Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Vergelijkbare documenten
Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio West- en Midden-Brabant. januari 2014

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Brabant. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

ARBEIDSMARKTPLATFORM PO.

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Utrecht. januari ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Zuid Limburg. januari 2014

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Gemeente Den Haag. januari 2014

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Gemeente Rotterdam. januari 2014

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Noordoost-Brabant. januari 2014

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Gemeente Amsterdam. januari 2014

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Waar is de leraar scheikunde? Ontwikkelingen in tekortvakken in het vo

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

Regionale arbeidsmarktanalyse voortgezet onderwijs 2018

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Zuid- en Midden-Drenthe. januari 2014

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Noordwest Veluwe. januari 2014

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Midden Nederland. januari 2014

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Groningen. januari ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio IJssel en Rijn, Nijmegen. januari 2014

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Twente. januari ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Friesland. januari ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Rotterdam. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio West- en Midden-Brabant

REGIONAAL TABELLENBOEK arbeidsmarkt primair onderwijs ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Flevoland

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Amsterdam. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Achterhoek. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Noord-Holland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Friesland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Noordoost- en Zuidoost-Brabant

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Zuid- en Oost-Gelderland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Groningen

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Zuid Limburg. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Utrecht

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Rivierenland. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Drenthe / Overijssel

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Haaglanden en Rijn Gouwe

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Noord-Gelderland

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Midden Limburg. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Zeeland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Rotterdam / Rijnmond

REGIONALE ARBEIDSMARKTRAPPORTAGES PRIMAIR ONDERWIJS Regio Noord-Holland, Gooi en Vechtstreek. januari 2014

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio West- en Midden-Brabant

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Limburg

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Zuid- en Oost-Gelderland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio West- en Midden-Brabant

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Haaglanden / Rijn Gouwe

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Friesland. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Limburg

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Groningen

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Zuid- en Oost-Gelderland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Zeeland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Noord-Gelderland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Utrecht

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Zeeland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Friesland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Friesland

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Noordwest-Veluwe. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Noord-Holland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Flevoland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Noordoost- en Zuidoost-Brabant

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Groningen

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Drenthe / Overijssel

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Arnhem-Nijmegen. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Flevoland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Utrecht

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Drenthe / Overijssel

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Groningen. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Noord-Holland

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Limburg

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Rotterdam / Rijnmond

Tekortvakken in het voortgezet onderwijs Deborah van den Berg januari 2012

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Noordoost- en Zuidoost-Brabant

Regionale arbeidsmarktrapportages. primair onderwijs Regio Twente. December PO. Van en voor werkgevers en werknemers

De arbeidsmarkt voor leraren vo Regio Rotterdam / Rijnmond

Transcriptie:

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015 Regio West- en Midden- Brabant

Regionale arbeidsmarktrapportages voortgezet onderwijs 2015 Regio West- en Midden-Brabant... De onderwijsarbeidsmarkt is een regionale arbeidsmarkt, met onderling grote verschillen. Dit geldt ook voor het voortgezet onderwijs. Om goed te kunnen anticiperen op deze regionale ontwikkelingen, worden er regionale arbeidsmarktrapportages voor het voortgezet onderwijs opgesteld. In deze rapportages worden huidige en toekomstige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt op regionaal niveau inzichtelijk gemaakt. Uitgevoerd door: CAOP Kennis en Internationale Zaken Auteurs: Deborah van den Berg, Richard Defourny, Zachary Kuipers en Sean Stevenson In opdracht van: VOION Uitgave: VOION Postbus 2501 6401 DA Heerlen Tel: 045-579 6024 www.voion.nl... DISCLAIMER Voion is zich volledig bewust van de taak zo betrouwbaar mogelijke informatie te verzorgen. Dit rapport is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Niettemin kan zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel voorkomende onjuistheden. Voion. Alle rechten voorbehouden. Het is niet geoorloofd gegevens uit dit rapport te gebruiken in publicaties zonder nauwkeurige bronvermelding.

Samenvatting Groeit of krimpt het aantal leerlingen de regio West- en Midden-Brabant? En bij welke vakken worden knelpunten verwacht bij het vervullen van vacatures? In deze regionale arbeidsmarktrapportage voortgezet onderwijs worden de (toekomstige) ontwikkelingen van leerlingen, personeel, vakken en lerarenopleidingen in de regio West- en Midden-Brabant gepresenteerd. Leerlingen Het aantal leerlingen in de regio West- en Midden-Brabant is tussen 2010 2014 met 3,2 procent toegenomen, tot 65.195 leerlingen. Tussen 2015 2020 zal het aantal leerlingen afnemen, tot 60.112 leerlingen in 2020. Het merendeel van de leerlingen in deze regio zit in 2014 in een brugjaar. Werkgelegenheid De werkgelegenheid voor leraren is in deze regio vanaf 2009 met 209 fte afgenomen tot 3.744 fte in 2013. Tussen 2014 2019 neemt de werkgelegenheid in de regio naar verwachting met 8,3 procent af, tot 3.448 fte in 2019. Leeftijd en vakken 32 procent van het personeel in de regio is in 2013 55 jaar of ouder. Dit betekent dat zij op termijn het onderwijs zullen verlaten. Vooral bij de vakken aardrijkskunde, Nederlands en natuurkunde wordt een relatief groot deel van lessen gegeven door iemand van 55 jaar of ouder. Deze lessen zijn vaak binnen het eerstegraads vakgebied. De vakken waarbij hierdoor vooral knelpunten worden verwacht zijn aardrijkskunde en natuurkunde. Lerarenopleidingen De voornaamste instroom in het lerarenberoep verloopt via de lerarenopleidingen. Aan de eerstegraads en tweedegraads lerarenopleidingen die toegekend zijn aan deze regio, zullen tussen 2014 en 2018 de meeste studenten afstuderen als docent Nederlands, geschiedenis of wiskunde. 3

