VERTROUWELIJK Benzeen in nagellakremovers Versie 1 Datum april 2011
Colofon Projectnaam Benzeen en CRM verontreinigingen in nagellakremovers Projectnummer ND 101811-7 Versienummer 1 Bijlage(n) 1. Resultatenoverzicht benzeen in nagellakremovers 2. Risiscobeoordeling benzeen in nagellakremovers 3. Beschrijving analysemethode benzeen in nagellakremovers
Inhoud 1. Inleiding 4 2. Doelstelling 4 3. Wettelijke aspecten 4 4. Werkwijze 4 5. Resultaten 5 5.1 Gehaltes benzeen in nagellakremovers 5 5.2 Signalerend onderzoek andere aromatische koolwaterstoffen in nagellakremovers 6 6. Discussie 6 7. Conclusies 6 Bijlagen: Bijlage 1: Resultatenoverzicht benzeen en andere kankerverwekkende verontreinigingen in nagellakremovers Bijlage 2: Risicobeoordeling benzeen in nagellakremovers Bijlage 3: Analysemethode benzeen in nagellakremovers(vertrouwelijk)
1. Inleiding Uit gegevens verkregen door dossiercontroles (2009) is gebleken dat nagellakremovers tot ca. 2 ppm benzeen kunnen bevatten. Benzeen is een kankerverwekkende stof en is vermeld in bijlage 2 (verbodslijst) onder rangnummer 47 van de EU Cosmeticarichtlijn 76/768/EEG. Aceton wordt vaak gebruikt als (hoofd)ingrediënt in nagellakremovers. Een van de (goedkope) bronnen voor aceton is het ontstaan als reactieproduct uit een driestappen proces; de cumeen methode. Hierbij reageren equivalente hoeveelheden benzeen en propyleen tot aceton en fenol. De vraag naar fenol is vele malen groter dan die voor aceton, zodat de industrie een markt moet vinden voor aceton. Dit maakt aceton een relatief goedkoop oplosmiddel voor diverse toepassingen, w.o. nagellakremover. Het scheiden van aceton en de uitgangsstof benzeen (middels destillatie) is onvolledig. Zo bevat de aceton uit een reguliere productiestroom ca. 700 ppm benzeen als onzuiverheid. Hierdoor kan de aceton die gebruikt wordt als oplosmiddel voor nagellak verontreinigd zijn met benzeen. Omdat aceton mogelijk met nog meer CRM-stoffen, aromatische koolwaterstoffen, verontreinigd kan zijn worden de nagellakremovers ook gescreend op deze stoffen. 2. Doelstelling Inventarisatie van de gehaltes aan benzeen in nagellakremovers op de Nederlandse markt. Daarnaast worden de nagellakremovers gescreend op andere kankerverwekkende, mutagene of reprotoxische (CRM) verontreinigingen. 3. Wettelijke aspecten Nagellakremovers zijn cosmetische producten in de zin van het Warenwetbesluit cosmetische producten en de Warenwetregeling nadere eisen cosmetische producten. Benzeen staat vermeld op de bijlage II van de richtlijn 76/768 EEG onder rangnummer 47. Dit betekent dat benzeen niet aanwezig mag zijn in cosmetica. In de richtlijn 76/768 staat in artikel 4 lid 2. De aanwezigheid van sporen van in bijlage II genoemde stoffen wordt getolereerd op voorwaarde dat zij technisch onvermijdelijk is wanneer lege artis te werk wordt gegaan en dat zij in overeenstemming is met artikel 2. Dit betekent dat benzeen als verontreiniging aanwezig mag zijn mits de gezondheid van de consument niet geschaad wordt. In het geval van benzeen in nagellakremovers is een gehalte van 70 ppm of minder acceptabel. Bij een dergelijke concentratie is het risico op kanker (leukemie) kleiner dan een op de miljoen consumenten. Zie bijlage 1 risicobeoordeling benzeen in nagellakremovers Artikel 4.2. van de EU richtlijn is niet overgenomen in de Warenwet. In de praktijk zal de Voedsel en Waren Autoriteit zich hier wel aan conformeren. 4. Werkwijze In de maanden mei en juni 2010 zijn door VWA controleurs nagellakremovers bemonsterd in de consumentenmarkt. Dit betrof drogisterijen, parfumerieën, voordeelshops en supermarkten. Deze producten zijn door het VWA-laboratorium onderzocht op gehaltes benzeen. Signalerend is ook gekeken naar de aanwezigheid van andere kankerverwekkende verontreinigingen. T.b.v. het onderzoek is door het VWA laboratorium chemische en microbiologische productveiligheid een analyse methode ontwikkeld. Zie bijlage 3(vertrouwelijk). Belangrijkste kenmerken van deze methode zijn: - Matrix(te bepalen producten): nagellakremovers op basis van aceton - Aantoonbaarheid/bepaalbaarheid: 0.005 mg/kg(ppm)/0.01 mg/kg(ppm). - Werkgebied analysemethode: 0.01 t/m 14 mg/kg(ppm) - Gemiddelde terugvinding: 95 %
