Aanleiding De instellingen voor mensen met een verstandelijke handicap / de beschermde woonvormen ontvangen geld voor de begeleiding en verzorging van mensen met een verstandelijke handicap via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Bewoners van instellingen betalen zelf ook mee aan de zorg die men ontvangt via de zogenaamde inkomensafhankelijke eigen bijdrage AWBZ. Deze bijdrage wordt door het zorgkantoor vastgesteld. Na aftrek van de eigen bijdrage A WBZ houdt de bewoner maandelijks nog een bedrag over om zelf te besteden. Hiervan kan hij of zij de dingen betalen die niet onder de AWBZ - verstrekking vallen en die toch gewenst zijn, in het kader van het eigen bestaan. Het is van belang dat er, landelijk gezien, transparantie en duidelijkheid gaat ontstaan in de vrijwillige bijdragen die bewoners momenteel betalen aan zaken en diensten die niet door de AWBZ worden vergoed. Bewoners, ouders, familieverenigingen en cliëntenraden moeten inzicht krijgen in de redelijkheid van de gevraagde bijdragen. Pas dan kunnen zij op een goede manier onderhandelen over de hoogte van bijdragen of zich oriënteren op het inkopen van zaken of diensten elders. Om meer grip te krijgen op de weerbarstige materie van de vrijwillige bewonersbijdragen en om gericht advies te kunnen geven, is op 30 januari 2002 een vragenlijst toegezonden aan alle WOl -lidverenigingen waarin de volgende soorten van vrijwillige bijdragen aan de orde werden gesteld:.de kosten van wassen van boven- en onderkleding (voorzover niet onder de AWBZ vallend);.administratiekosten die door Beheerstichtingen Izorgaanbieders worden doorberekend aan bewoners ten behoeve van het beheer van bewoners gelden door de instelling;.de kosten van recreatie, begeleiding bij recreatie en de vervoerskosten bij recreatie;.de kosten van personele begeleiding bij groepsvakantie en (eventuele) individuele vakantie. Resultaten van deze enquête kunt u vinden in het in bijlage A opgenomen overzicht. In bijlage B treft u een overzicht aan van zaken en diensten, die voor rekening van bewoners kunnen komen en dus niet onder de AWBZ-verstrekking vallen. In bijlage C treft u tenslotte informatie aan over waskosten: wat valt wel en wat valt niet onder de AWBZ en hoe kunnen waskosten worden berekend.
A WBZ-verstrekking In de zogenaamde Groene Lijst (opgenomen in de brochure "Daar kunt u op rekenen in een A WBZ-instelling", een uitgave van het College voor Zorgverzekeringen te Amstelveen, Postbus 396, 1180 BD, www.cvz.nl) staat vermeld op welke verstrekking een bewoner van een A WBZ-instelling recht heeft. Een zorgaanbieder mag geen kosten, vallend onder deze Groene Lijst, doorberekenen aan de bewoner. In bijlage B treft u een opsomming aan van mogelijke uitgaven, die ~ de A WBZverstrekking vallen. Vrijwilligheid De bewoner is niet wettelijk verplicht om bij te dragen in de kosten van producten en diensten die buiten de A WBZ vallen als hij geen gebruik wenst te maken van deze producten en diensten. Dit beginsel geldt niet alleen voor de individuele uitgaven, maar ook voor zogenaamde collectieve bijdragen, zoals een bijdrage voor de groepskas of een bijdrage in een groepsacti vitei t. Positie bewoner/vertegenwoordiger De bewoner, c.q. diens (wettelijk) vertegenwoordiger, bepaalt zelf welke produkten of diensten hij wenst en van wie hij deze wil betrekken. Dat kan zijn van de zorgaanbieder, indien deze een bepaald product of dienst levert, maar dat kan ook van een derde zijn. Zo kan er worden gekozen voor een vakantie, georganiseerd vanuit de woonvoorziening, maar kan ook de keus vallen op een vakantie, georganiseerd door een reisorganisatie. Bij bijvoorbeeld vennogensbeheer kan worden gekozen voor het zelf (door wettelijk vertegenwoordiger) beheren, of het gebruik maken van de diensten die een organisatie (bijvoorbeeld een Stichting vennogensbeheer, een accountants kantoor of een bank) kan bieden. Positie cliëntenraad De cliëntenraad beharti~ de gemeenschappelijke belangen van de cliënten van een zorginstelling. Als de zorgaanbieder een regeling tot stand wij laten komen met betrekking tot collectieve bijdragen, dan heeft de cliëntenraad hierin een verzwaard adviesrecht op grond van de WMCZ (Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen). De cliëntenraad kan gevraagd of ongevraagd een advies uitbrengen. De cliëntenraad heeft uiteraard ook de mogelijkheid om zich te oriënteren op de markt en te adviseren over de mogelijkheid om producten of diensten extern, dus niet van de betreffende zorgaanbieder, te betrekken.
