Welkom T. rex! 1 Doelgroep: Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: Leerdoelen: Vereiste voorkennis: Materiaal: BO: Groep 5 t/m 8, VO: Brugklas Zonder bottenbingo: ± 50 minuten; mèt bottenbingo: 70 minuten Leerlingen werken in groepjes Natuur, Biologie, Onderzoekend leren Leerlingen komen meer te weten over onderzoek aan dinosauriërs. Leerlingen maken kennis met echte onderzoeksvragen over de opgegraven T. rex en zien dat ze daar zelf over kunnen nadenken. Leerlingen maken kennis met echte onderzoekers. Leerlingen leren dat je samen tot meer verklaringen komt en dat op een onderzoeksvraag meer antwoorden mogelijkheid zijn. Leerlingen gebruiken hun verbeelding en creativiteit bij het formuleren van verklaringen, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg en het discussiëren. Geen Pen of potlood Kleurpotloden Smartboard Downloads: Werkbladen, Lesbrief Filmpjes: http://jeugdjournaal.nl/item/735939-de-trex-komt-echt-naar-nederland.html http://jeugdjournaal.nl/item/548538-trex-komt-naar-nederland.html https://www.youtube.com/watch?v=7ws-sqceiwe Trotse Anne Schulp toont vondsten T. Rex. Optioneel voor bottenbingo: - Downloads: Bingokaarten, Opgraafkaartjes - Bak (krat, doos, schoenendoos) met zand - Prijsjes Les in het kort De Tyrannosaurus rex die in de zomer van 2013 is opgegraven in Amerika, komt naar Nederland! In drie filmpjes vertelt paleontoloog Anne Schulp over het bijzondere skelet. In deze les maken leerlingen kennis met het onderzoek naar T. rex. Ze ontdekken nog veel raadsels rondom het skelet. Hoe is ze onder het zand terecht gekomen? Waarom zijn niet al haar botten teruggevonden? Als echte onderzoekers gaan leerlingen met dit soort vragen aan de slag. Wat is er gebeurd en waarom? Leerlingen werken samen en mogen al hun verbeelding gebruiken. Ze presenteren hun beste verklaring aan de klas. Ter afsluiting spelen ze T. rex-bottenbingo om meer te leren over het uiterlijk van T. rex en hoe een skelet in elkaar zit.
Welkom T. rex! 2 Voorbereiding les Print voor elke leerling een werkblad. Print deze lesbrief en knip de onderzoeksvragen van Opdracht 2 uit. Optioneel bottenbingo: - Print de opgraafkaartjes en de bingokaarten voor het spel T. rex-bottenbingo. - Knip de opgraafkaartjes uit. - Zet een bak zand klaar om de opgraafkaartjes in te begraven. Introductie Vertel de klas: De Tyrannosaurus rex die in de zomer van 2013 is opgegraven in Amerika komt naar Nederland! Vragen om te stellen: Weet iedereen wat een T. rex is? (De Tyrannosaurus rex is één van de grootste vleesetende dinosauriërs die ooit ontdekt is.) Kennen jullie de actie Tientje voor T. rex? (Misschien heeft iemand in de klas ook geld gegeven?)
