Borstvoedingsbeleid Aleida Praktijk voor Verloskunde Broersvest 72c 3112 DG SCHIEDAM Tel.010-2040488
1. Borstvoedingsbeleid voor zwangeren Voorwoord Men hoort vaak de klacht dat er zoveel verschillende adviezen voor borstvoeding worden gegeven. Dit maakt ouders onzeker en bevordert het geven van borstvoeding niet. Het is onze taak ouders in staat te stellen hun baby de meest ideale voeding te geven. Vandaar dat wij met dit beleidsstuk niet alleen ouders willen adviseren, maar tevens de samenwerking met andere hulpverleners willen verbeteren. Aleida heeft voor haar borstvoedingsbeleid de wereldwijd gehandhaafde vuistregels van WH/UNICEF als uitgangspunt gekozen. ok in Nederland zijn deze tien vuistregels aangenomen als leidraad voor het geven van borstvoeding. De KNV onderschrijft de verklaring van de World Health rganisation en UNICEF over de voeding van baby s en jonge kinderen. Daarin staat dat borstvoeding grote voordelen voor de gezondheid en ontwikkeling het kind heeft en ook voor de gezondheid van de moeder. De tien vuistregels zijn bedoeld voor moeders van op tijd geboren, gezonde baby s. nze samenwerkingspartners waaronder het Vlietland Ziekenhuis en kraamzorgcentra Careijn, de Eilanden en de Bakermand werken ook met deze regels en zijn in het bezit van het borstvoedingscertificaat.. DE TIEN VUISTREGELS 1. De praktijk heeft een borstvoedingsbeleid op papier, dat bekend is bij alle medewerkers. 2. Alle betrokken medewerkers worden voldoende geschoold om het beleid te kunnen uitvoeren. 3. Alle zwangeren worden voorgelicht over de voordelen van borstvoeding en de praktijk van borstvoeding geven. 4. Moeders worden binnen 1 uur na de bevalling geholpen met borstvoeding geven. 5. Vrouwen krijgen uitleg hoe ze de baby moeten aanleggen en hoe ze de melkproductie in stand kunnen houden, zelfs als de baby van de moeder gescheiden wordt. 6. Pasgeborenen krijgen geen andere voeding dan borstvoeding, ook geen water, tenzij op medische indicatie. 7. Moeder en kind mogen dag en nacht bij elkaar op de kamer blijven (rooming-in). 8. Borstvoeding op verzoek wordt nagestreefd. 9. Pasgeborenen die borstvoeding krijgen wordt geen speen of fopspeen aangeboden. 10. De praktijk onderhoudt contacten met andere instellingen en disciplines over de begeleiding van borstvoeding en ze verwijst de ouders naar de borstvoedingorganisaties.
Toelichting op de tien vuistregels Vuistregel 1 en 2 In onze praktijk hebben wij een uitgebreid borstvoedingsprotocol over de begeleiding en scholing bij borstvoeding. ok waarneemsters werken met dit protocol. Dit protocol is gebaseerd op de tien vuistregels van WH/UNICEF. Dit uitgebreide protocol ligt ter inzage. En is te vinden op onze website. Vuistregel 3 Alle zwangeren worden voorgelicht over de voordelen van borstvoeding en de praktijk van borstvoeding geven. In je zwangerschap hebben we de voordelen van borstvoeding ten opzichte van kunstvoeding besproken, zodat je een bewuste keuze hebt kunnen maken. ok hebben we enkele praktische aspecten besproken, verderop hierover meer. Deelnemen aan een borstvoedingscursus is een aanrader, ook voor zwangeren die nog twijfelen of ze borst- of kunstvoeding gaan geven. Wij stimuleren onze zwangeren deze cursus te volgen. In ons informatiebulletin /vragenlijst (dat we hebben meegegeven bij de 20 wkn controle) kun je lezen waar je hiervoor terecht kan. Vuistregel 4 Moeders worden binnen 1 uur na de bevalling geholpen met borstvoeding geven. De zoek-zuigreflex van je baby is heel sterk het eerste uur na de bevalling. Instinctief gaat hij op zoek naar je tepel. Je baby is nu wakker en alert, het is belangrijk hier gebruik van te maken. Hoe hij aan je borst drinkt wordt dan direct in zijn hersentjes opgeslagen (ingeprent). De kraamverzorgster of verloskundige helpt je op de juiste manier aan te leggen. En er is nog een voordeel van snel aanleggen, je baarmoeder trekt beter samen, waardoor het bloedverlies vermindert. De eerste melk, colostrum, bevat veel antistoffen en werkt laxerend voor de baby wat o.a. geelzucht tegengaat. Tevens legt het een beschermend laagje aan in de darmpjes. Dit rustige kennismaken in het eerste uur, het huid-op-huid contact, bevordert bovendien de moeder-kind-relatie. Wanneer er medisch gezien geen haast is, zullen we de baby zolang mogelijk bloot op de ontblote borst bij de moeder laten liggen. ok in het kraambed stimuleren we dagelijks huidcontact. Vuistregel 5 Vrouwen krijgen uitleg hoe ze de baby moeten aanleggen en hoe ze de melkproductie in stand kunnen houden, zelfs als de baby van de moeder gescheiden wordt.
