Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 29 984 Spoor: vervoer- en beheerplan Nr. 87 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 6 april 2007 De vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat 1 heeft op 21 maart 2007 overleg gevoerd met minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat over: de brief van de minister van Verkeer en Waterstaat d.d. 5 februari 2007, houdende het Beheerplan ProRail 2007 (29 984, nr. 85); de brief van de minister van Verkeer en Waterstaat d.d. 5 februari 2007, houdende het Vervoerplan 2007 (29 984, nr. 84). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Van der Staaij (SGP), Snijder-Hazelhoff (VVD), Mastwijk (CDA), Duyvendak (Groen- Links), Roland Kortenhorst (CDA), Koopmans (CDA), Gerkens (SP), Van der Ham (D66), Nicolaï (VVD), Haverkamp (CDA), De Krom (VVD), Samsom (PvdA), Dezentjé Hamming (VVD), Roefs (PvdA), Jansen (SP), Cramer (ChristenUnie), Roemer (SP), Koppejan (CDA), Vermeij (PvdA), Madlener (PVV), Besselink (PvdA), Ouwehand (PvdD), Polderman (SP), Tang (PvdA) en De Rouwe (CDA). Plv. leden: Van der Vlies (SGP), Boekestijn (VVD), Bilder (CDA), Van Gent (GroenLinks), Hessels (CDA), Jager (CDA), Van Bommel (SP), Koşer Kaya (D66), Neppérus (VVD), Van Gennip (CDA), Aptroot (VVD), Crone (PvdA), Van Baalen (VVD), Smeets (PvdA), Van Gijlswijk (SP), Anker (ChristenUnie), Van Leeuwen (SP), Knops (CDA), Depla (PvdA), Agema (PVV), Jacobi (PvdA), Thieme (PvdD), Lempens (SP), Waalkens (PvdA) en Van Heugten (CDA). De heer Duyvendak (GroenLinks) vindt het jammer dat de Kamer er indertijd niet mee ingestemd heeft om het vervoerplan en het beheerplan voor het spoor te bespreken voordat de minister deze plannen goedkeurt. De regering heeft toen toegezegd dat de plannen ook een doorkijk naar het volgende jaar zouden vormen, maar de plannen voor 2007 geven geen goed beeld van de dienstregeling voor 2008 en alle andere aspecten van het vervoer per spoor. Er is dus ook geen zicht op de manier waarop de vele wensen van de Kamer ter verbetering van de dienstregeling voor 2007 zullen worden uitgevoerd, wat voor dit jaar en volgend jaar echt was toegezegd. Hetzelfde geldt voor de ambitieuze doelstelling van de regering van een groei van het vervoer met 5%. Is de minister bereid om de Kamer in een nadere brief de vooruitzichten voor 2008 aan te geven, opdat de Kamer hierop nog kan terugkomen? De prestaties van NS en ProRail zullen in 2008 via outputsturing gecontroleerd kunnen worden op harde cijfers, maar er zijn nog geen concrete voorstellen hiervoor. De NS ziet de waardering van de klanten als de belangrijkste graadmeter, maar de heer Duyvendak vindt deze basis te subjectief. Worden de indicatoren nog ter goedkeuring aan de Kamer voorgelegd? Uit het antwoord op Kamervragen blijkt dat ook ProRail nog niet echt op output gecontroleerd zal kunnen worden. Hoe hard wordt de directie van de NS afgerekend op de doelen uit het vervoerplan die nu zijn goedgekeurd? De salarissen en de bonussen van de directie zijn marginaal aangepakt, terwijl het bedrijf niet goed gepresteerd heeft. Bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling zouden de treinen KST106285 0607tkkst29984-87 ISSN 0921-7371 Sdu Uitgevers s-gravenhage 2007 Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 1
beter op tijd gaan rijden, maar daar zijn tot nu toe nog geen aanwijzingen voor; de punctualiteit blijft met 85 tot 86% onder het doel van 87 tot 89%. De heer Duyvendak vindt dat de NS zich hierbij niet op allerlei tegenslag kan beroepen, omdat daarmee bij het bepalen van de streefcijfers al rekening is gehouden, terwijl het spoor met de nieuwe dienstregeling juist minder last zou hebben van computerstoringen en dergelijke. De kans op een zitplaats wordt ook niet groter, mede door de sterke groei van het vervoer per spoor. Het optimisme in het beheerplan van ProRail over het halen van de doelen staat niet in verhouding tot de ervaringen tot nu toe. Het zal nog jarenlang duren voordat het beheer op orde is. Ten slotte vraagt de heer Duyvendak aandacht voor energiebesparing bij het vervoer per spoor, dat 1,5% van het jaarlijkse energieverbruik in Nederland voor zijn rekening neemt. Volgens deskundigen is er op het spoor op niet al te lange termijn een energiebesparing van 40 tot 70% mogelijk, bijvoorbeeld met een andere spanning voor het net en door energie terug te winnen bij het remmen van treinen. Is er een stappenplan mogelijk om de treinen op groene