere of zieke familieleden alsook voor kinderen op zich nemen, hetgeen leidt tot een geringere participatie op de arbeidsmarkt en bijgevolg tot een vermindering van het totale inkomen; overwegende dat het opzetten van oppasvoorzieningen en opvanginfrastructuren van kwaliteit en tegen betaalbare prijzen het risico op verpaupering verkleint; overwegende dat maar weinig lidstaten de doelstellingen van Barcelona hebben gehaald of deze zijn voorbijgestreefd; F. overwegende dat in de hele EU27 34% van de alleenstaande moeders in de werkzame leeftijdsgroep aan armoede dreigt te worden blootgesteld tegen 17% in het geval van andere gezinnen in de werkzame leeftijdsgroep met kinderen; G. overwegende dat de pensioenkloof neerkomt op gemiddeld 40%; overwegende dat het verschil in pensioen een obstakel is voor de economische onafhankelijkheid van vrouwen en een van de redenen is waarom vrouwen op latere leeftijd onder de armoedegrens belanden; H. overwegende dat de toename van het risico op armoede nauw verband houdt met de bezuinigingen op onderwijs, de socialezekerheidsstelsels en opvangvoorzieningen; overwegende dat vrouwen het hardst getroffen zijn door de crisis en de bezuinigingsmaatregelen die in diverse Europese landen zijn genomen; I. overwegende dat de in de samenleving heersende stereotypen bijdragen tot feminisering van de armoede; overwegende dat deze stereotypen zich al in de jeugd ontwikkelen en van invloed blijven op de keuze van opleiding en onderwijs tot aan de arbeidsmarkt; overwegende dat vrouwen zich maar al te vaak beperken tot vrouwvriendelijke beroepen en ondervertegenwoordigd zijn op bepaalde gebieden zoals wiskunde, wetenschappen, technische wetenschappen, enz.; overwegende dat deze stereotypen leiden tot discriminatie in salariëring; J. overwegende dat er sprake is van lacunes bij het kenmerken van het begrip "huishouden" zowel uit het oogpunt van gegevensverzameling als in fiscaal opzicht; overwegende dat binnen het beleidvormingsproces aan de hand van het begrip "huishouden" onmogelijk de situatie van vrouwen in termen van inkomen of fiscale verplichtingen in kaart kan worden gebracht; overwegende dat het vigerende stelsel van belastingheffing van invloed is op de toegang van vrouwen tot de arbeidsmarkt en hun economische onafhankelijkheid; PR\1084475.doc 5/10 PE575.365v01-00
K. overwegende dat de Europa 2020-strategie die bedoeld is om van de Unie een slimme, duurzame en inclusieve economie te maken, ambitieuze doelstellingen nastreeft zoals een werkgelegenheidspercentage van 75% en een reductie met ten minste 20% van het aantal personen dat te lijden heeft onder dan wel het risico loopt op armoede en sociale uitsluiting in de periode van nu tot 2020; Armoede en evenwicht tussen werk en privéleven 1. merkt op dat het gebrek aan opvangvoorzieningen van kwaliteit en tegen een betaalbare prijs, ongeacht of het nu om kinderen of zieke of oudere mensen gaat, de kloof tussen mannen en vrouwen op het gebied van werkgelegenheid, salariëring en pensioen vergroot; benadrukt dat gelijke toegang tot opvangvoorzieningen en gratis onderwijs van kwaliteit van cruciaal belang zijn om gelijke kansen te waarborgen en de armoedecyclus te doorbreken; 2. verzoekt de lidstaten en de Commissie uitvoering te geven en gebruik te maken van de beschikbare instrumenten, waaronder het pakket "sociale investeringsmaatregelen", om de doelstellingen van Barcelona te bereiken; dringt er in dit verband op aan de sociale fondsen en het EFRO te verbeteren, prioriteit te verlenen aan het opzetten van openbare en particuliere kinderopvangvoorzieningen bij de tenuitvoerlegging van de sociale investeringen en de EFSI-verordening, alsook gebruik te maken van het in het kader van het stabiliteits- en groeipact ingevoerde flexibiliteitsmechanisme voor projecten voor de financiering van kinderopvangvoorzieningen; pleit voor de invoering van een specifieke begrotingslijn in de begroting van de Europese Unie voor de financiering, in het kader van een cofinancieringsmechanisme, van stimulerende maatregelen voor specifieke gebieden waar het ontbreekt aan kinderopvangfaciliteiten en de werkgelegenheid onder vrouwen extreem laag is; 3. verzoekt de Commissie met alomvattende en volledige wetgevingsvoorstellen te komen voor de modernisering, op coherente wijze, van de diverse soorten verlof, te weten het moederschapsverlof, vaderschapsverlof, ouderschapsverlof, zorgverlof, ten einde de participatie van vrouwen op de arbeidsmarkt te bevorderen; 4. pleit voor een ontwikkeling naar individualisering van de rechten in het kader van het beleid van sociale rechtvaardigheid; Armoede en werk 5. verzoekt de Commissie en de lidstaten beleid ten uitvoer te leggen in het kader waarvan de werkgelegenheid onder vrouwen en de integratie op de arbeidsmarkt van sociaal gemarginaliseerde groepen vrouwen in het licht van de doelstellingen van de Europa 2020-strategie worden bevorderd en daarbij de nadruk te leggen op bijscholing, de ontwikkeling van betaalbare openbare diensten voor opvang van kwaliteit, regelingen voor flexibele werktijden en bestrijding van de sectorale en beroepssegregatie van mannen en vrouwen; 6. constateert dat vrouwen onevenredig vaak en veelal onvrijwillig in onzekere banen terechtkomen; verzoekt de lidstaten te overwegen om de aanbevelingen van de Internationale Arbeidsorganisatie ter vermindering van het aantal onzekere banen op te volgen, zoals een beperking van de omstandigheden waarin gebruik kan worden PE575.365v01-00 6/10 PR\1084475.doc
gemaakt van tijdelijke contracten en een verkorting van de periode waarvoor werknemers op een dergelijk contract kunnen worden aangenomen; 7. herhaalt zijn oproep aan de Commissie om de bestaande wetgeving te herzien ten einde de verschillen in salariëring en pensioen tussen mannen en vrouwen te verkleinen; 8. verzoekt de Commissie een effectbeoordeling te maken van de minimuminkomens in de Unie en verdere stappen in overweging te nemen om rekening te houden met de economische en sociale omstandigheden in elke lidstaat alsook een beoordeling te maken van de vraag of de stelsels het huishoudens mogelijk maken om in hun basisbehoeften te voorzien; verzoekt de Commissie om op basis hiervan een evaluatie te maken van de wijze en manier om te voorzien in een adequaat minimuminkomen boven de armoedegrens van 60% van het nationale mediane inkomen in alle lidstaten overeenkomstig de nationale praktijken en tradities met inachtneming van hun individuele kenmerken ten einde de sociale convergentie binnen de EU te bevorderen; Armoede: algemene aanbevelingen 9. stelt vast dat personen die in armoede leven vaak een hoger eenheidstarief betalen dan meer bemiddelde bevolkingsgroepen, en wel voor dezelfde goederen en diensten om sociaal en economisch te kunnen overleven, met name op het vlak van telecommunicatie en energie; roept de lidstaten op nauw samen te werken met providers en exploitanten aan de ontwikkeling van mechanismen voor steun en sociale tarifering ten behoeve van de allerarmsten; 10. benadrukt dat het risico van armoede en sociale uitsluiting onder kinderen in alle lidstaten nauw verband houdt met het onderwijsniveau van de ouders, en met name van de moeders, de situatie van de ouders op de arbeidsmarkt en hun maatschappelijke omstandigheden; onderstreept de noodzaak van begeleiding van tienermoeders, die door voortijdig de school te verlaten een eerste stap richting armoede zetten; 11. constateert dat het ontbreken van een inkomen van een partner in aanzienlijke mate bijdraagt tot armoede en sociale uitsluiting van vrouwen; merkt op dat de situatie van gescheiden vrouwen en vrouwelijke gezinshoofden vaak onzeker is en dat voor hen een passende alimentatieregeling moet worden vastgesteld; 12. constateert dat de economische onafhankelijkheid van vrouwen een cruciale rol speelt voor hun vermogen om zich aan situaties van geweld te onttrekken; wenst dat er sociale beschermingsstelsels in het leven worden geroepen om de sociale rechten van vrouwen die het slachtoffer zijn van geweld, te waarborgen; 13. is van oordeel dat talrijke aspecten van de armoede onder vrouwen nog steeds niet erkend worden, met name het geen toegang hebben tot cultuur en deelname aan het sociale leven; is van oordeel dat de indicatoren voor ernstige materiële deprivatie voor wat betreft de toegang tot cultuur ontoereikend zijn en dat andere indicatoren moeten worden ontwikkeld voor de evaluatie van uitsluiting en met name de invloed ervan op de vicieuze cirkel van armoede; 14. spoort de lidstaten en de Commissie aan over te gaan tot de uitwisseling van goede praktijken inzake wetgevings- en begrotingsinstrumenten om armoede te bestrijden; PR\1084475.doc 7/10 PE575.365v01-00
15. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad en de Commissie. PE575.365v01-00 8/10 PR\1084475.doc
TOELICHTING Het Parlement houdt zich al jaren intensief bezig met de problematiek van armoede onder en sociale uitsluiting van vrouwen. Talrijk zijn de resoluties waarin wordt opgeroepen tot bestrijding van de oorzaken en gevolgen van de vele facetten van deze armoede. Helaas moet worden geconstateerd dat in 2016 ondanks de talrijke inspanningen weinig vooruitgang is geboekt. De economische crisis waarvan de Unie geleidelijk aan begint te herstellen, heeft geleid tot een stijging in de statistieken van het aantal mensen, mannen en vrouwen, voor wie armoede en sociale uitsluiting dreigt. Volgens de meest recente beschikbare statistieken betreffende de verdeling van de monetaire armoede en de verschillen in inkomen in de EU werd 16,6% van de bevolking van de EU-28 beschouwd als vallende onder het aantal mensen voor wie armoede dreigt (na sociale transfers). Dit gevaar was 17,2% voor vrouwen tegen 16,1 % voor mannen. Achter deze cijfers gaan natuurlijk talrijke verschillen naar gelang van de lidstaten schuil. Ondanks alles blijven vrouwen gemiddeld nog altijd erger getroffen dan mannen, en zelfs nog erger als zij alleenstaande moeder, gepensioneerd, immigrant of gehandicapt zijn. Zij blijven oververtegenwoordigd in onzekere beroepen, loopbaanonderbrekingen, vrouwvriendelijke beroepen (gezondheidszorg, huishoudelijk werk, enz.) en deeltijdarbeid, eerder uit noodzaak om zich om hun naasten te moeten bekommeren dan als weloverwogen keuze. Het verschil in salariëring ten opzichte van hun mannelijke collega's en het verschil in pensioen als gevolg van loonbaanonderbrekingen om privéleven en beroep harmonieus te combineren, brengen een zware last met zich mee voor vrouwen in financiële moeilijkheden en dagelijkse onzekerheid voor wat betreft hun economische onafhankelijkheid. In dit verslag wordt gewezen op de voortdurende ongelijkheid waaronder vrouwen te lijden hebben. Hierin worden de inspanningen aangestipt die de Unie en de lidstaten moeten leveren om iedereen, zonder genderonderscheid, dezelfde kansen en mogelijkheden te bieden op het gebied van werkgelegenheid, sociale zekerheid, salariëring, onderwijs, kinderopvang tot en met cultuur. Voorts wordt gewezen op met name de financiële middelen waarover Europa en de lidstaten reeds beschikken om de tendens richting verpaupering van één helft van de bevolking te keren. Want de bestrijding van armoede onder vrouwen is een zaak van sociale gerechtigheid. De directe dan wel indirecte overheidsuitgaven die de lidstaten doen om deze ongerechtigheid te reduceren mogen niet als verspilling of simpelweg als kosten worden beschouwd, maar als een verantwoorde investering om de vicieuze cirkel van armoede te doorbreken. Niet alleen zullen gezinsverplichtingen hierdoor niet langer een beperking vormen voor de beroepsbevolking; ook zal de binnenlandse vraag hierdoor voldoende worden versterkt om de economie van de Europese Unie te helpen herstellen. De bestrijding van de armoede onder vrouwen biedt voorts, zij het ten dele, een mogelijkheid PR\1084475.doc 9/10 PE575.365v01-00
om op lange termijn het probleem van armoede onder kinderen, en daarmede de mondiale armoede, op te lossen. PE575.365v01-00 10/10 PR\1084475.doc