Techniek van het aanleggen Het is bij het aanleggen van uw baby erg belangrijk dat je zelf prettig zit of ligt. - Draai de baby naar u toe met het buikje van uw kindje tegen uw buik. - Houd het neusje bij de tepel. Door met de tepel over de onderlip te gaan zal het mondje wijd opengaan. - Breng nu de tepel in het mondje van de baby door de baby naar je toe te brengen. - De baby is goed aangelegd als: - Het mondje wijd open is. Mondhoeken raken elkaar niet. - Het hoofdje iets naar achteren gebogen is. - De lipjes naar buiten zijn gekruld. - De tong onder de tepelhof ligt. - Een groot gedeelte van de tepelhof in het mondje is. - De baby dicht tegen u aan ligt, als het ware met het lijfje om u heen gekruld. Het aanleggen mag na het eerst aanzuigen geen pijn doen, doet het toch pijn haal dan de baby van de borst af door met de pink het vacuüm te verbreken. En probeer het daarna nog eens. Als de baby goed aan de borst gedronken heeft komt de tepel mooi rond, iets uitgerekt en normaal van kleur uit de mond van de baby. Voeden op verzoek De verloskundige, maar vooral de kraamverzorgster zal je de eerste dagen veelal helpen met aanleggen en vertellen waar je op moet letten. m de melkproductie goed op gang te brengen is het niet alleen belangrijk binnen 1 uur, maar in de eerste week minimaal 8-12 keer per 24 uur aan te leggen. Nachtvoedingen horen daarbij. Voedingssignalen Je neemt de baby aan de borst als hij zoekt, sabbelt of huilt (huilen is overigens een late uiting van honger). Concreet betekent dit dat er geen beperkingen worden opgelegd aan tijdsduur en frequentie, echter niet te weinig, overdag maak je de baby na 3 uur gerust wakker (door te verschonen bijv.) want de baby heeft de eerste dagen niet altijd veel honger. Iedere voeding worden beide borsten aangeboden en mag hij drinken tot hij slaapt of de borst loslaat. Vaak aanleggen helpt ook borststuwing bij de moeder te voorkomen of te verminderen. Het is normaal dat baby s de eerste dagen afvallen (7% tot max. 10%). bservaties We adviseren de eerste week elke dag te wegen op een vast tijdstip. Voor en na de voeding wegen is niet verstandig, omdat de baby per voeding steeds andere hoeveelheden zal drinken, het is dan slechts een momentopname. Het aantal plas- en poepluiers die de baby maakt, geven een indicatie of de borstvoeding goed op gang komt. Na de 4 e dag hoort een baby minimaal 6 plasluiers per dag te hebben.