stroom te laten rijden? Is de minister bereid om voor 2008 via de concessie eisen te stellen en de Kamer nog voor de zomer over de mogelijkheden op dit vlak te informeren? De heer Roemer (SP) herinnert eraan dat er volgens een rapport van Railned uit 2001 per jaar gemiddeld twee à drie botsingen met treinen zouden plaatsvinden en dat de veiligheid op het spoor nu, zes jaar later, eigenlijk nog niet veel verbeterd is. Er zijn na incidenten steeds vragen gesteld en er zal nu ook een hoorzitting worden gehouden. In 2005 heeft de Kamer een werkgroep ProRail ingesteld, die tal van maatregelen heeft voorgesteld en de conclusie heeft getrokken dat de manier waarop de splitsing van de NS en de taakorganisaties sinds 1995 in de praktijk is vormgegeven, achteraf bezien ondoordacht en onverstandig is geweest. Ook werd er aanbevolen, ProRail op uiteenlopende terreinen beter met de NS te laten samenwerken. Er is van dit alles niet echt veel terechtgekomen, gelet op de klachtenregen van verschillende kanten. Is de minister bereid om deze klachten te inventariseren en te laten onderzoeken hoe verbetering mogelijk is? Met de nieuwe dienstregeling probeert de NS treinen beter op tijd te laten rijden en meer mensen te kunnen vervoeren, maar het zijn vooral kortetermijnoplossingen. Er zijn goede ontwikkelingen, maar de problemen met de capaciteit duren voort. Is de minister het ermee eens dat de intercity Amsterdam-Brussel niet geschrapt zou moeten worden, omdat dit financieel een goed alternatief is voor de hsl, maar ook omdat deze trein vaker stopt? En zou de hogesnelheidslijn niet gebruikt kunnen worden voor een snelle IC-plus-verbinding van Den Haag met Bergen op Zoom en met Roosendaal, vervolgens via Antwerpen en Leuven naar Keulen en Bonn? Dit zou in lijn zijn met moties over een duidelijke visie op grensoverschrijdend vervoer per spoor. En is de minister bereid om de vele adviezen van het Landelijk Overleg Consumentenbelangen Openbaar Vervoer (LOCOV) over de dienstregeling over te nemen? Er zijn berichten dat de NS er niet zal slagen om in 2007 in een aantal treinen schermen te plaatsen waarop actuele reisinformatie te zien is. Hoe staat het hiermee? Wat is de stand van zaken bij het bepalen van nieuwe prestatieindicatoren voor de NS? Aan welke indicatoren denkt de minister zelf? Het spoorwegnet is overvol en er is nauwelijks voldoende materieel, terwijl de NS uitgaat van een groei van 5% per jaar. De heer Roemer vindt dat dit een deltaplan voor grootschalige uitbreiding van het spoorwegnet noodzakelijk maakt en dat hiermee ook al in de komende begrotingen rekening zou moeten worden gehouden. Klopt het dat er onlangs door het ministerie een capaciteitsnota voor het spoorwegnet is gemaakt waarin wordt uitgegaan van een groei van het aantal reizigers met 1%? De rege- Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 2
ring heeft toch een heel andere doelstelling en in de afgelopen twee jaar is de groei ook al 5% per jaar geweest. De heer Mastwijk (CDA) schetst aan de hand van zijn eigen ervaringen als «modale treinreiziger» de problemen op het spoor. Hij wil ingaan op de ambities van de minister en op de resultaten waarop hij de minister in 2011 kan afrekenen. Er ontstaat bij sommige reizen vertraging bij het afkoppelen van treinstellen door communicatieproblemen bij het personeel. Ook moet er soms om een andere reden op een machinist gewacht worden. Hieruit blijkt dat de aansturing van het personeel van de NS nog wel wat kan worden verbeterd, al zijn er ook heel veel klantgerichte NS ers. Wil de minister hier nog eens nadrukkelijk aandacht voor vragen als hij met de NS verder praat over de prestatiemeting in 2008? Verder ontstaat er soms vertraging doordat een sneltrein achter een stoptrein komt te rijden; wanneer zullen er voldoende inhaalsporen zijn om te voorkomen dat een eenmaal opgelopen vertraging steeds groter wordt? Vertraging leidt ook weer tot het missen van aansluitingen, wat de reis wederom langer maakt. De ambitie van de NS voor de punctualiteit en de aansluitingen is in de afgelopen tijd niet waargemaakt. Wat is streven van de minister voor de punctualiteit in 2008 en bij het halen van aansluitingen? En hoe gaat hij ervoor zorgen dat zijn inzet wél wordt gerealiseerd? De CDA-fractie wil straks niet horen dat de punctualiteit is gehaald terwijl het aantal klachten over aansluitingen is verdubbeld. In de spitsuren zijn de treinen soms zo vol dat velen op een balkon moeten staan