BoekS t a r tenverder 8 www.boekstart.nl lezen, luisteren, kijken, spelen met baby s, dreumesen en peuters in bibliotheek en kinderopvang
Uit de voorleespraktijk van Thea Faber Thea Faber is voorleescoördinator van Kinderdagpaleis La Luna in Almere. Het kiezen van een favoriet voorleesboek valt haar moeilijk: Dat kan eigenlijk niet. Voor elke leeftijd of ontwikkelingsfase is een ander boek favoriet (op dat moment). Daarom kiest zij er twee! Baby ziet... (ontwerp Chez Picthall, Standaard) Voor de allerkleinsten vind ik de serie Baby ziet fantastisch. Baby s vanaf drie maanden reageren al heel nadrukkelijk op de geometrische figuren in zwart, wit en rood als je die steeds één bladzijde tegelijk ongeveer op 30 cm voor hun gezicht houdt. Hun ogen tasten de figuren af en houden zo lang ze kunnen het beeld vast. De nabijheid van het op schoot zitten of liggen en een vertrouwde stem die het kijken begeleidt, maken het compleet. Deze vorm van interactief lezen is steeds weer een nieuwe, uitdagende en fascinerende ervaring voor zowel de baby als de voorlezer. De gele ballon (Charlotte Dematons, Lemniscaat) Voor de oudere peuters is bij ons op de groep De gele ballon een absoluut succes. Een boek zonder woorden maar met geweldige, gedetailleerde prenten. Daarop is zoveel te ontdekken aan situaties en grapjes die herkenbaar zijn voor veel van de kinderen. Het boek is een onuitputtelijke bron van gespreksstof. Interactief bezig zijn wordt onvermijdelijk. En daar zijn we op uit. Herkenning nodigt uit tot vertellen. De uiteenlopende situaties roepen vragen op die we aan elkaar stellen. En die leiden altijd weer tot opnieuw kijken en zoeken naar de antwoorden die ook op dezelfde prachtige platen te vinden zijn. Natuurlijk is het een sport om de terugkerende gele ballon, de blauwe auto, de boef en de fakir met of zonder zijn kleedje op te sporen. Eenmaal aan dit boek beginnen is eigenlijk nooit meer willen stoppen. 2
IN HET NIEUWS BoekStartkaravaan boekstartpro.nl Tot en met juni 2014 trekt de BoekStartkaravaan door het land, een feestelijk evenement met als thema Baby s houden van boeken!. De karavaan startte in mei in Nijkerk met een optreden van Ageeth de Haan en een workshop over lezen met baby s. Daarna was de BoekStartkaravaan in Hellevoetsluis en zo komt elke provincie aan de beurt. Kijk op bovenstaande website wanneer de BoekStartkaravaan bij jou in de buurt komt. Brochure BoekStart in de kinderopvang boekstartpro.nl In de reeks Kunst van Lezen is een nieuwe brochure verschenen: BoekStart in de kinderopvang. Ervaringen uit de praktijk. Deze brochure beschrijft aan de hand van voorbeelden uit Den Haag, Goes en Nijkerk hoe de kinderopvang, bibliotheek en gemeente samenwerken. Deze praktijkervaringen vormen een bron van informatie en inspiratie voor andere kindercentra en bibliotheken. De brochure is te downloaden op bovengenoemde website. Leespluim leespluim.nl Iedere maand wordt er een prentenboek bekroond met de Leespluim. De bekroonde boeken herken je in kinderboekwinkels aan de Leespluiminsteker. In bibliotheken vallen ze op door de Leespluim-sticker. De juryrapporten zijn te vinden op de website. Deze boeken zijn bekroond tussen april 2013 en november 2013: Het meisje met de gouden jurk. Jan Paul Schutten (tekst) & Martijn van der Linden (illustraties). Rubinstein Koning Koen en de Draak. Peter Bently (tekst) & Helen Oxenbury (illustraties). De Vier Windstreken Het pi-pa-peuterboek. Diverse auteurs & illustratoren. Ploegsma Kimmie Cowboy. Marjet Huiberts (tekst) & Noëlle Smit (illustraties). Gottmer Piraten in de straat. Jonny Duddle (tekst & illustraties). De Fontein Het kleine Rijksmuseum. Dik Zweekhorst (samenstelling). Querido Ik wil ook!. Bibi Dumon Tak (tekst) & Annemarie van Haeringen (illustraties). Querido 3