Inhoudsopgave... 1. Inleiding 5 1.1 Opzet 5 2. Leerlingen 6 2.1 Realisatie en prognose 6 2.2 Onderwijstype 8 3. Werkgelegenheid 9 3.1 Realisatie en prognose 9 3.2 Samenstelling personeelsbestand 11 4. Gediplomeerden lerarenopleiding 13 4.1 Realisatie en prognose 13 5. Bevoegdheid 15 5.1 Bevoegd gegeven lessen 16 Bijlage 1 Regio-indeling 17 Bijlage 2 Gebruikte bronnen 18 Bijlage 3 Leerlingen 19 Bijlage 4 Werkgelegenheid 21 Bijlage 5 Gediplomeerden lerarenopleiding 27 Bijlage 6 Bevoegdheid 27 4

1. Inleiding De arbeidsmarkt voor het voortgezet onderwijs is sterk in beweging. Demografische, politieke en maatschappelijke ontwikkelingen die de sector raken, beïnvloeden zowel de omvang van de arbeidsmarkt als het karakter hiervan. De arbeidsmarkt in het voortgezet onderwijs is ook een regionale arbeidsmarkt. Dit betekent dat er tussen (en binnen) regio s verschillen kunnen zijn in onder meer de ontwikkeling van het aantal leerlingen, het aanbod van de lerarenopleidingen en de vraag naar leraren. Dit vraagt vaak om regio-specifieke maatregelen. Om als sector goed in te kunnen spelen op regionale ontwikkelingen, is het van belang een helder beeld te hebben van de huidige en verwachte arbeidsmarkt in de verschillende regio s. Om die reden heeft VOION regionale arbeidsmarktanalyses voor het voortgezet onderwijs op laten stellen, waarin inzicht wordt geboden in de huidige en toekomstige ontwikkelingen. De regionale arbeidsmarktanalyses kunnen nationale en regionale beleidsmakers, sociale partners, samenwerkingsverbanden, maar ook individuele scholen en besturen ondersteunen bij het formuleren van beleid en daaraan gerelateerde activiteiten. 1.1 Opzet In deze regionale arbeidsmarktanalyse VO worden de huidige en toekomstige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt voor het voortgezet onderwijs beschreven van de regio West- en Midden-Brabant, bestaande uit RPA-regio s West-Brabant en Midden-Brabant. 1 Om trends goed inzichtelijk te maken, worden de gegevens zoveel mogelijk grafisch weergegeven. De onderliggende cijfers staan in de bijlage. In deze rapportage worden over de volgende onderwerpen ontwikkelingen en prognoses weergegeven: Leerlingen Werkgelegenheid Samenstelling personeelsbestand Gediplomeerden lerarenopleidingen Bevoegdheid In totaal zijn er 14 regionale arbeidsmarktanalyses beschikbaar. Elk van de rapportages bestaat uit een bundeling van (meerdere) RPA-regio s en de G5. Gezamenlijk hebben de rapportages een landelijke dekking. In bijlage 1 kunt u nalezen welke gemeenten onder deze regiorapportage vallen. 1 Een RPA is een regionaal samenwerkingsorgaan op het terrein van de arbeidsmarkt en is opgebouwd uit gemeenten. Voor arbeidsmarktinformatie zijn in 2002 34 RPA-gebieden afgeleid uit de 131 werkgebieden van de CWI's. De RPA-indeling is landelijk dekkend. 5

2. Leerlingen Het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs in Nederland is tussen 2010 en 2014 met 5,5 procent gestegen, tot 994.150 leerlingen. 2 Regionaal doen zich hier echter verschillen in voor. Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling van het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs in de regio West- en Midden-Brabant. Hierbij wordt gefocust op het aantal leerlingen exclusief het aantal VAVO-leerlingen en LWOO-leerlingen. Het aantal leerlingen is een belangrijke indicator voor de omvang van de onderwijsarbeidsmarkt: de vraag naar onderwijspersoneel wordt naast de uitstroom van zittend personeel en personeel dat van functie wisselt voornamelijk bepaald door het aantal leerlingen. Bovendien is de bekostiging van scholen in belangrijke mate afhankelijk van het aantal leerlingen. In bijlage 3 zijn aanvullende gegevens over het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs na te lezen. 2.1 Realisatie en prognose Figuur 1 Aantal leerlingen voortgezet onderwijs 2014 3 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 West-Brabant Midden-Brabant 2 Bron: Scenariomodel VO, VOION. Toelichting: peildatum 1 oktober 2014. 3 Bron: Scenariomodel VO, VOION. Toelichting: peildatum 1 oktober 2014. 6

