5 jaar VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken

13/09/2007 13/09/2012 5 jaar VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken 7 aanbevelingen en 7 statements met een oproep aan de Nederlandse regering en politiek om deze verklaring krachtig te implementeren in het Nederlandse beleid En een statement van de International Council of Thirteen Indigenous Grandmothers 13 september 2012 Nederlands Samenwerkingsverband voor Inheemse Volken 1

7 aanbevelingen en 7 statements met een oproep aan de Nederlandse regering en politiek om de VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken krachtig te implementeren in het Nederlandse beleid En een statement van de International Council of Thirteen Indigenous Grandmothers Nederlands Samenwerkingsverband voor Inheemse Volken Contactpersoon: NCIV Nederlands Centrum voor Inheemse Volken Mr. Leo van der Vlist Postbus 94098 1090 GB Amsterdam leo.vandervlist@nciv.net Nederlands Samenwerkingsverband voor Inheemse Volken 2

Inhoudsopgave Inleiding...Pagina 4 Statement International Council of Thirteen Indigenous Grandmothers...Pagina 5 7 Aanbevelingen...Pagina 6 Statement Survival International...Pagina 7 Statement Taklla Inkary...Pagina 9 Statement Kalahari Support Group...Pagina 15 Statement Nederlands Centrum voor Inheemse Volken...Pagina 17 Statement Centrum EMMA...Pagina 19 Statement Nusa Alifuru.....Pagina 20 Statement Stichting NANAI.. Pagina 23 3

Inleiding Op 13 september 2012 bestaat de VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken 5 jaar. Maar helaas worden de rechten van inheemse volken wereldwijd nog steeds ernstig geschonden. 1 Met dit document roept het Nederlands Samenwerkingsverband voor Inheemse Volken 2 de Nederlandse regering en politiek daarom op om de VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken krachtig te implementeren in het Nederlandse beleid. Nederland heeft ILO Verdrag Nr. 169 betreffende inheemse volken in 1998 geratificeerd en stemde op 13 september 2007 in de Algemene Vergadering van de VN voor het aannemen van de VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken. Dat schept verplichtingen. Bovendien organiseren de Verenigde Naties op 22 & 23 september 2014 een Wereld Conferentie over Inheemse Volken. En dat schept verwachtingen. De overheid en de politiek in Nederland kunnen een belangrijke rol spelen bij het bevorderen van de rechten van inheemse volken. Nederland importeert bijvoorbeeld veel hout, palmolie, soja en suikerriet uit landen waar de rechten van inheemse volken worden geschonden, juist vanwege de handel in deze grondstoffen en gewassen. De Nederlandse overheid kan onder meer via internationale samenwerking, haar buitenlands beleid en beleid op het gebied van duurzame handel, klimaat en biodiversiteit veel invloed uitoefenen op het welzijn van inheemse volken. Volgens het VN-Permanent Forum voor Inheemse Zaken zijn er ruim 370 miljoen inheemse mensen op de wereld verspreid over 90 landen. Hun woongebied beslaat ongeveer 20 procent van de aardoppervlakte veelal ecologisch waardevolle gebieden. Samen vertegenwoordigen zij ongeveer 5.000 verschillende volken, talen en culturen. Speciale aandacht voor inheemse volken is onder meer noodzakelijk om de volgende redenen: Inheemse volken verkeren in een zeer kwetsbare en gemarginaliseerde positie en behoren tot de allerarmsten van de wereld. De rechten van inheemse volken worden wereldwijd ernstig geschonden. Inheemse volken kunnen door hun levensstijl, hun wereld visies en hun kennis een belangrijke rol spelen bij het tegengaan van en aanpassen aan klimaatverandering, behoud van biodiversiteit en duurzame ontwikkeling. Inheemse volken vertegenwoordigen een groot deel van de culturele diversiteit in de wereld. In dit document herhalen wij zeven gezamenlijk geformuleerde aanbevelingen die wij ook al in 2010 hebben gepresenteerd en waarmee Nederland concreet kan bijdragen aan het verbeteren van de situatie van inheemse volken op het terrein van mensenrechten, ontwikkelingssamenwerking, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, internationaal handelsbeleid, intellectuele eigendomsrechten, klimaat en biodiversiteit. We presenteren in dit document ook een statement van de Internationale Raad van 13 Inheemse Grootmoeders waarvan er op 13 september 2012 twee in Nederland zijn en onze oproep ondersteunen. Tenslotte bevat dit document 7 statements met aanbevelingen van partners van het Nederlands Samenwerkingsverband voor Inheemse Volken. 1 Daarvan zijn vele voorbeelden te vinden op onder meer de websites: http://www.indigenousportal.com/human-rights/ en http://intercontinentalcry.org/ 2 Het Nederlands Samenwerkingsverband voor Inheemse Volken bestaat uit: Stichting Amazon Fund Arctic Peoples Alert Stichting Bovenlandse Indianen Suriname Stichting Chakana EMMA Centrum- de Kiva Mapuche stichting Folil Front Siwa Lima/Bangsa Adat AliFURU The Gift Foundation - HAPIN Kalahari Support Group Lakota Stichting Stichting Nanai Nederlands Centrum voor Inheemse Volken SAMON SDSP SEED Samburu Stichting EMMA - Stichting Hoogland Indianen Stichting Saka Mese Nusa AliFURU Stichting AKAR Stichting Manusia Papua-Stichting Rajori Stichting Terra Nossa Survival International Nederland Small World Foundation Taklla Inkary - UNPO Uyghur Support Groep Nederland Uyghurs Vereniging Nederland - Van Malsen Foundation - Vereniging Hawaasa Oromo Nederland. Voor meer informatie: www.samenwerkingsverbandinheemsevolken.nl 4