BOEKSTART: Samen met ouders BoekStart, het leesbevorderings - programma voor jonge kinderen van nul tot vier jaar, is inmiddels in bijna alle bibliotheken te vinden. Ook steeds meer kinderopvanglocaties doen mee met BoekStart, nu al ruim 500! Misschien heb jij voorlezen of bezig zijn met boekjes ook al tot je dagelijkse routine gemaakt op de groep. Je kunt er speciaal tijd voor inruimen, maar tussendoor kan het ook. Bijvoorbeeld terwijl de kinderen iets drinken of hun fruit eten. Geef commentaar bij wat je doet of zing een liedje terwijl je een luier verschoont. Ook dat is bezig zijn met taal. Zo geef je de kinderen ongemerkt heel wat mee. Om er nog meer profijt van te hebben, is het belangrijk om de ouders erbij te betrekken. Nog lang niet iedereen weet dat voorlezen, behalve leuk, ook heel belangrijk is. Thuis zou er ook aandacht voor lezen en boeken moeten zijn. De kans is groot dat als jij een verhaal voorleest, de dreumes of peuter daar thuis over vertelt. Het is leuk als de ouders dan weten waar hun kind het over heeft. Laat dus het boek zien dat je voorleest of vertel er bijvoorbeeld iets over in de nieuwsbrief. Regelmatig een ouderbijeenkomst organiseren over voorlezen is heel zinvol. Het kan bijvoorbeeld gaan over interactief voorlezen, over welke boeken bij welke ontwikkelingsfase horen of over taalontwikkeling. De bibliotheek kan je daarbij helpen. Misschien kan zo n bijeenkomst ook een keer daar plaatsvinden, zodat de ouders (hernieuwd) kennis maken met de bibliotheek. Met voorlezen bied je kwaliteit. Door het organiseren van ouderbijeenkomsten betrek je niet alleen de ouders, maar laat je ook zien dat jouw kinderopvang voorlezen belangrijk vindt! Kijk op boekstartpro.nl voor de mogelijkheden van BoekStart in de kinderopvang of vraag ernaar in de openbare bibliotheek. Praktische tips voor pedagogisch medewerkers rond voorlezen en boeken zijn te vinden in drie nieuwe deeltjes in de reeks Kwestie van Lezen : Voorlezen in de kinderopvang (deel 4), De leesomgeving (deel 5) en Voorlezen stimuleren in meertalige gezinnen (deel 6). De folders zijn per tien te bestellen bij Stichting Lezen ( 3,-). 4
BABYBOEKJES Baby s ontdekken een boekje op hun eigen manier: door te voelen, te sabbelen, ermee te gooien. Een babyboek moet hier tegen kunnen. Met ongeveer tien maanden ontdekt een kindje hoe een boek werkt. Het raakt meer gericht op de inhoud en slaat bladzijden om. Soms vijf tegelijk, maar dat geeft niet. Het gaat om het ontdekken en samen met het boekje bezig zijn. Baby knisperboekje. Hema, 5,- Dit buggyboekje is gemaakt van zachte vliesstof. Op een witte ondergrond zijn applicaties aangebracht van vrolijke stofjes in zachte kleuren. Het boekje bevat een bladzijde die knispert, een piepertje en een spiegeltje, naast afbeeldingen van onder meer een auto, olifant en ster. Eerst bruikbaar als speeltje; later zullen de afbeeldingen bekeken en benoemd kunnen worden. Als extraatje zijn de afgebeelde voorwerpen ook als losse speeltjes verkrijgbaar. AB (4 mnd+) Kleine Ezel waterpret!. Rindert Kromhout (tekst) & Annemarie van Haeringen (illustraties) Leopold (2013) 8 blz. (ISBN 9789025862718) 7,95 Lekker spetteren met Kleine Ezel, die tussen de vissen zwemt, met de tuinslang speelt en boven op zijn grote vriend de walvis ronddobbert in het water. Dit leuke badboekje is voorzien van een waterspuitertje, voor nog veel meer waterpret! AB (9 mnd+) Pieter Konijn badboekje. Ploegsma (2013) 8 blz. (ISBN 9789021671390) 7,95 Eendjes zwemmen in het water, kikker vangt een visje en Pieter Konijn? Samen met zijn vriendje spettert hij vrolijk in een plas! Met het piepertje in dit plastic badboekje kan tijdens het badderen naar hartenlust geluid worden gemaakt. AB (1+) Slaap lekker, Kikker. Max Velthuijs (tekst & illustraties) Leopold (2013) 8 blz. (ISBN 9789025862893) 11,95 Na het eten vertelt Kikker nog een verhaaltje aan Beertje, om dan gezellig samen onder de wol te gaan. Dit stoffen boek met zachte, gevulde pagina s is al geschikt voor kleine handjes. AB (1+) 5