5. Resultaten In totaal zijn 30 nagellakremovers bemonsterd. Het betreft zowel producten met aceton als ook producten met andere ingrediënten als oplosmiddel; te weten alcohol, ethylacetaat en methylacetaat 5.1 Gehaltes benzeen in nagellakremovers De nagellakremovers zijn m.b.v. een gaschromatografische met massaselective detectie onderzocht op de aanwezigheid en gehaltes benzeen. De gehaltes variëren van niet aantoonbaar (NA); 11 producten, tot 1 ppm; 12, 1 tot 5 ppm; 5 en 5 tot 10 ppm; 2. Zie ook grafiek 1. Grafiek 1, overzicht gehaltes benzeen in alle nagellakremovers Van de 30 producten bevatten twee producten geen aceton als belangrijkste oplosmiddel, nl. ethylacetaat alkohol mengsel en methylacetaat (INCI declaratie). In deze producten is geen benzeen aangetoond. Een product bevat een aceton, ethyl-, butyl-acetaat mengsel, ook in dit product is geen benzeen aangetroffen. De resterende 27 producten bevatten alleen aceton als oplosmiddel. In 11 producten(37%) is geen benzeen aangetoond. Van de 28 producten die aceton als oplosmiddel bevatten is in negen producten geen benzeen aangetroffen. In 12 producten is tot 1 ppm benzeen aangetoond; in vijf producten 1 tot 5 ppm en in twee producten meer dan 5, te weten 9 ppm.
Grafiek 2, overzicht gehaltes benzeen in aceton houdende nagellakremovers Van alle 28 acetonhoudende nagellakremovers bevatten 19 producten benzeen, d.w.z. een kleine 70 %, zie ook grafiek 2. In 9 aceton houdende nagellakremovers(32%) is geen benzeen aangetroffen. Nog enkele opmerkelijke zaken zijn: a. in 2 producten met dezelfde batchcode zijn gehaltes benzeen gevonden van 1,5 en 9.2 ppm. Een verklaring hiervoor kan zijn dat het, ondanks dezelfde batchcode, toch verschillende productie partijen betreft. b. Bij drie producten van dezelfde leverancier zijn respectievelijk 0.02, 0.03 en 1.5 ppm aan benzeen aangetoond. In andere producten van de fabrikant van deze producten is geen benzeen aangetroffen. Het betreft hier wel verschillende productie partijen. 5.2. Signalerend onderzoek andere aromatische koolwaterstoffen in nagellakremovers In 7 producten zijn andere aromatische koolwaterstoffen als verontreiniging gevonden. Het betrof tolueen, ethylbenzeen en xyleen. Van deze stoffen is tolueen als reprotoxisch cat. 3; R63 Mogelijk gevaar voor beschadiging van het ongeboren kind, ingedeeld. De geschatte gehaltes tolueen (6 producten) zijn echter dermate laag dat hier verder geen aandacht aan is besteed. 6. Discussie Uit de meetresultaten blijkt dat de gehaltes in de nagellakremovers met aceton als oplosmiddel sterk variëren. Zo zijn er 9 producten waar geen benzeen is aangetroffen maar ook 7 producten met meer dan 1 ppm. Benzeen is een stof die vermeld is in bijlage II en mag dus niet in cosmetische producten aanwezig zijn tenzij als onvermijdelijke verontreiniging. Uit dit onderzoek is af te leiden dat het benzeenvrije aceton als ingrediënt is te verkrijgen. Het is dus voor de leveranciers mogelijk om nagellakremover zonder benzeen aan de consument beschikbaar te stellen. Opmerkelijk is dat een bedrijf zowel benzeenvrije als benzeenhoudende nagellakremovers verhandeld. Het risico van benzeen in nagellakremovers voor de consument betreft een toename in de kans op kanker (leukemie). Dit risico ontstaat bij een gehalte groter dan 70 ppm. Zie bijlage 2: risicobeoordeling benzeen in nagellakremovers. Het aangetroffen maximale gehalte in producten; 9.2 ppm is een factor 10 lager. Hiermee kan gesteld worden dat het risico voor de consument gering is. Op basis van de bepaalbaarheidsgrens van de gebruikte analytische methode is het mogelijk om een (handhavings)grens van 0.05 ppm (50 ppb) te hanteren. Gehaltes benzeen tot aan deze grenswaarde kunnen dan beschouwd worden als technisch onvermijdbaar. Omdat het hier een signalerend project betrof zijn er tegen de bedrijven geen maatregelen getroffen. Voor een totaal overzicht van alle resultaten wordt verwezen naar bijlage 1.
