Onderzoek Diversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011 Het Huis voor democratie en rechtsstaat heeft na de verkiezingen van 2 maart 2011 de diversiteit in de nieuwe Provinciale Staten (PS) onderzocht. Het gaat dan om het aandeel en allochtonen in de parlementen van de twaalf provincies. Later, in mei 2011, is tevens onderzoek gedaan naar de diversiteit in de Gedeputeerde Staten (GS) en de Eerste Kamer. Hieronder volgen de belangrijkste bevindingen. Conclusies Een lichte stijging van het percentage in de Eerste Kamer. Een lichte daling van het aantal allochtonen in de Eerste Kamer. Percentage vrouwelijke gedeputeerden licht gedaald in vergelijking met 2007. Het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland is het meest divers met 50%. GroenLinks en D66 hebben procentueel meer vrouwelijke gedeputeerden. In 2011 zijn er minder in de Provinciale Staten gekozen dan in 2007. Noord-Brabant en Noord-Holland hebben met 42% de hoogste percentages in de Provinciale Staten. Noord-Holland is met 42% en 11% allochtonen in de Provinciale Staten de meest diverse provincie. Van de provincies met de grootste populaties allochtonen (boven 10%) heeft Utrecht de beste verhouding tussen allochtone inwoners (11,8%) en allochtone Statenleden (9%). Verreweg de meeste allochtone Statenleden zijn van Turkse afkomst. Dat was ook zo in 2003 en 2007. Van de zeven grootste partijen hebben GroenLinks en D66 het hoogste percentage in de Provinciale Staten. De PvdA is de partij met de meeste allochtone Statenleden.
1. De Provinciale Staten Vrouwen in de Provinciale Staten In totaal zijn er 566 Statenleden gekozen, van wie er 192 vrouw zijn. Dat betekent dat 34% van de Statenleden vrouw is, 2% minder dan in 2007. De provincies met het hoogste aandeel in de Provinciale Staten zijn Noord-Holland en Noord-Brabant met beide 42%. Deze percentages zijn weer wat lager dan in 2007, toen in Utrecht en Noord-Brabant maar liefst 45% van de Statenleden vrouw was. De twee provincies met het laagste aandeel in de Provinciale Staten zijn Zeeland met 18% en Limburg met 21%. Tabel 1: Aantal in PS in 2011, per provincie Provincie Leden Vrouwen Percentage Groningen 43 16 37% Frieslân 43 15 35% Drenthe 41 14 34% Overijssel 47 14 30% Gelderland 55 21 38% Flevoland 39 12 31% Utrecht 47 18 38% Noord-Holland 55 23 42% Zuid-Holland 55 19 35% Zeeland 39 7 18% Noord-Brabant 55 23 42% Limburg 47 10 21% Totaal 2011 566 192 34% Tabel 2: Vrouwen in PS sinds 2003 Jaar Percentage 2003 27% 2007 36% 2011 34% Allochtonen in de Provinciale Staten Het percentage allochtonen is in 2011 in vergelijking met 2007 gelijk gebleven. Dit is met 23 mensen 4% van het totale aantal Statenleden. De provincie waar de meeste allochtonen in de Provinciale Staten zijn gekozen is Noord-Holland met 6 Statenleden. Groningen en Pagina 2 van 9
Drenthe zijn de enige twee provincies zonder Statenleden van allochtone afkomst. Van de 23 allochtonen zijn er 5 vrouw en 18 man. Tabel 3: Aantal allochtonen in PS in 2011, per provincie Provincie Leden Allochtonen Percentage Groningen 43 0 0% Frieslân 43 1 2% Drenthe 41 0 0% Overijssel 47 1 2% Gelderland 55 3 5% Flevoland 39 2 5% Utrecht 47 4 9% Noord-Holland 55 6 11% Zuid-Holland 55 3 5% Zeeland 39 1 3% Noord-Brabant 55 1 2% Limburg 47 1 2% Totaal 2011 566 23 4% Als we kijken naar de cijfers van de laatste jaren, dan kunnen we constateren dat het aandeel allochtonen in vergelijking met 2007 hetzelfde is gebleven, en dat was iets hoger dan in 2003. Tabel 4: Allochtonen in PS sinds 2003 Jaar Percentage allochtonen 2003 3% 2007 4% 2011 4% Omdat niet alle provincies hetzelfde zijn als het gaat om het percentage allochtone inwoners op hun grondgebied, hebben we het percentage allochtonen in de Provinciale Staten vergeleken met het percentage allochtonen van de bevolking. Dan valt op dat in de twee provincies met hogere percentages allochtonen onder hun bevolking, namelijk Flevoland en Zuid-Holland met ruim 18% allochtone inwoners, slechts 5% van de leden van Provinciale Staten van allochtone afkomst is. Van de provincies met een relatief hoog percentage Pagina 3 van 9
allochtone inwoners (meer dan 10%) heeft Utrecht de beste verhouding: 11,8% allochtonen onder de bevolking en 9% allochtonen in de Provinciale Staten. Tabel 5: Niet-westerse allochtone inwoners per provincie (bron: CBS, 2010) Provincie Totaal aantal Niet-westerse Percentage inwoners allochtonen Groningen 576668 33494 5,8% Frieslân 646305 23422 3,6% Drenthe 490981 15861 3,2% Overijssel 1130345 81501 7,2% Gelderland 1998936 131059 6,5% Flevoland 387881 72402 18,6% Utrecht 1220910 143943 11,8% Noord-Holland 2669084 450485 16,9% Zuid-Holland 3505611 634642 18,1% Zeeland 381409 18180 4,8% Noord-Brabant 2444158 190745 7,8% Limburg 1122701 62560 5,6% Welke etnische achtergrond hebben deze allochtone Statenleden? In ons onderzoek hebben we ook gekeken naar de achtergrond van de allochtone Statenleden. We hanteren de definitie van allochtoon van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), en dat is: personen van wie ten minste één ouder in het buitenland (in een niet-westers land) is geboren. In de volgende tabel laten we zien uit welke landen de allochtone Statenleden komen. Verreweg de meeste allochtone Statenleden zijn van Turkse afkomst. Dat was ook zo in 2003 en in 2007. Het aantal Marokkaanse Statenleden stijgt langzaam, terwijl het aantal Surinaamse Statenleden klein blijft in vergelijking met 2003. Tabel 6: Etnische afkomst allochtone Statenleden Etnische afkomst 2003 2007 2011 Turkije 12 16 14 Marokko 2 3 5 Suriname 10 2 2 Antillen 0 0 0 Irak 0 1 2 Molukken 0 2 0 Pagina 4 van 9
Totaal 24 25 23 Gegevens per politieke partij Ten slotte kunnen we ook verschillen waarnemen als we politieke partijen met elkaar vergelijken. Relatief kleine progressieve partijen scoren hoog bij de percentages, zoals GroenLinks en D66 met aandelen van ruim boven de 40%. De drie partijen met de meeste zetels, VVD, PvdA en CDA, bereiken daarentegen niet het aandeel van 40%. Als het gaat om de percentages allochtonen, dan zien we dat de PvdA, evenals in 2007, de partij is met de meeste allochtone Statenleden, zowel absoluut als relatief. In 2007 was het aandeel 11%, in 2011 is het gestegen naar 14%. Tabel 7: Vrouwen en allochtonen in de Provinciale Staten per politieke partij Politieke partij Zetels Aantal Percentage Aantal Percentage allochtonen VVD 112 37 33% 2 2% PvdA 107 42 39% 15 14% CDA 86 30 35% 0 0% PVV 69 13 19% 1 1% SP 56 20 36% 2 4% D66 42 19 45% 1 2% GroenLinks 34 16 47% 2 6% ChristenUnie 26 9 35% 0 0% SGP 12 0 0% 0 0% 50Plus 8 1 13% 0 0% Partij voor de Dieren 7 3 43% 0 0% Friese Nationale Partij 4 2 50% 0 0% Partij voor Zeeland 2 0 0% 0 0% Ouderenpartij N-Holland 1 0 0% 0 0% Totaal 2011 566 192 34% 23 4% 2. De Gedeputeerde Staten In mei 2011 zijn alle colleges van Gedeputeerde Staten van de twaalf provincies gevormd. Hoe zit het met de diversiteit van de Gedeputeerde Staten? In 2011 zijn er minder gedeputeerden dan in 2007: in totaal zijn er 58 gedeputeerden, 11 minder dan in 2007. Van de 58 gedeputeerden zijn er 17 vrouw. Slechts één gedeputeerde is allochtoon, evenals in 2007. Pagina 5 van 9
Tabel 8: Vrouwelijke gedeputeerden sinds 2003 2003 2007 2011 Totaal 69 69 58 Vrouwen 15 21 17 Percentage 22% 30% 29% Als we per provincie kijken, dan zien we dat Noord-Holland de provincie met de meeste vrouwelijke gedeputeerden is. De helft van het aantal gedeputeerden daar is vrouw. Noord- Holland is ook de enige provincie waarin een gedeputeerde allochtoon is. In Zeeland en Limburg hebben geen zitting genomen in de Gedeputeerde Staten. In 2007 was dat alleen in Zeeland het geval. Tabel 9: Vrouwen in de Gedeputeerde Staten per provincie 2011 Totaal Aantal Percentage Groningen 6 2 33% Frieslân 5 2 40% Drenthe 4 1 25% Overijssel 5 2 40% Gelderland 5 2 40% Flevoland 4 1 25% Utrecht 4 1 25% Noord-Holland 6 3 50% Zuid-Holland 5 2 40% Zeeland 4 0 0% Noord-Brabant 5 1 20% Limburg 5 0 0% Hoe zit het met de verdeling per politieke partij? De VVD is de partij die in totaal het grootste aantal gedeputeerden heeft. Maar procentueel leveren de wat kleinere partijen, D66 en GroenLinks, meer vrouwelijke gedeputeerden, met respectievelijk 40% en 50%. Tabel 10: Vrouwen in de Gedeputeerde Staten per politieke partij 2011 Totaal Aantal Percentage VVD 18 6 33% CDA 13 4 31% PvdA 12 4 33% D66 5 2 40% SP 2 GroenLinks 2 1 50% PVV 2 Pagina 6 van 9
