A NALYSE BOMENBESTAND 2005 Gemeente Borger-Odoorn
PROJECT: ANALYSE BOMENBESTAND 2005 GEMEENTE BORGER-ODOORN OPDRACHTGEVER: Gemeente Borger-Odoorn DATUM: Februari 2006 UITVOERING: Bureau Groenestein en Borst, Wageningen 2
SAMENVATTING De gemeente Borger-Odoorn heeft: - relatief zeer veel bomen per inwoner; - gemiddeld een van de oudste bomenbestanden van Nederland; - een sober assortiment met 65% eik; - een bomenbestand dat gevoelig is voor de eikenprocessierups; - veel Amerikaanse eiken van hoge leeftijd; - populieren van een hoge gemiddelde leeftijd; - weinig cultuurvormen als lei-, knot of haagbomen, die duur zijn in onderhoud; - relatief weinig bomen met gebreken, die onveiligheid zouden veroorzaken; - bomen met gebreken die verholpen kunnen worden met snoei; - veel bomen met plakoksels. De Amerikaanse eiken vormen veel dood hout en moeten daarom elke 2 jaar gesnoeid worden. Voor deze bomen en voor de oude populieren wordt het opstellen van een plan voor vervanging aangeraden. De bomen met plakoksels zullen extra gecontroleerd moeten worden vanwege het gevaar van uitbrekende takken. 3
4
INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING... 3 BEGRIPPEN... 7 1 INLEIDING... 9 1.1. Aanleiding en doel... 9 1.2. Methode... 9 1.3. Database... 9 2. ANALYSE BOMENBESTAND...11 2.1. Algemeen...11 2.2. Sortiment...11 2.3. Leeftijdsopbouw...12 2.4. Omlooptijd...14 3. BOOMVEILIGHEID...15 4. MAATREGELEN EN KOSTENRAMING KORTE TERMIJN...17 4.1. Inleiding...17 4.2. Uitgangspunten voor het onderhoud...17 4.3. Eindbeelden...18 4.4. Snoeifase en onderhoudstoestand...19 4.5. Kostenraming korte termijn...20 5. KOSTENRAMING LANGE TERMIJN...23 OVERZICHT TABELLEN Tabel 1: Sortiment en gemiddelde leeftijd...13 Tabel 2: Resultaten VTA controle...16 Tabel 3: Gebreken...16 Tabel 4: Type gebreken en voorgestelde maatregel...16 Tabel 5: Eindbeelden...19 Tabel 6: Fase en onderhoudstoestand...19 Tabel 7: Kostenraming eerste drie jaar...20 Tabel 8: Kostenraming inhaalslag eerste jaar...20 Tabel 9: Indicatieve snoeifrequenties bomen...23 Tabel 10: Kenmerk locatie...27 Tabel 11: Kenmerk eindbeeld...27 Tabel 12: Kenmerk beheerfase (incl. snoeifrequenties)...27 Tabel 13: Kenmerk boomhoogte...27 Tabel 14: Kenmerk zorgplicht...28 Tabel 15: Kenmerk visuele controle...28 Tabel 16: Kenmerk korte termijn maatregelen...28 Tabel 17: Kenmerk VTA controle...29 Tabel 18: Kenmerk toekomstverwachting...29 Tabel 19: Kenmerk inrichtingsproblemen...29 Tabel 20 Snoeiprijzen (per snoeibeurt) per boomhoogte...30 Tabel 21: Snoeiprijzen (per snoeibeurt) cultuurbomen...30 5
6
BEGRIPPEN Beeld Uitgangspunt bij het onderhoud bij bomen is dat bomen volgens beeld veilige bomen zijn als: de bomen geen gebreken vertonen die gevaar opleveren, zoals te laag hangende takken of dood hout in de kroon; de bomen in de begeleidingssnoeifase geen te dikke takken in de tijdelijke kroon hebben; te dikke takken geven immers te grote snoeiwonden en zijn duurder om te verwijderen. Eindbeeld In het beheer van bomen wordt er naar gestreefd om een eindbeeld in stand te houden of om naar een eindbeeld toe te werken. Eindbeelden zijn: Vrij uitgroeiend; Takvrije stam 4m, 6m of 8m; Bolboom; Leiboom; Haagboom; Knotboom; Gekandelaberde boom; Fruitboom. Figuur 1 Leiboom Begeleidingssnoeifase Bomen langs wegen en fietspaden moeten na aanplant gedurende een aantal jaren opgekroond worden. Afhankelijk van de soort en de standplaats wordt de boom 4, 6 of 8 meter opgekroond. Alle takken die verwijderd moeten worden, behoren tot de tijdelijke kroon van de boom. Tijdens de snoei worden altijd eerst probleemtakken verwijderd (zoals te laag hangende takken, dode takken of dubbele toppen). In tweede instantie worden de dikste takken uit de tijdelijke kroon gesnoeid. Het verwijderen van takken uit de tijdelijke kroon (begeleidingssnoei) gebeurt eens in de drie jaar. Op die manier worden grote snoeiwonden voorkomen en