Figuur 2 Ontwikkeling aantal leerlingen voortgezet onderwijs 2010-2020 (index: 2010 = 100) 4 108 106 104 102 100 98 96 94 92 90 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 West-Brabant Midden-Brabant Nederland Figuur 3 Ontwikkeling aantal leerlingen per leraar 2010-2013 5 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2010 2011 2012 2013 West-Brabant Midden-Brabant 4 Bron: Scenariomodel VO, VOION. Toelichting: peildatum 1 oktober van het betreffende jaar. 5 Bron: Scenariomodel VO, VOION en Etalagebestanden personeel 2013, Dienst Uitvoering Onderwijs. 7

2.2 Onderwijstype Figuur 4 Aandeel leerlingen voortgezet onderwijs per onderwijstype 2014, in % 6 Midden-Brabant West-Brabant Nederland 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Brugjaar Praktijkonderwijs VMBO-BL VMBO-KL VMBO-GL VMBO-TL HAVO VWO 6 Bron: Scenariomodel VO, VOION. Toelichting: peildatum 1 oktober 2014. 8

3. Werkgelegenheid De werkgelegenheid in het voortgezet onderwijs in Nederland is tussen 2009 en 2013 met 5,3 procent gedaald, tot 83.200 fte. Wel zijn er tussen de regio s verschillen in de mate waarin de werkgelegenheid is afgenomen. Dit hoofdstuk bevat gegevens over de ontwikkeling van de werkgelegenheid in het voortgezet onderwijs in de regio West- en Midden-Brabant. Alle werkgelegenheidsgegevens hebben betrekking op het totale personeelsbestand en worden weergegeven in aantallen fte, tenzij anders is aangegeven. Deze gegevens worden toegekend aan een regio op basis van het brin-nummer van scholen. Naast de ontwikkeling van de werkgelegenheid bevat dit hoofdstuk eveneens gegevens over de samenstelling van het personeelsbestand en prognoses van de werkgelegenheid. In bijlage 4 zijn aanvullende gegevens over de werkgelegenheid in het voortgezet onderwijs na te lezen. 3.1 Realisatie en prognose Figuur 1 Ontwikkeling werkgelegenheid leraren voortgezet onderwijs 2009-2019 (index: 2009 = 100) 7 105 100 95 90 85 80 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Midden Brabant West Brabant Nederland 7 Bron: Etalagebestand personeelsgegevens voortgezet onderwijs 2013, Dienst Uitvoering Onderwijs (2009 2013) en planmirror.nl (2014 2019). Toelichting Etalagebestand personeelsgegevens voortgezet onderwijs 2013: peildatum 1 oktober 2013. De gegevens hebben betrekking op de reguliere formatie en zijn inclusief Bapo. 9

Aardrijkskunde Biologie Economie Duits Engels Frans Nederlands Geschiedenis Maatschappijleer Natuurkunde Scheikunde Wiskunde Aardrijkskunde Biologie Economie Duits Engels Frans Nederlands Geschiedenis Maatschappijleer Natuurkunde Scheikunde Wiskunde Figuur 2 Werkgelegenheid voortgezet onderwijs in lesuren naar belangrijke vakken 2013 8 8000 6000 4000 2000 0 1e graads 2e graads West Brabant Midden Brabant Figuur 3 Prognose top 5 aantal onvervulde vacatures totaal regio naar vak 2015-2019 9 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2015 2016 2017 2018 2019 Duits Frans Natuurkunde Scheikunde Wiskunde 8 Bron: IPTO vakken en bevoegdheden, CentERdata in opdracht van het ministerie van OCW. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. 9 Bron: planmirror.nl 10

Nederland West Brabant Midden Brabant 3.2 Samenstelling personeelsbestand Figuur 4 Verdeling personeel voortgezet onderwijs naar functie 2013 10 West Brabant 4% Midden Brabant 4% 24% 21% 72% 75% Directie Onderwijsgevend Onderwijsondersteunend Directie Onderwijsgevend Onderwijsondersteunend Figuur 5 Leeftijdsverdeling personeel voortgezet onderwijs naar functie 2013 11 Onderwijsondersteunend Onderwijzend Directie Onderwijsondersteunend Onderwijzend Directie Onderwijsondersteunend Onderwijzend Directie 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% < 25 jaar 25-35 jaar 35-45 jaar 45-55 jaar > 55 jaar 10 Bron: Etalagebestand personeelsgegevens voortgezet onderwijs 2013, Dienst Uitvoering Onderwijs. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. Het bestand bestaat uit de reguliere formatie. 11 Bron: Etalagebestand personeelsgegevens voortgezet onderwijs 2013, Dienst Uitvoering Onderwijs. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. Het bestand bestaat uit de reguliere formatie. 11

Figuur 6 Aandeel 55-plussers (in lesuren) naar vak 2013 12 Wiskunde Scheikunde Natuurkunde Maatschappijleer Geschiedenis Nederlands Frans Engels Duits Economie Biologie Aardrijkskunde 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 2e graads 1e graads Figuur 7 Functiemix, aandeel leraren per salarisschaal 2014 13 Midden Brabant West Brabant Nederland 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% LB LC LD LE Overig 12 Bron: IPTO vakken en bevoegdheden, CentERdata in opdracht van het ministerie van OCW. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. 13 Bron: www.functiemix.minocw.nl Toelichting: peildatum 1 maart 2014. 12