BOEKIDEE 0 2 JAAR: Gonnie zoekt Gijsje DOOR: ELLY VAN DER LINDEN Gonnie is een gansje. Een vrolijk geel gansje met rode laarsjes. Gijsje is haar vriendje. Ook een gansje, een tikkeltje kleiner en met blauwe laarsjes. Gonnie en Gijsje leven buiten met ander dierenspul zoals wormen, kikkers, vlinders, muizen en kippen. In dit verhaaltje is Gonnie op zoek naar Gijsje. Dat doet ze niet alleen, want diverse dierenvriendjes zoeken mee. Samen ontmoeten ze Kip. Weet zij waar Gijsje is? Tok tok, nee, zegt Kip en wil mee. Ook Muis sluit zich aan. Zo ontstaat een zwaan-kleef-aan-effect. Als ze bij een hoge stapel oranje pompoenen aankomen, piepen daar twee blauwe laarsjes achter vandaan. Van wie zijn die? Daar is Gijsje! Een stoffen babyboekje dat zo teer wit is, licht en zacht, leg je meteen bij een kindje in bed. Je aait er de wangetjes mee, geeft het in de knuistjes en laat het handje voelen hoe zacht de pluchen ganzenlijfjes zijn. Het geknisper komt van de flap met pompoenen. Dit boekje is ook nog ideaal wanneer de baby een dreumes is geworden en graag samen met jou kijkt naar wat er te zien is. Er zijn maar drie prenten die toch een heus stapelverhaaltje verbeelden, dat eindigt met het altijd spannende kiekeboe!. 6
Leestip Een baby laat je met dit boekje lekker knuffelen en spelen zoals hij zelf wil. Alle zintuigen komen daarbij van pas. Als de baby aandacht krijgt voor de prenten kom je in actie door de dieren aan te wijzen en te vertellen hoe ze heten. Weer wat later vraag je: zie jij de vlinder? Waar is de kip? Langzamerhand krijg je de kans om de drie bladzijden na elkaar om te slaan en te lezen wat de gansjes en de dieren zeggen. Nu kun je het verhaaltje overbrengen. Het is zo eenvoudig dat dit bij dreumesen vast gaat lukken, zeker als je het vaak herhaalt. Verstopspelletje Het verhaaltje eindigt als Gijsje wordt gevonden achter de flap met pompoenen. Kiekeboe, hier ben ik! Voor dreumesen is dit een leuk spelletje. Ze hebben de grootste lol als ze weten wat er komt. Wanneer ze al een beetje zien wat er is verstopt, werkt dit nog sterker. Ze weten dat aan die blauwe laarsjes Gijsje vastzit. Speel verstopspelletjes op dezelfde manier. Verstop dichtbij een voorwerp maar laat er wel iets van in het zicht. Wat zou dat zijn? Zoek je mee? Samen zoeken is helemaal leuk. Je collega verstopt zich. Jij vertelt dat je haar gaat zoeken. Je spreekt een dreumes aan en vraagt: Weet jij waar Lisa is? Zoek je mee? Zo verzamel je nog enkele dreumesen die met je mee kruipen of lopen. Deze kant? Nee! Deze kant misschien! Ja, gevonden! Gonnie zoekt Gijsje Elly van der Linden (tekst) & Olivier Dunrea (illustraties) Gottmer (2013) 8 blz. (ISBN 9789025752323) 10,95 7
