de nieren Tessa van de Weijer April 2015 0
Inhoudsopgave hoofdstuk: bladzijde: Inleiding 2 1. Wat zijn je nieren en hoe werken ze? 3 2. Nierziekte of nierfalen 5 3. Niertransplantatie 7 4. Nierdialyse 8 5. De nierstichting 10 6. Mijn opa had een nierziekte 11 Bronvermelding 13 1
Inleiding Mijn werkstuk gaat over de nieren, hoe deze werken en wat er gebeurt als ze niet goed werken. Ik heb dit onderwerp gekozen omdat mijn opa een nierziekte had en meer dan 35 jaar geleden een nieuwe nier heeft gekregen van iemand uit Frankrijk. Toen ook deze nieuwe nier niet meer zo goed werkte, moest hij vaak naar het ziekenhuis. Eerst ga ik uitleggen wat je nieren zijn en hoe ze werken. In het tweede hoofdstuk staat wat er gebeurt als je nieren niet goed werken. In de volgende hoofdstukken vertel ik wat je hier aan kunt doen, door transplantatie of nierdialyse. In hoofdstuk 5 leg ik uit wat de Nierstichting is en wat ze doen. Alles over de ziekte van mijn opa staat in het laatste hoofdstuk. 2
1. Wat zijn je nieren en hoe werken ze? Je lichaam heeft verschillende organen om te kunnen leven en goed te kunnen werken. Dit zijn bijvoorbeeld je hart, je longen en je hersenen. Ook je nieren horen hierbij. Je hebt 2 nieren, deze liggen aan de achterkant van je lichaam. Deze organen zijn ongeveer 12 centimeter lang en zien er uit als grote bonen. Dat zie je op het plaatje hieronder: Je nieren hebben 4 belangrijke functies: 1. Nieren verwijderen afvalstoffen. De nieren houden het bloed schoon. Ze halen de afvalstoffen en het vocht dat het lichaam niet nodig heeft uit je bloed. Het vocht gaat met de afvalstoffen naar je blaas en dat plas je weer uit. 2. Nieren regelen de hoeveelheid water en zout. Door drinken en bepaald eten (bijv. dropjes) komt er meer water en zout in je lichaam, door te zweten gaat dat er juist uit. Je nieren zorgen ervoor dat er genoeg water en zout in je lichaam overblijft. 3
3. Nieren maken hormonen aan. Hormonen zijn stoffen die andere organen helpen om goed te werken. Ze zorgen bijvoorbeeld voor het kalkgehalte in je botten waardoor je sterke botten krijgt en voor het aanmaken rode bloedlichaampjes (deze vervoeren zuurstof in je bloed). 4. Nieren regelen de bloeddruk. De bloeddruk is de snelheid waarmee het hart het bloed door je lichaam pompt. Als je je inspant, bijvoorbeeld door te sporten, gaat de bloeddruk omhoog. Als je daarna uitrust, gaat je bloeddruk weer omlaag. Als je altijd een hoge bloeddruk zou hebben, is dit niet goed voor je organen. Links op het plaatje zie je waar de nieren zitten in je lichaam. Rechts zie je nog een keer de plaats van de nieren. De rode en blauwe lijnen zijn de bloedvaten waarmee het bloed naar de nieren gaat en schoon weer terug het lichaam in komt. De gele lijnen zijn de urineleiders waarmee de afvalstoffen naar de blaas gaan. 4
2. Nierziekte of nierfalen Als je nieren het niet meer goed doen, maken ze het bloed niet meer goed schoon. Hierdoor kunnen de afvalstoffen achterblijven in je lichaam. Of je plast juist stoffen uit die je lichaam nog nodig heeft. Dat kan ervoor zorgen dat je niet meer goed groeit, je botten kunnen minder stevig worden en je kunt bloedarmoede krijgen. Hierdoor kun je er erg moe en bleek uitzien. Hoe kun je een nierziekte krijgen? sommige mensen worden er mee geboren. het kan ook ontstaan door ontstekingen. door hart- en vaatziekte of diabetes (suikerziekte) als je een hoge bloeddruk hebt is de kans ook heel groot Hoe herken je een nierziekte? Er zijn twee vormen van nierziekte of nierfalen: acuut en chronisch. Bij acuut nierfalen werken de nieren plotseling niet meer. Bij chronische nierfalen werken de nieren langzaamaan steeds slechter. Je merkt er in eerste instantie niets van. Pas als je nieren voor minder dan 30% werken kun je er last van krijgen. Je houdt bijvoorbeeld veel vocht vast in je armen, benen en gezicht. Je moet veel en vaak plassen. Je krijgt hoge bloeddruk en bent snel moe. 5
Als je deze klachten hebt zal de huisarts je doorsturen naar het ziekenhuis. Je gaat dan naar een nefroloog, dit is een dokter die veel weet over nieren en nierziekte. Hij gaat je bloed en urine onderzoeken om erachter te komen of je een nierziekte hebt. Hoe gevaarlijk is een nierziekte? Als je nieren niet goed werken is dat niet goed voor je, want je hebt dan heel veel afvalstoffen in je lichaam. Als je veel afvalstoffen in je lichaam hebt, word je steeds zieker. Je lichaam wordt dan vergiftigd. Je kunt zo ziek worden dat je doodgaat. In Nederland zijn ongeveer 40.000 mensen met een nierziekte, daarvan zijn ongeveer 400 kinderen. Bij hen werken de nieren niet goed of helemaal niet. Daardoor hebben ze problemen met hun gezondheid. Een groot deel van deze mensen kan met medicijnen, door gezond te eten/drinken en genoeg te bewegen een redelijk normaal leven leiden. Maar ongeveer 12.500 mensen waarvan 50 kinderen moeten voor hun nierziekte een zware behandeling ondergaan. Dit kan een transplantatie of nierdialyse zijn. Wat dat is ga ik in de volgende hoofdstukken uitleggen. 6
3. Niertransplantatie Bij een niertransplantatie krijg je een donornier in je lichaam. Dit is een nier van iemand anders. Deze nier neemt de taken van je eigen, zieke nieren over. De donornier kan komen van een levende donor, bijvoorbeeld een familielid of van iemand die overleden is. De gemiddelde wachttijd op een nier van een overleden donor is 4 jaar. Op dit plaatje zie je bovenin de twee zieke nieren. Eronder zie je dat er een nieuwe nier bij is gezet. Donatie door een levende donor. Gezonde mensen kunnen een nier aan iemand anders geven, want je kunt heel goed leven met 1 gezonde nier. Meestal is de donor een familielid. Een nier krijgen van een levend persoon is vaak beter omdat: De nier van een levende donor werkt beter De nier van een levende donor blijft langer werken Je kan de operatie makkelijker plannen Donatie door een overleden donor. Je kunt ook een nier krijgen van iemand die overleden is. Diegene moet dan wel aangegeven hebben dat na z n dood, iemand anders zijn organen mag hebben. Dit kun je vanaf je 12 de aangeven in het donorregister. Als bewijs van registratie krijg je deze donorpas, hierop kun je aangeven of je al je organen wil afstaan aan iemand anders of welke organen je wel of niet wil afstaan. 7
