PEG-katheter Een anderen manier van voedinginname
De PEG-kathter of de G-tube De PEG-katheter Deze katheter kan alleen maar ingebracht worden m.b.v. een gastroscoop omdat er geen op te blazen ballon aan het uiteinde zit, maar meestal (drie) vleugels. Deze katheter wordt ingebracht via de slokdarm
De PEG-katheter of de G-tube De G-tube Het lichaam vormt rond de PEG een gangetje (fistel) dat te vergelijken is met het gangetje dat ontstaat bij een oorbel door het oor. Dit fistel ontstaat binnen een aantal weken. Als de PEG niet goed functioneert kan deze worden vervangen door een G- tube. Dit gebeurt in overleg met uw arts en/of verpleegkundige. De G-tube is een PEG vervangende katheter die via het fistel in de maag wordt geplaatst. Aan de binnenkant van de maag is de G-tube gefixeerd door middel van een ballonnetje. Dit ballonnetje wordt, na plaatsing, met water gevuld zodat de G- tube op zijn plaats blijft zitten.
Algemene verzorgingsadviezen Het is belangrijk om de voedingssonde goed te verzorgen. Een goede verzorging verlengt namelijk de gebruiksduur. Zo kunt u bijvoorbeeld voorkomen dat de sonde verstopt raakt. Alvorens een aantal specifieke richtlijnen voor neussonde en katheter te behandelen volgen hierna eerst een aantal algemene richtlijnen voor het verzorgen van de sonde. Het belangrijkste voor de verzorging van de sonde en/of katheter is het regelmatig doorspuiten met (kraan)water of (niet-koolzuurhoudend) mineraalwater. Per keer moet u ongeveer 20 à 30 ml water door de sonde spuiten. Hiervoor kunt u gebruik maken van een spuit (20 ml of 50 ml luer spuit) die rechtstreeks op de sonde kan worden aangesloten of via het y-stuk aan het toedieningssysteem of de pompset.
Eerste week Douchen of een bad nemen mag nog niet. Eerst moet de fistel (doorgang) tussen maag- en buikwand gevormd zijn. De speciale pleister op de buik moet blijven zitten. Ook moet u zo min mogelijk het slangetje bewegen. Een beetje wondvochtafscheiding is normaal en wordt nu door de speciale pleister opgevangen. De eerste week moet de lengte van de sonde elke dag gemeten worden. Als de wond onrustig is, of als bij lengtemeting de lengte van de sonde plotseling is veranderd, dan moet u contact opnemen met het de polikliniek
Na de eerste week Na een week controleert de arts de katheter en moet met de PEG begonnen worden met dompelen en draaien om zijn lengte-as.
Dompelen en draaien Wanneer u de PEG weer vastzet na het dompelen en draaien moet u er voor zorgen dat u deze niet te strak tegen de buikhuid trekt. De PEG op de buik vastmaken kunt u het makkelijkste doen door de natuurlijke kromming van de PEG aan te houden en de PEG vast te plakken met bijvoorbeeld Leucopor. Ook kunt u het lipje aan het uiteinde gebruiken om de sonde met een veiligheidsspeld vast te spelden. Dit is de meest comfortabele manier en ontstaan er zo min mogelijk complicaties.
Verzorging huid bij PEG-katheter of G- tube Naast de verzorging van de sonde/katheter is ook de verzorging van de huid rondom de PEG-katheter (of G-tube) heel belangrijk. U kunt bijvoorbeeld voorkomen dat de huid rood wordt of gaat schilferen. Maak tijdens het baden of douchen de huid schoon met water en zeep. Droog de huid rondom de PEG zorgvuldig. Gebruik nooit een föhn om de huid of de Flocare PEG-katheter te drogen. Draai de Flocare PEG-katheter (alleen als deze in de maag ligt) iedere dag 1x helemaal rond in de fistel. Zo voorkomt u dat de Flocare PEG-katheter vastgroeit in de maagwand.