en bijvoorbeeld op het traject Zwolle-Deventer komt het voor dat reizigers op het perron moeten blijven staan omdat de trein te vol is. Is dit de reden waarom conducteurs steeds vaker vragen naar «het vervoersbewijs» in plaats van naar «het plaatsbewijs»? Hoe zit het met de zitplaatsgarantie? De CDA-fractie is nog lang niet tevreden over het vervoer per spoor en mede daarom heeft de heer Mastwijk vragen gesteld over de bonussen voor de leden van de NS-directie, die over 2006 hoger waren dan die over 2005. Hij heeft niet de indruk dat de klanttevredenheid deze stijging rechtvaardigt. De NS is volgens het coalitieakkoord een maatschappelijke onderneming; als er dan al sprake kan zijn van een bonus, dan kan die alleen worden toegekend als de directie de maatschappelijke ambities waarmaakt. Is het nog steeds de bedoeling om in 2008 met een resultaatverplichting te gaan werken? Hoe hoog wil de minister de lat leggen? En als de lat er toch wordt afgetikt, krijgt de NS dan een boete? Wordt het kaartje dan duurder of zal het niet presterende management van de NS hier dan op aangesproken worden? En hoe kan de minister voorkomen dat de NS en ProRail elkaar bij problemen de zwartepiet toeschuiven dit merken treinreizigers nogal eens bij het omroepen van berichten over vertragingen en dergelijke waardoor de minister, de Kamer en de reiziger buitenspel staan? De CDA-fractie pleit voor nieuw aanvalsplan sociale veiligheid. Zij is het met de Fietsersbond eens dat fietsenstallingen van de eerste tot en met de laatste trein open moeten zijn en dat ze vooral sociaal veilig moeten zijn. De concessie en voorwaarden voor rijwielstallingen zijn duidelijk op dit punt, maar bij Amsterdam-Amstel houdt men zich niet aan de afspraken. De CDA-fractie vindt dat pas tot minder personeel bij stallingen mag worden besloten als na overleg met consumentenorganisaties is vastgesteld dat een elektronisch systeem het gevoel van sociale veiligheid niet vermindert. Achterstallig onderhoud vormt een verzachtende omstandigheid, maar het gaat de laatste maanden wel heel erg vaak heel erg fout op het spoor. Er komt binnenkort een hoorzitting over ProRail, maar het toenemend aantal incidenten als gevolg van roodlichtpassages vraagt om snelle maatregelen. Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 3
Ook de heer Samsom (PvdA) vindt de doelstelling van 5% groei voor de NS nogal ambitieus, vooral omdat de teneur van de reacties van de regering in de afgelopen jaren in discussies met de Kamer steeds was dat het allemaal nogal meeviel met de problemen op het spoor. Er ontbrak een gevoel van urgentie en de heer Samsom hoopt dan ook dat het aantreden van de minister een radicale omslag betekent, opdat de problemen zullen worden aangepakt en de ambities zullen worden waargemaakt. Dit lukt alleen als reizen per trein zo aantrekkelijk wordt dat meer mensen wat vaker de auto laten staan. Naar aanleiding van de vele problemen met het spoor in de afgelopen tijd, waardoor er in grote delen van de Randstad gedurende vele uren treinen uitvielen, heeft de heer Samsom zich erover verbaasd dat een kapotte printplaat in een computer hiervoor verantwoordelijk kan zijn. Als het tot 2010 duurt voordat de verschillende beveiligings- en regelsystemen dubbel uitgevoerd zullen zijn, zal de doelstelling uit het regeerakkoord niet waargemaakt kunnen worden. De minister heeft al meteen bij de kennismaking met de directies van ProRail gesproken over mogelijkheden om dit te versnellen, maar heeft dit ook geleid tot concrete acties? Heeft ook hij de indruk dat er iets mis is met de veiligheidscultuur in dit bedrijf? Het gaat niet alleen om geld om meer te kunnen investeren in de infrastructuur, er is ook op dat punt een omslag nodig. Ook de heer Samsom heeft ervaren dat de treinen soms veel te vol zijn. Hij dringt erop aan, desnoods treinstellen te leasen om dit probleem op korte termijn te ondervangen. Verder steunt hij het pleidooi van de heer Roemer om de intercity tussen Amsterdam en Brussel te handhaven, dit zou een politieke beslissing moeten zijn. Hij gaat er overigens van uit dat regering en Kamer nog geregeld overleg zullen voeren over de dienstregeling voor 2008 om de doelstelling van 5% groei per jaar te halen. Op een vraag van de heer Roemer beaamt de heer Samsom dat deze groei op de lange termijn niet met het bestaande spoor verwezenlijkt kan worden. Hij gaat ervan uit dat de minister bij de eerstvolgende begroting zal aangeven wat de