4. Gediplomeerden lerarenopleiding In dit hoofdstuk wordt het belangrijkste potentiële aanbod van onderwijzend personeel in het voortgezet onderwijs in de nabije omgeving van West- en Midden-Brabant uiteengezet. 14 Om het overzicht te behouden worden de cijfers van de verschillende hogescholen en universiteiten in deze regio gezamenlijk gepresenteerd. In bijlage 5 zijn de onderliggende cijfers van de afzonderlijke instellingen voor deze regio na te lezen. 4.1 Realisatie en prognose Figuur 8 Aantal gediplomeerden lerarenopleidingen voortgezet onderwijs 2013 15 Frans Duits Engels Nederlands Maatschappijleer Aardrijkskunde Geschiedenis Economie Biologie Scheikunde Natuurkunde Wiskunde 0 20 40 60 80 100 120 2e graads hbo 1e graads hbo 1e graads ulo 14 De focus in deze rapportage ligt op afgestudeerden aan de lerarenopleidingen. Er zijn echter ook andere mogelijkheden om in te stromen op de onderwijsarbeidsmarkt, zoals zij-instroom en instroom vanuit de stille reserve. 15 Bron: Stamos.nl 13

Tabel 1 Prognose gediplomeerden naar type lerarenopleidingen en vak, 2014-2018 16 2014 2015 2016 2017 2018 Tweedegraads hbo Wiskunde 63 64 65 65 66 Natuurkunde 22 22 23 23 23 Scheikunde 14 14 15 15 15 Biologie 41 42 42 43 43 Economie 56 57 58 58 58 Geschiedenis 62 63 64 65 65 Aardrijkskunde 31 32 32 33 33 Maatschappijleer 33 34 34 34 35 Nederlands 64 65 66 67 67 Engels 59 59 60 61 61 Duits 24 24 24 25 25 Frans 14 14 14 14 14 Eerstegraads hbo Wiskunde 21 21 21 21 21 Natuurkunde 10 10 10 10 10 Scheikunde 13 13 13 13 13 Biologie 10 10 10 10 10 Economie 27 27 27 27 27 Geschiedenis 23 23 23 23 23 Aardrijkskunde 13 13 13 13 13 Maatschappijleer 10 10 10 10 10 Nederlands 22 22 22 22 22 Engels 13 13 13 13 13 Duits 10 10 10 10 10 Frans 8 8 8 8 8 Universitair Wiskunde 0 0 0 0 0 Natuurkunde 0 0 0 0 0 Scheikunde 0 0 0 0 0 Biologie 0 0 0 0 0 Economie 0 0 0 0 0 Geschiedenis 0 0 0 0 0 Aardrijkskunde 0 0 0 0 0 Maatschappijleer 2 2 2 2 2 Nederlands 6 6 6 6 6 Engels 0 0 0 0 0 Duits 0 0 0 0 0 Frans 0 0 0 0 0 16 Bron: Planmirror.nl 14

5. Bevoegdheid Dit hoofdstuk gaat in op de vraag of lesgevenden in de regio West- en Midden-Brabant bevoegd zijn voor het vak dat zij geven, of dat zij benoembaar of onbevoegd lesgeven. Het onderscheid tussen bevoegd, benoembaar en onbevoegd gegeven lessen in dit hoofdstuk is als volgt: Bevoegd Iedereen die een bevoegdheid heeft voor het juiste vak met de juiste graad is volledig bevoegd verklaard. Eerstegraders die tweedegraads een vak geven waarvoor ze eerstegraads bevoegd zijn, zijn bevoegd verklaard. Alle PABO-gediplomeerden (en hun voorgangers) zijn bevoegd verklaard voor de volgende vakken indien ze tweedegraads worden gegeven en het PABO diploma voor 1 augustus 2006 is behaald: Nederlands, Engels, Wiskunde, Geschiedenis, Aardrijkskunde, Biologie, Verzorging, Muziek, Textiele vormgeving en Tekenen. Benoembaar Benoembaar in opleiding: Personen die minder dan 4 jaar in opleiding zijn voor het betreffende vak en graad, inclusief degenen die tweedegraads lesgeven en in opleiding zijn voor een eerstegraads vak zijn benoembaar verklaard. Onderbevoegd: Personen die een eerstegraads vak geven met een tweedegraads bevoegdheid zijn benoembaar verklaard. Onbevoegd Bevoegd in ander vak: Personen die een ander vak geven dan waarvoor de persoon is opgeleid (geen verwant vak waaraan een bevoegdheid kan worden ontleend) zijn onbevoegd verklaard. Onbevoegd: Alle lessen die niet in één van bovenstaande categorieën kunnen worden ingedeeld worden als onbevoegd verklaard. Dit is inclusief personen die benoembaar zijn op basis van artikel 33.3 WVO. Van alle lesuren in Nederland waarvoor een bevoegdheid kan worden vastgesteld, wordt 77,4 procent bevoegd gegeven. In totaal wordt 6,7 procent van de lesuren benoembaar gegeven. De overige lesuren, 15,9 procent, worden onbevoegd gegeven. In bijlage 6 zijn aanvullende gegevens over het aandeel bevoegd gegeven lessen in het voortgezet onderwijs na te lezen. 15