4. Nierdialyse Wanneer je nieren voor 90% zijn uitgeschakeld, moet je behandeld worden. Dit kan een niertransplantatie zijn, wat dit is heb ik in het vorige hoofdstuk uitgelegd. Voordat je in aanmerking komt voor een nieuwe nier zul je eerst nierdialyse krijgen, want de wachttijd voor een nieuwe nier is heel lang. Nierdialyse kan op 2 verschillende manieren: hemodialyse: een kunstnier in een apparaat filtert het bloed peritoneale dialyse: je bloed wordt gefilterd door je buikvlies Hemodialyse: Bij hemodialyse filtert de kunstnier in het dialyse-apparaat je bloed. Deze kunstnier doet ongeveer hetzelfde als je nieren. Je wordt een paar keer per week steeds een aantal uren lang aangesloten op het dialyse-apparaat. Je bloed stroomt door de kunstnier en via de kunstnier weer terug naar je lichaam. Afvalstoffen spoelen zo uit je lichaam. Op dit plaatje zie je het dialyse apparaat met helemaal links de kunstnier. Hemodialyse kan thuis of in een ziekenhuis plaatsvinden en het kan zowel overdag als s nachts. De behandeling met een kunstnier maakt het bloed lang niet zo schoon als gezonde nieren. Het kan maar 10 tot 15% van de zuivering leveren. 8
Peritoneale dialyse: Bij peritoneale dialyse gebruik je je eigen buikvlies als filter. Tijdens de behandeling laat je een vloeistof in de buikholte lopen. Door het buikvlies heen trekt deze vloeistof vocht en afvalstoffen aan vanuit het bloed. Als de vloeistof geen vocht meer aantrekt moet de vloeistof vervangen worden. Dit moet wel 4 keer per dag. Om de schone vloeistof in je buik te laten stromen en de vieze vloeistof er weer uit, krijg je tijdens een kleine operatie een slangetje in je buik. Ook buikvlies dialyse verwijdert afvalstoffen veel minder goed uit het bloed dan gezonde nieren doen. Op dit plaatje zie je hoe de schone vloeistof via het slangetje de buik ingaat. En hoe de gebruikte vloeistof weer opgevangen wordt in een zak. Dialyseren is erg zwaar. Per week moet je 12 tot 15 uur aan het apparaat dat het bloed reinigt. Omdat dialyse je bloed minder goed reinigt dan een echte nier, moet je je ook aan een streng dieet houden. Je mag niet te veel drinken en weinig of geen zout gebruiken bij je eten. 9
5. De Nierstichting De slogan van de Nierstichting is: Werken je nieren niet, dan ga je dood. De Nierstichting zet alles op alles om te zorgen dat mensen met een nierziekte in leven blijven en ook echt blijven leven. Leven gaat voor, in alles wat we doen! Dit betekent dat de Nierstichting wil zorgen dat mensen met een nierziekte geholpen worden door een transplantatie of met dialyse. En de Nierstichting vindt het ook belangrijk dat mensen die een nierziekte hebben ook nog een leuk leven kunnen leiden. De belangrijkste dingen die de Nierstichting doet zijn: Onderzoek doen Onderzoek naar de oorzaak van nierziekten en naar hoe de nieren werken kan er voor zorgen dat er minder mensen een nierziekte krijgen en kan er misschien voor zorgen dat een nierziekte beter behandeld kan worden. Nierziekte voorkomen De Nierstichting vindt het belangrijk om mensen met een nierziekte op tijd op te sporen zodat deze al behandeld kunnen worden en later misschien geen dialyse of transplantatie nodig hebben. Patiënten steunen Een nierziekte heeft grote invloed op het dagelijks leven van de patiënt. De Nierstichting wil het leven zo gemakkelijk en leuk mogelijk maken. Bijvoorbeeld door te zorgen dat gezinnen waarvan iemand een nierziekte heeft toch op vakantie kunnen gaan. Informatie en voorlichting geven Door goede informatie en voorlichting te geven aan patiënten en andere mensen wil de Nierstichting begrip vragen voor de betekenis van een nierziekte in het dagelijks leven. Om dit allemaal te bereiken is veel geld nodig, hiervoor wordt elke jaar een collecte gehouden. Dan wordt er geld ingezameld waardoor nog meer onderzoek mogelijk is en nog meer mensen met een nierziekte geholpen kunnen worden. 10
