Voetbalacademie FC Twente De voetballer die het niet haalt, heeft recht op een stevig maatschappelijk vangnet Welk jongetje uit het oosten van het land droomt er niet van: dat rode shirt met het embleem van de steigerende schimmel om de schouders hijsen en voor landskampioen 2010 FC Twente het winnende doelpunt scoren in het Twentse voetbalstadion Grolsch Veste? Een aantal talentvolle jongeren dat wordt geselecteerd door de Voetbalacademie FC Twente, maakt kans die fantasie te verwezenlijken. Waarop worden zij uitgezocht, wat bepaalt of ze slagen in hun ambitie en welke begeleiding is er voor de overgrote meerderheid van de jongens die het eerste elftal niet haalt? Michel Jansen, hoofd jeugdopleiding, en Gerhard Wermink, coördinator onderbouw, doen uit de doeken hoe zij werken.
Ruwe diamanten - Talentontwikkeling in de sport De talentcoaches Michel Jansen en Gerhard Wermink In de Voetbalacademie FC Twente slaan niet één of twee, maar zelfs drie betaaldvoetbalorganisaties (BVO s) de handen ineen (zie kader). Dat lijkt vragen om moeilijkheden, want de belangen van FC Twente, Heracles Almelo en Go Ahead Eagles lopen toch niet parallel, zou je zeggen? Om van de rivaliteit tussen de buren nog maar te zwijgen. Gerhard Wermink: Het is ook geen makkelijk traject geweest, geef ik toe. Waar je met name mee te maken hebt in een proces als dit is emotie. Ik heb elf jaar voor Heracles gewerkt en zit nu drie jaar bij Twente. Toen ik net in Almelo aan de slag ging, was men al bezig om te kijken of samenwerking een haalbare kaart was. Je kunt je eigen jeugdopleiding toch niet zomaar opdoeken, was echter lange tijd de gedachte. Een gedachte die in Almelo bij de achterban sterker leefde dan in Enschede. De club was vooral beducht voor hoe de supporters zouden reageren. Gelukkig heeft de leiding zich daar op een gegeven moment overheen kunnen zetten. We zitten slechts enkele kilometers van elkaar vandaan. Daardoor vis je in dezelfde vijver met talent. Dat betekent dat je meer kwantitatief dan kwalitatief aan het opleiden bent. Het is veel beter het beschikbare talent bij elkaar te brengen en de krachten te bundelen. Zowel voor de talenten zelf als voor het amateurvoetbal in deze regio. In het verleden werden nogal eens spelertjes voor de aantallen gehaald, nu komen alleen de echte talenten bij ons binnen. Twee tenues Michel Jansen: In het begin werd er in twee tenues gespeeld. Momenteel spelen we gewoon in het tenue van FC Twente. In de loop der tijd is de emotie meer en meer op de achtergrond geraakt. Later, toen ook Go Ahead Eagles zich aansloot, konden we voortbouwen op de ervaring die FC Twente en Heracles Almelo al hadden opgedaan. Ik durf te zeggen dat het nu super gestroomlijnd gaat, zonder emotie, zonder problemen. Wermink: Deze vorm van samenwerking, die je op meer plekken in het land ziet ontstaan, geniet de steun van de KNVB. De bond heeft vanaf het begin met ons om tafel gezeten. Je hebt immers ook te maken met reglementswijzigingen en dergelijke. Om die reden werd besloten in de vorm van een pilot samen te werken. Voor de KNVB een mooie aanleiding om te inventariseren hoe het voetballandschap er in de toekomst uit zou kunnen zien. Zeg maar: een eerste stap op weg naar pakweg twaalf regionale jeugdopleidingen, verspreid over het land voor de beste talenten. Behalve in de eigen directe omgeving werkt de Voetbalacademie FC Twente ook samen met het Leidse UVS en het Zeeuwse jeugdopleidingsinstituut JVOZ. In Zeeland zit geen enkele BVO, licht Jansen de buitenregionale expansie toe, maar op deze manier kunnen Zeeuwse talenten dichtbij huis gebruikmaken van een goede gestructureerde opleiding. Komt dat talent uit de verf, dan kunnen ze op hun zestiende de overstap naar de academie in Twente maken. Met UVS zijn we tot zaken gekomen omdat we graag iets doen met 80
spelers die bij Ajax, Feyenoord of ADO Den Haag niet tot de jeugdopleiding doordringen, maar die in onze ogen wel talentvol zijn. Daarom hebben we aansluiting gezocht bij UVS, want ons standpunt is dat jonge kinderen in de eigen omgeving een opleiding moeten krijgen, zodat ze thuis kunnen blijven wonen om pas op latere leeftijd, als ze voldoende getalenteerd blijken, de overstap naar Twente te maken. De toekomst zal uitwijzen of onze inschatting het op deze manier te doen, juist is. Het evalueren van een jeugdopleiding is een zaak van lange adem. Twee jaar geleden zijn we bij Go Ahead Eagles bijvoorbeeld begonnen met een D1 en D2. Voordat je weet of je daarvan de vruchten plukt, ben je acht jaar verder. Het evalueren van een jeugdopleiding is een zaak van lange adem. Niet alleen Nederlandse talenten, ook de Duitse Bube met aanleg vindt een plek op de Voetbalacademie FC Twente. Jansen: Wij trekken een cirkel van circa zestig kilometer rondom Hengelo en Enschede en dan kom je automatisch ook in Duitsland terecht. Of een talentvolle jongen uit Raalte of uit Bad-Bentheim komt, is voor ons van hetzelfde laken een pak. Wij vinden dat een knaap die pal over de grens woont, niet helemaal naar Gelsenkirchen hoeft