consequenties zullen zijn van de prioriteit die uitbreiding van het spoorwegnet zal moeten krijgen. De heer Cramer (ChristenUnie) oordeelt positief over het centraal stellen van de klant en het ontwikkelen van outputsturing in het vervoerplan. Hij wil bij de evaluatie van de spoorconcessies verder van gedachten wisselen met de regering over de normen hiervoor. De Kamer wil meer aandacht voor punctualiteit, maar ook voor reistijden, aansluitingen en frequenties. Wat vindt de minister van de suggestie van de consumentenorganisaties om positieve stimulansen te geven om de prestatiegrenswaarden te halen? De prestaties van de NS bij de informatievoorziening zullen na een halfjaar opnieuw worden beoordeeld, maar waarom heeft de staatssecretaris in de brief geen kanttekeningen geplaatst bij andere indicatoren, zoals de richtwaarde voor de kans op een zitplaats? De NS geeft aan dat de kans op bereikbaarheid van een zitplaats in de spits in 2007 70% zal zijn, wat een procent minder is dan de ambitie voor 2006. Moet er in het vervoerplan niet meer aandacht worden besteed aan scenario s voor meerjarige investeringen in materieel en in verbetering van de kwaliteit daarvan? De heer Cramer ziet het niet als een taak van de Kamer om elk jaar tot in de details over de dienstregeling te praten, maar de Kamer zou zich wel eerder moeten kunnen uitspreken over de ambities, zoals de groei van 5%. De groeimogelijkheden voor het vervoer per spoor zijn voor een belangrijk deel afhankelijk van de beschikbare infrastructuur. Wil de minister zijn visie hierop uiteenzetten? De heer Cramer sluit zich aan bij het verzoek van de heer Roemer om de suggesties van het LOCOV voor de dienstregeling over te nemen, waarbij hij speciaal aandacht vraagt voor de vroege aansluitingen. Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 4
De provincie en de grote steden zijn bereid om mee te betalen aan de exploitatie van een nachtnet in Noord-Brabant en de NS heeft ermee ingestemd, maar ProRail heeft nog geen zekerheid geboden. Wil de minister zich hiervoor inspannen? Ook in het beheerplan staat een verdere ontwikkeling naar outputsturing centraal, maar er wordt nog wel uitgegaan van de ambities uit de Nota Mobiliteit. Deze zijn inmiddels verhoogd, dus dit zal gevolgen moeten hebben voor dit plan. Wanneer zullen deze zichtbaar kunnen zijn? Er is voor 2007 27 mln. voor kleine infrastructuurprojecten gereserveerd, in het vorige beheerplan was het nog 57 mln. Wat zijn de consequenties hiervan? Het wegnemen van knelpunten in de infrastructuur is van groot belang voor het verbeteren van de kwaliteit, dus vanwaar deze verlaging? ProRail is druk bezig om het onderhoudsplan en het verbeterplan goed uit te werken, maar in de tussentijd is er een risico van «ongeplande nietbeschikbaarheid», die tot omvangrijke storingen in het treinverkeer kan leiden. Zouden de ambities op dit vlak niet wat hoger moeten zijn, gelet op de huidige omvang en de kwaliteit van de infrastructuur, om de zaak in 2009 op orde te kunnen krijgen? Over de periode 2006 2020 is er een tekort van 944 mln. op de begroting bij de post voor het verbeteren van de infrastructuur. ProRail stelt voor, dit tekort weg te werken door het schrappen van de risico-opslag en het uitstellen van vervangingsinvesteringen. Als dit probleem niet wordt opgelost, zullen de prestaties die in het beheerplan voor de komende tien jaar zijn aangegeven, niet worden geleverd, terwijl de onderhoudskosten zullen stijgen. ProRail zal zich door het ontbreken van financieringsmogelijkheden in 2007 zeer terughoudend opstellen bij het meewerken aan lokale initiatieven voor het bevorderen van de veiligheid op overwegen. Wat zijn de ambities van de minister op dit punt? De heer De Krom (VVD) sluit zich aan bij alle kritische opmerkingen over de NS en ProRail, maar hij wil deze toch wel enigszins relativeren, gelet op de situatie in verschillende andere landen. Het Nederlandse spoorwegnet is ook bijna het drukst bereden net in Europa. Dit laat onverlet dat de NS zou moeten streven naar treinen die op tijd rijden, zoals in Japan. Er is sinds 2001 in het algemeen wel een stijgende lijn te zien bij de prestaties van de twee bedrijven, zij het dat het in de afgelopen twee jaar weer wat minder goed gaat. De NS wordt in het regeerakkoord een maatschappelijke onderneming genoemd; het blijkt dat dit staat voor een onderneming met zeer hoge ambities, maar zonder het extra geld dat nodig is om deze ambities