BOEKENTIPS Ik ga je pakken Ieder jaar is er voor kinderen die nog niet zelf kunnen lezen een speciale actie: De Nationale Voorleesdagen. In 2014 is dat van woensdag 22 januari tot en met zaterdag 1 februari. Er staan tien prentenboeken centraal die gekozen zijn door een jury van jeugdbibliothecarissen. Eén boek is gekozen tot Prentenboek van het Jaar. Dit keer is dat: Krrrr... okodil! Catherine Rayner (tekst & illustraties) De Vries-Brouwers (2012) 31 blz. (ISBN 9789053419762) 12,50 Krokodil heeft er grote lol in kleine waterdiertjes als kikkers en libellen aan het schrikken te maken. Overmoedig geworden denkt hij het allergrootste nijlpaard ook wel aan te kunnen, maar die maakt korte metten met de plaaggeest. Echter niet voor lang, want er duikt versterking op... AK (3,5+) Tips en suggesties Het ik ga je pakken maakt het spannend voor jonge kinderen. Ga met een dierenhandpop de kinderen achterna. Maak de kinderen weer rustig door samen het liedje Op een houten bruggetje liep een krokodilletje of In de Haagse stadsbus zat een krokodil te zingen (zie: Bijt-ie in je bil!, Gottmer). Maak met de kinderen krokodillen van eierdozen. Andere boeken over achtervolgingen Agent en Boef en de fopmoppen. Tjibbe Veldkamp (tekst) & Kees de Boer (illustraties) Lannoo (2013) 16 blz. (ISBN 9789401409261) 9,99 AK (3,5+) Kom bij mij. Nakawaki Hatsue (tekst) & Komako Sakai (illustraties) De Eenhoorn (2010) 20 blz. (ISBN 9789058386359) 11,50 AP (1,5+) Wij gaan op berenjacht. Michael Rosen (tekst) & Helen Oxenbury (illustraties) Gottmer (2011) 34 blz. (ISBN 9789025721688) 7,50 AK (3,5+) Voorlezen aan kleintjes is echt fijn. Het is een moment van samenzijn, een moment van rust. 8
DREUMESBOEKEN (1,5+) Een dreumes rond een jaar gaat herkennen wat er op de plaatjes staat. Foto s of duidelijke tekeningen van dieren doen het erg goed. Het liefst niet meer dan één per plaatje. Vertel er iets bij. Het geeft niets als de kleine dreumes in het midden van het boek wil beginnen. Hij is toch nog niet toe aan een echt verhaal. Bedtijd. Kathleen Amant (tekst & illustraties) Clavis (2013) 14 blz. (ISBN 9789044819939) 8,95 In dit vrolijke kartonboekje met flapjes komt het slaapritueel spelenderwijs aan de orde. Op dezelfde manier verscheen Waterpret. AP (1,5+) Kijk eens wat ik kan!. Nannie Kuiper (tekst) & Dagmar Stam (illustraties) Leopold (2013) 22 blz. (ISBN 9789025864101) 8,95 Na De eend op de pot verscheen ook deze klassieker in een nieuwe vorm. Dit kartonboek over de ondernemende dreumes Barend biedt kleine verhaaltjes op rijm over herkenbare gebeurtenissen. AP (1,5+) Tuut tuut!. Marion Billet (tekst & illustraties) Clavis (2013) 14 blz. (ISBN 9789044819724) 11,95 Met dit leuke geluidenboek kunnen kleine lezertjes kennismaken met allerlei voertuigen (en de bijbehorende geluiden!). In dezelfde serie verschenen boeken over onder meer de natuur, vogels en muziekinstrumenten. AP (1,5+) Wij houden van knuffelen. Yusuke Yonezu (tekst & illustraties) De Vier Windstreken (2013) 30 blz. (ISBN 9789051163285) 9,95 Door de uitsparingen in dit hardkartonnen boekje zie je steeds twee dieren die van elkaar houden en elkaar knuffelen. Een boekje om dieren, vormen en kleuren te leren kennen. AP (1,5+) 9
BOEKIDEE 2+: Klop klop klop DOOR: LEA KESSELS Dit stevige prentenboek valt niet alleen op door de knalgele kleur maar ook door een tiental onregelmatige gaten en een elfde gat met daarboven een kleine specht. Dat roept natuurlijk vragen op. Een specht is geen vogel die je dagelijks in de tuin of het park ziet rondvliegen. Maar met zijn rode kop en het voor het geoefende oor herkenbare ratelende geluid spreekt hij wel tot de verbeelding. De illustraties zijn uitgevoerd in de bekende stijl van Lucy Cousins: fel gekleurde platen en dikke omlijningen. Tip Blader het boek eerst zelf door en lees de tekst hardop voor jezelf, zodat je het ritme goed te pakken krijgt. Opvallend zijn de ronde gaatjes in de bladzijden die steeds talrijker worden. Kinderen vinden het heerlijk om met hun vingertjes de gaatjes te voelen. Laat dat gerust gebeuren en leer ze dat voorzichtig te doen. 10