te reizen om zijn opleiding bij Schalke 04 te krijgen, maar dat hij bij FC Twente moet kunnen voetballen. De animo bij Duitse jongens om bij ons te komen spelen, is groter nu ons eerste elftal zo succesvol opereert. De winst indertijd van FC Twente in Gelsenkirchen onder leiding van Fred Rutten, heeft ook bijgedragen aan dat positieve beeld. Het enige waar je af en toe tegenaan loopt, is het afwijkende schoolsysteem in Duitsland. Derde plaats De website van de voetbalacademie meldt als prioriteiten van de Twentse opleiding: een stabiele thuissituatie voor de jeugdspeler, aandacht voor school en studie en pas op de derde plaats het voetbal. Jansen: Zodra de thuissituatie stabiel is en het op school ook goed gaat, zie je dat terug op het veld. Het omgekeerde geldt eveneens. Wij vinden dat een leerling die het vwo of gymnasium kan halen, ook op dat niveau moet afstuderen. We zeggen dan niet: doe maar de mavo of havo, zodat je meer tijd aan het voetbal kunt besteden. Onze filosofie is: je krijgt geen voetballer onder je hoede, maar een mens. Die mens moet zich op allerlei vlakken optimaal kunnen ontwikkelen. Bovendien weet je dat aan het eind van de rit de uitstroom naar het betaald voetbal gering is. Dat betekent dat we een brede maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben richting spelers en ouders. Ieder kind moet op zijn manier zijn persoonlijke top halen, zowel in de sport als op school. Wat dat laatste betreft, staan we in nauw contact met de studiecoördinator die vanuit school bij ons gedetacheerd is. Wij werken samen met twee LOOT-scholen (LOOT: Landelijke Organisatie Onderwijs en Topsport, red.): het Stedelijk Lyceum Enschede en het Veluws College in Twello. Als er s ochtends op één van die scholen iets misgaat, zitten we s middags al met elkaar om de tafel. Daarnaast is er de ondersteuning door een sociaal-maatschappelijk adviesteam, 81
Ruwe diamanten - Talentontwikkeling in de sport bestaande uit onder meer orthopedagogen en psychologen, dat zijn expertise belangeloos beschikbaar stelt. Wermink: Niet te onderschatten is ook het belang van een goed contact met de ouders. Bij de onder-twaalfgroep zijn de ouders verantwoordelijk voor het vervoer van en naar trainingen en wedstrijden. Daardoor zijn de lijnen met de ouders kort. Gezamenlijk signaleren we eventuele problemen snel en kunnen zo meteen corrigeren. Jansen: Naarmate spelers ouder worden, neemt het contact met de ouders in frequentie af, maar tijdens evaluatiemomenten komen de thuissituatie, de leerprestaties op school en de voetbalprogressie in het bijzijn van de ouders tot en met de onder-negentien aan de orde. Attitude Wat doen Jansen en Wermink met de recalcitrante types? Met het supertalent dat een houding heeft van: klets maar lekker over school, ik loop tijdens trainingen de kantjes eraf, maar doe in wedstrijden dingen die niemand anders kan? Jansen: Als speler heb je je overal te gedragen. Als dat niet het geval is, spreken we zo n jongen daarop aan. We verwachten dat onze voetballers niet alleen tijdens wedstrijden, maar ook op school en trainingen hun stinkende best doen. Doen ze dat niet, dan houden we ze één of meer duels aan de kant. Helpt dat evenmin, dan scheiden onze wegen, hetgeen in de praktijk al met enkele talentvolle jongens is gebeurd. Voor mijn stage heb ik een tijdje geleden een kijkje mogen nemen in de keuken van Barcelona. Ook daar zijn ze vooral bezig met attitude. Dat is eveneens onze insteek. Je houding moet goed zijn, je moet een goed mens zijn, anders hoor je niet bij een club als FC Twente. Wij hebben die visie hoog in het vaandel staan. Als je je als jonge knaap al niet weet te gedragen en je vertoont op dat vlak geen verbetering, dan pas je niet bij ons. Maar voor alle duidelijkheid: we hebben het hier over een kleine groep, er is hooguit sprake van de uitzondering die de regel bevestigt. Je krijgt geen voetballer onder je hoede, maar een mens. Welke factoren bepalen of een talent uiteindelijk de belofte waarmaakt? Jansen: Fysieke componenten worden steeds belangrijker. Op topniveau wordt voetbal steeds sneller, krachtiger en explosiever. Je ziet eigenlijk alleen nog maar atleten. Arsène Wenger, de coach van Arsenal, zei ooit: Give me an athlete and I ll learn him how to play football. Als je nu een wedstrijd van twintig of dertig jaar geleden ziet, is het net alsof je naar slow motion zit te kijken. De ontwikkeling naar een sport waarin fysieke elementen van cruciaal belang zijn, is duidelijk gaande. Verder spelen technische en tactische eigenschappen een rol en niet te vergeten de mentale factoren. Scoutingapparaat Het klaarstomen van talent zou wel eens de levensader van het betaald voetbal in Nederland kunnen blijken, nu veel profclubs in financieel zwaar weer zijn beland en het aantal dure transfers afneemt. Daarmee wordt een goed scoutingapparaat het vroeg- 82
Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: Ruwe diamanten Talentontwikkeling in de sport Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op www.sportenkennis.nl