Leg eventueel een gaasje tussen de huid en het buitenste plaatje op de buikwand. Alleen wanneer dit nodig is Vermijd het gebruik van pleisters om de katheter op de buik vast te plakken (de Flocare PEG-katheter of Flocare G-tube hoeft niet vastgeplakt te worden). Indien u pleisters gebruikt om de huid te beschermen, maak dan gebruik van speciale transparante pleisters. Wanneer de huid rondom de Flocare PEG-katheter of Flocare G-tube toch rood of geïrriteerd is moet u uw arts of (stoma)verpleegkundige waarschuwen. Deze roodheid van de huid kan verschillende oorzaken hebben welke in het hoofdstukje over mogelijke problemen met een PEG worden behandeld
Verzorging van de PEG Omschrijving Wanneer de fistel geen vocht meer afscheidt, wordt bij de (dagelijkse) verzorging van de PEG-katheter deze eerst uit de borging gehaald. De huid wordt geïnspecteerd en verzorgd en de titel wordt schoongemaakt. Tot slot wordt de PEG-katheter gedompeld of gedraaid en weer in de borging geplaatst.
Aandachtspunten Tussen de huid en de disk moet ongeveer 2 mm ruimte worden gelaten (de dikte van een munt). Om vasthechting aan de mucosa van de maag (maagslijmvlies) te voorkomen wordt de button of PEG-katheter één keer per dag gedompeld of gedraaid (lengte volgens voorschrift arts). Voor de eerste 5 tot 7 dagen na plaatsing: volg het voorschrift van de arts. De huid rondom de fistel kan ook onder de douche schoongespoeld worden.
zeepgebruik Dit mag, indien desinfecterend en/of mild. Goed naspoelen! Maar schoonmaken met alleen schoon warm water is ook prima Na de eerste week mag de patiënt ook weer douchen en baden Er zijn speciale Tegadermpleisters om de PEG af te plakken bij bijv. zwemmen
Complicaties tijdens de behandeling Complicaties tijdens de behandeling Handelswijze Huidirritatie: - bij lekkage via fistel doordat externe disk niet goed geplaatst is - door overgevoeligheid voor siliconen - Verhelpen van de lekkage door herplaatsen van de externe disk - Overleg met arts - Als het bloeden niet stopt: overleg met arts - Plaats fixatiedisk vrij van de huid (2 mm). - Infectie - Altijd in overleg met arts - Bloeden van de fistel - Oefen met een gaas lichte druk uit op fistel. Als het bloeden niet stop, overleg met arts - Drukplekken door druk van de externe fixatie - Plaats fixatiedisk vrij van de huid (2 mm). - Wildveleesvorming - Overleg met arts
Lekkage van de fistel Bij lekkage langs de Flocare PEG-katheter of Flocare G-tube is het aan te raden de huid te beschermen met bijvoorbeeld een ingeknipt gaasje. De huid kan ook worden beschermd met een transparante pleister of een barrièrecrème. Deze crème moet met de vinger dun worden aangebracht en goed worden ingemasseerd.
Huidirritatie Huidirritatie kan optreden door overgevoeligheid voor bijvoorbeeld pleisters of silicone. Wanneer huidirritatie optreedt is het raadzaam een ingeknipt, zacht gaasje of transparante huidbeschermende pleister onder de externe fixatiedisk van de katheter te leggen. Infectie van de fistel moet direct worden behandeld. Dit kan namelijk een schimmelinfectie (candida) zijn en het is raadzaam direct contact op te nemen met uw arts.
Licht bloeden van de fistel Soms kan de fistel licht bloeden. Dit wordt meestal veroorzaakt door groei van wild vlees. Deze kwetsbare huid kan snel kapot worden gestoten. Stop het bloeden door licht op de fistel te drukken. In overleg met de arts of (stoma)verpleegkundige kan het wild vlees aangestipt worden met een zilvernitraat stiftje. Het effect van het aanstippen is pas na enkele dagen te zien en mag tussentijds niet worden herhaald. Bescherm de fistel vervolgens met een zacht, ingeknipt, gaasje.