ALLIANCE STATEMENT October 13, 2004 We are thirteen indigenous grandmothers who came together for the first time from October 11 through October 17, 2004, in Phoenicia, New York. We gathered from the four directions in the land of the people of the Iroquois Confederacy. We come here from the Amazon rainforest, the Alaskan Tundra of North America, the great forest of the American northwest, the vast plains of North America, the highlands of Central America, the Black Hills of South Dakota, the mountains of Oaxaca, the desert of the American southwest, the mountains of Tibet and Nepal and from the rainforest of Central Africa. Affirming our relations with traditional medicine peoples and communities throughout the world, we have been brought together by a common vision to form a new global alliance. We are the International Council of Thirteen Indigenous Grandmothers. We have united as one. Ours is an alliance of prayer, education and healing for our Mother Earth, all Her inhabitants, all the children and for the next seven generations to come. We are deeply concerned with the unprecedented destruction of our Mother Earth, the contamination of our air, waters and soil, the atrocities of war, the global scourge of poverty, the threat of nuclear weapons and waste, the prevailing culture of materialism, the epidemics which threaten the health of the Earth s peoples, the exploitation of indigenous medicines, and with the destruction of indigenous ways of life. We, the International Council of Thirteen Indigenous Grandmothers, believe that our ancestral ways of prayer, peacemaking and healing are vitally needed today. We come together to nurture, educate and train our children. We come together to uphold the practice of our ceremonies and affirm the right to use our plant medicines free of legal restriction. We come together to protect the lands where our peoples live and upon which our cultures depend, to safeguard the collective heritage of traditional medicines, and to defend the earth Herself. We believe that the teachings of our ancestors will light our way through an uncertain future. We join with all those who honor the Creator, and to all who work and pray for our children, for world peace, and for the healing of our Mother Earth. For all our relations. Margaret Behan- Cheyenne-Arapaho Rita Pitkta Blumenstein-Yup ik Aama Bombo- Tamang,,Nepal Julieta Casimiro- Mazatec Flordemayo- Mayan Maria Alice Campos Freire-Brazil Tsering Dolma Gyaltong-Tibetan Beatrice Long Visitor Holy Dance, Oglala Lakota Rita Long Visitor Holy Dance, Oglala Lakota Agnes Pilgrim- Takelma Siletz, Mona Polacca- Hopi/ Havasupai Clara Shinobu Iura-Brazil Bernadette Rebienot- Gabon www.grandmotherscouncil.com 5

Aanbeveling 1: Inheemse volken beleid Nederland stelt een nieuwe beleidsnotitie inheemse volken op, in nauw overleg met vertegenwoordigers van inheemse volken en gebaseerd op de VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken. Aanbeveling 2: Mensenrechten Nederland schenkt in haar buitenlandse beleid krachtig aandacht aan het naleven van de rechten van inheemse volken Aanbeveling 3: Ontwikkelingssamenwerking Nederland past het OS beleid aan zodat het effectief bijdraagt aan door inheemse volken zelf gewenste ontwikkeling en stelt OS middelen ter beschikking die specifiek beogen inheemse volken direct te ondersteunen. Aanbeveling 4: Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Nederland bevordert de waarborging van de rechten van inheemse volken bij duurzaamheidscriteria voor certificering en ziet toe op goede naleving en monitoring daarvan. Aanbeveling 5: Internationaal Handelsbeleid Nederland bevordert dat er bij het afsluiten van internationale handelsverdragen garanties worden opgenomen voor het naleven van de rechten van inheemse volken en ziet toe op een goede monitoring daarvan. Aanbeveling 6: Klimaatverandering en biodiversiteit Nederland bevordert dat bij klimaatmaatregelen, zoals bijvoorbeeld REDD+, de rechten van inheemse volken worden gewaarborgd en dat inheemse volken effectief kunnen participeren aan de mondiale klimaatonderhandelingen. Aanbeveling 7: Intellectueel eigendom Nederland bevordert dat er een goede internationale regelgeving komt die de traditionele kennis van inheemse volken beschermt en die hen op een eerlijke wijze laat meedelen in opbrengsten die (mede) door die kennis zijn verkregen. 6

Statement van Survival International Contactpersoon: Nellie Werner Survival International Nederland Van der Duijnstraat 71 1051 AT Amsterdam tel: 020-6860850 nw@survivalinternational.nl www.survivalinternational.nl Survival International is een internationale NGO die zich inzet voor de mensenrechten van inheemse volken over de hele wereld. Survival richt zich op de meest kwetsbare inheemse volken, die het meest te verliezen hebben. Dat zijn vaak kleine stammen die een zelfvoorzienend bestaan leiden die afwijkt van de levenswijze van de meerderheid in de dominante samenleving, stammen die weinig of helemaal geen contacten onderhouden met de buitenwereld. Veel van deze inheemse stammen worden bedreigd met uitsterven door diefstal van hun land, vernietiging van hun jacht- en leefgebieden en door ziektes die buitenstaanders met zich mee brengen. Vijf jaar geleden werd de Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken aangenomen door de VN. Hoewel de VN-Verklaring een belangrijke stap vooruit is in de erkenning van inheemse en tribale rechten, is deze juridisch niet-bindend. De enige juridisch bindende wet in het Internationale Recht die is opgesteld om de rechten van inheemse volken te beschermen is Conventie 169 van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO). Tot nu toe hebben 22 landen deze conventie getekend, waaronder Nederland en Spanje als enige EU-landen. 7