waar te maken. Ziet de minister mogelijkheden om hiervoor via publiek-private samenwerking (pps) meer geld beschikbaar te krijgen? De heer De Krom is het met de heer Duyvendak eens dat er harde prestatie-indicatoren zouden moeten zijn, maar in de praktijk ontstaan hierover toch vaak discussies omdat er sprake is van externe factoren die invloed hebben op de prestaties. Hij pleit er net als de leden Duyvendak en Samsom voor, hierover tijdig een zorgvuldige discussie te voeren om in 2008 met deze indicatoren te kunnen gaan werken. Hoe staat het inmiddels met de eventuele sluiting van enkele stations in Zeeland en de beslissing over de intercityverbinding tussen Leeuwarden en Zwolle? Ten slotte pleit de heer De Krom ervoor om de NS niet van groene stroom, maar van kernstroom gebruik te laten maken. De heer Madlener (PVV) vindt het onbegrijpelijk dat de staatssecretaris heeft ingestemd met het vervoerplan 2007 van de NS, omdat de aangekondigde maatregelen niet tot verbetering van het vervoer zullen leiden, terwijl de staatssecretaris zelf al aangeeft dat de achterblijvende prestaties teleurstellend zijn. Het vervoerplan is niet erg ambitieus en de NS wekt Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 5
niet de indruk dat men voortvarend te werk gaat. Slechts minder dan de helft van de treinreizigers geeft een zeven of hoger als waardering voor de vervoersprestatie van de NS, het percentage overstappen neemt met de nieuwe dienstregeling niet af en de aankomstpunctualiteit wordt slechts 1 procentpunt beter, als dat al gehaald zal worden. De NS kan met de ambities op het gebied van reisinformatie, op tijd rijden en reinheid van stations moeilijk volhouden dat men van plan is om serieus werk te maken van beter treinverkeer. Het dreigende tekort aan materieel bij een sterkere groei van het aantal reizigers doet vrezen dat de situatie op het spoor in de komende jaren niet zal verbeteren. Verder is de heer Madlener geschrokken van de treinongelukken van de laatste tijd, zoals die bij Amsterdam-Muiderpoort. Wat was de oorzaak van deze derde botsing in korte tijd? Het aantal botsingen lijkt toe te nemen, terwijl de treinen soms zo vol zijn dat de reizigers opeengepakt staan op de balkons. Klopt het dat deze balkons bij botsingen als een soort kreukelzone fungeren? Als dit zo is, dan kan dit ernstige gevolgen hebben. Ook bij de sociale veiligheid schieten de plannen van de NS tekort. De conducteur speelt hierbij een belangrijke rol; camera s kunnen wel helpen bij de bewijsvoering na incidenten, maar er kan niet mee worden volstaan. De kans om een conducteur in de trein te treffen, is nu 50%, de ambitie voor de komende jaren is een trefkans van 50 tot 51%. De fractie van de PVV vindt dat dit 80% zou moeten worden, zeker ook in de avonduren, zodat zij het onaanvaardbaar vindt dat de NS deze trefkans vanaf 2008 helemaal niet meer in de externe verantwoording wil opnemen. Antwoord van de minister Minister Eurlings geeft aan dat hij zeer zeker doordrongen is van de urgentie om de prestaties van het openbaar vervoer in Nederland te verbeteren, maar hij waarschuwt voor negativisme. Hij is het met de heer De Krom eens dat enige relativering wel gerechtvaardigd is, want Nederland is een van de dichtstbevolkte landen ter wereld en de vervoersintensiteit is zeer groot, maar toch worden ondanks de ongelukken van de laatste tijd, die terecht veel aandacht krijgen, de prestaties op het gebied van de veiligheid in bijna geen enkel ander land geleverd. De minister is dan ook trots op de medewerkers van de spoorwegen, van hoog tot laag. Verder is hij het ermee eens dat er voortdurend moet worden bezien wat er geleerd kan worden van het vervoer per trein in andere landen, maar hij tekent er wel bij aan dat bijvoorbeeld punctualiteit soms ten koste gaat van kwaliteit: reizigers in Japan worden in sommige treinen door spoorwegmedewerkers met witte handschoenen de trein in geperst. En zo levert de nog niet eerder voorgekomen groei van het aantal reizigers in Nederland in de afgelopen jaren problemen op met de zitplaatsgarantie, de drukte in de trein en zelfs met de punctualiteit, doordat het in- en uitstappen meer tijd kost. De instemming met het vervoerplan betreft alleen de prestaties in 2007, niet die in latere jaren of het vervoersaanbod in 2008. Dit laatste zal de Kamer nog voor de zomer met de regering kunnen bespreken aan de hand van de brief over de verschillende dilemma s bij de dienstregeling die nog