De samentrekkingen van de maag kunnen soms vat krijgen op het plaatje en het mee naar binnen trekken. Hiervan is bijna zeker sprake wanneer de patiënt opeens gaat spugen terwijl het dat tevoren nooit deed. U merkt dat ook doordat het slangetje korter geworden is.
Wat te doen als de PEG-katheter eruit getrokken is? Dit gebeurt bijna nooit, iemand moet heel erg hard trekken om de PEG-katheter kapot te maken, maar het is wel van belang om te weten wat te doen indien het gebeurt. Meteen iets in de fistel stoppen, zodat deze niet dicht groeit (dit gebeurt namelijk binnen enkele uren!). Dit kan de PEG zelf zijn, maar u kunt ook een pen of potlood gebruiken. Of een blaaskatheter van dezelfde maat. Het gaat erom dat het fistel open blijft! Vervolgens naar de (binder)arts in bellen. Wanneer het s nachts gebeurt kunt u tot de volgende dag wachten met bellen, als u maar zorgt dat er iets in de fistel aanwezig blijft. De (binder)arts probeert de fistel op te rekken en eventueel een nieuwe sonde te plaatsen.
Benodigdheden voor verzorging zeep en schone handdoek watervaste viltstift bakje wattenstokjes of gaasjes water uit een goed doorstromende kraan schone handdoek of gaasje voor de cliënt schone washand of gaasje (2x) afvalbak
Werkwijze Voorbereiding Controleer de opdracht in het zorgdossier. Zet de benodigdheden overzichtelijk klaar op een schone werkplek. Verwijder de kleding van de cliënt zodanig dat de PEG-katheter zichtbaar en bereikbaar is. Was de handen.
Uitvoering: Plaats met de watervaste viltstift een streepje op de PEGkatheter ter hoogte van de externe fixatiedisk. Haal de PEG-katheter uit de borging van de externe fixatiedisk. Schuif de externe fixatiedisk ca. 5 cm omhoog. Inspecteer de huid rond de fistel op irritatie, infectie en drukplekken. Maak de huid rond de fistel schoon met het washandje of een gaasje met water. Maak de onder- en bovenzijde van de externe fixatiedisk schoon met het washandje of gaasje en water.
2 Maak de fistel schoon met, onder de stromende kraan natgemaakte, wattenstokjes of gaasjes. Droog de huid en de externe fixatiedisk goed met de handdoek of een gaasje. Dompel de PEG-katheter een paar maal op en neer (als een theezakje) en/ of draai de PEG-katheter om zijn lengte-as. Schuif de externe fixatiedisk terug op de gemarkeerde plaats. Plaats de PEG-katheter in de borging van de externe fixatiedisk. Help de cliënt bij het weer in orde brengen van de kleding.
Afronding Ruim de overige materialen op. Noteer de handeling en eventuele bevindingen in het zorgdossier.
MIC-key
Het plaatsen van de MIC-KEY is pijnloos en zeer eenvoudig, doordat de ballon pas in de maag gevuld wordt met water. De gebruiker kan de katheter zelf gemakkelijk vervangen. Bovendien is de MIC-KEY een zeer gebruiksvriendelijk product, omdat de gebruiker geen last heeft van verlengslangen die voortdurend zorgen voor een negatieve prikkeling. De voedingskatheter is namelijk zo ontworpen dat alleen tijdens het toedienen van voeding en medicatie een verlengslang aangekoppeld wordt. De MIC-KEY is van zacht materiaal, veredelde siliconen, gemaakt. De kans op huidirritatie is daardoor minimaal.
