1 Preventieve ouderengezondheidszorg wacht de GGD op de gemeente of vice versa? Annette de Boer WUR Academic Consultancy Training: Sharon van den Akker Esther Heinen Viviënne Huppertz Janine van Nijhuis Eefje Willemse 7 april 2016
Met dank aan
1 Achtergrond
Achtergrond (1) In Nederland is sprake van dubbele vergrijzing (steeds meer ouderen die steeds ouder worden). Daardoor is er meer vraag naar ouderengezondheidszorg, hetgeen leidt tot hogere kosten. Preventie voorkomt en vermindert ziektelast, ook bij ouderen. Dus preventie, aandacht voor (preventieve) ouderengezondheidszorg, vermindert op termijn de vraag naar ouderengezondheidszorg en leidt tot minder kosten. Als adviseurs van de sector en de overheid heeft Berenschot behoefte aan inzicht in preventieve ouderengezondheidszorg. Studenten van WUR Academic Consultancy Training hebben daar aan bijgedragen. 4
Achtergrond (2) Artikel 5a van de Wet Publieke Gezondheid (Wpg): Het College van B&W is verplicht om zorg te dragen voor de uitvoering van preventieve ouderengezondheidszorg. Gemeenten moeten op systematische wijze ontwikkelingen in gezondheidsbevorderende factoren van ouderen volgen en signaleren. En gemeenten hebben als specifieke taak het vroegtijdig opsporen en voorkomen van stoornissen. Van der Kemp en Poortvliet (Panteia, 2012) over uitwerking Wpg art. 5a: Gemeenten hebben vrijheid bij invulling van de taak. Gemeenten geven aan dat ze met bestaande activiteiten voldoen. Sommige zijn actiever dan anderen wat betreft aanbod van preventieve ouderengezondheidszorg. 5
Definitie preventieve ouderengezondheidszorg = publieke gezondheidszorg gericht op het voorkomen van ziekte, complicaties van ziekten en beperkingen in het functioneren van personen boven de 65 jaar. Gebaseerd op: Gezondheidsraad (2009). Preventie bij ouderen: focus op zelfredzaamheid. 6
2 Onderzoeksvraag
Onderzoeksvraag inzicht in de huidige staat van preventieve ouderengezondheidszorg Onderzoeksvragen: Wat is de huidige staat van preventieve ouderengezondheidszorg bij GGD en en gemeenten? Welke rollen en taken hebben GGD en ten aanzien van preventieve ouderengezondheidszorg? Wat is het beleid/activiteiten van gemeenten op het gebied van preventieve ouderengezondheidszorg? Wat is de relatie tussen de rollen/taken van de GGD en en het beleid/de activiteiten van gemeenten op dit gebied? 8
3 Aanpak
Aanpak Semi-gestructureerde interviews bij medewerkers van zeven GGD en in Nederland. Selectie per GGD van twee gemeenten: de gemeenten met het hoogste en laagste percentage ouderen uit het werkgebied. Deskresearch van het beleid van die gemeenten aan de hand van gemeentelijke nota s, websites en statistisch materiaal. 10
4 Resultaten
Resultaten GGD en (1) Bij 3 GGD en is er een specifieke medewerker ouderengezondheidszorg, bij de andere 4 GGD en niet. De 7 GGD en hebben geen specifiek budget voor ouderengezondheidszorg. De geïnterviewden merken weinig aandacht voor Wpg art. 5a, dit verschilt echter tussen gemeenten. Taken van de onderzochte GGD en: Monitoring en signalering, o.a. gezondheidsmonitor Geen sturende rol Geen uitvoerende activiteiten gericht op ouderen, wel betrokken bij activiteiten van andere organisaties. 12
Resultaten gemeentelijk beleid (2) Nota gezondheidsbeleid van 14 onderzochte gemeenten: Bij 4 gemeenten waren ouderen niet specifiek genoemd. In 1 gemeente stond preventieve ouderengezondheidszorg expliciet benoemd. Geen samenhang tussen genoemde activiteiten en het percentage ouderen in de gemeente. Meest voorkomende activiteiten gericht op ouderen vanuit gemeenten waren gericht op: Beweging Valpreventie Depressiepreventie Organisaties anders dan GGD en voeren de activiteiten uit. 13
5 Bespreking
Bespreking Het rapport Een leven lang vitaal (Schuttelaar en partners, 2016) vindt dat ouderen en preventie niet hoog op de agenda staat. Ook Publieke gezondheid borgen (GGD GHOR Nederland, 2016) stelt dat ouderengezondheidsbeleid nog maar een kleine plaats in de publieke gezondheid heeft. Ons onderzoek bevestigt dit beeld. GGD en hebben nog weinig aandacht: Een specifieke functionaris is er niet altijd Taken zijn beperkt tot monitoring en signalering Aandacht voor preventieve ouderengezondheidszorg bij gemeenten is mogelijk niet goed geborgd (in een Nota Gezondheidsbeleid). Thema s binnen ouderengezondheidszorg volgen landelijke speerpunten, bijvoorbeeld uit Gezondheid dichtbij (2011). 15
6 Conclusies en aanbevelingen
Conclusies 1. De gemeente wacht niet op de GGD: veel gemeenten gebruiken hun GGD niet of nauwelijks voor advisering, regie/coördinatie of uitvoering. 2. De GGD wacht wel op de gemeente: weinig GGD en starten proactief activiteiten binnen de preventieve ouderengezondheidszorg. Preventieve ouderengezondheidszorg nog in de kinderschoenen Mismatch: GGD en gemeenten vinden elkaar niet op het vlak van preventieve ouderengezondheidszorg. 17
Aanbevelingen 1. Om te zorgen voor meer aandacht voor preventieve ouderengezondheidszorg, is er bij gemeenten een groter bewustzijn nodig, en formulering en implementatie van beleid. 2. Voor een goede kwaliteit van preventieve ouderengezondheidszorg kunnen GGD en meer/beter adviseren, en mogelijk ook preventieve ouderengezondheidszorg regisseren en/of bewaken. GGD en kennen namelijk de lokale situatie. 3. Daartoe dienen GGD en zich binnen preventieve ouderengezondheidszorg beter te profileren bij de ouderen zelf, bij welzijns- en zorgorganisaties en bij gemeenten. 18
1 Vragen? a.deboer@berenschot.nl