Welkom T. rex! 3 Opdracht 1 Iedere leerling krijgt een werkblad. Vertel de klas: Jullie gaan nu drie filmpjes bekijken over de opgraving en de komst van T. rex naar Nederland. Let goed op tijdens de filmpjes! Jullie vullen tijdens de filmpjes de antwoorden van Opdracht 1 in. Straks gaan jullie onderzoek doen en dan is het handig om iets meer te weten over de T. rex. Filmpje 1 http://jeugdjournaal.nl/item/735939-de-trex-komt-echt-naar-nederland.html (2.31 min) Land: Verenigde Staten van Noord Amerika Tijd: 66 miljoen jaar geleden. Meer dan 60 miljoen jaar geleden en 67 miljoen jaar geleden wordt ook genoemd. Heel precies: T. rex leefde in de laatste 1,5 miljoen jaar van het Krijt, dus van 67,5-66 miljoen jaar geleden. Gevonden botten: Helft Geslacht: Waarschijnlijk vrouw Lievelingsvoedsel: Vlees. Anne vertelt dat de twee dino s achter hem het lievelingskostje waren. Je ziet een Edmontosaurus en een schedel van Triceratops. Naam: Eigen inzicht Filmpje 2 http://jeugdjournaal.nl/item/548537-trex-komt-naar-nederland.html (2.57 min) Gevonden in: Zand Aantal tenen: 3 per voet (of 4, als je het kleine eerste teentje meetelt). In de animatie is te zien dat T. rex op 3 tenen loopt. Dit zijn de middelste drie tenen. De eerste teen is heel klein geworden, maar nog wel zichtbaar. De vijfde teen is geheel verdwenen. Tyrannosaurus rex: Betekenis: Koning van de dinosauriërs Lengte: 12 meter Gewicht: 4000 kilo. Deze T. rex was erg groot en oud, dus alles tussen de 5000 en 6000 kilo is ook goed. Vindplaats: Staat: Montana. Dorp: Jordan Bijzonder omdat: Keuze uit: Het is één van de grootste en sterkste dieren die ooit geleefd heeft. Het skelet is zeldzaam. Het wordt de eerste T. rex die buiten Noord Amerika te zien is. Het skelet is vrij compleet. Er zijn pas twee tyrannosaurusskeletten gevonden die voor meer dan de helft compleet zijn. Deze komt ook in de buurt van de helft uit. Het skelet is heel mooi bewaard gebleven. De botten lagen in zand en zijn daarom niet platgedrukt. Filmpje 3 https://www.youtube.com/watch?v=7ws-sqceiwe Trotse Anne Schulp toont vondsten T. rex (2.19 min) Dinosaurustijdperk: Waarschijnlijk einde Schedel lengte: Bijna 1,5 meter Leeftijd: Oud. Anne ziet dat onder andere aan de gigantisch dikke wenkbrauwen. Missende botten: Voeten, armpjes
Welkom T. rex! 4 Opdracht 2 Groepjes leerlingen houden zich nu met een onderzoeksvraag bezig. Er zijn vijf verschillende onderzoeksvragen. Elk groepje krijgt één vraag. Stel u heeft 30 leerlingen, dan maakt u bijvoorbeeld tien groepjes van drie leerlingen. Er zijn dan steeds twee groepjes die dezelfde vraag beantwoorden. Vertel de klas: Als T. rex straks in Nederland is, worden alle botten goed onderzocht. Anne heeft veel onderzoeksvragen. Hij wil bijvoorbeeld weten hoe oud ze is geworden, wat er op haar menu stond, waar ze heeft rondgelopen en hoe snel ze kon rennen. Dat kan straks hopelijk uit de botten afgelezen worden! Maar de botten vertellen niet alles. Hoe en waarom kwam ze onder het zand terecht? Waarom stierf ze eigenlijk? Waar zijn haar armpjes en voeten gebleven? Een onderzoeker, zoals Anne, is heel nieuwsgierig naar antwoorden. Jullie gaan nu zelf met echte onderzoekvragen aan de slag. Jullie bedenken, net als onderzoekers, verschillende verklaringen. Wees creatief en gebruik al je verbeelding! Alles is goed als je de gevonden verklaringen kunt uitleggen. Suggesties voor antwoorden zijn te vinden in Bijlage 1. Deze suggesties zijn bedoeld als ondersteuning en niet voor de leerlingen. Het is juist de bedoeling dat leerlingen zelf met (zo creatief mogelijke) ideeën komen.
Welkom T. rex! 5 Onderzoeksvragen: Tijdens de opgraving heeft Anne al een paar griezelige botaandoeningen gevonden. Zo heeft deze T. rex achterin haar onderkaak twee bijtsporen. Dit zijn twee puntige gaten. Vraag 1: Hoe komen de twee bijtsporen in haar onderkaak? Wat kan er gebeurd zijn? Tijdens de opgraving heeft Anne al een paar botaandoeningen gevonden. Zo zit er een bobbel in een rib die mogelijk het gevolg is van een geheelde botbreuk. Vraag 2: Hoe kan ze haar rib gebroken hebben? In het filmpje zagen jullie hoe Anne de T. rex botten schoonmaakte met een kwastje. Het zand ging er heel makkelijk af. Hoe komt het dat de T. rex onder een laag zand lag? Vraag 3: Hoe is ze onder het zand terecht gekomen? In het laatste filmpje laat Anne zien welke botten hij gevonden heeft, zoals schedel, scheenbeen, kuitbeen, schoudergordel, heup, ribben, staart. Maar de voeten heeft hij niet gevonden en op het laatst zegt hij: Ik wil zo graag een armpje. Vraag 4: Waar zijn de armpjes en voeten gebleven? In het eerste filmpje zegt Anne: Aan de staart is flink geknabbeld. Hij heeft niet de hele staart terug gevonden. Waar is de rest van de staart gebleven? Vraag 5: Waarom zijn niet alle botten uit de staart teruggevonden?
