Is gedrag erfelijk?
Darwin volutie Nature en Nurture Genen Omgevingsinvloeden Gen-omgeving co-actie + Gen-omgevingsinteractie Gedragsdispositie (temperament, intellitie) Gen-omgevingscorrelatie Huidige Omgeving Gedrag
Lastig GNN De OMGVING beinvloedt het effect van GNN GNN selecteren de OMGVING OMGVINGSINVLODN Gedeelde Omgeving baarmoeder, gezin, buurt, school, sociaal-economische klasse (SS), religie, cultuur Unieke Omgeving vriend(inn)en, schoolklas, ziekte, werk, levenstijl (roken, drinken, sport, eetgewoonten)
en experiment van de natuur : 20 tweelin 18 16 Alle tweelin tweelinggeboorten (per 1000 zwangerschappen) 14 12 10 8 6 4 2 0 1900 1920 1940 1960 1980 2000 Twee-eiige tweelin eneiige tweelin Jaar Ongeveer 1 op de 40 personen is deel van een tweeling (± 400,000 nederlanders)
eneiige tweelin MZ tweelin zijn 100% etisch identiek.
Twee-eiige tweelin DZ tweelin (net als eenlingbroers of zussen) delen gemiddeld 50% van hun erfelijke aanleg.
Verschil in de overeenkomst binnen paren DZ paren 200 190 180 170 stature twin 2 160 150 150 160 170 180 190 200 Willekeurige gekozen paren 210 200 stature twin 1 MZ paren 210 190 200 180 190 170 180 160 170 stature 150 140 140 150 160 170 180 190 200 stature twin 2 160 150 140 150 160 170 180 190 200 210 stature stature twin 1
Nederlands Tweelin Register (NTR): jonge en volwassen tweelin en hun familieleden Jonge tweelin: werving bij de geboorte; beide ouders en de leerkracht rapporteren in 2-lijkse vralijstonderzoek over gedragsproblemen. Adolescente en volwassen tweelin met hun eenlingbroers of zussen, ouders en partners en ouders: werving via gemeenten,advertenties, etc Zelfbeoordeling via 2-lijkse vralijsten op het terrein van leefgewoonten en lichamelijke en geestelijke gezondheid.
Vra tav aandachtsproblemen uit de CBCL/4-18 voor 7-, 10-, and 12-jari Gedraagt zich te jong voor zijn/haar leeftijd Kan zich niet concentreren, kan niet lang de aandacht bij iets houden Kan niet stil zitten, onrustig, of overactief In de war of wazig denken Dagdromen of gaat op in zijn/haar gedachten Impulsief of handelt zonder na te denken Zenuwachtig of gespannen Zenuwachtige bewegin of trekkin Slechte schoolresultaten Onhandig of slechte coördinatie Kijkt met een lege of wezenloze blik
Tweelingcorrelaties voor aandachtsproblemen 0,8 0,6 0,4 0,2 MZ jons MZ meisjes DZ jons DZ meisjes DZ ongelijk geslacht 0 7 10 12
Relatieve bijdrage van etische (A), gedeelde (C) en ongedeelde omgevingsfactoren () aan gedragsproblemen 100% P R C N T A G 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% C A A 0% 7 10 12 7 10 12 7 10 12 7 10 12 Internaliserende problemen Angstigheid xternaliserende problemen Aandachtsproblemen
GNN Informatieverwerkingssnelheid Werkgeheu Geconditioneerde emotionele responses Response interferentie Lange termijn geheuopslag Affectieve en Cognitieve eischappen Affectieve en Cognitieve dysfunctie (angst, depressie, dementie, dyslexie, schizofrenie, aandachtstoornissen) Bekrachtiging
ndofenotypen GNN Informatieverwerkingssnelheid Werkgeheu Geconditioneerde emotionele responses Response interferentie Lange termijn geheuopslag Affectieve en Cognitieve eischappen Affectieve and Cognitieve dysfunctie (angst, depressie, dementie, dyslexie, schizofrenie, aandachtstoornissen) Bekrachtiging NUROWTNSCHAPPN!
LT OP! KLURCONFLICT TAAK blauw rood rood geel groen blauw rood rood blauw groen geel groen rood geel ReactiTijd (ms) 1400 1200 1000 800 600 400 { Congruent Incongruent groen blauw geel blauw rfelijkheid 49%
Hersengebieden betrokken bij Kleurcionflict taak selectieve aandacht ROOD BLAUW GRON ROOD De hersengebieden die bij gezonde kinderen actief worden (cingulate hersenschors en de zijkant van de voorhoofdskwab) doen dat niet of in vermindere mate bij ADHD patiёntjes.
Cognitie/ Intellitie - 418 kinderen - leeftijd 5, 7, 10 en 12 - Intellitie test - 1495 kinderen - leeftijd 12 - CITO eindtoets basisonderwijs (1998-2001)
Cognitieve verschillen zijn erfelijk P R C N T A G 100% 80% 60% 40% 20% 0% C A IQ 5 IQ 7 IQ 10 IQ 12 CITO
Cognitieve verschillen zijn erfelijk P R C N T A G 100% 100% 80% 80% 60% 60% 40% 40% 20% 20% 0% 0% C A IQ 5 5 7IQ 7 10 IQ 12 10 16IQ 12 18 CITO 26 50
CITO De eindtoets basisonderwijs is een goede toets om het cognitief vermo van kinderen vast te stellen en kan gebruikt worden als indicatie bij de keuze van het voortgezet onderwijs, maar.. de eindtoets basisonderwijs is een minder goede toets om het onderwijsniveau van de school vast te stellen A C CITO.57.27.16 TAAL.49.25.26 RKNN jons.43.40.17 RKNN meisjes.31.44.25 INFORMATI.75 -.25 WRLDORINTATI jons.74 -.24 WRLDORINTATI meisjes. 77 -.23
otype Hoge SS ouders ja nee Hoog IQ Laag IQ IQ 120 IQ 105 IQ 115 IQ 90 rfelijkheid Socioconomische Status
otype traumatische gebeurtenis ja nee gevoelig ongevoelig Ziek
De jacht op en erfelijkheid van gedrag koppelings- of associatie onderzoek met DNA markers localisatie en identificatie structuur en product