Net als in de VN-Verklaring over inheemse rechten is in ILO-Conventie 169 vastgelegd dat inheemse volken eigendomsrechten bezitten op hun voorouderlijk land en dat ze het recht hebben om mee te beslissen over (ontwikkelings-) projecten op hun land. ILO 169 voorziet in waarborgen voor de vrijheid en de rechtsgelijkheid van inheemse volken. Daarnaast kan IL0 169 een belangrijke rol spelen in het behoud van natuur en milieu, omdat het de controle van het land teruggeeft aan de mensen die er van oudsher voor hebben gezorgd. Het is geen toeval dat zo veel van de resterende regenwouden en biodiversiteit op aarde zich op inheems land bevinden. Wij vragen de geachte heer Lionel Veer om het belang van deze ILO-Conventie 169 onder de aandacht te brengen van zijn Europese collega s en er op aan te dringen dat de andere EU-landen deze ratificeren. 8

Statement van Taklla Inkary Contactpersoon: Alma Inkary tel: 06-42089772 peru@inkapacha.nl www.inkapacha.nl Qawasiaqllata ñawikunta orquhuasianku Terwijl wij toekijken worden onze ogen uitgestoken De komst van multinationale ondernemingen Met de vergrootte toegankelijkheid van het gebied rondom Totora-Oropesa in Peru, kwam ook uit de financiële hoek aandacht voor de regio. Dat het Andes-gebergte rijk is aan natuurlijke bronnen was al lang bekend, en het is dan ook geen verrassing dat de plotselinge bereikbaarheid van Apurimac, één van de armste departementen van Peru, de aandacht trok van verscheidene multinationals. Zoals op de twee kaarten in de bijlage te zien is, zijn de mijnbouwactiviteiten in Peru tussen 2005 en 2009 op landelijk niveau nagenoeg verdubbeld. De grootste toenames zijn zichtbaar in de Noordelijke selva en in de Zuidcentrale Andes. Deze gegevens komen overeen met de recente geschiedenis van Totora-Oropesa. Tijdens het eerste interview dat in 2011 in Totora is afgenomen, in het kader van een onderzoek van Taklla Inkary en een studente van de Universiteit van Utrecht naar mijnbouwactiviteiten in het gebied rondom Totora-Oropesa, kwam de recente opkomst van de mijnbouw al ter sprake. 3 De bewoonster, die ten tijden van het interview 83 jaar oud was, vertelde haar hele leven forel gegeten te hebben uit de rivier die vanaf de hoogstgelegen gemeenschap met nazaten van de Inca s, Huacullo, door het dorp stroomt. Echter, sinds de komst van de mijnbouwbedrijven is de vispopulatie ernstig teruggelopen. Het teruglopen van de forel-populatie en de uitblijvende werkgelegenheid in de mijnen zijn gedurende het hele onderzoek terugkerende onderwerpen geweest. Hoewel er in de afgelopen jaren een grote verscheidenheid aan projecten van verschillende 3 De interviews werden in 2011 afgenomen door Eva Groenier. 9

internationale mijnbouwbedrijven in het gebied zijn geweest, zijn er op dit moment binnen deze gemeenschap twee internationale bedrijven van groot belang. Hochschild Mining plc 4 en Consorcio Minero Horizonte 5. Hochschild is een multinational die door heel Latijns-Amerika actief is en die zijn hoofdkantoor in Londen heeft. Het bedrijf is aan het einde van de jaren 90 het territorium van Totora- Oropesa binnengekomen, met autorisatie van de Peruaanse overheid, maar zonder enige vorm van communicatie naar de gemeenschap. Het bedrijf houdt zich in de regio met name bezig met de winning van goud en zilver. Het grootste project in het gebied van Totora-Oropesa, Azuca, is een operatie van Hochschild. Het andere mijnbedrijf in het gebied, Horizonte, is een van origine Peruaans bedrijf dat rond 2005 naar Totora-Oropesa is gekomen. Een belangrijk verschil met Hochschild is dat Horizonte wel direct contact heeft gezocht met de gemeenschappen en, hoewel minimaal, wel werkgelegenheid biedt. Hochschild Het bedrijf Hochschild bestaat sinds 1911, maar opereert pas sinds 1995 in de regio rondom Totora- Oropesa. Hochschild opereert in dit gebied onder de naam Ares. De vertegenwoordigers van het bedrijf beweerden tijdens de bijeenkomst op 10 juli 2011 in Totora stellig dat Ares een 100% Peruaans bedrijf is. De gemeenschap geloofde hier niets van en daar hadden zij alle reden toe. Ares is, samen met Arcata en Pallancata (zie figuur), een Peruaanse operatie van de gigantische multinational Hochschild, die zijn hoofdkantoor in London heeft. Opvallend is dat zelfs niet één van de bestuurders van het dorp op de hoogte was van de werkelijke afkomst van het bedrijf. Volgens de gouverneur is het een Duits bedrijf, burgemeester Antolin vertelde mij dat het een Amerikaans bedrijf is en van een aantal mensen uit het dorp kreeg ik te horen dat het een Chileens bedrijf is. Hoe dan ook is er niemand geweest die mij kon vertellen dat het bedrijf vanuit Engeland opereert. Het project van Ares in Totora-Oropesa heet Azuca en is gesitueerd vlakbij de hoogstgelegen gemeenschap Huacullo. Op 10 juli 2011 organiseerde Ares voor het eerst in veertien jaar tijd een bijeenkomst met de gemeenschap, omdat zij een weg aan wilden leggen die van het dorp Totora-Oropesa, via de gemeenschap Anco, naar het departement Cusco zou lopen. Deze weg werd door de vertegenwoordigers van het bedrijf gepresenteerd als een geschenk aan de gemeenschap. Echter vanaf het begin van de bijeenkomst was duidelijk dat de gemeenschap andere onderwerpen op de agenda had staan. Volgens de gemeenschap opereerde Ares in 2011 al sinds veertien jaar in Totora-Oropesa. Eén van de grootste frustraties van de gemeenschap ligt in het gebrek aan communicatie tussen het bedrijf en de gemeenschap sinds die tijd. De gemeenschap heeft naar eigen zeggen meerdere malen geprobeerd contact te zoeken met het bedrijf, maar elke keer weer werden zij met een kluitje in het riet gestuurd. Er 4 http://http://www.hochschildmining.com/content/index.php (Officiële website Hochschild Mining plc) 5 http://www.cmh.com.pe/front/default.aspx (Officiële website Consorcio Minero Horizonte S.A.) 10