De 1 e maand poept een baby zo n 4 keer per dag ( de kleur gaat van zwart naar mosterdgeel de eerste dagen), na deze eerste maand is grote variatie in het aantal poepluiers normaal, van 6 keer per dag tot 1 keer per 10 dagen. Als het aanleggen niet gelijk lukt Als de baby van begin af aan de borst niet goed wil pakken en nauwelijks heeft gezogen, kan na 12-24 uur het best begonnen worden met kolven, zo zorgt men dat de productie toch goed op gang komt. Kolf minimaal 8-12 keer (dit is net zo vaak als wanneer je de baby zou aanleggen) per dag beide borsten en geef de moedermelk met een theelepeltje, kopje of spuitje (liever geen flesje i.v.m. zuigverwarring). Blijf intussen oefenen met aanleggen en vraag deskundig advies. De instructies dienen er op gericht te zijn dat het je lukt zelf de baby aan te leggen. De zorgverlener biedt hulp zonder over te nemen. Als het aanleggen niet gelijk lukt wordt huidcontact gestimuleerd. Je kunt door kolven ook borstvoeding geven als je baby in een couveuse verblijft, want voor premature of zieke baby s is moedermelk extra belangrijk. Moedermelk is speciaal aangepast aan de behoeften van je te vroeg geboren kind. Meer over kolven zie verderop. Vuistregel 6 Pasgeborenen krijgen geen andere voeding dan borstvoeding, ook geen water, tenzij op medische indicatie. Een voldragen en gezonde pasgeborene heeft een reserve van 48 uur, er hoeft dus geen water of kunstvoeding bijgegeven te worden als hij goed aan de borst drinkt. Medische redenen om bij te voeden kunnen zijn: - een erg laag < 2500 gram of hoog geboortegewicht > 4250 gram met afwijkende bloedsuikers. - afwijkende bloedsuikers bij baby s van moeders met (zwangerschaps)diabetes - een baby die >10 % afvalt t.o.v. het geboortegewicht. - tijdelijk medicijngebruik van de moeder, bij de meeste medicijnen kun je gewoon borstvoeding geven. Bij een goed borstvoedingsbeleid is het onwaarschijnlijk dat de baby 10% afvalt. Bij warm weer hoef je ook geen water bij te geven, als je je kindje wat vaker aanlegt, krijgt hij op die manier ook voldoende vocht binnen. Bij een meerling hoeft niet standaard bijgevoed te worden. Beide kinderen minimaal 8-12 keer aanleggen zal voor voldoende borstvoeding zorgen.
Geadviseerd wordt om minimaal 6 maanden borstvoeding te geven, bijvoeden in die periode is niet nodig en wordt zelfs afgeraden. Dit wordt goed uitgelegd op de site van borstvoeding.com. https://www.borstvoeding.com/bijvoeding/vast-voedsel/exclusief-3.html. ok na zes maanden bevat moedermelk eiwitten, vetten en andere belangrijke voedzame en noodzakelijke nutriënten die baby's en kinderen nodig hebben. https://www.borstvoeding.com/artikelen/kindjeaandeborst/peuter-voeden/jn.html Bij warm weer is water geven niet nodig. Zelf goed drinken en extra aanleggen zodat de baby voldoende vocht binnen krijgt wel. Vuistregel 7 Moeder en kind mogen dag en nacht bij elkaar op de kamer blijven (rooming-in). Met rooming-in blijkt het geven van borstvoeding makkelijker te verlopen. Rooming-in wil zeggen samen op dezelfde kamer de eerste tijd. Bijvoorbeeld in een (reis)wieg of ledikant. Je leert zo sneller hoe jouw baby reageert en je kunt meteen inspelen op zijn behoeften. Je baby aanleggen op het moment dat hij wakker wordt, smakgeluidjes maakt of onrustig is en de tepel zoekt, werkt beter dan op de klok kijken wanneer hij moet eten. Door ook s nacht samen te zijn met je baby zorg je voor een veilige leefomgeving voor je baby. De baby kan ook rustig in je bed liggen, zolang je niet zelf gaat slapen, medicijnen of alcohol gebruikt. Pas wel op met kussens en dekbedden. Vuistregel 8 Borstvoeding op verzoek wordt nagestreefd. Borstvoeding geven is een vraag-en-aanbod principe. Als de baby vaak, minimaal 8-12x, de beide borsten leegdrinkt zal de productie toenemen. Hierdoor komt erop een gegeven moment meer tijd tussen de voeding. Door de baby zo veel mogelijk samen met jou op je eigen slaapkamer te laten slapen, rooming-in, zal je de hongersignalen vroeg herkennen waardoor het aanleggen makkelijker gaat en de voedingen korter duren. De verloskundige en de kraamverzorgenden zullen dagelijks met je evalueren naar aanleiding van het aantal poep- en plasluiers en het gewicht van de baby of de melkproductie voldoende op gang komt. Zij zullen indien nodig adviseren vaker aan te leggen als blijkt dat de baby te weinig poept en plast en het gewicht achter blijft. Wanneer de baby meer voeding nodig heeft zal hij vaker willen drinken zodat de productie toeneemt, deze regeldagen zijn vaak na 2 weken, 6 weken en 3 maanden (deze termijn is een indicatie). Als de borsten minder vaak en niet leeg gedronken worden zal de productie afnemen, dit gebeurt als flesjes kunstvoeding bijgegeven worden in plaats van vaker aanleggen.