Comfort De MIC-KEY is ontwikkeld om patiënten nog meer comfort te bieden. Zelfs zwemmen is bijvoorbeeld mogelijk. Verstandelijk gehandicapten kunnen doorgaans goed overweg met de MIC-KEY. Deze groep gebruikers heeft vaak de neiging om aan de MIC-KEY katheter te trekken. Bij de MIC-KEY is dit niet mogelijk, omdat deze plat op de huid ligt.
Verzorgen van een Mic-Key voedingssonde Doel: Voorkomen van infecties en voorkomen en verhelpen van problemen Algemene opmerkingen: Wat is een MIC-key: Dit is een voedingssonde die door de buikwand in de maag is geplaatst in het fistel van een PEG-katheter De MIC-key is gemaakt van silicone en heeft een opblaasbare ballon aan de ene zijde en een externe basis (hetgeen wat je ziet op de buik) aan de andere kant.
Was vooraf je handen en licht de cliënt in.
Verzorgen van de MIC-KEY Hieronder staan de punten waar u tijdens de verzorging nauwlettend rekening mee moet houden. Draai de MIC-key éénmaal per dag rond. Zo voorkomt u dat de ballon ingroeit. Controleer voor elke voeding of de voedingsdoorgang open is. U doet dit door de doorgang met 2-5 ml water door te spuiten. Controleer de fistel elke dag op roodheid, zwelling, e.d. (zie problemen rondom verzorging) Controleer eens per veertien dagen de hoeveelheid water in de ballon, door het water er uit te zuigen met een spuit en vervolgens het ballonnetje weer te vullen met de juiste hoeveelheid schoon water = maximaal 10 ml.
Vul de ballon nooit met meer dan 10 ml water. Gebruik nooit oliehoudend glijmiddel, de ballon kan hierdoor beschadigen. Gebruik een glijmiddel op waterbasis, bv. Instilla-gel. Bewaar de accessoires zoals slangetjes, spuiten e.d. na het schoonmaken op een schone, koele plaats. Vervang minimaal iedere drie weken de accessoires. Zorg ervoor dat de huid onder het fixatieplaatje na het baden of zwemmen goed wordt afgedroogd
Problemen rondom de verzorging van de MIC-key sonde: De MIC-key lekt via de fistel oorzaak: oorzaak: de ballon is niet voldoende gevuld de MIC-key is te lang en steekt naar buiten oplossing: controleer de ballon en spuit er zo nodig 2 ml extra water in (zodat er 7 ml inzit) tussen het externe fixatieplaatje en de huid moet ongeveer 2 mm zitten. Wanneer u denkt dat de MIC-key te lang is, neemt u contact op met de uw arts.
De MIC-key is verstopt oorzaak: de MIC-key is niet regelmatig of onvoldoende doorgespoten met water het toedienen van voeding met vezels of poedervormige medicatie oplossing: spuit de MIC-key voorzichtig met warm water of spuitwater door na het geven van sondevoeding of medicatie moet u altijd voldoende water doorspuiten alleen vloeibare en zeer fijngemalen medicatie toedienen
De huid is geïrriteerd oorzaak: lekkage via de fistel overgevoeligheid voor het materiaal een ontsteking oplossing: controleer of er een goede MIC-key is geplaatst controleer of de ballon voldoende is gevuld zorg ervoor dat u de huid onder het fixatieplaatje na het zwemmen of baden goed afdroogt plaats zo nodig een klein gaasje onder het externe fixatieplaatje neem contact op met uw behandelende arts
Drukplek rondom de fistel oorzaak: De MIC-key is tekort oplossing: een langere katheter plaatsen indien nodig wordt in het ziekenhuis met behulp van een meetinstrument de juiste lengte bepaald en een nieuwe MIC-key geplaatst.
De fistel bloedt lichtjes oorzaak: meestal door de groei van wildvlees in de fistel oplossing: stop het bloeden door met een gaasje lichtjes druk uit te oefenen op de fistel overleg met uw arts of u het wildvlees kan aanstippen met een zilvernitraatstift (niet de huid aanstippen, enkel het wildvlees. Dit doet u enkele dagen twee maal per dag).