aan de Kamer zal worden toegestuurd. De voorganger van de minister, staatssecretaris Schultz van Haegen, heeft het vervoerplan uitvoerig met de NS besproken, wat geleid heeft tot het naar boven bijstellen van de verwachtingen voor een aantal prestaties. Zij heeft uiteindelijk met het plan ingestemd omdat veel prestaties ook beter zijn dan in het vervoerplan voor 2006. De NS levert een grote inspanning om de sociale veiligheid s avonds in de trein en in het station te verbeteren. Verder maakt de NS bij de punctualiteit in het vervoerplan een sprong van 86% naar 87 tot 89%, terwijl een punctualiteit van 84,8% gehaald is. Dit is een ambitieuze doelstelling. En de prestaties op het gebied van de rein- Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 6
heid verbeteren ondanks een aantal grote verbouwingen en het toenemende aantal reizigers. De NS zet wederom in op meer klanten: een ambitie van 5,5% groei in 2007, wat een enorme opgave is, gelet op de groeipercentages van vorige kabinetten, die niet boven 1,75 uitkwamen. Ook over de groei van 5% per jaar zal de Kamer nog verschillende keren met de regering kunnen discussiëren. Deze groei zal kunst en vliegwerk en veel creativiteit vergen om de capaciteit van het spoor zo veel mogelijk op te rekken, maar er zal ook voor gezorgd moeten worden dat de trein een aantrekkelijke keuze blijft bij de mobiliteitsvraag. De minister zal er in ieder geval alles aan doen om deze groei vast te houden en hij rekent daarbij op steun en creativiteit van de Kamer. Voor de langere termijn zal het ministerie zelf nog een capaciteitsanalyse maken, de NS heeft al aangegeven hoeveel geld er naar zijn mening nodig zal zijn voor investeringen in een robuust spoorwegnet met voldoende capaciteit, waarbij bijvoorbeeld ook inhaalsporen een rol spelen. Het plan van aanpak voor deze analyse zal de Kamer binnenkort bereiken en zij zal binnenkort nader geïnformeerd worden over het resultaat, opdat er bij de begrotingsbehandeling verder over gesproken kan worden. Overigens zijn de hoge ambities van de NS afgestemd op die van ProRail, maar de minister erkent dat meer gebruik van het spoor problemen kan opleveren bij het reguliere onderhoud, ook in verband met de arbonormen, die met het oog op de veiligheid van de spoorwegwerkers terecht steeds strenger worden. Dit wringt bijvoorbeeld ook bij de beslissing over een nachtnet in Noord-Brabant, waarvan de minister een warm voorstander is. Maar het vervoer is overdag zeer intensief, zodat het onderhoud s nachts verricht moet worden. De minister hoopt dat de Betuweroute enige verlichting van de druk op dit deel van het net zal geven, maar vooralsnog zijn de capaciteitsgrenzen hierbij vrijwel bereikt. De goedkeuring van het vervoerplan door de voorganger van de minister laat onverlet dat zij zorgen had over de prestaties van de NS. De minister deelt deze zorgen. Met name bij de punctualiteit en de informatievoorziening blijven de prestaties achter bij de afgesproken waarden. De NS laat onderzoeken welke oorzaken er voor de gebrekkige punctualiteit zijn aan te wijzen en er worden al verschillende maatregelen ter verbetering genomen. In combinatie met de opgeschroefde ambities geeft dit in elk geval het vertrouwen dat de NS hier serieus aan werkt. Voor verbetering van de informatievoorziening is de toepassing van goede informatietechnieken nodig, maar ook een omslag in cultuur en werkwijze bij de NS, om te bewerkstelligen dat de klant zich koning voelt in de trein. Daarbij vindt ook de minister het kwalijk als bij de informatievoorziening bij problemen geprobeerd wordt om iemand de zwartepiet toe te schuiven, want voor de reiziger is er maar één spoorproduct, die heeft geen boodschap aan de juridische verhoudingen tussen NS, ProRail, Kamer en regering. De regering heeft ingestemd met het beheerplan van ProRail voor 2007 omdat de daarin aangegeven prestaties bijna allemaal een verbetering ten opzichte van 2006 laten zien. Zo is de richtwaarde voor de indicator klanthinder ongeplande niet-beschikbaarheid van infrastructuur van 13 600 verlaagd tot 11 870. ProRail blijft verder werken aan het verminderen van het aantal treinen die uitvallen, en er wordt een hogere grenswaarde gehanteerd voor de reinheid van stations en de sociale veiligheid. De minister maakt zich wel zorgen over het aantal veiligheidsincidenten en het aantal computerstoringen met grote gevolgen. In verband met de incidenten heeft ProRail eind 2006 een veiligheidsagenda opgesteld, in overeenstemming met de gedachten van de FNV op dit vlak. Er is indertijd voor gekozen om elektronische veiligheidssystemen niet dubbel uit te voeren, maar achteraf moet er geconstateerd worden dat dit geen goede beslissing is geweest. ProRail gaat dan ook de computersystemen voor de verkeersleiding alsnog dubbel uitvoeren; dit zal eind 2008 gereed zijn, terwijl er in 2010/2011 een totaal back-upsysteem zal zijn. Overigens zijn Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 7
