VoIP versus PABX Charles Heering, en Maarten Oberman, Oberman Telecom Management Consultants bv, Maarn Voor het tijdperk van Voice over IP (VoIP) zag de telecommanager zich bij de keuzes die gemaakt moesten worden bij het vervangen van een bedrijfstelefooncentrale vooral beperkt tot vragen op het gebied van functionaliteit, beheer en exploitatie, kortom tot de vraag welk systeem de beste prijs/prestatieverhouding leverde in het licht van de gestelde eisen. Tegenwoordig kan de telecommanager, nu waarschijnlijk de ICT manager, de vervanging van een bedrijfstelefooncentrale niet meer los zien van het datanetwerk. In bepaalde gevallen kan een VoIP oplossing leiden tot een betere prijs/ prestatieverhouding dan een klassieke PABX, vooral als er ook sprake is van investeringen die er aan zitten te komen ten aanzien van actieve datacommunicatie apparatuur en/of bekabelingssystemen. Wisselwerking tussen spraak en data Als er sprake is van vervanging van een bedrijfstelefooncentrale, dan zal dit een klassieke centrale, ofwel een PABX, betreffen. Naast de bedrijfstelefooncentrale zal de organisatie tevens beschikken over een datanetwerk met actieve apparatuur, backbonebekabeling en horizontale bekabeling. Vaak is de bekabeling voor data en telefonie geïntegreerd, met andere woorden: er is een gestructureerd bekabelingssysteem. Datanetwerken gebaseerd op coaxbekabeling komen tegenwoordig nauwelijks meer voor, maar er is in organisaties nog behoorlijk veel categorie 3 bekabeling aan te treffen, dat slechts geschikt is voor 10 Mbit/s. Dit soort bekabeling komt in aanmerking om vervangen te worden door categorie 5 e of cat. 6 bekabeling, dat geschikt is voor 1G bit/s. Indien vervanging van de bekabeling inderdaad aan de orde is, dan levert VoIP in ieder geval een belangrijke kostenbesparing op, omdat de voormalige twee wandaansluitingen één voor de telefoon en één voor de PCdan slecht door één wandaansluiting hoeven te worden vervangen. Op vrijwel elk IP-telefoontoestel zit namelijk ook een aansluiting voor de PC als een soort hub geïntegreerd. Per werkplek betekent dat een besparing in de orde van 125 aan bekabeling in bijvoorbeeld een nieuwbouw of renovatie omgeving. Als er sprake is van vervanging van actieve datacom apparatuur, dan zal de vraag gesteld moeten worden of die geschikt moet zijn voor VoIP. Minimaal zal de eis gesteld moeten worden dat deze apparatuur geschikt te maken is voor VoIP. In de praktijk betekent dit dat switches en routers protocollen als IEEE 802.1p, 802.1q en 1
Diffserv moeten ondersteunen. Omdat het voice verkeer vanwege het real-time karakter op basis van QOS voorrang moet krijgen op het dataverkeer moeten switches en routers minimaal twee queues hebben. VoIP kan dus leiden tot extra investeringen in actieve datacomapparatuur, maar omdat voor VLAN s ook al dergelijke eisen gesteld worden, zullen de kosten in de praktijk wel meevallen. IP toestellen moeten net als klassieke toestellen gevoed worden om te kunnen functioneren. Daarnaast is in veel gevallen ook continuïteit van de spanning ook het toestel nodig om programmeer gegevens niet te verliezen. In de klassieke omgeving vond de voeding meestal van uit de centrale PABX plaats en was de continuïteit via de noodstroom van dat systeem gewaarborgd. Het is mogelijk om bij elk toestel een 230 volts netvoeding te plaatsen, maar dit is nauwelijks een optie als het om meer dan enkele toestellen gaat. Problemen met losse netvoedingen zijn: weer een doosje en een snoer op of onder het bureau, storingsbron en singel point of failure nog een netspanningaansluiting nodig, geen noodstroomvoorziening. Ook het IP toestel