6. Mijn opa had een nierziekte. Toen mijn opa 27 jaar was werd hij ziek. Hij kreeg hoofdpijn en had last van hoge bloeddruk. Hij had ook erg dikke voeten en een opgezet gezicht. Hij werd steeds zieker en raakte zelfs bijna in coma. Hij is toen met spoed naar het ziekenhuis gebracht en daar kwamen ze erachter dat hij niervergiftiging had. Zijn nieren werkten dus bijna niet meer. Eerst kreeg opa medicijnen voor de bloeddruk en moest hij zich aan een dieet houden. Hij mocht weinig drinken en weinig eiwitten en zout gebruiken. Maar omdat zijn nieren toch verder achteruitgingen moest hij aan de dialyse. Eerst moest hij drie keer per week een hele dag naar het ziekenhuis in Eindhoven om daar aan het dialyse-apparaat te liggen om zijn bloed schoon te maken. Op de foto zie je mijn opa aan het dialyse-apparaat. Mijn oma is hier aan het leren hoe het apparaat werkt en hoe dit aangesloten moet worden. Zo kon opa thuis spoelen (dialyseren) en hoefde hij hiervoor niet meer 3 keer per week naar het ziekenhuis. Intussen kwam opa ook op de wachtlijst voor een nieuwe nier. Na ongeveer een jaar aan de dialyse kwam het bericht dat er een nieuwe nier voor opa was. Deze nier was van iemand die overleden was en kwam uit Frankrijk. Nadat er goed onderzocht was of de nier paste bij opa, is hij in Nijmegen geopereerd om de nier te plaatsen. Hij heeft toen wel 8 weken in het ziekenhuis gelegen. Vooral in het begin was het erg spannend of zijn lichaam de nieuwe nier wel zou accepteren. Hiervoor moest hij veel medicijnen slikken, wel 10 of 12 pillen per dag. 11
Veel jaren heeft het goed gegaan met opa en zijn nieuwe nier. Er werden voortaan 2 verjaardagen gevierd. Een keer op zijn echte verjaardag, 4 december, en een keer op de dag dat hij zijn nieuwe nier kreeg, 16 juli. Op 16 juli 2006 hebben we een groot feest gevierd omdat mijn opa al 30 jaar zijn nieuwe nier had. Soms maakten we wel eens een grapje omdat opa, nadat hij deze Franse nier gekregen had, graag een wijntje dronk en zelfs zelf wijn ging maken! Doordat opa steeds meer medicijnen moest slikken, wel 20 per dag, kreeg hij veel last van andere problemen. Medicijnen zijn vaak goed voor 1 ding, maar slecht voor de rest van je lichaam. Hij kon slechter lopen en kreeg bultjes op zijn armen, handen en zijn gezicht. Na een tijdje bleek dat ook zijn nieuwe nier steeds slechter ging werken. Hierdoor moest hij opnieuw aan het dialyse-apparaat om zijn bloed te zuiveren. Inmiddels was in het ziekenhuis in Deurne een speciale dialyse afdeling gemaakt. Hier moest hij weer 3 keer per week een halve dag naartoe om te spoelen. Op de foto zie je mijn opa aan een modern dialyse-apparaat. Vergelijk deze foto maar eens met de foto op de andere bladzijde! Hij kreeg hier een bos bloemen omdat de nieuwe afdeling in Deurne werd geopend en hij één van de eerste patiënten daar was. Mijn opa heeft hier nog een tijdlang gespoeld, maar hij werd toch steeds zieker. In september 2009 is hij gestorven. Ondanks zijn ziekte was opa altijd vrolijk en vol grapjes. Ik zal hem nooit vergeten! 12
Bronvermelding www.nierstichting.nl www.amc.nl www.mchaaglanden.nl www.mens-en-gezondheid.infonu.nl www.ziekenhuis.nl www.hoewerktmijnlichaam.nl Informatie pakket van de nierstichting Informatieboekje ik heb een nierziekte Oma Mia Verberne Munsters Mama Lilian Verberne 13