Welkom T. rex! 5 Onderzoeksvragen: Tijdens de opgraving heeft Anne al een paar griezelige botaandoeningen gevonden. Zo heeft deze T. rex achterin haar onderkaak twee bijtsporen. Dit zijn twee puntige gaten. Vraag 1: Hoe komen de twee bijtsporen in haar onderkaak? Wat kan er gebeurd zijn? Tijdens de opgraving heeft Anne al een paar botaandoeningen gevonden. Zo zit er een bobbel in een rib die mogelijk het gevolg is van een geheelde botbreuk. Vraag 2: Hoe kan ze haar rib gebroken hebben? In het filmpje zagen jullie hoe Anne de T. rex botten schoonmaakte met een kwastje. Het zand ging er heel makkelijk af. Hoe komt het dat de T. rex onder een laag zand lag? Vraag 3: Hoe is ze onder het zand terecht gekomen? In het laatste filmpje laat Anne zien welke botten hij gevonden heeft, zoals schedel, scheenbeen, kuitbeen, schoudergordel, heup, ribben, staart. Maar de voeten heeft hij niet gevonden en op het laatst zegt hij: Ik wil zo graag een armpje. Vraag 4: Waar zijn de armpjes en voeten gebleven? In het eerste filmpje zegt Anne: Aan de staart is flink geknabbeld. Hij heeft niet de hele staart terug gevonden. Waar is de rest van de staart gebleven? Vraag 5: Waarom zijn niet alle botten uit de staart teruggevonden?
Welkom T. rex! 9 Opdracht 3 Leerlingen kiezen van de drie (of meer) verklaringen een in hun ogen beste uit. Ze leggen uit waarom ze dat vinden. Het doel is om samen tot een beste verklaring komen. Hierbij kan discussie ontstaan, wat prima is. Onderzoekers zijn het ook niet altijd met elkaar eens. Alleen bij blijvende onenigheid kiest ieder zijn eigen beste verklaring. Opdracht 4 Samen overleggen de leerlingen welke verklaring ze uit willen werken. Vervolgens werken ze de gekozen verklaring uit. U kunt er voor kiezen of dat in de vorm van een verhaal, tekening, strip, poster of powerpoint gebeurt. U kunt de leerlingen ook zelf laten kiezen. Stimuleer de leerlingen om in hun verhaal of tekening de details zo nauwkeurig mogelijk te benoemen. Laat ze bijvoorbeeld ook nadenken over: Hoe zag het landschap er uit? Was de T. rex alleen of waren er andere dieren bij? Wat deed ze? Hoe was het weer? Was ze heel oud en zwak, of kon ze nog heel veel? Voor informatie om vragen van leerlingen te beantwoorden, zie Bijlage 2: Achtergrond informatie over T. rex. Opdracht 5 Wat zouden de leerlingen zelf willen onderzoeken? Als ze zelf paleontoloog waren, wat zouden ze dan willen weten van de T. rex?
Welkom T. rex! 10 Afsluiting Laat leerlingen hun verklaring aan elkaar presenteren. Laat ze uitleggen waarom ze deze verklaring de beste vinden. Omdat steeds twee groepjes dezelfde vraag hebben beantwoord, kunt u ze laten discussiëren. Komen er vragen over een onderwerp? Denk samen na over hoe je dat zou kunnen onderzoeken. Uiteindelijk willen de leerlingen waarschijnlijk weten wat er nu echt gebeurd is. Hier is echter (nog) geen eenduidig antwoord op te geven, aangezien het onderzoek aan de T. rex juist nu in volle gang is! Vragen om te stellen: Denken jullie dat Anne het antwoord op de vragen weet? (Nee, nog niet.) Denk je dat hij het gaat weten? (Misschien, en hou het vooral in de gaten, want hij gaat het wel onder zoeken!) Denk je dat onderzoekers het altijd met elkaar eens zijn? (Nee, soms worden ze het nooit eens, bijvoorbeeld omdat er te weinig aanwijzigingen zijn gevonden.) Wat hebben jullie bij Opdracht 5 ingevuld? (Om te zien wat Anne en collega s willen onderzoeken, zie Bijlage 3: Toekomstig onderzoek aan de T. rex.) Bottenbingo Speel optioneel nog een spelletje T. rex-bottenbingo om de botten van het skelet te leren kennen! Voor