problemen met computers ook wel eens aan menselijke fouten te wijten, zoals bij de genoemde storing in Amsterdam. De minister heeft in zijn kennismakingsgesprek met ProRail nadrukkelijk aandacht gevraagd voor de negatieve beeldvorming van zulke storingen en van ongelukken waarbij reizigers uit een gekantelde trein moeten klimmen. Hij heeft ervaren dat ProRail hier oog voor heeft en gedreven werkt aan verbetering. Men zoekt ook nog naar mogelijkheden om maatregelen te versnellen en er wordt nagegaan of de meest kwetsbare onderdelen van oude, zeer intensief gebruikte computersystemen preventief vervangen kunnen worden. De minister zal de Kamer van de vorderingen op dit vlak op de hoogte houden en er volgt inderdaad binnenkort nog een hoorzitting over ProRail. De FNV heeft op 6 maart gemeld dat het in haar ogen slecht gesteld is met de veiligheid op het spoor, met verwijzing naar het grote aantal keren dat stopseinen genegeerd worden. Het aantal personentreinen die door rood reden, is licht afgenomen, maar het aantal goederentreinen die een stopsein negeerden, is behoorlijk toegenomen, waardoor het totale aantal is toegenomen. ProRail werkt hard aan een upgrade van het ATB-systeem naar het ATB-enhanced-systeem om dit systeem per 1 januari 2009 operationeel te laten zijn. Bij dit nieuwe systeem wordt er wél ingegrepen als er een trein met minder dan 40 km/u door rood rijdt. Er is met de spoorsector afgesproken dat het aantal passages van stoptonende seinen in 2009 de helft van het aantal in 2003 zal zijn en dat het hieraan verbonden risico dan met 75% teruggebracht zal zijn. Het European Rail Traffic Management System (ERTMS) zal niet onmiddellijk ingevoerd kunnen worden; de voorbereiding en de uitrol daarvan zullen zoveel tijd kosten dat een update van het Nederlandse ATB-systeem op korte termijn het meeste soelaas biedt, nog afgezien van de gigantische kapitaalsvernietiging bij onmiddellijke invoering van ERTMS. Of de intercity Amsterdam-Brussel gehandhaafd zal worden, zal afhangen van de marktvraag. De minister houdt zich hierbij aan de lijn van de motie-van Hijum van 28 april 2005, namelijk dat het vervoerplan van de NS niet zal worden goedgekeurd indien de frequentie of de loop van bestaande binnenlandse intercitytreinen louter omwille van een beter exploitatieresultaat van de HSL-Zuid zal worden veranderd. Hij is het ermee eens dat de groei van 5% per jaar hierop van invloed kan zijn, maar dit laat onverlet dat er voor elke lijn toch een afzonderlijke afweging van het rendement zal moeten worden gemaakt. De Kamer zal schriftelijk geïnformeerd worden over de mogelijkheden om de treinen op groene stroom te laten rijden. Automatisering van de stationsfietsenstallingen is nodig om de openingstijden van een kwartier voor de eerste trein tot een kwartier na de laatste trein te kunnen handhaven. De sociale veiligheid moet daarbij vergelijkbaar zijn met die van bewaakte stallingen. Bij het station Amsterdam- Amstel is er na zeven uur s avonds bewaking met camera s. De NS gaat samen met de Fietsersbond onderzoek doen naar de sociale veiligheid bij fietsenstallingen, met dit station als voorbeeld. De zitplaatsgarantie zal blijven schommelen rondom 70%. Dit heeft alles te maken met de ambitieuze groeidoelstelling, het gaat bij vrijwel elke factor om communicerende vaten. Als de huidige capaciteit zo veel mogelijk gebruikt moet worden om de groei mogelijk te maken, dan heeft dat een negatieve invloed op de kans op een zitplaats. Er wordt aan gewerkt om snel extra materieel beschikbaar te krijgen, maar de druk blijft, zodat het begrijpelijk is dat dit percentage niet makkelijk opgekrikt kan worden. De toename van het aantal zitplaatsen is gelijk verdeeld over de spitsuren en de daluren, maar de groei van het aantal reizigers niet. Bovendien heeft de NS te maken met een «ingroeiperiode» voor de dienstregeling 2007, waarbij het gaat om optimalisering van de inzet van treinen op basis van de praktijkervaring. Reizigers moeten ook nog wennen aan het nieuwe aanbod van meer en beter verspreide reismogelijkheden per uur. Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 8
