WETGEVING INZAKE GELIJKE KANSEN VOOR MANNEN EN VROUWEN

Transcriptie

1 WETGEVING INZAKE GELIJKE KANSEN VOOR MANNEN EN VROUWEN IN DE EUROPESE UNIE Europese Commissie

2 Noch de Europese Commissie, noch enige persoon die optreedt in naam van de Commissie kan verantwoordelijk worden gesteld voor het gebruik dat kan worden gemaakt van de gegevens in deze publicatie. Europe Direct helpt u antwoord te vinden op uw vragen over de Europese Unie Gratis nummer (*): (*) Als u mobiel belt, hebt u misschien geen toegang tot gratis nummers of kunnen kosten worden aangerekend. Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op internet via de Europaserver ( Bibliografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie. Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen, 2008 Europese Gemeenschappen, 2007 Overneming met bronvermelding toegestaan. Printed in Belgium Gedrukt op chloorvrij gebleekt papier

3 WETGEVING INZAKE GELIJKE KANSEN VOOR MANNEN EN VROUWEN in de Europese Unie 50 JAAR WETGEVING INZAKE GELIJKE KANSEN VOOR MANNEN EN VROUWEN IN EUROPA De Europese Unie streeft al een halve eeuw naar een gelijke behandeling van mannen en vrouwen. Het EG-Verdrag, dat in 1957 door de zes oprichtende leden van de Europese Economische Gemeenschap (EEG) in Rome werd ondertekend, legde het recht vast op gelijke beloning voor mannelijke en vrouwelijke werknemers voor gelijke arbeid. Sindsdien is de EEG uitgegroeid tot een Europese Unie van 27 landen. En de rechten van mannen en vrouwen op een gelijke behandeling en non-discriminatie zijn meegegroeid. 1 Tegenwoordig vormen de wetten van de EU inzake gelijke kansen voor mannen en vrouwen de steunpilaar van het gelijkekansenbeleid in Europa. 13 Europese richtlijnen zijn al aangenomen op het gebied van de gelijke behandeling tussen mannen en vrouwen. Zij zijn juridisch bindend voor de EU-lidstaten, die dit Gemeenschapsrecht moeten opnemen in hun nationale wetgeving. De wetgeving beslaat zeer uiteenlopende vraagstukken, variërend van toegang tot werkgelegenheid, arbeidsvoorwaarden en beloning, tot socialezekerheidsregelingen, zelfstandige arbeid en bescherming van werkneemsters tijdens de zwangerschap en na de bevalling. Tezamen vormen deze instrumenten een solide, brede basis om erop toe te zien dat het beginsel van non-discriminatie wordt nageleefd. Zij machtigen burgers die het gevoel hebben dat dit recht met de voeten wordt getreden, om hun zaak voor de nationale wetbanken te brengen. Om de transparantie, duidelijkheid en coherentie van de wet te vergroten, werd in 2006 een richtlijn aangenomen die de bestaande bepalingen betreffende gelijke beloning, ondernemings- en sectorale regelingen en bewijslast in één tekst vervat.

4 EUROPESE RICHTLIJNEN BETREFFENDE GELIJKE KANSEN VOOR MANNEN EN VROUWEN Sinds de ondertekening van het EG-Verdrag in 1957 in Rome heeft de Europese Unie al 13 richtlijnen aangenomen op het gebied van gelijke kansen voor mannen en vrouwen. Zij beslaan het recht op gelijke behandeling van mannen en vrouwen met betrekking tot werk, beloning en sociale zekerheid en het recht op gelijke toegang tot en de levering van goederen en diensten. Zij bieden speciale bescherming aan vrouwen die zwanger zijn of net zijn bevallen, en proberen gemeenschappelijke normen vast te leggen voor vrouwen die een zelfstandige activiteit uitoefenen of die hun echtgenoten bij hun activiteit helpen. Gelijke behandeling op het werk 2 Mannen en vrouwen dienen gelijk beloond te worden voor gelijke arbeid of arbeid waaraan gelijke waarde wordt toegekend. Dit beginsel werd uiteengezet in artikel 141 van het EG-Verdrag van 1957 en later ten uitvoer gelegd door Richtlijn 75/117/EEG. Het begrip gelijke beloning omvat ook socialezekerheidsuitkeringen in het kader van ondernemings- en sectorale regelingen. Het recht op gelijke toegang tot en betaling van deze uitkeringen werd behandeld in Richtlijn 86/378/EEG gewijzigd bij Richtlijn 96/97/EG. Het EG-Verdrag legde tevens de basis voor een wetgeving inzake gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep. Dit leidde vervolgens tot Richtlijn 76/207/EEG (gewijzigd in 2002), die het beginsel van gelijke behandeling ten aanzien van de arbeidsvoorwaarden en ten aanzien van de toegang tot het arbeidsproces, zelfstandige arbeid en beroepsopleiding ten uitvoer legde. In 2006 werd een nieuwe richtlijn aangenomen die al deze richtlijnen moet consolideren en vereenvoudigen. Deze nieuwe richtlijn zal van kracht worden op 15 augustus Vanaf die datum zullen Richtlijnen 75/117/EEG, 76/207/EEG, 86/378/EEG en 97/80/EG vervallen.