5.1 Bevoegd gegeven lessen Figuur 13 Percentage bevoegd, benoembaar en onbevoegd gegeven lesuren naar vak 2013 17 Frans Duits Engels Nederlands Maatschappijleer Aardrijkskunde Geschiedenis Economie Biologie Scheikunde Natuurkunde Wiskunde 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bevoegd Benoembaar Onbevoegd Figuur 14 Percentage bevoegd, benoembaar en onbevoegd gegeven lesuren naar RPA 2013 18 Midden Brabant West Brabant 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bevoegd Benoembaar Onbevoegd 17 Bron: IPTO vakken en bevoegdheden, CentERdata in opdracht van het ministerie van OCW. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. 18 Bron: IPTO vakken en bevoegdheden, CentERdata in opdracht van het ministerie van OCW. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. 16

Bijlage 1 Regio-indeling Tabel B1 geeft weer welke RPA s de regio van deze rapportage beslaat en welke gemeenten daar onder vallen 19. Tabel B1 Specificatie regio West- en Midden-Brabant Regio RPA Gemeente West- en Midden-Brabant West-Brabant Aalburg Bergen op Zoom Breda Drimmelen Etten-Leur Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal Rucphen Steenbergen Werkendam Woensdrecht Woudrichem Midden-Brabant Zundert Alphen-Chaam Baarle-Nassau Dongen Gilze en Rijen Goirle Heusden Hilvarenbeek Loon op Zand Oisterwijk Tilburg Waalwijk 19 Een RPA is een regionaal samenwerkingsorgaan op het terrein van de arbeidsmarkt en is opgebouwd uit gemeenten. Voor arbeidsmarktinformatie zijn in 2002 34 RPA-gebieden afgeleid uit de 131 werkgebieden van de CWI's. De RPA-indeling is landelijk dekkend. 17

Bijlage 2 Gebruikte bronnen Voor de totstandkoming van deze rapportage zijn de volgende bronnen gebruikt: Etalagebestanden personeelsgegevens voortgezet onderwijs, Dienst Uitvoering Onderwijs, op: www.data.duo.nl Etalagebestanden leerlingen voortgezet onderwijs, Dienst Uitvoering Onderwijs, op: www.data.duo.nl Functiemix, Ministerie OCW, op: www.functiemix.minocw.nl IPTO vakken en bevoegdheden, CentERdata in opdracht van Ministerie van OCW Planmirror VO, CentERdata in opdracht van Ministerie van OCW, op: www.planmirror.nl Scenariomodel VO, VOION, op: www.scenariomodel-vo.nl Stamos.nl, op: www.stamos.nl 18

Bijlage 3 - Leerlingen 20 Tabel B2 Ontwikkeling aantal leerlingen voortgezet onderwijs 2010 2014 2010 2011 2012 2013 2014 West-Brabant 40.306 40.323 40.361 40.602 40.970 Midden-Brabant 22.854 23.337 23.487 23.842 24.225 Totaal regio 63.160 63.660 63.848 64.444 65.195 Nederland 941.996 954.434 967.889 980.449 994.150 Tabel B3 Ontwikkeling aantal leerlingen voortgezet onderwijs 2015 2020 2015 2016 2017 2018 2019 2020 West-Brabant 41.169 40.936 40.280 39.418 38.434 37.698 Midden-Brabant 24.313 24.242 23.886 23.379 22.822 22.413 Totaal regio 65.482 65.178 64.165 62.797 61.257 60.112 Nederland 1.002.357 1.001.402 990.545 975.143 957.399 941.820 Tabel B4 Ontwikkeling leerling-leraarratio voortgezet onderwijs 2010-2013 21 2010 2011 2012 2013 West-Brabant 17,2 17,6 18,2 18,5 Midden-Brabant 14,4 14,8 15,2 15,4 Totaal regio 16,0 16,4 17,0 17,2 Nederland 15,1 15,7 16,1 16,3 20 Bron: Scenariomodel VO, VOION. 21 Bron: Scenariomodel VO, VOION en Etalagebestanden Personeelsgegevens, Dienst Uitvoering Onderwijs. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. 19

Tabel B5 Ontwikkeling aantal leerlingen voortgezet onderwijs naar onderwijstype 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 West-Brabant Brugjaar 16.765 16.749 16.891 17.025 17.138 Praktijkonderwijs 837 881 903 936 928 VMBO-BL 1.830 1.786 1.778 1.727 1.715 VMBO-KL 2.214 2.158 2.232 2.358 2.322 VMBO-GL 1.128 1.099 996 959 957 VMBO-TL 3.471 3.654 3.946 3.958 4.061 HAVO 6.771 6.877 6.821 7.053 7.141 VWO 7.290 7.119 6.794 6.586 6.709 Midden-Brabant Brugjaar 9.861 10.297 10.375 10.531 10.520 Praktijkonderwijs 419 425 446 446 466 VMBO-BL 822 788 780 828 838 VMBO-KL 1.066 1.044 1.012 1.060 1.114 VMBO-GL 1.117 1.241 1.252 1.224 1.294 VMBO-TL 1.876 1.793 1.783 1.967 2.010 HAVO 3.921 3.934 4.038 4.071 4.201 VWO 3.772 3.815 3.801 3.715 3.782 Totaal regio Brugjaar 26.626 27.046 27.266 27.556 27.658 Praktijkonderwijs 1.256 1.306 1.349 1.382 1.394 VMBO-BL 2.652 2.574 2.558 2.555 2.553 VMBO-KL 3.280 3.202 3.244 3.418 3.436 VMBO-GL 2.245 2.340 2.248 2.183 2.251 VMBO-TL 5.347 5.447 5.729 5.925 6.071 HAVO 10.692 10.811 10.859 11.124 11.342 VWO 11.062 10.934 10.595 10.301 10.491 Nederland Brugjaar 391.223 400.877 408.584 412.855 414.015 Praktijkonderwijs 26.324 26.744 27.589 28.623 29.110 VMBO-BL 45.624 43.959 43.656 44.213 45.289 VMBO-KL 54.553 55.194 55.937 57.963 59.650 VMBO-GL 24.556 25.266 26.436 27.393 28.158 VMBO-TL 77.418 79.234 82.521 85.346 87.497 HAVO 155.816 157.406 158.693 161.016 164.488 VWO 166.482 165.754 164.473 163.040 165.944 20