In de loop van het jaar zal er voor de Kamer uitgebreid gelegenheid zijn om verder te praten over de outputsturing en de indicatoren die daarbij een rol spelen, want er zal volgend jaar mee gewerkt gaan worden. Verder komt er nog een evaluatie van de werking van het wettelijk kader in de praktijk; eind 2008 zal de Kamer het kabinetsstandpunt naar aanleiding hiervan bereiken, in lijn met de hierover gemaakte afspraak. De Kamer zal ook nadrukkelijk worden betrokken bij het proces om over te gaan naar outputsturing. Het gaat vooral om indicatoren voor factoren die verbeterd kunnen worden en die voor de reiziger relevant zijn bij de vervoerskeuze, een combinatie van harde cijfers en het gevoelen van de klant. De minister zal zelf zeker ook zo veel mogelijk met de trein blijven reizen om van de ontwikkelingen op de hoogte te blijven. De minister geeft aan dat hij ook voor het spoor een warm voorstander van pps is, maar hij tekent hierbij aan dat samenwerking hierbij in veel gevallen in verband met rendementen en juridische constructies nog niet zo makkelijk is, zoals wel gebleken is bij de Zuidas en de HSL-Zuid. Er is geen geld zoekgeraakt dat voor kleine infrastructuurprojecten was gereserveerd, er is minder geld gereserveerd in het beheerplan omdat het budget van de vorige jaren nog niet geheel was uitgeput. Maar er blijft gemiddeld een budget van 57 mln. beschikbaar. Nadere gedachtewisseling De heer Madlener (PVV) vraagt de minister om vijf doelstellingen waarbij de Kamer hem in deze kabinetsperiode op het resultaat kan afrekenen, opdat het niet alleen bij goede woorden blijft. De heer De Krom (VVD) is er zeer benieuwd naar, hoe het begrip «maatschappelijke onderneming» in de praktijk zal worden uitgewerkt. De heer Samsom (PvdA) gaat ervan uit dat de minister in deze kabinetsperiode zal kunnen worden afgerekend op vier keer 5% groei, dus 20%. Daarbij kan de minister rekenen op steun van zijn fractie. De heer Mastwijk (CDA) vraagt nog om de toezegging dat in afwachting van het resultaat van het onderzoek naar de gevolgen van geautomatiseerde stallingen voor de sociale veiligheid het personeel van de stallingen niet verminderd zal worden. De heer Roemer (SP) wil nog weten of de Kamer van de minister een visie op de internationale vervoersontwikkeling kan verwachten en of hij van plan is om de klachten over de samenwerking tussen NS en ProRail verder te onderzoeken. De heer Duyvendak (GroenLinks) dringt erop aan dat de minister ervoor zorgt dat er voldoende tijd zal zijn om het debat over de dienstregeling voor 2008 en de indicatoren voor de zomer af te ronden, opdat deze onderwerpen niet ondergesneeuwd raken in de behandeling van de begrotingen. Daarnaast zou hij alsnog antwoord willen hebben op zijn vraag wat de regering zal doen met de bonussen voor de directie van de spoorwegen als de doelen niet gehaald worden. Minister Eurlings is ervan overtuigd dat de Kamer wel meer dan vijf doelstellingen zal kunnen vinden om hem op het resultaat ervan af te rekenen, maar hij wil niet vooruitlopen op zijn bevindingen na de eerste honderd dagen van het kabinet, het gaat om een open dialoog met alle betrokkenen. De resultaten van het onderzoek naar sociale veiligheid zullen worden betrokken bij de uitvoering van het programma voor het automatiseren van fietsenstallingen, dat nodig is om de betaalbaarheid van het stallen Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 9
van fietsen te kunnen garanderen. De minister kan geen garanties geven voor het handhaven van bewaakte stallingen, maar hij zal het signaal van de heer Mastwijk doorgeven aan de NS. Indachtig de motie van de Kamer over internationaal spoorvervoer is de minister bezig met het ontwikkelen van een visie daarop, waarbij de door de heer Roemer genoemde verbindingen vanzelfsprekend zullen worden betrokken. Ten slotte zegt de minister toe, zijn best te zullen doen om de Kamer in staat te stellen, het debat over de dienstregeling voor 2008 en de indicatoren ruim voor het zomerreces af te ronden, uiterlijk begin juni. De fungerend voorzitter van de vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat, Atsma De griffier van de vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat, Roovers Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 29 984, nr. 87 10