Het water kan niet uit de ballon worden verwijderd Dit gebeurd met een injectiespuit oorzaak: de spuit zit niet goed op het ventiel het ventiel werkt niet goed meer oplossing: plaats de spuit een kwartslag dieper in de opening van het ventiel druk het ventiel met bijvoorbeeld een uitgebogen (schone) paperclip voorzichtig door en probeer het weer
De voeding Hygiëne! Schone handen Schone theedoek voor afdrogen mat het materiaal
Voeding - Geef de sondevoeding niet te koud. Laat de sondevoeding eerst op kamertemperatuur komen alvorens het toe te dienen. - Gesloten flessen of verpakkingen sondevoeding kunnen op kamertemperatuur bewaard worden. - Bewaar een open fles of verpakking sondevoeding altijd afgesloten in de koelkast, maximaal 24 uur. - Indien de sondevoeding in de koelkast wordt bewaard, moet de sondevoeding 10-15 minuten buiten de koelkast staan om op kamertemperatuur te komen. - De voeding kan ook op temperatuur gebracht worden met behulp van de magnetron of in een pan met warm water. Zorg ervoor dat de voeding niet te heet wordt. Voor gebruik goed schudden. - Let op de houdbaarheidsdatum, maak eerst de oude voorraad op. - Verwissel elke 24 uur het toedieningssysteem of de pompset.
Voeding in bolus of met een druppelsysteem? Beide is mogelijk, e.e.a. afhankelijk van de voedingsvertering van de ontvanger Bolustoediening is een afgesproken aantal keren per dag met spuit of trechter Druppelsysteem is permanent of ook een aantal keren per dag een portie Bij het druppelsysteem kan ook gekozen worden voor gebruik van een pomp
Bolustoediening Elke vorm van toediening begint met een opbouwschema afhankelijk van (voedings)toestand en lichamelijke conditie Leg cliënt in de juiste houding na voorbereiding Wees er zeker van de katheter goed (in de maag) zit Controleer de voeding: Soort, hoeveelheid en houdbaarheidsdatum
Vervolg bolusvoeding, m.b.v. systeem Spoel het toedieningssysteem om en sluit de rolregelklem. Plaats de flessenhouder over de gevulde fles of, indien van toepassing, plaats de container. Plaats het toedieningssysteem (spike en caps) op de fles of container. Keer de fles of container om en hang deze aan de standaard / haak. Vul de druppelkamer voor 1/3 deel door er zachtjes in te knijpen. Leg een bescherming onder het aansluitstukje van de sonde in verband met mogelijk morsen van de voeding. Open de rolregelklem en verwijder het afsluitdopje van het toedieningssysteem. Laat het toedieningssysteem vol lopen met voeding en sluit de rolregelklem weer.
Vervolg bolus met systeem Sluit het systeem aan op de PEG, MIC-key etc.. Start het toedienen van de voeding met het open draaien / zetten van de rolregelklem op de gewenste doorloopsnelheid. Controleer regelmatig of de voeding op de gewenste snelheid inloopt. Als de voeding doorgelopen is, de rolregelklem sluiten en het toedieningssysteem van de PEG ontkoppelen en met een spuit 10 à 20 ml water naspuiten in de sonde. Zonodig meer bij vochtbehoefte PEG afsluiten en controleren of deze nog voldoende gefixeerd zit. De cliënt (bij de naam noemen) vertellen dat de handeling klaar is. Fles of container en toedieningssysteem direct doorspoelen met water (boven een schone / aparte spoelbak) en hangend bewaren tot de volgende voedingstijd (maximaal 24 uur gebruiken).