Bijlage A Een overzicht van resultaten uit de WOI-enquete Informatie over "marges" en gemiddelde hoogte van momenteel in rekening gebrachte eigen bijdragen, op basis van de WOl -vragenlijst van 30 januari 2002. De bedragen zijn in nog in guldens vermeld. De WOl -vragenlijst is door 21 familieverenîgingen ingevuld en kan worden beschouwd als een representatieve steekproef. Elementen uit de vragenlijst: 1) De kosten van het wassen van boven en onderkleding Respondenten geven aan dat de meeste instellingen, op dit moment, (nog) géén kosten doorberekenen aan de cliënt /bewoner voor het wassen van boven en onderkleding. 5 instellingen doen dit al wel. De marge ligt tussen de 25 gulden en de 100,- gulden per maand, per bewoner. Gemiddeld: 62, 50 gulden. Opvallend is hierbij dat met name instellingen met financiële moeilijkheden hebben besloten om deze kosten (waarbij nog kritisch zou moeten worden gekeken of deze al dan niet onder de AWBZ vallen, zie bijlage C) toch te gaan doorberekenen aan bewoners/wettelijk vertegenwoordigers. 2) De administratiekosten In die gevallen waarin de instelling de administratie voert voor de gelden/inkomsten van de bewoner, worden hiertoe kosten in rekening gebracht bij de bewoner. Hier is feitelijk weinig tegen in te brengen omdat de instelling wettelijk alléén die administratiekosten voor haar rekening hoeft te nemen die te maken hebben met de AWBZ -verstrekking. Er zijn overigens 2 respondenten die aangeven dat hun zorgaanbieder géén administratiekosten in rekening brengt! De marge van de administratiekosten ligt tussen de 0, -gulden en 288, -gulden per jaar! Er is één instelling die heeft besloten om de administratiekosten per bewoner te gaan berekenen op "persoonlijke maat". (Hoe dit wordt aangepakt, wordt niet nader omschreven). 3) De kosten van recreatie De kosten van begeleiding bij recreatie De vervoerskasten bij recreatie In het algemeen wordt de conclusie door de meeste respondenten getrokken dat de bewoners die in staat zijn om in zekere mate deel te nemen aan de reguliere samenleving, onvoldoende financiële middelen hebben (overhouden) om deel te nemen aan activiteiten buiten de instelling, op de wijze zoals zij dat zelf graag willen. Dit blijkt met name te gelden voor de "gedeconcentreerde" bewoners. (Noot redactie: er wordt thans gewerkt aan een FvO -notitie
over de noodzaak van verbetering van de inkomenspositie van mensen met een verstandelijke handicap!) In een aantal gevallen worden de recreatiekosten "pons -pons" omgeslagen over zowel de cliënt als het instituut. De marge voor de bijdrage aan recreatiekosten ligt tussen de 120, - gulden en de 240,- gulden per jaar, per bewoner. De personele kosten voor begeleiding bij recreatie, komen, in alle gevallen, thans voor rekening van de zorgaanbieder. De vervoerskosten bij recreatie blijken in ongeveer de helft van de gevallen voor kosten van de WVO te komen en worden anderzijds opgebracht door de instelling. 4) De kosten van personele begeleiding bij groepsvakantie en (eventuele) individuele vakanties Met de verrekening van (extra) personele kosten ten gevolge van vakanties van bewoners, al dan niet groepsgewijs of individueel wordt erg divers omgegaan. Om die reden volgt bij dit punt een wat meer gedetailleerde opsomming. Een extra probleem wordt veroorzaakt door de laatste CAO -gehandicaptenzorg, waarin is opgenomen dat medewerkers van instellingen voortaan niet meer verplicht kunnen worden door hun werkgever cliënten of groepen van cliënten tijdens vakanties te begeleiden. Dit probleem wordt', in de praktijk, soms opgelost door de werkgever door het verrichten van een stukje extra betaling aan personeelsleden die wél meegaan met bewoners op vakantie. Een overzicht: Groepsgewijze vakanties: *er zijn instellingen die de (extra) personele lasten t.g.v. bewonersvakanties geheel voor eigen rekening nemen~ *er zijn instellingen die na 5 dagen een vast tarief per dag, per bewoner in rekening brengen bij de betrokken bewoners (dit bedrag varieert maar liefst tussen de 25, -gulden en de 87,- gulden per dag)~ *er zijn instellingen die reeds na 1 vakantiedag, een vast tarief per dag, per bewoner in rekening brengen~ *er zijn instellingen die, vanaf de allereerste vakantiedag, een vast uurtarief in rekening brengen aan iedere bewoner die meegaat op vakantie (gemiddeld ligt dit uurtarief op 45,- gulden per uur)~ *er zijn zorgaanbieders die tijdens groepsvakanties van bewoners de reis en verblijfkosten van het begeleidend personeel "hoofdelijk omslaan" over het aantal betrokken bewoners. Vakantie, individueel: Bij individuele vakanties van een bewoner, worden de extra personele lasten, over het algemeen gesproken, gewoon doorberekend aan de betreffende bewoner.