de spelregels, zie Bijlage 4: Spelregels T. rex-bottenbingo. Vragen om te stellen na bottenbingo: Wat vinden jullie het mooist/gekst/indrukwekkendst/spannendst/lelijkst van het skelet? (eigen inzicht) Hebben jullie deze botten zelf ook? Welke wel? Welke niet? (Wij hebben alle botten ook, behalve een staart! Ons bekken is ook opgebouwd uit darmbeen, zitbeen, schaambeen.) Wat kan de functie zijn van het grote hoofd van de T. rex? (mogelijke verklaringen: vangen van prooien, vechten, eigen inzicht) Wat doet een museum, als er een paar botten van een skelet missen? (Het museum maakt deze zo goed mogelijk bij van gips of ander materiaal, of voegt botten van soortgelijke dieren toe.) Aansluiting kerndoelen Nederlands > Mondeling onderwijs 1. De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. 2. De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren. 3. De leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of meningsvormend van aard is en leren met argumenten te reageren. Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek 41 Leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. Links naar interessante websites http://www.naturalis.nl http://www.npo.nl/brandpunt/21-12-2014/kn_1661817 (fragment 25.50-41.35 min)
Welkom T. rex! 1 1 Bijlage 1 Mogelijke verklaringen Hier vindt u mogelijke antwoorden op de onderzoeksvragen. Ze zijn bedoeld als extra informatie voor de leerkracht. Alles wat de leerlingen zelf bedenken en wat ze kunnen uitleggen is namelijk goed! Vraag 1: Hoe komen de twee bijtsporen in haar onderkaak? Wat kan er gebeurd zijn? Ze vocht met een andere T. rex om een prooi, slaapplaats of drinkplaats. Ze had ruzie met haar man, kind, vriendin. Ze werd per ongeluk aangezien voor een prooi. Ze werd als baby gebeten door een klein roofdier en de sporen zijn nog zichtbaar. Etc. Vraag 2: Hoe kan ze haar rib gebroken hebben? Let op: De rib is al geheeld, dus dit kan niet de oorzaak van haar dood zijn geweest. Ze vocht met een prooi (bijv. Triceratops, Edmontosaurus) en raakte gewond. Ze vocht met een soortgenoot. Een andere T. rex vond haar zo lief, dat hij bovenop haar sprong. Hierdoor viel ze en brak een rib. Ze viel in een ravijn. Ze struikelde over een tak (nest, rots etc.) en viel voorover. Ze was blind geworden en botste heel hard tegen een boom aan. Ze stond naast een afbrokkelende bergwand en er vielen stenen op haar. Etc. Vraag 3: Hoe is ze onder het zand terecht gekomen? Ze was aan het drinken toen de rivier overstroomde. Ze werd meegesleurd door een overstroming en vervolgens bedolven onder een dikke laag zand. Ze stierf van ouderdom. Haar vlees werd opgegeten door aaseters. Er kwam een zandstorm en het karkas werd bedekt met zand. Ze werd overvallen door een zandstorm en stierf ter plekke. Er brak bovenstrooms een meer door, waardoor er heel veel zand en silt in een keer vrijkwam. Etc. Vraag 4: Waar zijn de armpjes en voeten gebleven? Deze botten lagen niet onder het zand. Ze zijn niet gefossiliseerd, maar weggerot. De botten zijn wel gefossiliseerd, maar kwamen eerder aan de oppervlakte en zijn weg geërodeerd. De botten liggen nog ergens in de grond of op een andere plek. De grond of modder is verschoven. De onderdelen zijn er af gegeten nog voor dat de T. rex onder het zand kwam. De T. rex ging dood omdat zijn armpjes en voeten er af waren gebeten en werd toen fossiel. Iemand heeft de botjes al een keer opgegraven. Iemand heeft ze stiekem gestolen. Etc. Vraag 5: Waarom zijn niet alle botten uit de staart teruggevonden? Zie antwoord vraag 4. Met wat fantasie is er vast nog veel meer te bedenken!