Bijlage 4 Werkgelegenheid 22 Tabel B6 Ontwikkeling werkgelegenheid leraren voortgezet onderwijs 2009 2013 2009 2010 2011 2012 2013 Midden-Brabant 1.591 1.589 1.575 1.544 1.549 West-Brabant 2.362 2.349 2.297 2.220 2.195 Totaal regio 3.953 3.937 3.872 3.764 3.744 Nederland 63.606 62.448 61.025 60.191 60.003 Tabel B7 Ontwikkeling werkgelegenheid leraren voortgezet onderwijs 2014 2019 2014 2015 2016 2017 2018 2019 West-Brabant 1.553 1.550 1.533 1.507 1.471 1.432 Midden-Brabant 2.208 2.202 2.177 2.131 2.074 2.017 Totaal regio 3.761 3.752 3.711 3.638 3.545 3.448 Nederland 60.044 59.985 59.503 58.600 57.470 56.226 Tabel B8 lesuren) 23 Ontwikkeling werkgelegenheid voortgezet onderwijs naar belangrijke vakken 2013 (in 2013 West Brabant Aardrijkskunde 1.816 Biologie 2.351 Economie 2.065 Duits 2.278 Engels 4.642 Frans 2.249 Nederlands 5.235 Geschiedenis 2.103 Maatschappijleer 1.018 Natuurkunde 1.263 Scheikunde 852 Wiskunde 5.271 Midden Brabant Aardrijkskunde 1.119 Biologie 1.534 Economie 1.295 Duits 1.476 Engels 3.039 Frans 1.235 Nederlands 3.551 Geschiedenis 1.241 Maatschappijleer 580 Natuurkunde 770 Scheikunde 535 Wiskunde 3.347 Totaal regio Aardrijkskunde 2.935 Biologie 3.885 22 Bron: Etalagebestand personeelsgegevens voortgezet onderwijs 2013, Dienst Uitvoering Onderwijs. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. Bron: www.planmirror.nl, tenzij anders wordt weergegeven. 23 Bron: IPTO vakken en bevoegdheden, CentERdata in opdracht van het ministerie van OCW. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. 21

Economie 3.360 Duits 3.754 Engels 7.681 Frans 3.484 Nederlands 8.786 Geschiedenis 3.344 Maatschappijleer 1.598 Natuurkunde 2.033 Scheikunde 1.387 Wiskunde 8.618 Nederland Aardrijkskunde 42.000 Biologie 53.100 Economie 44.423 Duits 52.038 Engels 108.143 Frans 45.443 Nederlands 122.969 Geschiedenis 48.216 Maatschappijleer 21.331 Natuurkunde 27.274 Scheikunde 20.293 Wiskunde 124.329 Tabel B9 Prognose onvervulde vacatures voortgezet onderwijs totaal regio naar belangrijke vakken 2015 2019 2015 2016 2017 2018 2019 Nederlands 3 3 2 1 0 Duits 5 7 7 7 6 Engels 1 1 1 0 0 Frans 4 5 5 4 3 Biologie 1 1 0 0 0 Informatica 3 3 4 5 5 Natuurkunde 6 7 7 6 5 Scheikunde 6 6 5 5 4 Wiskunde 8 9 8 7 6 Aardrijkskunde 3 4 4 3 1 Economie 1 1 0 0 0 Geschiedenis 0 0 0 0 0 Levensbeschouwing 2 2 2 1 1 Maatschappijleer 1 2 1 0 0 Techniek 1 0 0 0 0 CKV, Kunstvakken 0 0 0 0 0 Gezondheidszorg en Welzijn 0 0 0 0 0 Klassieke Talen 2 2 3 3 2 Lichamelijke Opvoeding 0 0 0 0 0 Overige Vakken 4 5 5 3 2 Praktijkonderwijs 0 0 0-1 -1 Totaal alle graadsectoren 51 57 55 44 34 22