Introductie Voordat je het boek gaat voorlezen is het goed om met de kinderen te praten over vogels: wat weten ze ervan? Waar wonen vogels? Welke geluiden maken ze? En voor de wat oudere peuters: kennen ze verschillende soorten? Duiven, mussen, merels? Alle vogels hebben zo hun eigen kenmerken. Maar een snavel hebben ze allemaal en deze vogel kan iets heel bijzonders met zijn snavel. Hij ziet er ook heel herkenbaar uit met zijn rode kuif. Het is een specht! Lees vervolgens het boek rustig voor en geef de kinderen de kans om de illustraties goed te bekijken. Bewegen In de speelzaal zijn we allemaal vogels. We vliegen als een vogel, snel en langzaam, we zweven en landen op de grond of op een tak. We trippelen en hippen op onze pootjes en tikken met de snavel ergens tegenaan, net als kleine specht. Leg verschillende voorwerpen die in het boek voorkomen verspreid over de speelzaal. Geef opdrachtjes om erop te kloppen. Als variant kun je vragen om er zachtjes op te tikken of juist op te bonzen. Geluid Het geluid van de specht is te beluisteren op de website van de vogelbescherming. Laat het aan de kinderen horen en probeer het na te bootsen. Op de website vogelbescherming.nl vind je veel informatie over vogels. Andere vogelgeluiden vind je ook volop op internet, maar ook in het geluiden-boekje De vogels van Marion Billet (Clavis). Vogels herkennen Bij de introductie zijn verschillende eigenschappen van vogels aan de orde gekomen. Tijdens het buiten spelen of het wandelen kun je de kinderen wijzen op de vogels die er te zien zijn. Al gauw zullen ze de vogels zelf ontdekken en misschien al aan kleur, grootte of geluid herkennen. Klop klop klop Lucy Cousins (tekst & illustraties) Leopold (2013) 30 blz. (ISBN 9789025862671) 13,95 11
PEUTERBOEKEN 2+ Een peuter van een jaar of twee is toe aan een echt verhaaltje. Over een meisje of een jongetje dat iets beleeft wat het kind herkent. Ook dieren spreken erg aan. De platen moeten duidelijk laten zien wat er in het verhaal gebeurt. Aanwijsboeken zijn nu ook heel leuk. De circustrein. Ruth Wielockx (tekst & illustraties) Clavis (2013) 18 blz. (ISBN 9789044820294) 12,95 Een kleurige circustrein rijdt door het land, beladen met dieren: één papegaai, twee olifanten, drie slangen tot en met tien konijnen. Vrolijk, hardkartonnen kijk- en telboek. Ook is er Circuskunstjes, een kijkboek over plaatsbepalingen. AP (2,5+) Flip-flap boerderij. Axel Scheffler (tekst & illustraties) Gottmer (2013) 28 blz. (ISBN 9789025754273) 12,95 Eindeloos koppen en poten combineren en zo grappige dieren maken. Een legkoe of een melkkip, een waakmuis of een veldhond: het kan allemaal! Met rijmpjes die iets vertellen over de kenmerken van de dieren. Van dit boek is er ook een app, zie blz. 21. AP (2,5+) Kijk op boekstart.nl voor korting op dit boek (tot 1 februari 2014). Piep wil oversteken. Fleur van der Weel (tekst & illustraties) Querido (2013) 26 blz. (ISBN 9789045114873) 6,95 Piep staat met zijn speelgoedtrein netjes te wachten aan de stoeprand om over het zebrapad naar de overkant te lopen. Het licht staat op rood: mag hij oversteken? Leuk en leerzaam kartonnen boek. Over Piep verschenen ook: Piep! Een nieuwe dag en Piep! Allemaal dieren. AP (2,5+) Wij lezen ook aan de allerjongsten voor. Ze snappen er niets van, maar ik vind voorlezen zo leuk, en ze luisteren echt heel aandachtig. Het schijnt heel goed te zijn voor de spraakontwikkeling! 12