zal dus net als zijn voorganger uit de wandaansluiting gevoed moeten gaan worden. Dit kan plaatsvinden via switches met interne voedingsspanningsvoorziening, of via patchpanelen met voedingsspanningsvoorziening. In beide gevallen leidt dit tot extra kosten. De wijze waarop de voedingsspanning via gestructureerde bekabeling wordt aangeboden is vastgelegd in de standaard IEEE 802.3af. Het aardige van VoIP is onder meer dat als je maar één IPaansluiting hebt, via een geschikt (QOS) netwerk, je door het aansluiten van een IP telefoontoestel aangesloten bent op de bedrijfscentrale, waar die ook is in het netwerk. Hiermee is die aansluiting 100% functioneel compatibel met alle andere aansluitingen. Vooral voor organisaties die meerdere kleine sublocaties hebben is dit erg interessant. Voorheen stonden die organisaties voor de keuze om òf op zo n sublocatie lossen netlijnen of een klein stand-alone systeempje te plaatsen òf het plaatsen van een relatief dure centrale die gekoppeld werd met het centrale systeem. In het eerste geval zijn de kosten beperkt, maar is er geen functionele of beheersmatige integratie met de hoofdlocatie en in het tweede geval is die integratie er wel, maar tegen substantiële kosten. Bovenstaande aspecten noodzaken organisaties dus om bij vervanging van de PABX, mede te overwegen hoe het gesteld is met 2
het datanetwerk en de inpandige bekabeling. Ook bij vervanging van bekabeling of actieve datacommunicatie apparatuur zal nagedacht moeten worden over de status van de bedrijfstelefooncentrale. Deze zaken zijn niet meer los van elkaar te zien als men tenminste niet het risico wil lopen om in suboptimale oplossingen te vervallen. Hiermee is natuurlijk niet gezegd dat VoIP altijd tot efficiëntere oplossingen leidt. Ook kunnen er functionele aspecten een rol spelen die voor de PABX (of juist voor VoIP) doen besluiten. Scenario s In feite zijn er vier scenario s bij de keuze voor een nieuwe bedrijfstelefonie omgeving: 1) een klassieke PABX 2) een VoIP enabled PABX 3) een full VoIP systeem, i.e. een VoIP enabled datanetwerk met communicatieserver en -applicatie 4) een CentrIP dienstverlening koppeling met het openbare telefoonnet en onderlinge koppeling Bij de klassieke PABX hoeft geen protocolconversie plaats te vinden bij de overgang naar het openbare telefoonnet. Koppeling tussen PABXen vindt plaats via vaste verbindingen en/of via ISDN op basis van proprietary protocollen of standaarden als DPNSS en Qsig. Voor veel PABXen is zo n dwarsverbinding qua functionaliteit niet 100% transparant/ Beperkingen zitten in groepsschakelingen, chef/secretaresseschakelingen, ACD-groepen, etc. Een VoIP enabled PABX wordt op dezelfde wijze met het openbare telefoonnet gekoppeld als een klassieke PABX, dus zonder protocolconversie. Koppeling tussen VoIP enabelde PABXen vindt plaats op basis van IP-trunking. Hierbij vind protocolconversie plaats. Vaak wordt de dwarsverbinding dan via hetzelfde LAN of WAN gerealiseerd als die voor het datanetwerk wordt gebruikt. Dit kan economisch aantrekkelijk zijn. Voor transparantie van functionaliteit gelden dezelfde beperkingen als voor de klassieke PABX. Een full VoIP systeem wordt via een gateway op het openbare telefoonnetwerk aangesloten, waarbij protocolconversie plaatsvindt. IP telefoontoestellen kunnen aangesloten worden zover als het netwerk reikt. Er is dus geen sprake van dwarsverbindingen tussen systemen en ook niet van beperking van functionaliteit. Koppeling met de randapparatuur 3
