HOMO COOPERANS INSTITUTIES VOOR COLLECTIEVE ACTIE EN DE SOLIDAIRE SAMENLEVING TINE DE MOOR
EEN CRISIS IN HET INTERGENERATIONELE DENKEN
Betere technologie Instituties Oplossing/ resultaat Normen & waarden
Energiecoöperatie Ouderwoongemeenschappen Ouderenzorgcoöperaties Kinderopvangcoöperatie Coöperaties van huisartsen en fysiotherapeuten Boerencoöperaties Coöperatieve supermarkten Glasvezelcoöperatie
Instituties voor collectieve actie Zelf-regulerend Zelf-beherend Van onderop gevormd
EVOLUTIE VAN HET AANTAL NIEUWE COÖPERATIES PER SECTOR 1990-2012 180 Banken 160 140 120 100 80 60 40 20 0 In & verkoop food In & verkoop nonfood Industrie, Energie & transport Kunst & Cultuur Land & Tuinbouw Onderwijs Overige Prof. dienstv. Scheepvaart Verzekeraars Wonen, Recreatie & Vastgoed Zorg Totaal
1000 JAAR TERUG IN DE TIJD...
KOOPMANS- & AMBACHTS- GILDEN 1000 Gilden Totaal 100 10 1
GEMENE GRONDEN/ MARKEGENOOTSCHAPPEN 1000 Markegenootschappen Totaal 100 10 1
WATERSCHAPPEN 1000 100 Waterschappen 10 Totaal 1
BEGIJNHOVEN 1000 100 Begijnhoven 10 Totaal 1
LATE MIDDELEEUWEN: BEGIN EERSTE GOLF ROND 1800: EINDE EERSTE GOLF 1000 100 10 1 1000-1024 Begijnhoven Gilden Markegenootschappen Waterschappen Totaal 1025-1049 1050-1074 1100-1124 1125-1149 1175-1199 1200-1224 1225-1249 1250-1274 1275-1299 1300-1324 1325-1349 1350-1374 1375-1399 1400-1424 1425-1449 1450-1474 1475-1499 1500-1524 1525-1549 1550-1574 1575-1599 1600-1624 1625-1649 1650-1674 1675-1699 1700-1724 1725-1749 1750-1774 1775-1800 Liberaliseringsgolf Vorming natiestaten
COÖPERATIES & ONDERLINGE WAARBORGFONDSEN 10000 1000 100 10 1 1897 Coöperaties (incl. onderlinge waarborgmaatschappijen) Totaal
VAKVERENIGINGEN & ERKENDE VERENIGINGEN 10000 1000 100 10 Erkende Verenigingen Vakverenigingen Totaal 1 1905
VERSCHILLEN TUSSEN VROEGER EN VANDAAG Doelstelling zijn opgesplitst : Historisch: Sociale en economische noden worden samengebracht in één collectief Consumptie en productie samen Vandaag: participatie in verschillende collectiviteiten is noodzakelijk om in alle dagelijkse noden te voorzien -> Nadeel: Reduceert de mogelijkheid om wederkerig gedrag complementair te maken Aan alle noden voldoen vereist lidmaatschap van verschillende collectiviteiten Levensduur instituties aanzienlijk korter dan gedurende eerste golf Duur lidmaatschap is korter Aandeel van samenleving betrokken bij burgercollectieven lijkt nog beperkt
1000 JAAR GESCHIEDENIS LESSONS LEARNED?
1000 JAAR - 3 GOLVEN BURGERCOLLECTIEVEN Nieuwe golf komt steeds na versnelde ontwikkelingen in de vrije markt Marktwerking & privatisering leveren niet altijd het gewenste effect op Prijseffect? Kwaliteitseffect? Toegankelijkheid? -> Burgercollectieven ontstaan als reactie op geen of een onvoldoende kwalitatief aanbod via commerciële wegen/vrije markt
VERBOUWING VAN DE VERZORGINGSSTAAT? Uitbreiding van de tijdshorizon Nieuwe governance models? Institutionele diversiteit -> veerkracht -> Vergelijkend historisch onderzoek instituties voor collectieve actie binnen Europa Samenwerking kan duurzaam georganiseerd worden Regulering kan dynamisch zijn Goed besturen en hoge mate van participatie zijn belangrijker dan intensief sanctioneren
VRAAGSTUKKEN VOOR DE TOEKOMST Hoe omgaan met schaalvergroting en globalisering? Rol van coöperatieve principes? Belang van en ruimte voor participatie van stakeholders? Slachtoffer van eigen succes? Betrokkenheid coöperanten? Pseudo-coöperaties?
HOMO COOPERANS 3 Grote golven nieuwe instituties voor collectieve actie Telkens na versnelde marktwerking en privatisering Geen reactie op de crisis: Golf begon al eerder, nog voor aanvang crisis Vindt plaats in vele verschillende sectoren Staat los van crisisgevoeligheid regio Rol van de burger? -> Nood aan meer evenwichtige verhoudingen tussen verschillende governance models: markt, staat, burger -> Nood aan zelfreflectie binnen nieuwe beweging -> Nood aan meer institutionele diversiteit
UITDAGINGEN VOOR COLLECTIEVE INITIATIEVEN OA COÖPERATIES- VANDAAG (1) CRISISTIJD: Geen wondermiddel voor de crisis, maar wel langetermijn oplossing (één van) streven naar institutionele diversiteit UITBREIDEN: Nog vrij marginaal in gehele economische gebeuren, maar heel succesvolle voorbeelden (e.g. open source community, bepaalde coöperaties) EN onbenut potentieel binnen publieke dienstverlening HETEROGENITEIT: Vele initiatieven vooral gedragen door hoogopgeleiden, maar inzetbaarheid en voordeel voor sociaal zwakkeren vaak nog groter
UITDAGINGEN VOOR COLLECTIEVE INITIATIEVEN OA COÖPERATIES- VANDAAG (2) LOCALITEIT: Model is niet zomaar te kopiëren naar andere locatie wegens zeer plaatsspecifiek geen blueprints nodig maar wel structuren die creatieve invulling toelaten best practices zijn enkel the best waar ze zo optimaal functioneren! SCHAALVERGROTING & GLOBALISERING: hoe coöperatief blijven in multi-nationale context? INZETTEN COÖPERATIEF MODEL VOOR TRANSGENERATIONELE SOLIDARITEIT
STAPPENPLAN VOOR DE OVERHEID OVERHEID 3. FACILITEREN Creëer een juridisch en operationeel raamwerk om initiatieven makkelijk op te zetten -PublicCollectivePartnerships -institutions-in-a-box MARKT 1. WAARDEREN EN EVALUEREN: -omarm bestaande burgerinitiatieven -erken het potentieel -evalueer gelijkwaardig -geef initiatieven ook de kans om te falen 4. MONITOREN & CONTROLEREN Zorg ervoor dat interactie tussen burgercollectief en markt gecorrigeerd wordt waar nodig 2. EXPLOREREN -welke goederen en diensten kunnen baat hebben bij grotere rol collectief? -wat zijn randvoorwaarden voor succes? BURGERCOLLECTIEF