Toediening met spuit of trechter In grote lijnen gelijk Wel een verbindingsslang nodig bij trechtergebruik Ook hier naspoelen met schoon water, De PEG moet geen voeding meer bevatten voordat deze afgesloten wordt met het dopje Bij trechtergebruik de trechter niet te hoog boven de buik om te snel inlopen te voorkomen
m.b.v. de voedingspomp Redenen voor pompgebruik Het uiteinde van de sonde in de dunne darm ligt, Als er een (te) trage maag/darm werking is, Er sprake is van moeilijk instelbare diabetes, Er sprake is van nier- en / of hartinsufficiëntie. Controleer geregeld of de PEG. etc. nog goed zit
benodigdheden Flessenhouder Schone 500 ml fles of container, waarin voorgeschreven voeding of een fles met kant-en-klare voeding. Voedingspomp Toedieningssysteem: bijvoorbeeld Kangaroo draaidop / spike Let op: In Nederland heeft ieder merk pomp een eigen toedieningsysteem. Deze toedieningssystemen zijn niet onderling uitwisselbaar. 10 ml à 20 ml spuit Kochertang of klemmetje Afsluitdopje of katheterstopje Stethoscoop
Voorbereiding Doe sieraden af Handen wassen Zorg voor privacy Vertel de cliënt het doel van de handeling en wat er gaat gebeuren, of indien deze dit niet kan begrijpen: noem de naam van de cliënt en maak duidelijk dat er iets gaat gebeuren. Leg alle benodigdheden op een dienblad.
Zet of leg de cliënt in de juiste houding (zittend / halfzittend) Controleer of de sonde goed in de maag zit door ongeveer 5 ml lucht in de sonde te spuiten en tegelijkertijd met de stethoscoop op het maagkuiltje te luisteren, of zuig voorzichtig wat maagsap op Controleer de voeding (soort, hoeveelheid en houdbaarheidsdatum). Schud de voeding om gedurende ongeveer een halve minuut de fles om door de fles om te zwenken Spoel het toedieningssysteem om en sluit de rolregelklem. Plaats de flessenhouder over de gevulde fles of plaats (indien van toepassing) de container.
Keer de fles of container om en hang deze aan de standaard / haak. Vul de druppelkamer voor 1/3 deel door er zachtjes in te knijpen. Leg een bescherming onder het aansluitstukje van de sonde / PEG in verband met mogelijk morsen van de voeding. Open de rolregelklem en verwijder het afsluitdopje van het toedieningssysteem. Laat het toedieningssysteem vol lopen met voeding en sluit de rolregelklem weer. Raadpleeg de handleiding van de voedingspomp en plaats het systeem volgens voorschrift in de voedingspomp. Sluit het systeem aan op de sonde / PEG.
Start met de voedingspomp de toediening van de voeding volgens de gebruiksaanwijzing. (Raadpleeg bij storingen en alarm de gebruiksaanwijzing). Als de voeding doorgelopen is, de pomp stil zetten en het toedieningssysteem van de sonde ontkoppelen en met een spuit 10 à 20 ml water naspuiten in de sonde. Sonde afsluiten en controleren of sonde nog voldoende gefixeerd zit. Bij continu-voeding wordt echter direct na het doorspuiten de volgende voeding op de hiervoor beschreven wijze aangesloten. De cliënt (bij de naam noemen) vertellen dat de handeling klaar is. Fles of container en toedieningssysteem direct doorspoelen met water boven een schone (zo mogelijk aparte) spoelbak en hangend bewaren tot de volgende voedingstijd (maximaal 24 uur gebruiken).
Mogelijke complicaties Obstipatie of diarree Misselijkheid en / of braken Verstopping van de sonde Aspiratie van de voeding Druk in de sonde / PEG (door bijvoorbeeld gasophoping en / of spasmen) Mondproblemen.
Klachten/problemen Indien tijdens of na het voeden klachten optreden van misselijkheid, krampen of diarree, ga dan de volgende punten na: Is de hoeveelheid voeding teveel geweest? Is de toegediende voeding te koud geweest? Is de voeding te snel ingespoten of ingelopen? Is het een bijwerking van medicatie? Hoe lang heeft de voeding aangehangen?