zijn met name klachten over vervuiling en het uitblijven van werkgelegenheid. Het gevoel dat de gemeenschap hierbij heeft wordt goed samengevat in de uitspraak van Santos Gomes Arango ( Qawasiaqllata ñawikunta orquhuasianku ). Letterlijk vertaald betekent dit Terwijl wij toekijken worden onze ogen uitgestoken, maar de werkelijke betekenis van deze uitspraak gaat veel verder. De gemeenschap moet machteloos toezien hoe hun culturele waarden en autonomie worden afgenomen en hoe hun leefgebied, waar zij al eeuwenlang voor zorgen, wordt vervuild en gedegradeerd. De reactie van de vertegenwoordigers van het bedrijf was dat er nog geen sprake van exploitatie was, er werd nog geen goud of zilver gewonnen, er waren enkel explorerende projecten. Zij konden ook geen indicatie geven van de vorderingen van het project. Deze stelling druist volledig in tegen de informatie die Hochschild op haar website vertoont over het project Azuca: The project currently has resources of 90.8 million silver equivalent ounces and we are undertaking an intensive drilling campaign to develop additional resources with a view to continue extending the scale and profitability of the project. 6 Andere actuele voorbeelden zijn de sociale conflict rondom de mijnen Yanaccocha (in Conga en Cajamarca), Espinar (in Cusco) en de mijnen in Puno. Deze conflicten worden volgens ons veroorzaakt door situaties zoals hierboven beschreven. Waarin grote multinationals ongestraft hun gang kunnen gaan en op een totaal respectloze manier met inheemse gemeenschappen om kunnen gaan. Gelukkig probeert 6 http://www.hocplc.com/content/pagina1.php?pid=512 11

de nieuwe regering van Ollanta zijn best te doen om een beroep te doen op de verantwoordelijkheden van deze bedrijven. Helaas zijn er veel bedrijven die niet mee willen werken, omdat zij zich kunnen beroepen op door eerdere regeringen opgestelde contracten. Deze bedrijven negeren hiermee de VN Verklaring voor de Rechten van Inheemse Volken. Wij willen daarom terugkomen op onze tweede aanbeveling van vorig jaar: Om inheemse gemeenschappen op actieve wijze te betrekken bij de bescherming van natuur en milieu. Dit kan in de vorm van een controlerend orgaan dat op lokaal, nationaal en internationaal niveau, in nauwe samenwerking met overheden, de naleving van mensenrechten en milieuwetgeving bewaakt. Een afvaardiging van lokale inheemse volken kan hierin opgeleid worden en zij kunnen vervolgens ook de mogelijkheid krijgen om bedrijven te verplichten openheid te verschaffen in hun activiteiten. De VN, die de Verklaring voor de Rechten van Inheemse Volken in eerste instantie hebben ondertekend, zijn een geschikte internationale partij die een dergelijk samenwerkingsverband kan coördineren. Wij willen er bij de Nederlandse regering op aandringen dat deze zijn sterke lobby positie inzet om een eerste stap in de richting van de uitwerking van dit plan te zetten. Bijlage: Mijnactiviteiten Peru 12