7. Conclusies Nagellakremover met aceton als oplosmiddel bevatten vaak benzeen als verontreiniging, het betreft hier een 70% van de producten. De gehaltes variëren sterk, van 0.02 tot 9.2 ppm. Uit de resultaten blijkt duidelijk dat benzeen geen onvermijdbare verontreiniging is. Om benzeenvrije nagellakremovers te verhandelen kunnen leveranciers kiezen voor het gebruik van benzeenvrije aceton of voor een ander oplosmiddel in de producten. De bedrijven dienen uitsluitend benzeenvrije nagellak te verhandelen Andere aromatische koolwaterstoffen met (mogelijke) CRM-stoffen zijn wel aangetroffen (in 25% van de producten). Echter de geschatte gehaltes zijn (toxicologisch) verwaarloosbaar. Aangezien het in de praktijk mogelijk is om benzeenvrije nagellakremover te produceren en benzeen vermeld staat op verbodslijst van bijlage II zal de de VWA er op toe moeten zien dat bedrijven benzeen uit hun producten gaan weren. Hierbij dient een interventiegrens, t.b.v. maatregelen als schriftelijke waarschuwing en boeterapport, van 50 ppb gehanteerd te worden. Voor het eventueel uit de handel halen van producten kan de risicogrens van 70 ppm gebruikt te worden.
Bijlage 1: Resultatenoverzicht benzeen en andere kankerverwekkende verontreinigingen in nagellakremovers ISI nr. Omschrijving Oplosmiddel Benzeen ppm verontreinigen 54307616 Nagellak remover Aceton 1.5# n.a. 54205597 Nagellak remover Aceton 9.2# Benzeen$ tolueen 54307624 Nagellak remover Aceton n.a. n.a. 54313551 Nail polish remover Aceton 0.02* n.a. 54589816 Nail polish remover Aceton 1.12* n.a. 54620934 Nail polish remover Aceton 0.03* n.a. 54589824 Gentle polish remover Aceton 0.62 Ethylbenzeen xyleen 54541139 Nail Lacque Remover Aceton 0.02 n.a. Pure Color 54313578 Nagellak remover Aceton n.a.* n.a. 54313586 Nagellak remover Aceton, 0.29* n.a. 54313594 Nagellak remover Ethyl- acetaat, n.a.* Tolueen xyleen alcohol 54313616 Nail polish remover Aceton n.a.* n.a. 54589808 Nail polish remover Aceton n.a.* n.a. 54307608 Lacquer Remover Aceton 3.5 Tolueen 54307586 Nagellak remover Aceton 0.88* n.a. 54307594 Nagellak remover Aceton 0.21* Tolueen ethylbenzeen xyleen 54593392 Caring nail polish Methyl-acetaat n.a. n.a. remover 54593384 Nagellak remover Aceton 9.2 Benzeen$ 54589794 Nail polish remover Aceton n.a. n.a. 54313632 Nail polish remover Aceton, butyl- en n.a. Tolueen ethylacetaat 54541147 Nail polish remover Aceton 0.42 n.a. 54299885 Nail polish remover Aceton 0.04 n.a. 54541112 Nail polish remover Aceton 2.58 Tolueen 54122934 Nail polish remover Aceton n.a. n.a. 54313659 Nail polish remover Aceton 0.39 n.a. 54327765 Nail polish remover Aceton 4.7 n.a. 54327773 Nail polish remover Aceton n.a.* n.a. 54205627 Nail polish remover Aceton n.a.* n.a. 54313608 Nagellak remover Aceton 0.8 n.a. 54313624 Nail polish remover Aceton 0.3 n.a. n.a. = niet aantoonbaar, # zelfde batchcodes, * verschillende batchcodes $ benzeen in fullscan mode massaselectieve detector aangetoond