Tabel B10 Prognose onvervulde vacatures voortgezet onderwijs totaal regio naar belangrijke eerstegraads vakken 2015 2019 2015 2016 2017 2018 2019 Nederlands 0 0 0 0 0 Duits 1 1 1 1 1 Engels 1 1 0 0 0 Frans 1 0 0 0 0 Biologie 0 0 0 0 0 Informatica 2 2 3 4 4 Natuurkunde 1 1 0 0 0 Scheikunde 2 2 2 2 1 Wiskunde 3 2 2 1 1 Aardrijkskunde 0 0 0 0 0 Economie 0 0 0 0 0 Geschiedenis 0 0 0 0 0 Levensbeschouwing 0 0 0 0 0 Maatschappijleer 0 0 0 0 0 Techniek 0 0 0 0 0 CKV, Kunstvakken 0 0 0 0 0 Gezondheidszorg en Welzijn 0 0 0 0 0 Klassieke Talen 1 1 1 1 1 Lichamelijke Opvoeding 0 0 0 0 0 Overige Vakken 3 3 3 3 2 Totaal eerstegraads 14 14 13 11 8 Tabel B11 Ontwikkeling werkgelegenheid voortgezet onderwijs naar functie 2009-2013 24 2009 2010 2011 2012 2013 West-Brabant Directie 4% 3% 3% 3% 4% Onderwijzend 75% 74% 73% 73% 73% Ondersteunend 21% 23% 24% 24% 24% Midden-Brabant Directie 7% 4% 4% 5% 4% Onderwijzend 74% 74% 74% 75% 75% Ondersteunend 19% 22% 22% 21% 21% Totaal regio Directie 5% 4% 4% 4% 4% Onderwijzend 74% 74% 73% 74% 73% Ondersteunend 21% 23% 23% 22% 23% Nederland Directie 4% 4% 4% 4% 4% Onderwijzend 73% 72% 72% 72% 72% Ondersteunend 23% 24% 24% 24% 24% 24 De indeling naar functie is exclusief leraren in opleiding en personeel waarvan de functie onbekend is. 23

Tabel B12 Ontwikkeling werkgelegenheid voortgezet onderwijs naar leeftijd 2009-2013 2009 2010 2011 2012 2013 West-Brabant Jonger dan 25 jaar 4% 4% 3% 3% 3% 25 35 jaar 18% 19% 19% 20% 20% 35 45 jaar 18% 18% 17% 19% 19% 45 55 jaar 31% 30% 29% 27% 27% 55 jaar en ouder 28% 29% 31% 31% 32% Midden-Brabant Jonger dan 25 jaar 4% 4% 4% 4% 4% 25 35 jaar 18% 18% 18% 18% 20% 35 45 jaar 17% 17% 18% 19% 18% 45 55 jaar 32% 30% 29% 27% 26% 55 jaar en ouder 29% 30% 31% 32% 33% Nederland Jonger dan 25 jaar 4% 3% 3% 3% 3% 25 35 jaar 18% 18% 19% 19% 19% 35 45 jaar 19% 19% 19% 19% 19% 45 55 jaar 32% 30% 29% 28% 28% 55 jaar en ouder 28% 29% 30% 31% 31% Tabel B13 Ontwikkeling aandeel 55-plussers voortgezet onderwijs naar tweedegraads vakken 2013(in lesuren) 25 2013 West Brabant Aardrijkskunde 27% Biologie 20% Economie 29% Duits 20% Engels 18% Frans 18% Nederlands 29% Geschiedenis 16% Maatschappijleer 31% Natuurkunde 24% Scheikunde 25% Wiskunde 22% Midden Brabant Aardrijkskunde 18% Biologie 18% Economie 24% Duits 24% Engels 18% Frans 17% Nederlands 29% Geschiedenis 19% Maatschappijleer 14% Natuurkunde 21% Scheikunde 21% Wiskunde 29% Totaal regio Aardrijkskunde 24% Biologie 19% Economie 27% Duits 21% Engels 18% Frans 18% Nederlands 29% Geschiedenis 17% Maatschappijleer 25% Natuurkunde 23% Scheikunde 24% 25 Bron: IPTO vakken en bevoegdheden, CentERdata in opdracht van het ministerie van OCW. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. 24

Wiskunde 25% Nederland Aardrijkskunde 21% Biologie 21% Economie 22% Duits 24% Engels 19% Frans 20% Nederlands 28% Geschiedenis 18% Maatschappijleer 20% Natuurkunde 23% Scheikunde 22% Wiskunde 24% Tabel B14 Ontwikkeling aandeel 55-plussers voortgezet onderwijs naar eerstegraads vakken 2013 (in lesuren) 26 2013 West Brabant Aardrijkskunde 36% Biologie 23% Economie 22% Duits 24% Engels 30% Frans 19% Nederlands 39% Geschiedenis 26% Maatschappijleer 25% Natuurkunde 33% Scheikunde 19% Wiskunde 25% Midden Brabant Aardrijkskunde 46% Biologie 40% Economie 35% Duits 38% Engels 22% Frans 23% Nederlands 31% Geschiedenis 43% Maatschappijleer 17% Natuurkunde 37% Scheikunde 40% Wiskunde 32% Totaal regio Aardrijkskunde 40% Biologie 30% Economie 27% Duits 29% Engels 27% Frans 20% Nederlands 36% Geschiedenis 32% Maatschappijleer 22% Natuurkunde 35% Scheikunde 27% Wiskunde 27% Nederland Aardrijkskunde 32% Biologie 28% Economie 29% 26 Bron: IPTO vakken en bevoegdheden, CentERdata in opdracht van het ministerie van OCW. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. 25