Bijlage: Mijnactiviteiten Peru 13

14

Kalahari Support Group Appelgaard 2, 3941 LZ Doorn. Email: cmotto@caiway.nl www.ksg-san.nl statement 2012 De stilte op de Waddenzee en de vormen van overleven in dit stukje werelderfgoed zijn indrukwekkend. Kinderen en volwassenen worden vanzelf weer jagers/verzamelaars, als zij op een drooggevallen zandplaat een paar uur rondlopen. Een maaltje kokkels of mosselen is eenvoudig bij elkaar te scharrelen. De natuur is de baas, want na een paar uur loopt die plaat weer onder water en wordt iedere voetstap weggevaagd door de vloed. We zijn zuinig op deze laatste wildernis in Nederland. En door slimme acties groeit het aantal supporters van dit water en zand (Waddenvereniging). De leden zorgen met elkaar voor het behoud van onze Waddenzee. Een optie op een heus stukje Wad behoort tot de mogelijkheden. Je kunt elkaar ook een stukje genummerd Wad cadeau doen! De Kalahariwoestijn kent dezelfde stilte, bijna oorverdovend. Nog een paar groepen jagers/verzamelaars gaan dagelijks met hun graafstokken, pijlen en bogen op zoek naar eten. De Kalahari natuur is helaas haar indrukwekkende kracht aan het verliezen aan diamantindustrie, toeristen en veeboeren. De San, in Nederland bekend als Bosjesmannen, staan met hun rug tegen de muur. Zij zijn de oorspronkelijke eigenaars van het land, de doornstruiken, het wild en het zand. Pas toen zij konden lezen, kwamen zij erachter dat hun namen niet genoteerd stonden bij de genummerde kavels Kalahari grond in het Kadaster. Toen was het te laat. Ze mogen 15

aan de rand van hun woestijn nog wel wonen, in troosteloze settlements, maar niet meer jagen, laat staan water uit de grond halen. De Kalahari Support Group trekt zich het lot aan van dit inheemse volk. Op markten, scholen en overal waar mensen zich verwonderen over de Afrikaanse kunst en cultuur, laten de leden van deze groep hun stem horen. De kunst uit de Kalahari vindt zijn weg in Europa. De oorspronkelijke sieraden van struisvogeleischalen sieren polsen en halzen van vele vrouwen in dit deel van de wereld. Maar die inspanningen lopen uiteindelijk dood. Tenzij we er in slagen grote delen Kalahari grond terug te geven aan de San. Dan kunnen deze mensen deze prachtige woestijn weer gaan bewonen en beheren zoals het eeuwen is gegaan. De supportgroep werkt aan een plan om Kalahari grond te kopen en terug te geven aan de San. Er moet nog veel uitgewerkt worden, maar het voorbeeld van de Waddenvereniging zal ons inspireren en helpen. Een droom? In 1994 vroeg de toenmalige minister van Ontwikkelings Samenwerking Jan Pronk aan Komtsa Komtsa: als ik nu de baas van de wereld ben, wat zou je mij vragen? LAND, MEER HEBBEN WIJ NIET NODIG, antwoordde de kleine San voorman. Met als resultaat: een gift van 1 miljoen gulden, waar 10.000 ha (100 miljoen vierkante meters) Kalaharigrond van gekocht werd, thans een gamefarm geleid en bewoond door San. Waar koop je de grond zo goedkoop? We vragen de mensenrechtenambassadeur, de heer Lionel Veer, dit statement onder de aandacht te brengen van beleidsmakers van de Nederlandse regering. Een actie als 1994 zal opnieuw in dat deel van de wereld de San aansporen hun toekomst zelf ter hand te nemen. 16

Statement van het Nederlands Centrum voor Inheemse Volken (NCIV) contactpersoon: Leo van der Vlist Postbus 94098 1090GB Amsterdam tel: 06-12936948 leo.vandervlist@nciv.net www.indigenouspeoples.nl Landrechten en voedselzekerheid Met de toenemende vraag naar grondstoffen en gewassen in de wereld neemt de druk op het grondgebied van inheemse volken steeds verder toe. In zijn rapport aan de Mensenrechten Raad in 2011 onderstreepte de VN Speciale Rapporteur over de Rechten van Inheemse Volken dat het winnen van grondstoffen en ontwikkelingsactiviteiten op of nabij inheems grondgebied wereldwijd de grootste zorg van inheemse volken is en de belangrijkste uitdaging om hun rechten uit te kunnen oefenen. 7 Het is dan ook goed dat zowel in het OS beleid 8 als in de geactualiseerde Mensenrechtenstrategie 9 van de Nederlandse regering valt te lezen dat Nederland bijzondere aandacht geeft aan de bescherming van landrechten. Bescherming van landrechten behoort tot de kern van het beschermen van de rechten van inheemse volken die, voor zover ze niet al naar de steden zijn getrokken, voor hun bestaan zeer afhankelijk zijn van hun land. Dit wordt in de VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken onder meer in artikel 26 tot uitdrukking gebracht. Artikel 26 1. Inheemse volken hebben het recht op de landen, gebieden en middelen die van oudsher hun eigendom waren, die ze in gebruik hadden of die ze anderszins verworven. 2. Inheemse volken hebben het recht van eigendom, gebruik, ontwikkeling en bestuur op de landen, gebieden en middelen die ze bezitten uit hoofde van traditioneel eigendom of ander traditioneel gebruik, of die ze anderszins hebben verworven. 3. Staten zullen deze landen, gebieden en middelen wettelijk erkennen en beschermen. Het erkennen zal geschieden met alle respect voor de gebruiken, tradities en pachtstelsels van de betrokken inheemse volken. We bevelen daarom aan van de bescherming van de landrechten van inheemse volken een prioriteit te maken in de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking en in het buitenlands beleid. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Het rapport The Impact of the Dutch Economy on Indigenous Peoples van het Nederlands Centrum voor Inheemse Volken (NCIV, december 2010) laat zien dat de productie van palmolie en hout in 7 8 9 A/HRC/18/35, para. 57 Focusbrief ontwikkelingssamenwerking, 18 maart 2011, p. 10 Verantwoordelijkheid voor vrijheid, mensenrechten in het buitenlands beleid, april 201, p. 33 17