Bijlage B Een lijst van zaken die niet onder de AWBZ -vallen en die derhalve voor rekening van bewoners komen (Deze lijst is desgewenst te hanteren als een "aanvulling" op de brochure: "Daar kunt u op rekenen in een AWBZ-instelling",CVZ, december 2001. In deze CVZ- brochure staat immers beschreven wat wél onder de A WBZ mag worden gerekend! Lijst van zaken die, redelijkerwijs, komen: (*) voor rekening van bewoners kunnen I -abonnementen op tijdschriften -administratiekosten voor bewonersgelden -persoonlijk /eigen beddegoed -AWBZ -eigen bijdrage -de begrafenisverzekering -brillen! glazen!montuur -brillen /reparatie -cadeaus bij bijzondere gelegenheden -contributie familievereniging en WOl -contributie van eventuele clubs -traktaties bij een eigen feest -aanschaf van een fiets /skelter, niet op medische indicatie -reparatie eigen fiets -aanschaf gehoorapparaat + reparatie (cliënt + verzekeraar) -gehoorapparaat (nazorg) -horloge/sieraden -aanvullende inrichting van de eigen (slaap)kamer -kapper buiten de instelling -kerkelijke bijdrage -kleding (standaard en aanvullend) -kleding reparatie -alternatieve medicijnen (cliënt + ziektekostenverzekeraar) -begeleiding ontspanning buiten de instelling -begeleiding bij vrije tijdsbesteding -persoonlijk gewenste pedicure/manicure buiten de instelling (dus: niet ten gevolge van de handicap) -portikosten -reiskosten, privé -reiskosten ontspanning -reiskosten vakantie -reparatie persoonlijke bezittingen -reparatie scheerapparaat -reparatie normaal schoeisel -toiletartikelen van een bewust afwijkend merk -reparatie van eigen video /audio apparatuur
-de begeleidingskosten van individuele vakanties van een bewoner -vakantie/uitstapjes, feitelijke kosten (geen personeelskosten) -verblijf thuis -verhuizing extern op verzoek van de cliënt of zijn familie -persoonlijke versnaperingen, frisdrank en rookwaren -verzekering van persoonlijke kostbaarheden -uit eten gaan -zakgeld cliënt -eigen ziektekostenverzekering -ziekenfonds/aanvullende premie -ziekenhuis verpleging (cliënt en/of de eigen verzekeraar) (*) Voetnoot. Deze "voorbeeldlij.st" is afgeleid van een actuele en heldere lijst die is ontstaan in goed overleg tussen een aantal WOl -lidverenigingen en directies van betreffende instellingen. Het WOl heeft toestemming gekregen voor publicatie, zonder bronvermelding.