Welkom T. rex! 12 Bijlage 2 Achtergrond informatie over T. rex Wat zijn dinosauriërs? Reptielen die 225 tot 66 miljoen jaar geleden leefden. Ze leefden op het land. Anders dan hagedissen en krokodillen hadden ze hun poten onder het lichaam staan in plaats van opzij. Ze hadden schubben en soms veren en legden eieren. Er zijn al meer dan duizend soorten dinosauriërs ontdekt. Wat is een fossiel? Een fossiel is een versteend overblijfsel of afdruk van een plant of dier van heel lang geleden. Hoe ontstaat een fossiel? Om in een fossiel te veranderen moet een dier of plant opgesloten worden in sediment, zoals zand, klei of schelpen. Stel je voor dat een (dode) dinosaurus bedekt wordt door modder, of dat er duinzand over hem heen waait. Hij kan ook weggezakt zijn in een moeras. Als er geen lucht bij komt onder dikke lagen grond, veranderen zijn overblijfselen heel langzaam in steen. Worden van dinosauriërs ook wel eens andere fossielen dan botten gevonden? Ja. Er zijn vondsten bekend van voetsporen, afdrukken van de huid, maag of andere organen, tanden, eieren en zelfs poep. Een versteende drol heet een coproliet. Aan de resten van planten en dieren in een coproliet zie je wat een dier at. Wat gebeurt er met een dier als het niet fossiel wordt? Als een dier dood gaat is de kans klein dat er iets van overblijft. Doorgaans worden de zachte delen snel opgeruimd door vlees- en aaseters. Binnen enkele weken zijn er alleen nog botten over. Als deze niet door modder of zand bedekt raken, worden ze opgeruimd door aaseters, schimmels en bacteriën. Hoe is de T. rex ontdekt? De versteende botten van deze enorme vleesetende dinosauriër lagen al meer dan 66 miljoen jaar onder het zand. Een klein stukje van de kaak begon uit te steken. De eigenaar van het land liet op deze plek zijn koeien grazen. Die hadden er op getrapt. Een stukje van de kaak brak hierdoor af. Op een dag liep de buurman van de landeigenaar over het landgoed en zocht fossielen. Hij zag iets uitsteken. Toen hij ontdekte wat het was, sprong hij een gat in de lucht, een echte T. rex! Hij wist dat een T. rex skelet heel zeldzaam is en dat hij iets heel bijzonders had gevonden. Daarom belde hij meteen een dinosaurus expert. Zijn vrouw vond aan de andere kant van het heuveltje in dezelfde laag een stuk van de heup. Zou de rest van de dino er dan tussen zitten? Naturalis mocht het skelet samen met het Amerikaanse Black Hills instituut opgraven, kopen en in Naturalis tentoonstellen. Klimaat in Montana 67 miljoen jaar geleden Waarschijnlijk had het gebied een mild, subtropisch klimaat met natte en droge seizoenen. In droge perioden ontstonden poelen waar de dorstige dino s dronken. Ook in riviergeulen bleef water staan. Leefomgeving T. rex Het leefgebied van T. rex was een waar paradijs met eten in overvloed voor iedereen. Het was tropisch warm. Er waren bossen die zich uitstrekten langs rivieren, meren en langs de zeekusten. Hier groeiden allerlei planten, zoals boomvarens, palmen en magnolia s. Die planten vormden het voedsel voor grote planteneters als Triceratops en Edmontosaurus.
Welkom T. rex! 13 Vleeseters die samen met T. rex leefden Naast T. rex heeft er in Amerika een tweede Tyrannosaurus-achtige geleefd. Het gaat om Nanotyrannus lancensis, waarvan skeletten zijn opgegraven uit dezelfde tijd als T. rex. Het dier zag eruit als een kleine uitgave van T. rex. Toch gaat het volgens de meeste paleontologen om een aparte soort en niet om een jong. Nanotyrannus, wat zoveel betekent als mini-tyrannosaurus, was ongeveer half zo groot als T. rex. Planteneters die samen met T. rex leefden Op het menu van T. rex stonden plantenetende dino s als Triceratops en Edmontosaurus. T. rex at niet alleen het vlees, maar ook (een deel van) de botten op. Als bewijs hiervoor vonden onderzoekers in fossiele T. rex-poep (coprolieten) flink wat botfragmenten van een gehoornde dino. Leefde ze alleen of in een groep? We weten niet zeker of T. rex alleen leefde of in familieverband. Harde bewijzen voor een groepsleven zijn nog niet gevonden. We weten wel dat T. rex een vleeseter is geweest. Ze is ook warmbloedig geweest. Dat betekent dat ze haar voedsel snel verteerde en al gauw weer trek had in een nieuwe prooi. Warmbloedige jagers van tegenwoordig, zoals leeuwen, hyena s en wolven, jagen bijna altijd samen in groepen. Door samen te werken hebben ze meer succes bij de jacht en komen ze het snelst weer aan voedsel. T. rex, die ook op prooidieren joeg die in kudden leefden, gebruikte misschien wel dezelfde jachttechniek. Er zijn net sporen opgegraven van een groep Tyrannosaurus-achtige dino s. Zou dat misschien een aanwijzing kunnen zijn dat tyrannosauriërs in groepen leefden? En misschien ook in groepen jaagden? Welke kleur had ze? Het blijft een gok welke kleur T. rex had. Er zijn maar weinig fossielen van dinosaurushuid bekend en die hebben hun kleur verloren. Waarschijnlijk waren dinosauriërs in kudden vaak minder opvallend gekleurd, met saaie strepen of vlekken (zoals de camouflagekleding van het leger) om rovers in de war te brengen. Misschien was T. rex was met haar veren wat feller gekleurd, maar andersom: tegenwoordig zijn juist de grootste dieren het minst opvallend gekleurd..