Diarree en misselijkheid Diarree of misselijkheid kunnen een gevolg zijn van de ziekte of de medicijnen, onhygiënisch handelen, te snelle toediening van voeding, een te grote hoeveelheid voeding in één keer door toediening van te koude sondevoeding. Let er daarom altijd op dat u hygiënisch werkt. Treedt er toch misselijkheid of braken op, bekijk dan of de toedieningssnelheid van de sondevoeding niet te hoog is en of de voeding niet te koud is.
Droge mond Af en toe een zuurtje, pepermuntje of een stukje (suikervrije) kauwgom, indien toegestaan, voorkomt een droge mond en geeft een betere smaak. Vergeet daarnaast de normale mondverzorging niet! Ook kunt u een met water gevulde neusspraygebruiken om de mond vochtig te maken. Omdat de spray vaak horizontaal of op z n kopmoet worden gebruikt, is het verstandig een stuk van het slangetje in het flesje af te knippen (zodat het in het water staat).
Lekkage van de fistel Bij lekkage langs de Flocare PEG-katheter of Flocare G-tube is het aan te raden uw huid te beschermen met een ingeknipt gaasje. De huid kan ook worden beschermd met een transparante pleister of een barrièrecrème. Deze crème moet u met de vinger dun aanbrengen en goed in masseren.
Huidirritatie Huidirritatie kan optreden door overgevoeligheid voor bijvoorbeeld pleisters of siliconen. Bij huidirritatie is het raadzaam een zacht, ingeknipt gaasje of transparante huidbeschermende pleister onder de externe fixatiedisk van de katheter te leggen. Is er sprake van een infectie, neemt u dan direct contact op met uw arts of verpleegkundige.
Verzorging van de mond Hoewel men bij sondevoeding het gebit niet gebruikt, blijft mondverzorging van groot belang. Poets en spoel daarom dagelijks de tanden en tandwallen enkele keren met een zachte borstel. Ook de gebitsprothese verzorgen.
Vochthuishouding Een mens heeft ongeveer 40 ml per kg lichaamsgewicht per 24 uur nodig. Dit wordt met sondevoeding vaak niet gehaald Extra vocht toedienen is dan nodig Tengevolge van koorts, maar ook bij diarree, braken en een warme omgeving gaat extra vocht verloren. De hoeveelheid en de kleur van de urine zijn een goed controlemiddel.
Vochtbehoefte Over het algemeen wordt voor volwassen personen (zonder extra vochtverliezen) een na te streven hoeveelheid van 2000 ml per dag aangehouden. Indien abnormaal vochtverlies optreedt, moeten bij de algemene vochtbehoefte toeslagen worden opgeteld. Algemene vochtbehoefte: 1 ml/kcal + toeslagen voor: leeftijd (> 65 jaar: 200ml extra vocht) abnormaal vochtverlies (zie tabel 6)
medicatie Het is altijd het beste om medicijnen op normale wijze als pilletje in te nemen. Als dit niet mogelijk is, kunnen ze via een sonde of katheter worden toegediend. Bestaat het medicijn niet in vloeibare vorm of als zetpil, vraag dan of de apotheker de medicijnen in poedervorm kan leveren. Het is niet verstandig zelf de tabletten fijn te maken. De werking van de medicijnen kan verminderen of veranderen. Vermeng medicijnen nooit met de sondevoeding.