Bijlage 2: Risicobeoordeling benzeen in nagellakremovers Deze beoordeling is opgesteld door dr. Ir. D. van Aken van het Bureau Risicobeoordeling en Onderzoeksprogrammaring Hieronder is berekend hoeveel benzeen een nagellakremover maximaal mag bevatten om niet als schadelijk voor de gezondheid te worden beschouwd. Uit de berekening volgt dat dit gehalte maximaal 70 ppm mag bedragen. Bij controles op cosmetica wordt af en toe benzeen aangetroffen in nagellakremover. De nvwa divisie productveiligheid heeft gevraagd om een beoordeling van het risico. Bij analyses van de monsters is het hoogste aangetroffen gehalte benzeen ca 9 ppm. Wettelijk gezien mag benzeen niet cosmetica voorkomen, aangezien deze stof vermeld wordt op de lijst van verboden ingrediënten. De vraag is nu echter welke concentratie van benzeen in nagellakremover een niet-verwaarloosbaar risico voor de gezondheid van de gebruiker oplevert. Het RIVM heeft onlangs voor de nvwa een risicobeoordeling gemaakt van benzeen; het betrof lijm uit fietsreparatiesets. Het RIVM gebruikt als grenswaarde voor het risico de orale Virtually Safe Dose (VSD) van 0,8 µg per kg lichaamsgewicht per dag (µg/kg BW/dag). Voor een kankerverwekkende stof als benzeen is er geen dosis te geven die geen effect heeft, maar iemand die gedurende het hele leven dagelijks de VSD binnenkrijgt heeft een extra kankerrisico van 1 op 1 miljoen, wat als verwaarloosbaar wordt beschouwd. Voor een persoon (vrouw) van 60 kg zou de orale dosis dan per dag 48 µg benzeen mogen bedragen. Het RIVM gaat uit van een orale absorptie van 100%, zodat dit ook gelijk is aan de interne dosis. De vraag is dus te interpreteren als: welke hoeveelheid benzeen, aangebracht op de nagels, leidt tot een interne dosis die even groot is als de VSD? Voor de blootstelling is aangenomen: per dag wordt 2,5 gram nagellakremover gebruikt. Dit is gebaseerd op een geschat gebruik van ca.0,2 tot 0,5 ml remover per nagel, waarbij de nagels aan de vingers het vaakst gelakt en dus gereinigd worden; het product blijft op de nagels zitten. Dit is een worst-case aanname, aangezien (een deel van) de remover bij normaal gebruik zal worden afgeveegd; de dermale absorptie van benzeen is 20-40% volgens de literatuur. Omdat nagels relatief impermeabel zijn is een waarde van 20% gekozen; er kan ook blootstelling door inhalatie plaatsvinden. Hierbij wordt aangenomen dat benzeen in 5 minuten verdampt vanaf een oppervlak van 15 cm 2 en dat de blootstellingstijd daarna nog 1 uur is; Met behulp van het programma ConsExpo is met deze gegevens te berekenen dat bij een gehalte van 70 ppm benzeen (70 mg benzeen per kg product) de totale interne dosis net onder de VSD blijft: 0,79 µg/kg BW/dag. Een kanttekening is dat benzeen na orale opname kankerverwekkend is, maar pas na een gedeeltelijke omzetting die vooral in de lever plaatsvindt. Indien benzeen via de nagels of na inhalatie doordringt in de bloedbaan, is het wel systemisch beschikbaar maar nog niet direct schadelijk. Een deel zou uitgescheiden kunnen worden, bijvoorbeeld weer via de longen, voordat het wordt omgezet. Het vergelijken met de orale VSD leidt daarom ook tot een worst case benadering, naast de aanname dat alle benzeen op de nagels blijft zitten. De conclusie is dat bij een concentratie van 70 ppm benzeen in nagellakremover het risico nog verwaarloosbaar is. Om alle worst case aannames te vermijden zouden kwantitatieve gegevens nodig zijn over het metabolisme, de hoeveelheid die op de nagel blijft, enz. Dit zou kunnen leiden tot een bijstelling naar een hogere toegelaten concentratie, maar het zou een aanzienlijke inspanning kosten. Aangezien echter is gebleken dat in de praktijk slechts tot enkele ppm voorkomt, is een grenswaarde van 70 ppm kennelijk gemakkelijk haalbaar. Het lijkt dan ook niet nodig om aanvullende gegevens te verzamelen.
Bijlage 3: Analysemethode benzeen in nagellakremovers (vertrouwelijk)