Bij de klassieke PABX worden zowel analoge als digitale toestellen via een directe verbinding tussen toestel en PABX gekoppeld. Dit kan Norm88 bekabeling zijn of gestructureerde bekabeling. Alle ISDN toestellen en sommige digitale toestellen vereisen een vierdraadsverbinding met de PABX. Vrijwel altijd wordt het toestel vanuit de PABX gevoed. VoIP enabelde PABXen worden via gateways met het IP-netwerk verbonden. Hierbij vindt dus protocolconversie plaats. Er is geen verbinding per toestel meer. De gateways hebben een bepaald aantal kanalen richting PABX. Bij goede dimensionering hoeft dit geen bottleneck te zijn. Hiervoor gelden dezelfde regels als voor dimensionering van netlijnen, waarbij natuurlijk wel in het oog gehouden moet worden dat gedimensioneerd moet worden voor extern èn intern verkeer. De IP toestellen kunnen niet meer via de PABX gevoed worden. Dit zal dus via het datanetwerk moeten plaatsvinden, zoals al eerder beschreven is. Full VoIP systemen zijn direct met het IP netwerk gekoppeld. Het zijn applicatieservers op het netwerk. Bij communicatie tussen IPtoestellen op hetzelfde netwerk vindt geen protocolconversie plaats (anders dan in de toestellen zelf natuurlijk). Zodra IP toestellen met elkaar in gesprek staan, vindt directe communicatie tussen die toestellen plaats. Er zijn geen kanalen in gebruik. Alleen bij overbelasting van het netwerk zal degradatie van de kwaliteit van de verbinding optreden. Indien het netwerk goed is afgeregeld, dan kan dit echter niet veroorzaakt worden door dataverkeer, omdat voice voorrang op data krijgt. Wat niet van nature op full VoIP systemen kan worden aangesloten zijn analoge randapparaten als faxen en modems. Veel organisaties zullen modemverkeer sowieso liever via het datanetwerk en in- en uitbelmodems laten lopen omdat dit veel betere controle op de veiligheid mogelijk maakt. Ook kunnen faxen vaak vervangen worden door faxservers. Op die wijze zou het dus niet meer nodig zijn om faxen of modems op werkplekken te hebben. Indien dit om bepaalde redenen niet mogelijk is, dan bieden veel full VoIP systemen toch nog analoge toestelaansluitingen, die natuurlijk niet via het IP-netwerk kunnen worden aangesloten. Hierdoor is aansluiting beperkt tot de omgeving waar het systeem staat, net zoals bij klassiek PABXen overigens. Functionaliteit voor de gebruiker Vooral van full VoIP systemen wordt nogal eens gezegd dat deze veel beperkingen hebben ten opzichte van de functionaliteit van klassieke en VoIP enabled systemen. Dit is deels waar. Sommige functies die algemeen beschikbaar zijn bij klassieke en VoIP enabled PABXen zijn bij full VoIP systemen niet beschikbaar. Het gaat dan bijvoorbeeld om deelfuncties in groepsschakelingen. Een andere 4
kant van het verhaal wordt meestal over het hoofd gezien: full VoIP systemen kunnen (gemakkelijker) bepaalde functionaliteiten bieden dan de andere systemen. Dit geldt dan vooral op het gebied van geïntegreerde spraak- en data applicaties. Bij de klassiek PABX kennen we CTI en CSTA. In de praktijk komen we die echter weinig tegen. Daar waar deze zijn toegepast is dat altijd met veel moeite en hoge kosten tot stand gekomen. Over de portabiliteit van dergelijke oplossingen kunnen we maar beter helemaal zwijgen. Dergelijke toepassingen zijn alleen gebouwd wanneer zeer zware eisen dit rechtvaardigen, zoals bij grote call centers. Een ander verschil is er wanneer het gaat om draadloze communicatie geïntegreerd met de telefonie functionaliteit. De IP wereld loopt op dit punt nog wat achter, het gaat dan om paging en draadloze spraakcommunicatie en tekstcommunicatie via deze randapparaten. Tot slot Voor details ten aanzien van vergelijkings mogelijkheden wordt naar de VoIP almanak verwezen op de website: www.otmc.nl/pages/almanak.html 5