5 HOE DEFINIEERT DE EUROPESE WETGEVING DISCRIMINATIE EN INTIMIDATIE De Europese wetgeving inzake gelijke kansen voor mannen en vrouwen maakt een onderscheid tussen directe en indirecte discriminatie, intimidatie en seksuele intimidatie. Directe discriminatie Wanneer iemand op grond van zijn sekse ongunstiger wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie wordt, is of zou worden behandeld. Indien een vrouw een baan wordt geweigerd omdat zij zwanger is, dan is dit een geval van directe discriminatie. Indirecte discriminatie Wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of procedure personen van de ene sekse in vergelijking met personen van de andere sekse bijzonder benadeelt, tenzij die bepaling, maatstaf of procedure objectief wordt gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn. Een functievereiste die van kandidaten verwacht dat zij minimaal 170 cm lang zijn, zou bijvoorbeeld worden beschouwd als indirecte discriminatie, omdat veel meer vrouwen dan mannen negatief beïnvloed zouden worden door deze regel. Intimidatie Bij ongewenst seksegerelateerd gedrag dat tot doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast en een bedreigende, vijandige, kwetsende, vernederende of aanstootgevende omgeving wordt gecreeerd. Bijvoorbeeld herhaalde denigrerende of minachtende opmerkingen over iemands geslacht. Seksuele intimidatie Bij ongewenst fysiek, verbaal of non-verbaal gedrag van seksuele aard dat tot doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast en een bedreigende, vijandige, kwetsende, vernederende of aanstootgevende omgeving wordt gecreëerd. Bijvoorbeeld ongewenste suggesties door of seksuele eisen van meerderen of collega s. 3

6 Tijdlijn: richtlijnen betreffende gelijke kansen voor mannen en vrouwen Het EG-Verdrag legt het recht op gelijke beloning voor mannen en vrouwen vast, en maakt wetgeving mogelijk om discriminatie in werkgelegenheid en beroep of in de toegang tot en de levering van goederen en diensten te verbieden. Richtlijn 75/117/EEG betreffende gelijke beloning voor mannelijke en vrouwelijke werknemers. Richtlijn 76/207/EEG betreffende de gelijke behandeling van mannen en vrouwen in het arbeidsproces, de beroepsopleiding en de arbeidsvoorwaarden (gewijzigd in 2002). Richtlijn 79/7/EEG betreffende gelijke behandeling op het gebied van de sociale zekerheid.

7 Sinds 2000 Richtlijn 86/378/EEG betreffende gelijke behandeling in ondernemings- en sectorale regelingen inzake sociale zekerheid (gewijzigd in 1996). Richtlijn 86/613/EEG betreffende gelijke behandeling van zelfstandig werkzame mannen en vrouwen en bescherming van zelfstandig werkzame moeders. Richtlijn 92/85/EEG inzake de veiligheid en gezondheid op het werk van werkneemsters tijdens de zwangerschap, na de bevalling en tijdens de lactatie. Richtlijn 96/34/EG betreffende de raamovereenkomst inzake ouderschapsverlof. Richtlijn 97/80/EG inzake de bewijslast in gevallen van discriminatie op grond van het geslacht. Richtlijn 2004/113/EG betreffende de toegang tot en de levering van goederen en diensten. Richtlijn 2006/54/EG betreffende het beginsel van gelijke kansen en gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep (herschikking). 5