zijn de ingrepen minimaal. Onderhoudssnoei Bij bomen die hun eindbeeld bereikt hebben, dient het beheer erop gericht te zijn om gevaarlijke situaties te voorkomen, dit wordt onderhoudssnoei genoemd. Onderhoudssnoei vindt eens in de zes jaar plaats. Bij cultuurvormen (bijvoorbeeld knot- en leibomen) vindt reguliere snoei plaats afhankelijk van het eindbeeld (leibomen eens per jaar, knotbomen eens per drie jaar en kandelaberen eens per zes jaar. Achterstallig of verwaarloosd Zijn de bomen niet volgens beeld dan bepaalt de inventariseerder hoeveel snoeibeurten er nodig zijn om de bomen weer volgens beeld te krijgen. Bomen waarbij één snoeibeurt toereikend is, worden achterstallig genoemd. Bomen waarbij meer dan één snoeibeurt nodig is, worden als verwaarloosd aangemerkt. Verwaarloosde bomen zijn duur omdat minimaal twee snoeibeurten nodig zijn en de eerste snoeibeurt veel werk omvat. 7
VTA Staat voor Visual Tree Assesment, een visuele beoordeling op gebreken bij de boom. Indien er geen zekerheid is omtrent de ernst van de gebreken of dat er vermoedens zijn van nietzichtbare gebreken, wordt de boom nader onderzocht door een expert. Deze kan op zijn beurt adviseren om een uitgebreid onderzoek te laten doen. Een VTA-keuring vindt in de regel eens per drie jaar plaats. 8
1 INLEIDING 1.1. Aanleiding en doel Alle bomen in de gemeente Borger-Odoorn zijn opgenomen in het geautomatiseerde beheerprogramma G&B BoomBeheer en gekoppeld aan de digitale kaart. De gemeente heeft bureau Groenestein en Borst opdracht gegeven het gegevensbestand te analyseren en de conclusies vast te leggen in dit rapport. De situatie van het gemeentelijke bomenbestand wordt kort en bondig beschreven en vergeleken met dat van andere gemeenten. Dit rapport is geen bomenbeheerplan. Wel worden aandachtspunten gegeven die nader onderzocht kunnen worden of uitgewerkt kunnen worden in een bomenbeleids- of beheerplan. 1.2. Methode De analyse is uitgevoerd met het softwarepakket G&B BoomBeheer. Hiermee zijn relevante selecties gemaakt waarmee tabellen en grafieken zijn opgesteld. De resultaten zijn globaal vergeleken met gegevensbestanden van andere Nederlandse gemeenten. Groenestein en Borst beschikt hiervoor over bestanden van ongeveer 30 gemeenten. 1.3. Database De gegevens van de gemeente zijn op een aantal punten niet actueel. Het kan voorkomen dat er in de aantallen van bomen afwijkingen zijn met de realiteit. De verschillen zijn echter minimaal (<1à 2 %) en hebben geen invloed op de conclusies in het rapport. 9
10
2. ANALYSE BOMENBESTAND 2.1. Algemeen Opgenomen kenmerken Het gegevensbestand van de gemeentelijke bomen heeft de volgende drie doelen: 1. het vastleggen van de vastgoedgegevens: locatie, boomsoort en aantal; 2. het maken van onderhoudsplannen en begrotingen; 3. het vastleggen van de boomveiligheid in het kader van de wettelijke zorgplicht. Om deze doelen te realiseren zijn de volgende kenmerken opgenomen. 1. locatie; 2. boomsoort; 3. aantal; 4. boomhoogte; 5. plantjaar; 6. eindbeeld; 7. boomveiligheid ("Zorgplicht"); 8. frequentie voor veiligheidscontrole; 9. maatregelen op korte termijn ( korte termijn planning ); 10. maatregelen op lange termijn ( lange termijn planning ); 11. uitgevoerde werkzaamheden. In bijlage 1 worden deze kenmerken verder toegelicht. Aantal bomen in binnen- en buitengebied In totaal beheert de gemeente 49.944 bomen. Bijna 50% (23.793 bomen) van het totale bomenbestand staat in het buitengebied. Dit is een relatief hoog percentage dat kan worden verklaard doordat in het buitengebied van Borger-Odoorn een groot gedeelte van het bomenbestand wordt gevormd door lange rijen bomen. 2.2. Sortiment In Nederland is voor elke inwoner gemiddeld een halve gemeentelijke laanboom aanwezig. Voor BorgerOdoorn ligt dat veel hoger, namelijk 1,9 boom/inwoner. Dat is het hoogste gemiddelde van de bij Groenestein en Borst bekende gemeenten. Het sortiment is relatief sober met het geringe aantal van ongeveer 80 variëteiten (zie ook tabel 1). Gemiddeld in Nederland zijn dat 188 variëteiten. Het kan zijn dat er meer variëteiten zijn, maar dat deze bij inventarisatie niet is opgenomen of niet bekend was. Het betekent niettemin dat er sprake is Figuur 2 Eén van de vele eikenlanen van een eenzijdige beplanting of oververtegenwoordiging van één soort. En dat blijkt ook uit het grote aandeel eiken: 65% van alle bomen is eik. 11
Aandachtspunten: - Wanneer de opmars van de eikenprocessierups voortzet, zal het in de gemeente Borger-Odoorn een groot probleem opleveren; - De eenzijdige soortopbouw kan leiden tot snelle uitbreiding van ziektes; - Bij het inboeten van bomen in een bomenrij/groep verdient de soortkeuze extra aandacht. Het kan zijn dat de precieze variëteit niet is opgenomen in de database. 2.3. Leeftijdsopbouw Figuur 3 toont de leeftijdsopbouw, verdeeld in leeftijdsklassen van 10 jaar. De gemiddelde leeftijd van het totale bomenbestand is 45 jaar, hetgeen zeer hoog is. De gemiddelde leeftijd van bomen in Nederland is 30 jaar. De gemeente Borger-Odoorn heeft zelfs de hoogste gemiddelde leeftijd van de bij G&B bekende gemeentes. Landelijk gezien is gemiddeld 65% van het bomenbestand jonger dan 40 jaar, in Borger-Odoorn is dit 45%. Bijna 10% van de bomen is ouder dan 80 jaar! 25 20 Percentage 15 10 5 0 0-10 11-20 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 >80 Leeftijd Figuur 3: Leeftijdsopbouw De verdeling van de bomen in leeftijdsklassen lijkt erg op de landelijke verdeling, met als verschil dat de bomen in Borger-Odoorn gemiddeld 10-20 jaar ouder zijn. In de grafiek is duidelijk te zien dat de laatste jaren minder bomen zijn aangeplant. Dat is op de korte termijn geen probleem, maar op de lange termijn kan dat tot hoge vervangingskosten leiden als veel bomen gelijk gaan uitvallen. Bij de populieren is sprake van een relatief hoge gemiddelde leeftijd (zie ook tabel) Populieren gaan rond de leeftijd vanaf 30 a 40 jaar veel dood hout vormen en dat leidt tot hoge beheerkosten. Deze boomsoort verdient daarom aandacht. 12
Boomsoort Aantal bomen Aandeel in % Gemiddelde Gemiddelde leeftijd (jaar) leeftijd (jaar) landelijk BorgerOdoorn Eik 32.231 65 22 50 Populier 3.057 6 7 35 Es 2.798 6 10 29 Linde 2.468 5 8 36 Beuk 1.985 4-58 Berk 1.672 3 37 Esdoorn 1.250 3 35 Els 1.014 2 33 Lijsterbes 555 1 25 Turkse hazelaar 359 1 14 Sierkers 343 1 25 Wilg 300 1 27 Haagbeuk 286 1 19 Peer 207 0 17 Kastanje 195 0 51 Plataan 171 0 21 Robinia 149 0 27 Malus 102 0 29 Iep 100 0 38 Pinus 54 0 44 Meidoorn 37 0 11 Christusdoorn 35 0 38 Amberboom 26 0 18 Vruchtboom 249 0 32 Tamme kastanje 20 0 7 Lariks 18 0 31 Metasequoia 16 0 34 Vleugelnoot 14 0 18 Picea 9 0 39 Walnoot 8 0 29 Gouden regen 4 0 25 Hopbeuk 3 0 27 Westelijke hemlockspar 3 0 30 Californische cypres 2 0 45 Magnolia 2 0 55 Duivelswandelstok 1 0 35 Hemelboom 1 0 45 Parrottia 1 0 10 Pseudotsuga 1 0 65 Trompetboom 1 0 35 Tulpenboom 1 0 10 Tabel 1: Sortiment en gemiddelde leeftijd 13
Veelal streeft een gemeente in het kader van duurzaam boombeheer naar een gevarieerde leeftijdsopbouw. Hierbij worden zo hoog mogelijke omlooptijden van de bomen nagestreefd. Duurzaam bomenbeheer is om verschillende redenen gunstig: - financieel: weinig vervanging en daarmee lage afschrijvingskosten; - stedenbouwkundig en landschapsarchitectonisch: lange tijd een eenduidig beeld; - ecologisch: oudere bomen hebben meer te bieden als verblijfplaats; - esthetisch: oude bomen hebben meer uitstraling dan jongere bomen. 2.4. Omlooptijd De omlooptijd van bomen heeft grote gevolgen voor de kosten die op lange termijn gemaakt worden voor het bomenbestand. Rekenvoorbeeld Aangenomen wordt dat het rooien en planten van een boom gemiddeld 500,-- kost. Goed beheer heeft tot gevolg dat de bomen hun gemiddelde omlooptijd van 80 jaar halen. Bij goed beheer, kan een boom dan voor 6,25 per jaar worden afgeschreven. Indien door slecht beheer of een slechte standplaats de omlooptijd van de boom wordt gereduceerd tot 40 jaar, betekent dat een verdubbeling van de afschrijving tot 12,50 per jaar. Op een bomenbestand van 50.000 bomen kunnen goed beheer en zorgvuldig ingerichte standplaatsen dus een winst van 312.500 per jaar opleveren. Bij een optimaal beheer van de bomen (geen achterstand in beheer) in de gemeente BorgerOdoorn kost het snoeionderhoud ongeveer 5,00 per boom per jaar (zie hoofdstuk 5 Lange termijnplanning). Hieruit blijkt dat de onderhoudskosten aanzienlijk lager zijn dan de jaarlijkse afschrijving. Aandachtspunten: - In verband met hun hoge leeftijd wordt de toekomstverwachting van de bomen een interessant gegeven. Bij toekomstige inventarisaties zou dit kenmerk daarom moeten worden opgenomen. Op basis van de toekomstverwachting kan immers een betere voorspelling worden gemaakt van welke bomen wanneer moeten worden vervangen. - De kap van populieren zou gezien de gemiddelde leeftijd op zijn plaats zijn. - Er zijn veel Amerikaanse eiken van hoge leeftijd in het bomenbestand. Deze bomen vormen veel dood hout en moeten daarom 2-jaarlijks gesnoeid worden. Het opstellen van een plan voor vervanging van deze bomen is aan te raden. Figuur 4 Populierenrijen 14
3. BOOMVEILIGHEID De gemeente is verantwoordelijk voor de veiligheid van al haar openbare eigendommen. Voor de bomen geldt in dat kader een zogeheten zorgplicht. Alle bomen in Borger-Odoorn zijn in het kader van die zorgplicht gekeurd op veiligheid. Indien er gebreken zijn geconstateerd die kunnen leiden tot onveilige situaties, nu of in de komende drie jaar, moeten maatregelen worden genomen. Voor de analyse van het bomenbestand aangaande de boomveiligheid zijn een aantal bewerkingen toegepast. Niet op alle punten zijn de gegevens actueel. Bij de bewerkingen is onder andere verondersteld, dat bij alle gesnoeide bomen het dode hout is verwijderd. Bomen met gebreken, welke door snoeimaatregelen verholpen kunnen worden, worden als achterstallig aangemerkt in de korte termijn planning. Indien er door achterstallige begeleidingssnoei meer dan één snoeibeurt nodig is om de boom aan het beeld te laten voldoen, dan wordt deze boom aangemerkt als verwaarloosd. De gebreken worden wel in één snoeibeurt verholpen. Van alle bomen is 73% veilig. Dat is in vergelijking met het Nederlands gemiddelde (59%) vrij hoog maar wel verklaarbaar. Gemiddeld worden de meeste gebreken in Nederland immers veroorzaakt door te laag hangende takken. In de gemeente Borger-Odoorn hebben bomen doorgaans minder last van te laag hangende takken. Dat komt doordat de bomen in deze gemeente ouder zijn dan gemiddeld en de takken van oude bomen hangen minder makkelijk door. Diezelfde gemiddelde hoge leeftijd van de bomen verklaard tevens het hoge percentage bomen met overmatig dood hout (61% van alle gebreken). Landelijk gezien bedraagt dit percentage slechts 28%. Opvallend is het voorkomen van veel plakoksels. Gezien de gevaren die plakoksels kunnen opleveren, zoals het uitbreken van grote takken, is dit aanleiding voor een extra controle- en snoeironde. Het verhelpen van de meeste gebreken bestaat uit snoeien van dood hout en van plakoksels uit de bomen. Daarmee wordt 77% van de gebreken verholpen. Figuur 5 Voorbeeld van een plakoksel 15
Boomveiligheid aantal % Veilig 36.450 73 Gebreken 13.129 26 Onbekend 365 1 Totaal 49.944 100 Tabel 2: Resultaten VTA controle Gebreken aan bomen aantal % Scheefstand 59 0 Scheuren 45 0 Holten 160 1 Stamvoetschade 210 1 Stamschade 40 0 Kroonschade 208 1 Ingerotte snoeiwond 47 0 Aantasting houtboorders 4 0 Zwamaantasting 47 0 Overmatig dood hout 9.133 61 Plakoksel 2.324 16 Overvloedig stamschot 872 6 Te laaghangende takken 656 4 Opdrukken verharding 88 1 Groeiplaats veranderd 2 0 Overig 1.076 7 Totaal 14.971 100 Tabel 3: Gebreken Bij 1 boom kunnen meerdere gebreken geconstateerd worden. Maatregel: Type gebreken Aantal Snoei (%) Nader onderzoek (%) Rooien (%) Mechanisch gebrek 767 71 28 1 Aantasting 47 34 66 0 Achterstallig onderhoud 11.945 99 1 0 Groeiplaats veranderd 2 100 0 0 Overig 1.076 98 1 1 Totaal 97 3 0 Tabel 4: Type gebreken en voorgestelde maatregel 16
4. MAATREGELEN EN KOSTENRAMING KORTE TERMIJN 4.1. Inleiding Een belangrijk doel van de gegevensinventarisatie is het bepalen van de maatregelen die de komende drie jaar genomen moeten worden, evenals een raming van de bijbehorende kosten. Voor deze opdracht betreft het uitsluitend de snoeiwerkzaamheden. Om de maatregelen te kunnen bepalen, wordt de volgende methodiek gehanteerd: 1. Van elke boom wordt het eindbeeld vastgelegd; dit eindbeeld is de richtlijn voor de uit te voeren snoeiwerkzaamheden; 2. Van elke boom wordt bepaald in welke snoeifase de boom zit: a. de begeleidingssnoeifase : eindbeeld nog niet bereikt; b. de onderhoudssnoeifase : eindbeeld bereikt; 3. Van elke boom wordt de onderhoudstoestand vastgelegd: a. volgens beeld; b. achterstallig; c. verwaarloosd 4. Indien van toepassing, wordt opgenomen of de boom gerooid moet worden, als de toekomstverwachting nihil is; 5. Indien van toepassing, wordt opgenomen of er nader onderzoek aan de boom moet plaatsvinden, als dit de uitkomst van de boomcontrole is. 4.2. Uitgangspunten voor het onderhoud Eindbeeld In het beheer van bomen wordt er naar gestreefd om een eindbeeld in stand te houden of om naar een eindbeeld toe te werken. Bij bomen die hun eindbeeld bereikt hebben dient het beheer erop gericht te zijn om gevaarlijke situaties te voorkomen of om reguliere snoei toe te passen, zoals bij knotwilgen. Bij bomen die hun eindbeeld nog niet bereikt hebben zitten er takken in de kroon die verwijderd moeten worden om de juiste vrije doorrijhoogte te krijgen. Deze takken moeten op tijd verwijderd worden om de kosten zo laag mogelijk, en de ingreep zo klein mogelijk te houden. Volgens beeld Tijdens de inventarisatie is aan de hand van de onderhoudstoestand van de bomen bepaald welke maatregelen op korte termijn noodzakelijk zijn aan de bomen. Bij het bepalen van die noodzakelijke maatregelen wordt gekeken of de bomen volgens beeld zijn. Volgens beeld betekent : - veilige bomen: geen gebreken die gevaar opleveren, zoals te laag hangende takken of dood hout in de kroon - bij bomen in de begeleidingssnoeifase: geen te dikke takken in de tijdelijke kroon; te dikke takken geven te grote snoeiwonden en zijn duurder om te verwijderen; een vuistregel is: de takken in de tijdelijke kroon mogen in centimeters niet dikker zijn dan de boomhoogte in meters. Snoeibehoeftig of verwaarloosd Zijn de bomen niet volgens beeld dan bepaalt de inventariseerder hoeveel snoeibeurten er nodig zijn om de bomen weer volgens beeld te krijgen. Bomen waarbij één snoeibeurt voldoet worden snoeibehoeftig genoemd, bomen waarbij meer dan één snoeibeurt nodig is verwaarloosd. Verwaarloosde bomen zijn duur omdat minimaal twee snoeibeurten nodig zijn. 17
Snoeifrequentie Bomen in de begeleidingssnoeifase worden verondersteld elke drie jaar een snoeibeurt te ondergaan om aan het beeld te blijven voldoen. Bomen in de onderhoudssnoeifase worden alleen gesnoeid als er gebreken geconstateerd zijn, zoals te laag hangende takken of dood hout. Omdat de gebreken, die gevaarlijke situaties kunnen opleveren, altijd in één snoeibeurt moeten worden verholpen, komen deze bomen in de categorie achterstallig. Er bestaat daarom geen categorie verwaarloosd voor bomen die het eindbeeld al bereikt hebben. Voor cultuurbomen geldt dat er een vaste frequentie van snoeien is. Voor knotbomen is dit bijvoorbeeld eens in de drie jaar. Knotbomen worden achterstallig genoemd wanneer er takken ouder dan drie jaar zijn. Rooien of nader onderzoek Het is ook mogelijk dat de boom geen toekomstverwachting meer heeft. Bij een dergelijke boom wordt vastgelegd dat de boom gerooid moet worden. Zijn er gebreken waarvan de inventariseerder niet kan beoordelen of de boom een gevaar (gaat) vormen dan wordt vastgelegd dat er allereerst een nader onderzoek moet plaatsvinden. Prioriteiten snoeiwerkzaamheden Bij het opstellen van de korte termijn planning voor de snoeiwerkzaamheden worden de volgende prioriteiten gehanteerd: - in het eerste jaar moeten alle achterstallige en verwaarloosde bomen gesnoeid worden in het tweede jaar nogmaals alle verwaarloosde bomen; Figuur 6 Dode boom - bomen in de begeleidingssnoeifase die tijdens de inventarisatie aan het beeld voldoen worden in het tweede of derde jaar gesnoeid om aan het beeld te blijven voldoen. 4.3. Eindbeelden Bij het beheer van de bomen moet het gewenste eindbeeld bekend zijn. Staan de bomen langs een weg dan bepaalt het soort weg (vb. fietspad, voetpad, doorgaande weg) de uiteindelijke takvrije stam. De zogenaamde cultuurbomen hebben hun eindbeeld al bereikt bij het aanplanten. Cultuurbomen zijn knotbomen, leibomen, vormbomen, gekandelaberde bomen en vruchtbomen. De tabel geeft een overzicht van de verdeling van de verschillende eindbeelden in de gemeente. 18
Eindbeeld Aantal % Onbekend 39 0 Boom Vrij Uitgroeiend 6.048 12 Takvrije Stam 4 Meter 24.961 50 Takvrije Stam 6 Meter 18.217 36 Takvrije Stam 8 Meter 203 0 Knotboom 376 1 Gekandelaberde Boom 2 0 Leiboom 70 0 Vormboom 13 0 Vruchtboom 15 0 Totaal 49.944 100 Tabel 5: Eindbeelden Het aandeel van cultuurbomen is relatief laag (<2% tegen 5% gemiddeld in Nederland). Aangezien cultuurbomen relatief duur zijn in onderhoud, is dit financieel gunstig. 4.4. Snoeifase en onderhoudstoestand Uit de inventarisatie blijkt dat de helft van het bomenbestand in de begeleidingssnoeifase zit. Deze bomen hebben hun eindbeeld nog niet bereikt en moeten in principe eens per drie jaar worden gesnoeid. Dit is een relatief laag percentage, dat correspondeert met het hoge percentage oude bomen in de gemeente. Bomen in de onderhoudssnoeifase hebben veel minder snoeibeurten nodig. Het is daarom gewenst te streven naar een bomenbestand met een hoog percentage bomen dat het eindbeeld al wel heeft bereikt. Dit kan onder andere door goed beheer. Maatregel op korte termijn Aantal % Onbekend 21 0 Beeld / regulier 31.757 64 Begeleidingssnoei 1x 4.577 9 Begeleidingssnoei >1x 7.789 16 Onderhoudssnoei 5.457 11 Nader onderzoek 299 1 Rooien 25 0 Aanzegging doen 19 0 Totaal 49.944 100 Tabel 6: Fase en onderhoudstoestand Uit de tabel blijkt dat 36% van de bomen niet aan het beeld voldoen. 20% kan met één snoeibeurt weer volgens beeld zijn. De 16% verwaarloosde bomen heeft twee of meer snoeibeurten nodig. Vooral dit laatste percentage is hoog en leidt tot hoge beheerkosten omdat verwaarloosde bomen minimaal twee maal gesnoeid moeten worden om weer aan het beeld te voldoen. 19
4.5. Kostenraming korte termijn Snoeikosten Op basis van de geïnventariseerde gegevens en de uitgangspunten voor de onderhoudsplanning is een kostenraming voor de snoeiwerkzaamheden in de komende drie jaar gemaakt. Voor de kostenraming werd gerekend met gemiddelde eenheidsprijzen, die uitgesplitst zijn per boomhoogte, per eindbeeld, per fase en per onderhoudstoestand. In de eenheidsprijzen zijn de kosten voor dynamische verkeersmaatregelen en het verwerken van het afgekomen materiaal inbegrepen. Zie ook bijlage 2. De eerste drie jaar is een bedrag nodig van 753.711 om alle bomen aan het beeld te laten voldoen door middel van begeleidingssnoei, onderhoudssnoei en snoei van cultuurbomen. Zie Tabel 7. De huidige onderhoudsachterstand moet echter reeds in het eerste jaar worden weggewerkt, door alle verwaarloosde bomen een inhaalsnoeibeurt te geven. Van het genoemde totaalbedrag, moet dus een substantieel deel reeds in het eerste jaar worden gereserveerd. Het gaat om 464.966. Zie Tabel 8. Het resterende deel van het totaalbedrag ( 288.745) moet worden verdeeld over het tweede en derde jaar. Arbeidsuren Er zijn geen arbeidsnormen beschikbaar in het beheersysteem. De benodigde arbeidsuren voor het uitvoeren van het onderhoud zijn daarom aan de hand van vuistregels berekend: Er wordt aangenomen dat 60% van de totale kostprijs voor het snoeien van de bomen bestaat uit personele kosten. Tevens wordt uitgegaan van een uurloon van 45. Snoeikosten voor eerste 3 jaar Arbeid (uren) Kosten Aantal bomen Begeleidingssnoei (BGS) 6.717 503.777 24.556 Onderhoudssnoei (OHS) 3.032 227.371 5.455 Cultuurbomen 301 22.562 466 Totaal 10.049 753.711 30.477 Tabel 7: Kostenraming eerste drie jaar Snoeikosten eerste jaar Arbeid (uren Kosten Aantal bomen Begeleidingsnoei (BGS) 3.068 230.075 12.366 Onderhoudssnoei (OHS) 3.032 227.371 5.455 Cultuurbomen 100 7.520 214 Totaal 6.200 464.966 18.035 Tabel 8: Kostenraming inhaalslag eerste jaar 20
Overige onderhoudskosten Momenteel bedragen de jaarlijkse onderhoudskosten in de gemeente per boom 8,65. Het aandeel van de snoeiwerkzaamheden in dit bedrag bedraagt ongeveer 5,50. Het verschil wordt verklaard door de overige onderhoudskosten: - Boomcontrole - Water geven - Boomband verwijderen - Afvoeren hout - Bestrijding ziekte en plagen - Vegen en schoonmaken - Vervangen bomen - Wegafzetting - Vervoerskosten 21
22
5. KOSTENRAMING LANGE TERMIJN Snoeifrequentie Indien er bij het boomonderhoud grote achterstanden moeten worden weggewerkt, dan brengt dat hoge kosten met zich mee. Bij de korte termijn planning (zie 4.5) werd deze kosten uitgerekend. Het is echter ook interessant om te weten wat het onderhoud van de bomen kost onder onderhoudsachterstanden, dus bij optimaal beheer. Voor dit laatste moet een meerjarenplanning worden opgesteld. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen bomen in begeleidings- en onderhoudssnoeifase. In de begeleidingssnoeifase heeft de boom zijn eindbeeld nog niet bereikt en is er dus sprake van een tijdelijke kroon. In deze fase worden de snoeimaatregelen genomen om het gewenste eindbeeld te bereiken. Denk hierbij aan het takvrij maken van de stam tot op zekere hoogte. Als het eindbeeld is bereikt en er dus geen sprake meer is van een tijdelijke kroon, dan is de boom in de onderhoudssnoeifase. Voor deze fase wordt bepaald hoe vaak de boom gesnoeid moet worden om zijn eindbeeld in stand te houden en om te blijven voldoen aan eisen van veiligheid. Cultuurbomen worden als afzonderlijke groep behandeld, vanwege hun specifieke eindbeeld. Van elke type boom is per fase bekend met welke frequentie ze moeten worden gesnoeid. Deze gegevens worden opgeslagen in het beheersysteem. Zie Tabel 9 en Tabel 12. Snoeifase Vuistregels snoeifrequentie Begeleidingssnoei 1x per 3 jaar Onderhoudssnoei afhankelijk van de gevaarzetting. - hoge gevaarzetting (langs drukke wegen) 1 x per 3 jaar - lage gevaarzetting (parken) 1x per 12 jaar Cultuurbomen afhankelijk van het eindbeeld. - knotbomen 1 x per 3 jaar - bolbomen 1 x per 2 jaar Tabel 9: Indicatieve snoeifrequenties bomen Boomhoogte De boomhoogte is een tijd-, werkmethode- en kostenbepalende factor bij uitvoering van snoeimaatregelen. In bijlage 2 worden de gemiddelde snoeikosten per boomhoogte gegeven. Samenstelling bestand Als uitgangspunt voor de lange termijnplanning wordt aangenomen dat er in de samenstelling van het bomenbestand geen grote verschuivingen plaatsvinden. De gemeente blijft nieuwe bomen aanplanten en er blijven bomen gerooid worden. Berekening jaarlijkse snoeikosten Uit de beheergegevens worden per beheercategorie (zie Tabel 12) de aantallen bomen per boomhoogte opgevraagd. Wanneer deze aantallen worden gedeeld door de respectievelijke snoeifrequentie, dan bekomt men het aantal bomen van een bepaalde boomhoogte dat elk jaar gesnoeid moet worden. Door deze aantallen weer te vermenigvuldigen met de gemiddelde kostprijs van een snoeibeurt die hoort bij de betreffende boomhoogte, dan bekomt men een indicatie van de jaarlijkse snoeikosten per boomhoogte categorie. 23
Bij een optimaal beheer, waarbij geen onveilige bomen voorkomen of verwaarlozing bestaat, bedragen de snoeikosten op lange termijn circa 5,00 per boom per jaar. De kosten voor het onderhoud van de cultuurbomen bedragen circa 15,00 per boom per jaar, hetgeen veel hoger is dan die van andere bomen. Het aandeel van de kosten voor het onderhoud van cultuurbomen is 3 % van de totale kostenraming, terwijl de cultuurbomen in aantal slechts 1 % uitmaken van het totale bomenbestand. Gezien het geringe aandeel in de kosten is dit, in tegenstelling tot andere gemeenten, geen relatief hoge kostenpost. In andere gemeenten kunnen de kosten van cultuurbomen oplopen tot 22 % van de totale kosten. 24
BIJLAGEN 25
26
BIJLAGE 1: GEINVENTARISEERDE BOOMKENMERKEN Locatie Code Omschrijving Wijk D01 Ees Straat 0015 Boerweg Element 002 bij huisnummer 1 Tabel 10: Kenmerk locatie Code Omschrijving 01 Boom vrij uitgroeiend 04 Takvrije stam 4 meter 06 Takvrije stam 6 meter 08 Takvrije stam 8 meter 10 Knotboom 11 Gekandelaberde boom 12 Leiboom 13 Haagboom 14 Vormboom 15 Vruchtboom. 20 Eindbeeld onbekend Tabel 11: Kenmerk eindbeeld Code Omschrijving 00 Begeleidingsfase 01 Onderhoudsfase, Snoeifrequentie 1x/1 jaar 03 Onderhoudsfase, Snoeifrequentie 1x/3 jaar 06 Onderhoudsfase, Snoeifrequentie 1x/6 jaar 09 Onderhoudsfase, Snoeifrequentie 1x/9 jaar 12 Onderhoudsfase, Snoeifrequentie 1x/12 jaar Tabel 12: Kenmerk beheerfase (incl. snoeifrequenties) Code Omschrijving 06 0-6 meter 09 6-9 meter 12 9-12 meter 15 12-15 meter 18 15-18 meter 19 > 18 meter Tabel 13: Kenmerk boomhoogte 27
Categorie Code Omschrijving Veilig A01 Geen gebreken/veilig Onveilig i.v.m. mechanisch gebrek B01 Scheefstand B02 Scheuren B03 Holten B04 Stamvoetschade B05 Stamschade B06 Kroonschade B07 Ingerotte snoeiwond B08 Verdikking Onveilig i.v.m. aantasting B11 Aantasting houtboorders B12 Zwam rond de boom B13 Zwam op stamvoet B14 Zwam op de stam B14 Zwam in de kroon Onveilig i.v.m beheerachterstand B21 Overmatig dood hout B22 Plakoksels B23 Overvloedig stamschot B24 Wortelopslag B25 Te laag hangende takken B26 Opdrukken verharding BGO Groeiplaats verandert Onveilig: anders B99 Overig, zie opm. Tabel 14: Kenmerk zorgplicht Code Omschrijving 1 Controle 1x per jaar 3 Controle 1x per 3 jaar Tabel 15: Kenmerk visuele controle Code Omschrijving 00 beeld / regulier onderhoud 01 BGS achterstand (1x) 02 BGS verwaarloosd (>1x) 03 OHS achterstand 04 Nader onderzoek 05 Rooien 06 Anders; zie opmerkingen 07 Aanzegging doen Tabel 16: Kenmerk korte termijn maatregelen 28
Code Omschrijving 01 VTA controle uitgevoerd 02 Nader onderzoek uitgevoerd 03 Gesnoeid 04 Gerooid 05 Andere beheermaatregel (beschrijving in opmerkingenveld) Tabel 17: Kenmerk VTA controle Code Omschrijving 00 zeer slecht/dood 02 slecht 05 matig 10 voldoende 25 goed 26 optimaal Tabel 18: Kenmerk toekomstverwachting Code Omschrijving 00 Geen inrichtingsproblemen 01 Verkeersonveilig 02 Overlast bewoner 03 Combinatie van 02 en 03 04 Te dicht geplant Tabel 19: Kenmerk inrichtingsproblemen 29
BIJLAGE 2: SNOEIPRIJZEN BOMEN Hoogte Begeleidingssnoei Onderhoudssnoei 0-6 meter 3,50 3,50 6-9 meter 7,00 7,00 9-12 meter 17,00 17,00 12-15 meter 25,00 34,00 15-18 meter 34,00 43,00 >18 meter 43,00 68,00 Tabel 20 Snoeiprijzen (per snoeibeurt) per boomhoogte Type cultuurboom Leibomen 60,00 Knotbomen<=14 jaar 15,00 Knotbomen>=15jaar 30,00 Kandelaberen<=12m 35,00 Kandelaberen> 12m 90,00 Bolbomen 12,00 Haagbomen 60,00 Fruitbomen 50,00 Vruchtboom (hoogstam) 74,00 Tabel 21: Snoeiprijzen (per snoeibeurt) cultuurbomen Inclusief: Dynamische afzettingen Versnipperen afkomend hout Exclusief: Stortkosten BTW De kosten voor de eerste snoeibeurt van verwaarloosde bomen zijn de prijzen voor het snoeien van een boom in de begeleidingssnoei een hoogteklasse hoger. 30