UIT DE PRAKTIJK VAN Lea Kessels Lea Kessels is leesbevorderaar in hart en nieren. Ze heeft een Leesbevordering Adviesbureau en verzorgt ouderavonden en workshops over leesbevordering. Voor deze brochure maakt zij regelmatig een Boekidee. Samen met Elly van der Linden ontwikkelde zij diverse activiteiten voor verschillende doelgroepen die passen binnen het kader van BoekStart in de kinderopvang. Quote van Lea Als je een boek kiest, doe je dat met je eigen smaak en kennis, en in je achterhoofd het kind of de kinderen waar je aan gaat voorlezen. Soms laat je je leiden door de bekendheid met de plaatjes, herkenbaarheid geeft kinderen een veilig gevoel. Prentenboeken bieden kinderen gelegenheid om kennis te maken met verschillende tekstvormen en illustratiestijlen. Als voorlezer kun je daarbij een belangrijke rol spelen. Je kunt ook jezelf laten verrassen door iets nieuws, immers: als je de rust en de tijd neemt om goed te kijken, zie je meer en niet zelden blijkt een boek meer te bevatten dan je op het eerste gezicht ziet. Kijk op kinderboekenweb.nl > Actueel Voorlezen geeft momenten van samen zijn en aandacht voor elkaar, genieten dus! 13
BOEKENTIPS Tegenstellingen Groot en klein, dik en dun, lief en stout, warm en koud, ofwel: tegenstellingen. Met behulp van boeken kunnen jonge kinderen al heel wat begrippenparen leren kennen. Vaak spreken daarbij de duidelijke illustraties voor zich! Dieren tegenstellingen Pop-upboek Petr Horáček (tekst & illustraties) De Vier Windstreken (2013) 26 blz. (ISBN 9789051163063) 13,95 Een stil konijn en een luide leeuw; een zwaar nijlpaard en een lichte vlinder Twee aan twee worden verschillende dieren naast elkaar gezet. Met stevige, uitklapbare pagina s waarachter pop-ups schuilgaan. AP (2+) Tips en suggesties Bekijk samen de illustraties. Laat het kind raden welk dier er achter de flap verborgen zit. Vraag naar andere dieren die net zo zijn als de dieren uit het boek. Zo kom je tot hele nieuwe paren. Met iets oudere dreumesen kun je proefjes doen: een glad stukje zilverfolie en een stukje schuurpapier, een zachte knuffel en een hard blokje enzovoort. Andere boeken over tegenstellingen Dikkie Dik: het open-en-dicht-boek. Arthur van Norden (tekst) & Jet Boeke (illustraties). Gottmer (2013) 26 blz. (ISBN 9789025753719) 9,95 AP (2+) Moemin: het kleine boek vol tegenstellingen. Tove Jansson (tekst & illustraties). Clavis (2011) 16 blz. (ISBN 9789044815788) 7,95 AP (2+) Tegenstellingen. Julia Donaldson (tekst) & Axel Scheffler (illustraties). Lemniscaat (2012) 14 blz. (ISBN 9789047705017) 8,95 AP (1,5+) 14
BOEKENTIPS Waarom? Van vragen word je wijs! Als de wereld om hen heen groter wordt, belanden veel peuters in de waarom -fase. Het stellen van waarom -vragen vormt een belangrijke stap in hun ontwikkeling. Sommige kinderen kunnen de hele dag waarom - vragen stellen: een goede oefening, die soms wel wat geduld vraagt Kleine Ezel vraagt waarom? Rindert Kromhout (tekst) & Annemarie van Haeringen (illustraties) Leopold (2013) 21 blz. (ISBN 9789025862725) 8,95 Mama Ezel wordt er soms wel een beetje moe van, want Kleine Ezel vraagt bij alles: Waarom? Mama blijft geduldig tot ze na heel veel waaroms brommerig uitroept: Omdat ik het zeg. En ook daarop vraagt de kleine deugniet: Waarom...? AP (2+) Tips en suggesties Lees en bekijk samen het boek. Dit kan aanleiding zijn voor een gesprekje: weet jij waarom mama wil dat Kleine Ezel gehoorzaam is, plaats maakt in het karretje en voorzichtig moet zijn bij het oversteken? Leer oudere kinderen het mopje Waarom zijn de bananen krom? Antwoord: Als ze recht zijn, vallen ze om! Andere boeken over waarom? Waarom moet ik naar bed?. Tijn Snoodijk (tekst & illustraties) Zirkoon (2006) 26 blz. (ISBN 9789052473796) 10,75 AP (3+) Waarom waarom. Annemarie van Haeringen (tekst & illustraties) Leopold (2009) 26 blz. (ISBN 9789025853198) 11,99 AK (4+) Met de allerjongsten lees ik van die stevige boekjes met een plaatje op elke bladzijde en dat vinden ze prachtig om naar te kijken. 15