8 ZWANGERE WERKNEEMSTERS EN OUDERSCHAPSVERLOF Werkneemsters die zwanger zijn, die onlangs zijn bevallen of die nog in lactatie zijn, ontvangen speciale bescherming uit hoofde van Richtlijn 92/85/EEG, die tevens zwangerschapsverlof en discriminatie op de werkplaats behandelt. Verdere bescherming tegen discriminatie op grond van zwangerschap wordt verschaft door de wetgeving inzake gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep. 6 Richtlijn 96/34/EG breidde de rechten van ouders uit door minimumvereisten vast te leggen voor ouderschapsverlof van mannelijke en vrouwelijke werknemers, en voor de bijbehorende bescherming van de werkgelegenheid. De richtlijn moet werkende ouders helpen werk en gezinsleven te verenigen en gelijke kansen en een gelijke behandeling bevorderen voor mannen en vrouwen. GELIJKE BEHANDELING BIJ WETTELIJKE SOCIALE ZEKERHEID Richtlijn 79/7/EEG riep de lidstaten van de EU op directe en indirecte discriminatie op grond van het geslacht in hun wettelijke socialezekerheidsregelingen te verbieden. Hij heeft betrekking op regelingen voor de beroepsbevolking, alsook op algemene ouderdomspensioenen en ziektekostenverzekeringen voor werknemers.

9 ZELFSTANDIGE WERKNEMERS EN HUN ECHTGENOTEN Richtlijn 86/613/EEG is van toepassing op mensen die een zelfstandige activiteit uitoefenen en hun echtgenoten die daaraan, anders dan als loontrekkende of vennoot, deelnemen. De richtlijn beslaat een groot aantal kwesties op dit gebied, van de oprichting van een onderneming tot de aansluiting van helpende echtgenoten bij een stelsel van sociale zekerheid. Deze richtlijn vormt een aanvulling op de afzonderlijke wetgeving betreffende gelijke behandeling van mannen en vrouwen in het arbeidsproces, sociale zekerheid in het kader van ondernemings- en sectorale regelingen en wettelijke socialezekerheidsregelingen. 7 TOEGANG TOT GOEDEREN EN DIENSTEN Discriminatie of ongelijke behandeling is niet alleen een probleem op de werkvloer maar op tal van andere gebieden van het dagelijks leven, zoals de levering van goederen of de toegang tot diensten. Artikel 13 (1) van het EG-Verdrag maakt EU-wetgeving mogelijk tegen discriminatie op grond van het geslacht buiten het arbeidsproces. Dit leidde in december 2004 tot Richtlijn 2004/113/EG betreffende de toegang tot en de levering van goederen en diensten die publiekelijk beschikbaar zijn en die buiten de privé- en de gezinssfeer worden aangeboden. Hij is van toepassing op alledaagse diensten zoals huisvesting, bankdiensten en verzekeringen. De lidstaten zijn geacht deze richtlijn tegen december 2007 in hun nationale wetgeving toe te passen.

10 Wist u dit? Vrouwen in de Europese Unie verdienen gemiddeld 15 % minder dan mannen voor gelijkwaardig werk, niettegenstaande betere academische kwalificaties (Bron: Eurostat). In 2006 bedroeg het werkgelegenheidscijfer voor de leeftijdsgroep van 15 tot 64 in de 27 huidige EU-lidstaten 57,2 % voor vrouwen en 71,6 % voor mannen (Bron: Eurostat). 8 Uit een Eurobarometer-enquête van 2004 bleek dat ofschoon 75 % van de mannen op de hoogte waren van hun recht op ouderschapsverlof, 84 % zeiden dat zij hiervan nog nooit gebruik hadden gemaakt, en er evenmin over dachten dit in de toekomst te zullen doen. Voor verdere informatie Een speciale eenheid van de Europese Commissie houdt zich bezig met juridische aangelegenheden met betrekking tot de gelijke kansen van mannen en vrouwen. De eenheid monitort de omzetting van communautaire richtlijnen op het vlak van gelijke kansen en non-discriminatie in nationale wetgeving, alsook de toepassing van deze wetten in de praktijk. Zij beheert de inbreukprocedures indien lidstaten hun verplichtingen niet nakomen en doet zo nodig nieuwe wetgevingsvoorstellen. Contact Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid, sociale zaken en gelijke kansen Eenheid G.2: Gelijkheid, discriminatiebestrijding Juridische kwesties B-1049 Brussel empl-info@ec.europa.eu Website

11 Europese Commissie Wetgeving inzake gelijke kansen voor mannen en vrouwen in de Europese Unie Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen blz. 14,8 21 cm

12 KE NL-D U kunt de publicaties van het directoraat-generaal Werkgelegenheid, sociale zaken en gelijke kansen downloaden via: of gratis een abonnement nemen via: ESmail is de elektronische informatiebrief van het directoraat-generaal Werkgelegenheid, sociale zaken en gelijke kansen. U kunt online een abonnement op deze nieuwsbrief nemen via: