Rapportage voor Saffier De Residentiegroep Lerende Evaluatie: De stand voor de transitie naar een nieuw woonzorgconcept 24 februari 2015
Lerende Evaluatie: De stand voor de transitie naar een nieuw woonzorg- concept Rapport voor Saffier De Residentiegroep Datum 24 februari 2015 Auteurs Goedele Geuskens (TNO) Laudry van der Meer (TNO) Sandra Geerlings (Saffier De Residentiegroep) Projectnummer 060.05612.01.05 Rapportnummer R10214 Contact TNO Goedele Geuskens Telefoon 088 866 53 12 E-mail goedele.geuskens@tno.nl Healthy Living Schipholweg 77-89 2316 ZL Leiden Postbus 3005 2301 DA Leiden T +31 88 866 90 00 www.tno.nl infodesk@tno.nl Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, foto-kopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van TNO. Indien dit document in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor opdrachten aan TNO, dan wel de betreffende terzake tussen de partijen gesloten overeenkomst. Het ter inzage geven van onderliggend document aan direct belanghebbenden is toegestaan. Handelsregisternummer 27376655
Inhoudsopgave Samenvatting... i 1 Inleiding... 1 1.1 Aanleiding... 1 1.2 Nolenshaghe en Domus Nostra... 2 1.2.1 Nolenshaghe... 2 1.2.2 Domus Nostra... 3 1.3 Innovatief leef-, woon- en behandelconcept... 4 1.4 Doel... 5 2 Methode... 6 2.1 Model... 6 2.2 Design en onderzoekspopulatie... 7 2.2.1 Bewoners... 7 2.2.2 Contactpersonen... 9 2.2.3 Medewerkers... 10 2.3 De vragenlijsten...12 2.4 Selectie en interpretatie van de resultaten...13 3 Eigen regie van bewoners...14 3.1 Controle over het leven...14 3.2 Regie over dagbesteding, wonen, zorg en behandeling...15 3.3 Regie in twee specifieke situaties: Schoonmaken en opstaan...17 3.4 Belang van eigen regie...19 3.5 Conclusie...23 4 Kwaliteit van leven en tevredenheid over wonen, zorg en behandeling...25 4.1 Kwaliteit van leven...25 4.2 Tevredenheid met gezondheid...28 4.3 Tevredenheid met de woonruimte, zorg en behandeling...29 4.4 Samenhang tussen eigen regie enerzijds en tevredenheid met wonen, zorg en behandeling anderzijds...33 4.5 Factoren die samenhangen met kwaliteit van leven...33 4.6 Conclusie...34 5 Betrokkenheid van de contactpersoon...36 5.1 Bezoek aan de bewoner volgens de contactpersoon...36 5.2 Betrokkenheid bij de zorg...38 5.3 Betrokkenheid bij de toekomst van de organisatie...40 5.4 Conclusie...41 6 Arbeidstevredenheid van medewerkers...42 6.1 Tevredenheid van medewerkers...42 6.2 Factoren die samenhangen met arbeidstevredenheid...44 6.3 Conclusie...45 7 Conclusie...47
Bijlage 1 Vragenlijst bewoners...49 Bijlage 2 Vragenlijst contactpersonen...50 Bijlage 3 Vragenlijst medewerkers...51 Bijlage 4 Relaties...52 Bijlage 5 Antwoorden vragenlijsten...56
Samenvatting De langdurende zorg is aan grote veranderingen onderhevig. Naast de hervorming van de langdurige zorg veranderen de maatschappelijke en professionele opvattingen over gezondheid. Hierbij treedt een verschuiving op van Ziekte en Zorg naar Gezondheid en Gedrag naar Mens en Maatschappij (M&M). Om deze reden ontwikkelt Saffier De Residentiegroep in Nolenshaghe en Domus Nostra een nieuw woonzorgconcept. Hierin staat het ondersteunen en stimuleren van de eigen regie van bewoners centraal en is het primaire doel om hun kwaliteit van leven te verbeteren. Secundaire doelen zijn het vergroten van de betrokkenheid van mantelzorgers en het verhogen van de arbeidstevredenheid van medewerkers. Het nieuwe woonzorgconcept beoogt inhoudelijk en financieel toekomstbestendig te zijn. De veranderingen in Nolenshaghe en Domus Nostra worden gemonitord en bijgestuurd waar nodig door middel van een lerende evaluatie. Het doel van het project Lerende Evaluatie is om (1) een nieuw woonzorgconcept te ontwikkelen, (2) het effect van dit concept aan te tonen, (3) een toolbox op te leveren die andere organisaties handvatten biedt om een vergelijkbare transitie te maken. In het huidige rapport wordt de situatie in Nolenshaghe en Domus Nostra beschreven voordat de transitie naar het nieuwe woonzorgconcept is ingezet. Dit is van groot belang om het effect van het nieuwe woonzorgconcept in een later stadium te evalueren. Daarnaast biedt deze zogenaamde 0-meting aanknopingspunten voor het opstellen van het interventieplan dat wordt gebruikt om de transitie te maken. Voor de 0-meting deden 50 bewoners van Nolenshaghe (49%) en 65 bewoners van Domus Nostra (77%) met een zware tot zeer zware zorgvraag mee aan een interview, en vulden 85 eerste contactpersonen (47%) en 119 medewerkers (34%) een vragenlijst in. De vragenlijsten bevatten zowel open als gesloten vragen. De dataverzameling vond plaats van oktober tot december 2014. Onderstaand bespreken we de resultaten aan de hand van de vier vragen die centraal stonden in het onderzoek: 1. In hoeverre beschikken bewoners over eigen regie? Eigen regie betekent voor Saffier De Residentiegroep dat bewoners hun eigen leven coördineren met als doel om volgens de bewoner - een