Welkom T. rex! 14 Bijlage 3 Toekomstig onderzoek aan de T. rex Anne en zijn collega s zijn van plan ook het volgende te onderzoeken: Hoe zag ze er precies uit? Als we alle botten netjes opmeten, beschrijven en uitgebreid vergelijken met alle andere botten van Tyrannosaurus, kunnen we straks ook heel precies bepalen hoe déze T. rex er uitzag. Hoe oud was ze? Net als je de leeftijd van een boom bepaalt door de jaarringen te tellen, tel je ook de jaarringen in de dinobotten. Wat at ze? De samenstelling van het tandglazuur kan iets vertellen over wat er bij de T. rex op het menu stond, haar lichaamstemperatuur en het water dat ze ooit dronk. Leefde onze T. rex altijd op dezelfde plek, of trok ze, bijvoorbeeld in de winter, naar koudere streken? Misschien kunnen we uit de groeilijnen van de tanden wat informatie halen over eventuele migraties. Wat vertellen alle botbreuken en beschadigingen over haar ziekten of levensloop? Welke verschillen zijn er tussen mannelijke en vrouwelijke T. rexen? Had ze veren of schubben? Zijn er afdrukken van haartjes of pluisjes bewaard gebleven? Wisselde ze haar tanden? Hoe snel kon ze rennen? Etc.
Welkom T. rex! 15 Bijlage 4 Spelregels T. rex-bottenbingo Spelonderdelen 30 bingokaarten 1 vel opgraafkaartjes kleurpotlood voor elke speler schaar prijsjes bakje of doos met zand Deelnemers 2-30 spelers 1 spelleider Voorbereiding De spelleider knipt de opgraafkaartjes uit het vel, schudt ze door elkaar en begraaft ze in een bak met zand. Elke speler krijgt een bingokaart en een kleurpotlood. Maak tweetallen van de spelers als er meer dan 30 spelers meedoen. Het spel spelen De spelleider introduceert het spel met een verhaaltje: We zijn hier met z n allen in Amerika, Montana, op de prairie en we hebben zojuist een tip gekregen dat hier het skelet van een T. rex onder het zand ligt. Jullie zijn allemaal paleontologen en jullie willen graag een heel skelet van een T. rex hebben. Jullie hebben al de helft van de botten, maar de andere helft mist nog. De 10 skeletonderdelen die jullie al hebben zijn op je bingokaart grijs ingekleurd. De 10 ontbrekende skeletonderdelen zijn wit. Straks gaan we de botten één voor één opgraven. Als we een bot opgraven dat op je kaart wit is, mag je het inkleuren. Als het grijs is doe je niets. Wie het eerste een compleet ingekleurd skelet heeft, roept heel hard: Bingo! Dit is de winnaar van het spel. Neem eerst alle skeletonderdelen even door met de spelers. Het spel begint als de spelleider gaat graven. De spelleider graaft als eerste een kaartje op. Op het kaartje staat een skeletonderdeel, bijvoorbeeld een onderkaak. De spelleider laat het kaartje aan de spelers zien. Nu mogen alle spelers dit bot op hun bingokaart inkleuren. Bij sommige spelers is dit bot al ingekleurd. Deze spelers doen dus niets. Daarna graaft de spelleider weer een bot op, bijvoorbeeld de linker arm. Nu mogen alle spelers de linker arm inkleuren. De pret kan verhoogd worden als de spelleider ook af en toe spelers uitnodigt om een bot op te graven! Einde van het spel Het spel gaat door totdat iemand een compleet ingekleurd T. rex skelet heeft en Bingo! roept. Dit is de winnaar van het spel.