Als je kind net zo vaak en lang mag drinken tot hij in slaap valt of de borst loslaat, zal hij zelf regelen dat je genoeg melk aanmaakt. Het kan ook best dat er s morgens meer tijd tussen de voedingen zit dan s avonds, dit is normaal. Geadviseerd wordt om de eerste 6 maanden alleen borstvoeding te geven zonder andere bijvoeding of hapjes, wel aanvulling met vitamine K en D (vrij verkrijgbaar in apotheek/drogist). Je kunt beide het beste van tevoren in huis halen, dan heb je het al vast liggen. ok na introductie van andere voedingsmiddelen kan borstvoeding geven doorgaan zolang je dat prettig vindt, de samenstelling past zich automatisch aan de behoefte van grotere baby s aan. Vuistregel 9 Pasgeborenen die borstvoeding krijgen wordt geen speen of fopspeen aangeboden. Als je een baby de eerste 4-6 weken een fles of fopspeen geeft, leidt dit nogal eens tot zuigverwarring. Drinken aan de borst vereist een andere techniek. Fopspenen kunnen de baby bovendien zo vermoeien dat hij minder eet. ok zie de hongersignalen niet meer als de baby zuigt op een speen. ok dient men terughoudend te zijn met het gebruik van tepelhoedjes. Hierbij wordt de tepel minder ver naar binnen gezogen, waardoor een kleiner deel van de borst en dus de melkkanalen gestimuleerd wordt. Een tepelhoedje kan echter soms uitkomst bieden als tijdelijke noodoplossing. Wij zullen je hier dan ook goed in adviseren. Als de baby bijvoeding moet krijgen dan doen wij dit het liefst met een cupje, lepeltje of eventueel een spuitje. Vuistregel 10 De praktijk onderhoudt contacten met andere instellingen en disciplines over de begeleiding van borstvoeding en ze verwijst de ouders naar de borstvoedingorganisaties. Nadat de zorg door ons is afgesloten, kan je je wenden tot de borstvoedingorganisaties. Vrijwilligers verstrekken gratis adviezen en organiseren informatiebijeenkomsten in de regio voor a.s. ouders en voedende moeders (moedergroepen). Wanneer zich echt een moeilijke situatie voordoet, verwijzen wij naar een lactatiekundige. Dit is een specialist op het gebied van borstvoeding, die zowel telefonisch advies kan geven, als een huisbezoek kan brengen.