goed leven te leiden. In het huidige onderzoek is dit geoperationaliseerd als (mee)beslissen over wonen, dagelijkse activiteiten, zorg en behandeling. Het onderzoek toont dat een minderheid van de bewoners meestal of altijd meebeslist over hun zorg en behandeling. In Nolenshaghe beslist de meerderheid wel mee over de activiteiten die zij op een dag doen, terwijl in Domus Nostra ook op dit terrein een minderheid aangeeft mee te beslissen. Het beeld dat op dit moment een deel van de bewoners wel en een deel van de bewoners niet (mee)beslist wordt bevestigd wanneer we focussen op de eigen regie bij het schoonmaken van de woning en het opstaan. Hierbij blijkt ook dat de bewoners die in overleg treden met medewerkers, en naar wiens wensen (deels) geluisterd wordt, regelmatig aangeven dit prettig te vinden. Bewoners die weinig regie ervaren vinden dit overigens niet altijd vervelend. Sommigen kiezen er daarnaast zelf voor om geen regie te pakken. i
Hoewel zowel bewoners als contactpersonen waarde hechten aan het feit dat de bewoner (mee)beslist over de zorg en/of behandeling, geven de meeste contactpersonen aan dat verzorgenden/verpleegkundigen en artsen hoofdzakelijk de beslissingen nemen. De contactpersonen geven als reden dat zij hier het meeste verstand van hebben, dat de bewoner niet in staat is om te beslissen, of dat dit uit gewoonte zo gaat. Medewerkers vinden het belangrijk dat bewoners meer eigen regie hebben. Echter, de meerderheid van de medewerkers denkt dat bewoners hier niet toe in staat zijn of twijfelt of zij dit kunnen. 2. Wat is de kwaliteit van leven van bewoners en met welke factoren hangt dit samen? Voor Saffier De Residentiegroep heeft kwaliteit van leven betrekking op hoe de bewoner zelf zijn of haar leven ervaart. De meerderheid van de bewoners ervaart zijn/haar leven als voldoende tot zeer goed. Verschillende factoren hangen (bij verschillende groepen bewoners) samen met de ervaren kwaliteit van leven, namelijk tevredenheid met de woning, zorg, behandeling en eigen gezondheid, gehoord worden wanneer je aangeeft dat iets verbeterd kan worden in de zorg en ervaren controle over dingen die je overkomen in het leven. Bij de tevredenheid met de woning lijken onder andere de sfeer en het contact met medebewoners (woning) een rol te spelen. Bij de tevredenheid met de zorg en behandeling lijken communicatie met medewerkers en de geboden structuur, naast andere factoren, van belang. Hoewel de eigen regie in het huidige onderzoek niet samenhangt met de ervaren kwaliteit van leven, is het feit dat bewoners in open vragen aangeven het prettig te vinden wanneer zij inspraak hebben bij de schoonmaak van hun woning en het opstaan een indicatie dat eigen regie mogelijk wel van invloed is. 3. Hoe is de huidige betrokkenheid van de eerste contactpersoon bij de bewoner? Contactpersonen ondernemen recreatieve activiteiten met de bewoner, en met name in Nolenshaghe, verlenen zij hulp of zorg. Contactpersonen zijn over het algemeen tevreden met hun bezoek aan de bewoner en hun huidige betrokkenheid bij de zorg voor de bewoner. In Nolenshaghe ervaart minder dan de helft van de contactpersonen dat zij regelmatig of vaak betrokken worden bij de zorg voor de bewoner. De meerderheid van de medewerkers geeft echter aan contactpersonen, familie en/of vrienden regelmatig of vaak bij de zorg te betrekken. Behandelaren vormen hierop een uitzondering. Wanneer we contactpersonen vragen waarom zij tevreden zijn met hun bezoeken en betrokkenheid, vormt naast de waardering van de bewoner, het contact en de betrokkenheid van de medewerkers een belangrijke reden om tevreden te zijn. Een reden om ontevreden te zijn met het bezoek en de betrokkenheid bij de zorg is dat contactpersonen niet kunnen of willen voldoen aan hun eigen verwachtingen (bijv. vaker bezoeken) of die van de organisatie. Als contactpersonen iets willen veranderen aan hun huidige rol, geven sommigen aan meer tijd te willen doorbrengen met de bewoner, of tijd anders te willen doorbrengen. Anderen willen beter op de hoogte gehouden worden over de situatie van de bewoner en de aankomende veranderingen in de organisatie. 4. Welke factoren hangen samen met de arbeidstevredenheid van medewerkers? Arbeidstevredenheid geeft weer in hoeverre medewerkers, alles bij elkaar, tevreden zijn met hun werk. De meeste medewerkers zijn (zeer) tevreden met hun werk, met uitzondering van de behandelaren (34% (zeer) tevreden). Factoren die samenhangen met een hogere arbeidstevredenheid zijn steun van de leidinggevende, tevredenheid met loopbaanmogelijkheden, trots op het werk, minder burn-out klachten en tevredenheid met de woningen van bewoners. ii
Tijdens de Lerende Evaluatie zal het vragenlijstonderzoek opnieuw worden uitgevoerd om het effect van de transitie naar het nieuwe woonzorgconcept te evalueren. Daarnaast worden in dit rapport aanbevelingen gedaan voor verdiepend (kwalitatief) onderzoek. iii