Duits 36% Engels 29% Frans 24% Nederlands 33% Geschiedenis 30% Maatschappijleer 24% Natuurkunde 31% Scheikunde 30% Wiskunde 35% Tabel B15 Ontwikkeling werkgelegenheid voortgezet onderwijs naar geslacht 2009-2013 2009 2010 2011 2012 2013 West-Brabant Man 57% 56% 55% 54% 53% Vrouw 43% 44% 45% 46% 47% Midden-Brabant Man 58% 57% 56% 54% 53% Vrouw 42% 43% 44% 46% 47% Nederland Man 56% 55% 55% 54% 53% Vrouw 44% 45% 45% 46% 47% Tabel B16 Ontwikkeling functiemix voortgezet onderwijs 2010-2014 27 2010 2011 2012 2013 2014 West-Brabant LB 57,4% 54,3% 53,6% 51,4% 49,5% LC 21,2% 22,7% 23,6% 25,0% 26,7% LD 21,0% 22,7% 22,7% 23,5% 23,6% LE 0,3% 0,2% 0,0% 0,1% 0,1% Overig 0,1% 0,1% 0,0% 0,0% 0,2% Midden-Brabant LB 60,6% 55,7% 53,3% 52,9% 59,6% LC 16,9% 19,7% 20,0% 20,6% 23,6% LD 22,3% 24,0% 26,4% 26,1% 16,1% LE 0,2% 0,4% 0,4% 0,3% 0,6% Overig 0,1% 0,1% - 0,1% 0,1% Nederland LB 55,9% 48,6% 47,8% 46,2% 46,1% LC 25,9% 31,1% 31,6% 32,6% 33,3% LD 17,7% 19,9% 20,3% 20,9% 20,2% LE 0,3% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% Overig 0,2% 0,2% 0,1% 0,1% 0,3% 27 Bron: http://www.functiemix.minocw.nl 26

Bijlage 5 Gediplomeerden lerarenopleiding 28 Tabel B17 Ontwikkeling gediplomeerden tweedegraads hbo-lerarenopleidingen 2009-2013 2009 2010 2011 2012 2013 Fontys Hogescholen Wiskunde 48 54 73 60 75 Natuurkunde 10 24 29 17 10 Scheikunde 12 12 16 12 13 Biologie 25 43 38 43 27 Economie 50 49 69 69 71 Geschiedenis 33 58 62 64 60 Aardrijkskunde 37 36 39 22 32 Maatschappijleer 40 31 37 33 26 Nederlands 51 55 74 64 63 Engels 36 48 57 69 59 Duits 19 25 33 13 20 Frans 14 19 15 7 9 Tabel B18 Ontwikkeling gediplomeerden eerstegraads hbo-lerarenopleidingen 2009-2013 2009 2010 2011 2012 2013 Fontys Hogescholen Wiskunde 27 21 25 17 21 Natuurkunde 4 9 12 11 8 Scheikunde 16 14 12 12 14 Biologie 0 8 17 6 9 Economie 21 19 33 31 26 Geschiedenis 12 20 27 22 18 Aardrijkskunde 11 13 13 13 16 Maatschappijleer 6 8 13 9 13 Nederlands 6 11 28 25 17 Engels 15 7 22 10 9 Duits 4 8 12 9 6 Frans 2 6 14 6 8 28 Bron: Stamos.nl Toelichting: peildatum 1 oktober 2014. 27

Tabel B19 Ontwikkeling gediplomeerden eerstegraads universitaire lerarenopleidingen 2009-2013 2009 2010 2011 2012 2013 Tilburg University Wiskunde 0 0 0 0 0 Natuurkunde 0 0 0 0 0 Scheikunde 0 0 0 0 0 Biologie 0 0 0 0 0 Economie 0 0 0 0 9 Geschiedenis 0 0 0 0 0 Aardrijkskunde 0 0 0 0 0 Maatschappijleer 0 0 0 6 20 Nederlands 0 0 6 10 14 Engels 0 0 0 0 0 Duits 0 0 0 0 0 Frans 0 0 0 0 0 28

Bijlage 6 Bevoegdheid 29 Tabel B20 Percentage bevoegd, benoembaar en onbevoegd gegeven lesuren naar vak en graad totaal regio 2013 Bevoegd Benoembaar Onbevoegd Wiskunde 1 e graad 75,9% 15,6% 8,4% 2 e graad 78,5% 8,9% 12,6% Natuurkunde 1 e graad 76,9% 11,7% 11,3% 2 e graad 60,9% 8,5% 30,6% Scheikunde 1 e graad 80,0% 10,9% 9,1% 2 e graad 81,8% 5,5% 12,7% Biologie 1 e graad 79,8% 13,0% 7,2% 2 e graad 89,1% 2,4% 8,6% Economie 1 e graad 76,4% 15,6% 7,9% 2 e graad 67,8% 7,0% 25,2% Geschiedenis 1 e graad 80,8% 15,1% 4,2% 2 e graad 93,4% 2,1% 4,5% Aardrijkskunde 1 e graad 81,2% 15,2% 3,6% 2 e graad 89,2% 2,8% 8,0% Maatschappijleer 1 e graad 66,2% 22,7% 11,1% 2 e graad 73,7% 2,8% 23,5% Nederlands 1 e graad 83,0% 15,7% 1,3% 2 e graad 85,3% 5,2% 9,5% Engels 1 e graad 74,2% 19,4% 6,4% 2 e graad 84,4% 4,5% 11,1% Duits 1 e graad 88,2% 6,5% 5,3% 2 e graad 82,8% 6,1% 11,1% Frans 1 e graad 89,4% 7,7% 3,0% 2 e graad 92,5% 1,6% 5,9% 29 Bron: IPTO vakken en bevoegdheden, CentERdata in opdracht van het ministerie van OCW. Toelichting: peildatum 1 oktober 2013. 29