Verschillende ziektekostenverzekeraars betalen een deel van deze kosten. Toevoeging op deze 10 vuistregels Mocht je andere beslissingen nemen dan in dit beleid staat geadviseerd, is dat natuurlijk je goed recht als ouders. ok als je twijfelt of besluit te stoppen met borstvoeding geven, zal de kraamverzorgster ons snel inlichten, zodat wij je ook hierin kunnen adviseren. Uitgebreide beleidsonderwerpen m dit beleid niet te uitgebreid te maken en leesbaar te houden staan er geen individuele behandelingen en therapieën beschreven. Wanneer je over de volgende onderwerpen meer informatie wenst, kan je dit beleid van ons op papier krijgen. De onderwerpen waar wij een apart beleid voor hanteren zijn: Beleid bij (dreigende) borstontsteking Beleid bij 10 % afvallen van de baby Beleid bij borstverkleining Beleid bij bijvoeden Starten met kolven wanneer je weer gaat werken Na 4-6 weken is het goed om minimaal 2 à 3 keer per week te oefenen met kolven en je baby te leren ook uit een flesje te drinken. m te voorkomen dat de baby het dan weer verleert is het raadzaam dit dan wekelijks een aantal keer te blijven doen. Kolven met de hand is handig om te leren. Een kolfapparaat is makkelijk als je gaat oefenen met flesjes gekolfde melk geven en als je weer gaat werken. Laat je voorlichten over de soorten kolven en kies een kolf die bij jou past. Verhuur en/of verkoop van professionele (o.a. Medela) kolven: Lactatiekundige Praktijk Vlaardingen Tel 06-23804758 MedipointThuiszorgwinkel Fransenstraat 12a Vlaardingen Tel 088-0300500 Poldervaart Apotheek Vlietlandplein 2 Schiedam Tel 010-8938210 p www.medela.nl nog meer verhuurpunten Kolven doe je in principe zo vaak als de baby zou drinken, je kolft beide borsten (na massage en warme kompressen gaat het makkelijker) totdat er bijna geen melk meer uitkomt. Probeer te ontspannen, kolven hoort geen pijn te doen. ok hier geldt het principe van vraag en aanbod, je beïnvloedt de hoeveelheid door vaker leeg te kolven (opvoeren) of minder vaak niet leeg te kolven (afbouwen). Wil je een voorraadje aanleggen, kolf dan tussen twee voedingen in. Vooral s ochtends na de eerste voeding kan je vaak makkelijk wat extra afkolven. Invriezen in een ijsblokjesbakje en
hierna in een plastic zakje doen, of bv. de melk in een ijsblokjeszakje invriezen zijn handige manieren om te bewaren. Let hierbij altijd op dat je hygiënisch te werk gaat en het opslag materiaal bisfenol vrij is. ntdooien bij voorkeur langzaam in de koelkast, opwarmen niet in de magnetron en binnen 24 uur gebruiken. Restjes opgewarmde melk niet bewaren. Voor de hygiëne kun je het beste de kolf regelmatig uitkoken om infecties te voorkomen (bij dagelijks gebruik 1x per 24 uur) en leen daarom liever geen gebruikte kolf. Tenzij het een kolf is waar geen melk in de motor kan komen en de onderdelen die met melk in aanraking komen vervangen kunnen worden. Bewaren van moedermelk: Kamertemperatuur Koelkast Vriesvak koelkast Diepvries (-18 C) 6-10 uur 5 dagen (koelkast wel goed afgesteld op 4-7 C) 2 weken 6 maanden Borstvoeding en werken Wettelijk moet je werkgever, mits vooraf in kennis gesteld, je de mogelijkheid geven om borstvoeding te geven tot de leeftijd van 9 maanden. Er mag maximaal 25% van de werktijd aan besteed worden. ok dient de werkgever te zorgen voor een hygiënische, afsluitbare ruimte waar je rustig kunt zitten kolven. Borstvoeding en anticonceptie Borstvoeding geven vermindert je vruchtbaarheid, toch is het niet raadzaam om het als anticonceptie te zien. De volgende middelen zijn een mogelijkheid om een zwangerschap te voorkomen: Condooms, spiraaltje of minipil (zonder oestrogenen). De pil te gebruiken bij voorkeur na 6 weken. Borstvoeding en medicijngebruik In Nederland worden verschillende lijsten gehanteerd met adviezen over medicijngebruik in combinatie met borstvoeding. Wanneer sprake is van een gezonde, op tijd geboren baby, is gebleken dat de adviezen van Thomas Hale (kinderarts) het beste zijn. De meeste lijsten die gehanteerd worden in bijv. de apotheek zijn er vooral op gericht dat ze veilig zijn voor de geneesmiddelenfabrikant, zonder dat gekeken is naar de concentratie van de stof, de opname in de darm en dus de concentratie bij het kind. Daarbij wordt echter vergeten dat het stoppen van borstvoeding geven i.v.m. medicijngebruik een zeer vervelende bijwerking is. In onze praktijk is een recente lijst aanwezig waar we in kunnen nakijken of een bepaald medicijn gebruikt kan worden zonder te stoppen met borstvoeding geven. De adviezen uit het boek van Thomas Hale zijn gebaseerd op meldingen uit de literatuur en er wordt rekening gehouden met de resorptiefactoren.