Medicijnen kunnen in opgeloste vorm met een spuit, via het y-stuk op het toedieningssysteem of de pompset, worden toegediend:
Richtlijnen: bij gebruik pomp Was de handen Sluit de rolregelklem (waardoor de toediening van de sondevoeding stopt) Trek 25-50 ml (kraan)water op in een spuit Verwijder het afsluitdopje van het y-stuk Plaats de spuit op het y-stuk en spuit de sonde of katheter door met het water Trek het vloeibare medicijn op in een spuit Plaats de spuit op het y-stuk en spuit het medicijn door de sonde of katheter Spoel de sonde schoon met 25-50 ml water Sluit het y-stuk af met het dopje Open de rolregelklem en start de voeding
Tabel 6 Koorts - geen koorts - 38 C - 39 C - 40 C Vocht 0 ml extra vocht 350 ml extra vocht 700 ml extra vocht 1050 ml extra vocht Ander abnormaal vochtverlies bij - braken - diarree - ileostoma - via de huid (zoals overmatig zweten door een warme en droge omgevingstemperatuur, bij brandwonden en decubitus) - diuretica - bloedverlies - enterocutane fistel(s) met veel uitscheiding
Belang bepaling voedingsbehoefte Er kan niet worden uitgegaan van één voedingsbehoefte voor alle patiënten. De voedingsbehoefte wordt beïnvloed door verschillende factoren - Leeftijd - geslacht - lichamelijke activiteit - ziekte/therapie - ondervoeding - (inhaal)groei/gewenste gewichtstoename - verliezen aan energie en voedingsstoffen - voedingsstofbeperkingen
Energiebehoefte De totale energiebehoefte is te verdelen in verschillende onderdelen: basaalmetabolisme (dit is de energie die nodig is voor het functioneren van weefsels en lichaamsprocessen); de door voeding geïnduceerde thermogenese ofwel specifiek dynamische werking ofwel sdw (dit is de toename van het energieverbruik door opname, absorptie en verwerking (onder andere opslag) van voedsel). De sdw bedraagt circa 10% van het basaalmetabolisme); lichamelijke activiteit; ziektefactor; energie nodig voor herstel van beschadigd weefsel, gewichtstoename (repletie van lichaamsvoorraden) en/of (inhaal)groei (bij kinderen); energieverliezen (via bijvoorbeeld diarree, braken, decubitus). Het basaalmetabolisme en de sdw worden tezamen het rustmetabolisme genoemd.
Harris-Benedict-formule: Voor mannen: 66 + (13,7 x G) + (5,0 x H) - (6,8 x L) kcal Voor vrouwen: 655 + (9,6 x G) + (1,85 x H) - (4,7 x L) kcal G = lichaamsgewicht in kg; H = lichaamslengte in cm; L = leeftijd in jaren. Berekening totale energiebehoefte: Rustmetabolisme (met behulp van de Harris-Benedict-formule) + Toeslagen voor (zie tabel 3):
Activiteiten - bedlegerig - ambulant - gemiddelde activiteit + 10% + 20% + 30% Metabole stress (niet gebruiken bij brandwon den) - geen metabole stress - geringe metabole stress (en/of + 1 C koorts) - matige metabole stress (en/of + 2 C koorts) - ernstige metabole stress (en/of + 3 C koorts) + 0% + 10% + 20% + 30% Gewichtstoena me (niet gebruiken in acute situaties) - gewichtstoename gewenst + 30%
Zeer lage energiebehoefte Een energiebehoefte van 1000 kcal komt voor bij bijvoorbeeld: - comapatiënten met een laag lichaamsgewicht - bedlegerige verstandelijk gehandicapten met een laag lichaamsgewicht Tabel 4 Voorbeelden van verschillende energiebehoeften Lage energiebehoefte Een energiebehoefte van 1500 kcal komt voor bij bijvoorbeeld: - bedlegerige oudere patiënten - lichamelijk gehandicapten - verstandelijk gehandicapten Normale energiebehoefte Een energiebehoefte van 2000 kcal komt voor bij bijvoorbeeld: - zieke oudere patiënten - chronisch zieken - operaties - trauma's - infecties Sterk verhoogde energiebehoefte Een energiebehoefte van 3000 kcal komt voor bij bijvoorbeeld: - ernstige brandwonden - chronisch zieke personen die streven naar gewichtstoename - jonge volwassenen met een hoog lichaamsgewicht met een chronische ziekte