Indonesië en Maleisië en soja in Brazilië een enorme negatieve impact heeft op het welzijn van inheemse volken en dat Nederland een grote importeur is van deze producten. Die impact bestaat uit het verlies van land, vervuiling van de leefomgeving en afname van biodiversiteit, verlies van cultuur, schending van mensenrechten, ontstaan van conflicten en aantasting van voedselzekerheid. Desondanks zet Nederland in op het gebruik van soja, palmolie en suikerriet als duurzame biobrandstof. De bescherming van de rechten van inheemse volken wordt echter door het overkoepelende beleidsdocument van de EU op dit gebied, de Renewable Energy Directive (RED), niet of nauwelijks gewaarborgd. De Directive bevat geen sociale criteria waaraan duurzame biobrandstoffen moeten voldoen. Ook op de website van de Rijksoverheid wordt nog met geen woord gesproken over de nadelige impact van de productie van deze gewassen op inheemse volken en lokale gemeenschappen. 10 Ook op andere economische terreinen hebben Nederlandse bedrijven te maken met de rechten van inheemse volken. Het Nederlandse bedrijf Arcadis is betrokken bij de bouw van de Belo Monte stuwdam in Brazilië. Dit dammenproject zet een gebied van ongeveer 500 vierkante kilometer regenwoud onder water, waardoor circa 16.000 bewoners moeten verhuizen. De bewoners zijn veelal inheemsen zoals Arara, Juruna en Xikrin die voor hun overleven afhankelijk zijn van de Xingu rivier en tegen de bouw van de dam in deze rivier zijn. Inwoners van het inheemse dorpje San Dionisio del Mar in Mexico zijn kwaad op de Nederlandse pensioenbelegger PGGM vanwege de bouw van een windmolenpark op hun grondgebied. En Shell boort op verschillende plekken in de wereld, waar rechten van inheemse volken in het geding zijn, naar olie. Een belangrijk principe dat is ontwikkeld om de rechten van inheemse volken te waarborgen bij de ontwikkeling van projecten die van invloed zijn op hun welzijn en leefomgeving is dat inheemse volken hun vrijwillige, voorafgaande en geïnformeerde toestemming moeten verlenen. Dit wordt in de VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken onder meer in artikel 32 tot uitdrukking gebracht. Artikel 32 1. Inheemse volken hebben het recht prioriteiten te stellen en strategieën te formuleren voor de ontwikkeling of het gebruik van hun landen of gebieden en andere middelen. 2. Staten zullen overleggen en te goeder trouw samenwerken met de betrokken inheemse volken via hun eigen vertegenwoordigingsinstituten teneinde hun vrijwillige, voorafgaande en geïnformeerde toestemming te krijgen voordat ze projecten goedkeuren die van invloed zijn op hun landen of gebieden en andere middelen, met name in verband met de ontwikkeling, het gebruik of de exploitatie van mineralen, water of andere hulpbronnen. 3. Staten zullen effectieve mechanismen bieden voor een rechtvaardige en eerlijke genoegdoening voor dergelijke activiteiten en gepaste maatregelen zullen worden getroffen om de nadelige milieu-, economische, sociale, culturele en spirituele invloeden te beperken. Wij bevelen daarom aan dat Nederland bij de informatie op de website van de Rijksoverheid over nadelen van biobrandstoffen ook vermeld dat daarbij rechten van inheemse volken worden geschonden n dat Nederland zich inzet om de RED te herzien en daarin sociale criteria op te nemen die de rechten van inheemse volken voldoende waarborgen. Daarnaast zou Nederland aan bedrijven die in aanmerking willen komen voor steun van de Nederlandse overheid als voorwaarde moeten stellen dat ze de rechten van inheemse volken waarborgen. In het duurzaam inkoopbeleid zou Nederland er tenslotte voor moeten zorgen dat de waarborging van de rechten van inheemse volken stevig wordt verankerd en streng wordt gemonitord en gehandhaafd. 10 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/biobrandstoffen/voordelen-en-nadelen-biobrandstoffen 18

EMMA Centrum voor Wereld, Vrede en Milieu Contactpersoon: Olav Meijer Cremerstraat 245/247 3532 BJ Utrecht T: 030-293 87 17 E: info@emmacentrum.nl W: www.emmacentrum.nl De Verklaring van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties over de Rechten van Inheemse Volkeren, aangenomen op 13 september 2007, is niet vrijblijvend. Net als de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) vormt ze een richtsnoer, waarop de bevolking en de regering van elk land hun doen en laten behoren af te stemmen. Dit geldt dus ook voor grote ondernemingen als de multinationals. Centrum EMMA in Utrecht constateert met vele anderen dat hieraan in de praktijk nog heel veel schort. Met name grote bedrijven die hun grondslag hebben in westerse landen en volledig meedraaien in het kapitalistische economische systeem blijken door hun winststreven en concurrentiedwang de rechten en belangen van inheemse volken voortdurend te schenden. Hiervan bestaan talloze voorbeelden, zoals de problemen die inheemse volken in b.v. het Amazonegebied, in de Molukken en in Papoea-Nieuw-Guinea ondervinden, laten zien. Met deze onduldbare situatie houdt ook Centrum EMMA zich bezig omdat het zijn ruimtes ter beschikking stelt voor werelddoelen, en zich daarbij in het bijzonder baseert op art. 1 van de Verklaring van de Rechten van de Mens: "Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren; zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander te gedragen in een geest van broederschap". De mensheid is als het ware één grote familie die gemeenschappelijk het leven op aarde moet verzorgen en beheren, en daarbij ook de belangen van andere levensvormen en toekomstige generaties moet waarborgen. Ook de inheemse volken maken deel uit van deze familie, met al hun eeuwenoude culturen, condities van grondgebruik, landbouw en veeteelt, enz. Dat het anders kan dan tot nu toe in het algemeen gebeurt, blijkt b.v. in Peru, waar de VN- Verklaring van de Rechten van Inheemse Volkeren per 23 augustus vorig jaar is verankerd in de wet. Met anderen verlangt ook Centrum EMMA van de Nederlandse regering en politieke partijen dat zij, mede als lidstaat van de Verenigde Naties en de Europese Unie, alles in het werk stellen om een halt toe te roepen aan de voortdurend verder gaande schending van de rechten en belangen van inheemse volken en die daadwerkelijk te waarborgen en tot gelding te laten komen, geheel in de geest en de bedoeling van de genoemde VN-Verklaringen. 19