Eén attentiepunt willen we in ieder geval toelichten en dat is wanneer sprake is van antibioticagebruik. Wanneer moeder of kind behandeld worden met antibiotica hebben beiden meer kans op het krijgen van spruw. Dit is te merken aan bijv. het minder goed drinken aan de borst, een witte plaque op de tong van de baby, de tepel kan jeuken of er kan een stekende pijn in de borst aanwezig zijn ook na het voeden. Bij verdenking van spruw neem je altijd contact op met de huisarts. Als inderdaad de diagnose spruw wordt gesteld, dienen moeder en kind altijd beiden behandeld te worden, anders kan je elkaar blijven besmetten. Verder moet goede hygiëne in acht genomen worden (handen goed wassen, kleding liefst op 60 C wassen, evt. kolf dagelijks uitkoken). Borstvoeding en groei Zoals we al eerder hebben besproken, kan je volledig borstvoeding geven totdat je kind een half jaar oud is. p het consultatiebureau wordt bijgehouden hoe je kind groeit. De curven die hiervoor gebruikt worden zijn niet helemaal geschikt voor baby s die volledig borstvoeding hebben gekregen. Deze curven vertonen alleen een opwaartse lijn, terwijl het normaal is dat een borstgevoede baby de eerste 3-4 maanden erg hard kan groeien en hierna als het ware een maandje rust neemt. Het lijkt dan alsof de baby niet goed groeit, maar niets is minder waar. Zolang je baby tevreden is, voldoende plast en poept en aankomt, is er niet zoveel aan de hand. Na 1-1,5 maand zal je kind weer wat harder gaan groeien. Je kunt de groei van je baby on-line bijhouden op de WH curve voor borstgevoede baby s Er is ook een app voor mobiele telefoons beschikbaar met de WH-curve. Meer informatie op; http://www.borstvoeding.com/groeicurve/ Andere bronnen van informatie Boeken Borstvoeding, Mary Broekhuijsen en Stefan Kleintjes ISBN 9789027466211 Borstvoeding geven, een antwoord op heel veel vragen. Geschreven door A. de Reede Dunselman, ISBN 9032507583 Handboek borstvoeding. La Leche League International, ISBN 9051218737 Alles over borstvoeding, tips, feiten en ervaringen uit de praktijk. Geschreven door Mary Broekhuijsen, ISBN 9035123093
Internet www.borstvoeding.nl www.vbn.borstvoeding.nl www.lll.borstvoeding.nl www.voedingscentrum.nl www.medela.nl www.minvws.nl www.borstvoedingsforum.nl www.borstvoeding.com verkoepelende site van de verenigingen Borstvoedingsvereniging VBN Borstvoedingsvereniging LLL Campagne borstvoeding verdient tijd Soorten kolven van het merk Medela Wetten over borstvoeding en werken Forum om advies te vragen aan anderen Startsite betreffende borstvoeding Checklist kraamtijd Nadelen van (fop)spenen Bijvoeding: waarom en hoe Afkolven
welke methode:...... Extra vitamine D K Regeldagen, tijdelijk niet genoeg melk Afvallen / dieet volgen Herkennen en preventie van beginnende borstontsteking Tot zes maanden alleen moedermelk Borstvoedingsorganisaties folder/landelijk adres en telefoon namelijk:... plaatselijke contactgroep/telefoon namelijk:... Contact met wijkverpleegkundige JGZ telefoon:... Mogelijkheid van lactatiekundige hulp Bijzonderheden: Voor telefonisch advies Vereniging Borstvoeding Natuurlijk : tel. 0343-576626 Borstvoedingorganisatie La Leche League : tel. 0111-413189 Voor advies van andere borstvoedinggevende vrouwen en contactpersonen www.borstvoedingsforum.nl Voor consult van een lactatiekundige http://zoeken.nvlborstvoeding.nl/ Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen 0900-5228284 Tip: Leg dit borstvoedingsbeleid onder het aankleedkussen t.b.v. de kraamverzorgster.