Bijlage C Kosten voor bewassing bij bewoners iln een instelling Algemeen De persoonlijkewaskosten bij verblijf in een ijrlstelling komen voor rekening van de verzekerde. Aan een verzekerde (bewoner) waren gedurende zijn verblijf in een instelling kosten in rekening gebracht voor het wassen v:an persoonlijke kleding tot een totaalbedrag van f 35, -per maand. Volgens de verzekerde behoren de waskosten tot de zorgaanspraken. In deze zaak ging het om de regeling zorgaanspraken met betrekking tot verblijf, geneeskundige hulp, verzorging, verpleging en behandeling. De aard en de omvang van de verrichtingen worden de bestemming van de inrichting bepa:ald. In de rechtspraktijk bestaat behoefte aan verdere invulling daarvan. De CRvB heeft indc~rtijd uitdrukkelijk uitgemaakt dat waskosten wanneer deze van persoonlijke aard zijn en nie:t extra hoog zijn tengevolge van de aard van de ziekte niet vallen onder verstrekkingen zoals beschreven in de AWBZ. De was zou ook door anderen personen elders plaats kunnen vinden en de instelling mag maandelijks een bedrag aan een verzekerde in rekening brengen. Dit is aangegeven in de oude uitspraak van de Centrale Raad van Beroep 15 oktober 1985 en deze uitspraak is op 1 december 1999 nog eens bevestigd door de arrondissementsrechtbank Amsterdam. Nr AWBZ97/11249 (BZ-97-184) Deze opvatting zoals die in de rechtspraak naar voren komt is ook neergelegd in het zogenaamde Groene Boekje. Hierin wordt aan,gegeven dat het wassen van ondergoed niet onder de verstrekking valt tenzij de kleding ex'tra vuil wordt door aandoening of ziekte, het wassen/stomen van bovengoed valt eveneens nliet onder de verstrekking tenzij de kleding is verstrekt door de instelling of de kleding extra snel vuil wordt door aandoening of ziekte. Het Groene Boekje is te vinden op www.cvz.nl onder het onderdeel voorlichting en hiervan onderdeel eigen bijdrage A WBZ waar de publicatie daar kunt u op rekenen in een A WBZinstelling staat genoemd. De hoogte van de collectieve eigen bijdrage bij bewassingskosten Over de hoogte van een collectieve bijdrage wordt door de cliëntenraad vaak onderhandeld daar er verschillende factoren een rol zullen spelen (in hoeverre kunnen bijvoorbeeld de cliënten zelf hierin een rol spelen?) en tevens zal de cliëntenraad hierover een advies (kunnen) geven aan de zorgaanbieder. In een uitspraak van de landelijke geschillencommissie WMCZ nr. 1 januari 1997 is aangegeven hoe men kan omgaan met een collectieve bijdrage. In deze uitspraak werd vastgesteld dat voor cliënten die zijn aangewezen op de zak- en kleedgeldregeling de eigen bijdrage niet meer mag bedragen dan f 50,- per maand, terwijl de stoomkosten geheel mochten worden doorbel ast. De regeling werd stapsgewijs ingevoerd over een periode van drie jaar. De geschillencommissie vond een door de zorgaanbieder voorgestelde toetsingscommissie bij de hantering van een hardheidsclausule een waardevol element bij de uitvoering van de nieuwe waskostenregeling. Hiernaast kan verwezen worden naar de cijfers van het NillUD. Er wordt dan aansluiting gezocht bij de gegevens van het NIBUD: Wat kost een was, een douche en een bad?
140 C I.~O,l :~: I... De Waskosten De totale kosten van een was met wasautomaat zijn opgebouwd uit de kosten voor elektriciteit, water, waspoeder en afschrijving en onderhoud van de wasautomaat. In onderstaande tabel staat wat de gemiddelde kosten zijn van een was bij een bepaalde wastemperatuur (de bedragen zijn voor een was zonder voorwas). I Elektriciteit Water!Waspoeder Afschrijving/.onderhoud 90 C 60 C ~ 0,39 ~ 0,20 ~ 0,12 ~ 0,08 ~ 0,08 E 0,27 I~O,27 ~ 0,27 0,45 ~ 0,45 IE 0,45 Totaal ~ 1,01 i ~ 0,93 Wasdroger Het stroomverbruik van een droogtrommel is gemiddeld 0,70 kwh CE 0,13) per kilo kastdroog wasgoed gecentrifugeerd bij 800 toeren. Voor een volle trommel met 4 kilo wasgoed kunt u van ~ 0,52 per uur uitgaan. Voor onderhouden afschrijving van de automaat kunt u E 0,45 rekenen. Dus in totaal E 0,97 per uur. Bij een condensdroger ligt het verbruik iets hoger dan bij een droogtrommel met afvoer van vochtige lucht; bij de was-droogautomaat ligt het stroomverbruik relatief het hoogst. Als voor een ander de was wordt gedaan, dan kan ook de tijd dat men bezig is met het wassen, drogen en strijken in rekening worden gebracht. Het tarief voor huishoudelijk werk is tussen de ~ 5,50 en ~ 8,- per uur. De bovengenoemde gegevens zijn te vinden op www.nibud.nl onderdeel consument bij de vraag wat kost een was?