Statement van Stichting Saka Mese Nusa AlifURU Waak krachtig over de Leefwereld van het AlifURU volk Contactpersoon: semuel Sahureka Stichting Saka Mese Nusa AlifURU Postbus 11432 1001GK AMSTERDAM mobiel: 06.10158515 email: mu@nusaalifuru.org Stichting Saka Mese Nusa AlifURU heeft zich de afgelopen maanden voornamelijk ingezet tegen wapenleveranties aan Indonesië, omdat de mensenrechten en de inheemse rechten van het AlifURU volk en het Papua volk veelvuldig en op grove wijze worden geschonden door het Indonesische leger. Het inheemse AlifURU volk en Papua volk zijn veelvuldig het slachtoffer geworden van moord, intimidatie en geweld waar het Indonesische leger, politie en geheime dienst nauw bij betrokken zijn. De voorgenomen verkoop van de Leopard Tanks e.a. wapenmaterieel aan Indonesië staat daarom dan ook haaks op de Mensenrechtenstrategie waar Nederland verder op wil voortbouwen Naar een menswaardig bestaan, welke gericht is op vrijheid, veiligheid en welvaart. Grondstoffen en wapens Olie- en gasmaatschappijen en mijnbouw- en houtkapbedrijven kunnen ongestoord hun bedrijfsactiviteiten voortzetten omdat zij de bescherming genieten van het Indonesische leger en politie. In veel gevallen wordt het Indonesische leger en politie hiervoor betaald. Deze maatschappijen brengen nog steeds grote schade toe aan de natuur en de woon- en leefgebieden van het inheemse AlifURU volk. Op de eilanden Buru, Seram, Kei, Tanimbar, Aru, Wetar, Kisar en Romang zijn verscheidene bedrijven actief o.a.: PT Karya Jaya Berdikari (houtkap) PT Alam Nusa Segar (houtkap) PT Barata Djaya (houtkap) Kalrez Petroleum Seram Limited (olie- en gas) Niko Resources Canada (olie- en gas) Gemala PT Borneo Utama (goud- en zilver) PT Gema Hutani Lestari (houtkap) Citic Seram Energy Ltd (olie- en gas) 20

Op de eilanden Seram en Buru is in sommige rivieren de visstand sterk teruggelopen en is het rivierwater sterk vervuild door goudmijn activiteiten. Grote delen van het oerwoud zijn gekapt voor aanleg van monocultuur gewassen en er zijn complete dorpen gebouwd voor transmigranten uit Java. Ook op de eilanden Tanimbar, Wetar en Romang vinden mijnbouw en houtkap op grote schaal plaats. Op het eiland Tanimbar is op sommige plekken de grond meer dan 2 meter gezakt en op Romang is het drinkwater al sterk verontreinigd. Protesten van het inheemse AlifURU volk tegen de mijnbouw en houtkap activiteiten worden door het Indonesische leger en politie meteen de kop ingedrukt. In bijna alle gevallen gebeurt dit met medeweten van en zelfs in samenwerking met de lokale overheden. Het inheemse AlifURU volk hoeft niet op steun te rekenen van haar eigen lokale overheid. Zij vreest dan ook dat de aan te schaffen Leopard Tanks bij eventuele represailles door het Indonesische leger en politie tegen hen gebruikt gaan worden. In december 2011 heeft een meerderheid van de Tweede Kamer zich uitgesproken tegen de verkoop van de Leopard tanks aan Indonesië, maar er worden alsnog pogingen ondernomen deze verkoop wel door te laten gaan. Stichting Nusa AlifURU vindt dit een kwalijke zaak. Zij vindt het in het kader van de Mensenrechtenstrategie van Nederland niet gepast om wapens te verkopen aan Indonesië. Stichting Nusa AlifURU dringt er dan ook bij de Nederlandse regering op aan zorgvuldigheid in acht te nemen en heel kritisch naar de mensenrechten en inheemse rechten situatie in Maluku en Papua te kijken. Foto s Grote delen oerwoud gekapt op het eiland Buru om plaats te maken voor monocultuur van gewassen en huizen voor transmigranten uit Java 21