ChristenUnie 1 FNP/regionaal 1 SGP 1 CDA/ChristenUnie 1 3. De Eerste Kamer Op 23 mei 2011 zijn er verkiezingen gehouden voor de Eerste Kamer. De 75 leden van de Eerste Kamer worden gekozen door de leden van de twaalf Provinciale Staten. We hebben ook gekeken naar de diversiteit van de Eerste Kamer. Hoeveel en allochtonen zullen er zitting nemen in de Eerste Kamer? Vrouwen in de Eerste Kamer Van de 75 leden van de Eerste Kamer zijn er 27 vrouw. Dat is 36%. Zoals de volgende tabel laat zien, is dit een lichte stijging ten opzichte van eerdere verkiezingen. Tabel 11: Vrouwen in de Eerste Kamer sinds 2003 Jaar Aantal Percentage 2003 22 29% 2007 26 35% 2011 27 36% Als we kijken naar het aantal in de Eerste Kamer vanuit het perspectief van de politieke partijen, dan constateren we dat GroenLinks en de PvdA in vergelijking met de andere fracties veel meer in de Eerste Kamer afvaardigen. Het aandeel stijgt ruim boven de 50%. We zouden zelfs kunnen zeggen dat in deze politieke partijen in de Eerste Kamer oververtegenwoordigd zijn. Tabel 12: Vrouwen in de Eerste Kamer per politieke partij Fractie Leden Vrouw Percentage VVD 16 5 31% PvdA 14 8 57% CDA 11 4 36% PVV 10 4 40% SP 8 2 25% D66 5 1 20% GroenLinks 5 3 60% ChristenUnie 2 0 OSF 1 0 PvdD 1 0 SGP 1 0 50plus 1 0 Pagina 7 van 9
Allochtonen in de Eerste Kamer Het aandeel in de Eerste Kamer is toegenomen, maar dat geldt niet voor het aandeel allochtonen. In 2007 waren er drie (4%) allochtonen in de Eerste Kamer, in 2011 is er slechts één (1%). Vergelijking Ter afsluiting vergelijken we de diversiteit binnen de verschillende democratische instituties. Is de diversiteit in de Eerste Kamer hoger dan in de Tweede Kamer? Of andersom? Hieronder volgt een overzicht van de diversiteit sinds de laatste verkiezingen van Tweede Kamer, Eerste Kamer, Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en gemeenteraden. Tabel 13: Vergelijking diversiteit tussen democratische instituties Institutie (gemiddeld) percentage (gemiddeld) percentage allochtonen Tweede Kamer 40,6% 11,3% Eerste Kamer 36,0% 1,3% Provinciale Staten 33,9% 4,1% Gedeputeerde Staten 29,3% 1,7% Gemeenteraden 26,4% 3,2% Als eerste valt op dat het met de diversiteit beter is gesteld als het gaat om het aandeel in vergelijking met het aandeel allochtonen. Daarnaast blijkt dat de Tweede Kamer de enige institutie is waar zowel als allochtonen evenredig vertegenwoordigd zijn. We kunnen ook constateren dat de organen waarvan de leden worden gekozen door directe verkiezingen, namelijk de Tweede Kamer en de Provinciale Staten, meer divers zijn dan de Eerste Kamer of de Gedeputeerde Staten. De gemeenteraden vormen hierop een uitzondering, want daar is het percentage lager dan in de Gedeputeerde Staten of de Eerste Kamer. Als het gaat om allochtonen zien we wel dat bij directe verkiezingen (gemeenteraden, Provinciale Staten en Tweede Kamer) het aandeel allochtonen hoger is. Ten slotte kunnen we constateren dat er meer diversiteit is als het gaat om het aandeel bij landelijke instituties (Eerste en Tweede Kamer) in vergelijking met het percentage op provinciaal of lokaal niveau. Vooralsnog kunnen we deze verschillen niet verklaren. Hopelijk geven de resultaten van dit rapport aanknopingspunten voor verder onderzoek op dit terrein. Juni 2011 Pagina 8 van 9
Huis voor democratie en rechtsstaat (vestiging Amsterdam) Prinsengracht 915 1017 KD Amsterdam T 020 521 76 00 Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Anna Domingo, a.domingo@democratie-rechtsstaat.nl Pagina 9 van 9