POS TNI = Indonesische Legerpost. Tientallen van dergelijke legerposten kom je overal in Maluku tegen. het oerwoud worden gekapt t.b.v. aanleg palmolie plantage in noord Seram Grote delen van Op de eilanden Seram en Buru worden complete transmigranten dorpen gebouwd op gebieden die kort geleden nog oerwoud waren. 22

Stichting Nanai Nederlandse Association for North American Indians, Hunneveldweg 17-116 6903 ZZ Zevenaar Tel 06 46408029 Email info@nanai.nl Stichting Nanai is al actief sinds 1972. Stichting Nanai zet zich actief in om ondersteuning te bieden aan de Native American uit met name Noord Amerika. De stichting doet dit door heel direct kleinschalige projecten te ondersteunen die als doel hebben een verbetering te bewerkstelligen in de leefomstandigheden van de betreffende indianen. Stichting Nanai ondersteunt o.a. projecten die van doen hebben met onderwijs, huisvesting, landbouw en behoud van cultuur en eigen identiteit van Noord Amerikaanse indianen. Daarnaast doet stichting Nanai veel aan voorlichting over de leefomstandigheden van de indianen. Stichting Nanai is voor haar werk afhankelijk van giften van particulieren. Sinds de oprichting van Stichting Nanai is er nog niet veel verbeterd en de inzet van de stichting is een druppel op een gloeiende plaat. Daar de Verenigde Staten van Amerika niet een ontwikkelingsland is, wordt veel van de problematiek van de autochtone bevolking niet erkend, zwaar onderschat of gewoon doodgezwegen. Velen van de inheemse bevolking woont echter nog steeds onder omstandigheden die slechter zijn dan in willekeurig welk derde wereld land. Veel van de verdragen die in het verleden (aan of rond het eind van de grote oorlogen met de indianen) gesloten zijn met de overheid, worden slecht of niet nageleefd, waardoor velen verstoten zijn en blijven van goede huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. Veel van de projecten van stichting Nanai zouden in aanmerking kunnen komen voor ondersteuning uit tal van andere fondsen, waardoor ook meer en beter aandacht gevraagd kan worden voor de noden van de doelgroep van stichting Nanai, echter de doelgroep woont n.b. in één van de rijkste naties ter wereld en is daardoor per definitie ook nog eens verstoten van veel wereldwijd georganiseerde aandacht en hulp voor de inheemse volken. Dit maakt de situatie voor deze mensen nog schrijnender. Goed georganiseerde hulp op bredere schaal is moeilijk te realiseren en onacceptabel voor de Amerikaanse overheid. Vijf jaar geleden werd de Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken aangenomen door de VN. Hoewel de VN-verklaring een belangrijke stap vooruit is in de erkenning van inheemse en tribale rechten, is deze juridisch niet-bindend. Het kan echter niet zijn dat het een document is zonder waarde, het is een eerste stap in de goede richting en wij hebben er alle vertrouwen in dat het niet bij deze ene stap blijft, maar dat er vanuit de daartoe bevoegde autoriteiten alles aan wordt gedaan om te werken aan de realisatie van wereldwijd erkende juridisch bindende regelgeving, waardoor ook het onrecht aangedaan aan de indigenous peoples van Noord Amerika erkend en aangepakt kan worden en een verbetering van de leefomstandigheden van onze broeders en zusters realiteit gaat worden. Pas dan kunnen wij allen werken aan verbeterde omstandigheden voor alle leven op deze planeet. Daarom bieden 23

wij deze statement aan, als teken dat wij allen blij zijn dat vijf jaar geleden er een stap gezet is in de goede richting en als steun in de rug die nodig zal zijn om verdere stappen te zetten om het nog nodige te realiseren. Wij doen dit voor al onze kinderen en de kleinkinderen en de vele generaties die zullen volgen, opdat zij een betere herinnering zullen krijgen aan onze wereld. Nederland heeft in 2013 een bijzondere kans om een belangrijke stap te zetten. In dat jaar wil de Onondaga Natie aandacht besteden aan het feit dat de Haudenausaunee Confederatie dan 400 jaar geleden een overeenkomst sloot met de eerste Nederlandse settlers. Deze overeenkomst is gesymboliseerd door een zogenaamde Wampum riem gemaakt van kralen. De kralenriem bestaat uit twee paarse strepen die parallel lopen tegen een lichte achtergrond en symboliseert de kano s van de Haudenausaunee en de schepen van de Hollanders die zij aan zij varen maar zich niet met elkaars zaken bemoeien. In de viering volgend jaar in New York op 9 augustus staat centraal een boottocht van Haudenausaunee en blanken naast elkaar over de Hudson rivier eindigend in New York om daar deel te nemen aan de viering van de VN Dag van de Inheemse Volken. Met deze viering willen de organisatoren de ketting van vriendschap eren die gevestigd is in deze eerste overeenkomst tussen de Haudenausaunee en Nederlandse immigranten. Het zou Nederland sieren ondersteuning te geven aan deze viering met een officiële afvaardiging en daarmee te erkennen en respecteren dat de Haudenausaunee onze eerste partners zijn geweest in de Nieuwe Wereld en onze voorouders onderdak hebben geboden en gevoed. We roepen daarom de Nederlandse regering op in contact te treden met de organisatoren van deze herdenking en in overleg met de Haudenausaunee tot gezamenlijke afspraken te komen hoe Nederland een bijdrage kan leveren aan deze herdenking. 24

Nederlands Samenwerkingsverband voor Inheemse Volken 25