PRENTENBOEKEN (3+) Eenmaal drie, hoeft een boek niet meer per se te gaan over een figuurtje waarin het kind zichzelf ziet. Het wil nu ook een beeld krijgen van wat andere kinderen overkomt en wat zij doen. Een verhaal moet naast herkenbare elementen iets nieuws bevatten. De kriebelsjaal van Kleine Uil. Tatyana Feeney (tekst & illustraties) The House of Books (2013) 27 blz. (ISBN 9789044339116) 12,95 Kleine Uil probeert op alle mogelijke manieren van die veel te lange, veel te kriebelige en veel te oranje sjaal af te komen. Maar als dat eindelijk lijkt gelukt, staat mama alweer met de breipennen klaar AK (3,5+) Snel naar huis, kleine muis. Britta Teckentrup (tekst & illustraties) Gottmer (2013) 36 blz. (ISBN 978902574495) 12,95 Kleine muis loopt naar huis door het donkere bos. Dat zit vol met wilde dieren die je aankijken door de kleine ronde gaten in de zwarte bladzijden van dit stevige kartonnen boek. AP (3+) Wij samen op stap. Jean Reidy (tekst) & Leo Timmers (illustraties) Querido (2013) 26 blz. (ISBN 9789045115894) 14,95 Fleurig kijkboek over dreumes Haas die samen met mama een tochtje door de stad maakt, met ook een bezoek aan de bibliotheek. Met tekst op rijm. AP (3+) Woesj!. Anita Bijsterbosch (tekst & illustraties) Clavis (2013) 26 blz. (ISBN 9789044819113) 14,95 Daar gaat een hoed door de lucht, de wind blaast hem hoog op. Steeds naar een ander dier, van de poes, naar de haan, naar de koe, naar de slang en iedereen vindt dat de hoed haar of hem prima past. AP (3+) 16
REUZENBOEKEN Praktisch om bij de hand te hebben is een boek van reuzenformaat. Deze boeken zijn heel geschikt om in een groep mee te werken. Vertellen, laten aanwijzen, een kind laten praten naar aanleiding van de platen, kortom: ze lenen zich uitstekend voor interactief voorlezen! Dikkie Dik: reuzenzoekboek. Studio TokTok (concept en uitvoering) & Jet Boeke (illustraties) Gottmer (2013) 19 blz. (ISBN 9789025753634) 14,95 De grote zoekplaten nodigen uit om eindeloos met een groepje te bekijken en te praten over wat er allemaal te zien is. De uitdagende zoekopdrachten stimuleren gericht en goed kijken. AP (3+) Pietepaf, het circushondje. Dorothy Kunhardt (tekst) & J.P. Miller (illustraties) Rubinstein (2013) 42 blz. (ISBN 9789047614524) 12,95 Eerst is circushondje Pietepaf bijzonder omdat hij zo piepklein is, en later omdat hij een reuzenhond is geworden! Grote uitgave van het allereerste Gouden Boekje dat in Nederland verscheen. A (3,5+) Rupsje Nooitgenoeg. Eric Carle (tekst & illustraties) Gottmer (2009) 26 blz. (ISBN 9789025746261) 45,- Een rupsje eet zich vol tot het een vlinder wordt, waarbij het in de bladzijden een spoor van ronde gaten achterlaat op de plaatsen waar achtereenvolgens een appel, twee peren, drie pruimen enzovoort zaten. Een echte klassieker! AP (2,5+) Als je laat zien hoe mooi, leuk en belangrijk boeken zijn, krijgen kinderen het plezier in lezen met de paplepel ingegoten. 17
BOEKIDEE 3+: Ik doe het lekker toch! DOOR: WILMA VAN DER PENNEN Ik ben twee en ik zeg nee! Beter kan de opstandige periode van zo n twee- à driejarige niet aangeduid worden. Peuterpuberteit wordt dat genoemd. Er valt dan ook veel te herkennen in dit verhaal over een lekker tegendraadse peuterleeuw. Kleine Leeuw heeft namelijk besloten dat hij vanaf nu groot is. Hij luistert niet meer naar mama en zegt op alles: Ik doe het lekker toch! Hij stapt de deur uit in zijn pyjamabroek natuurlijk zonder jas en onderneemt de stoutste dingen: slingeren door de jungle, de rivier oversteken, door de modder rollen Als hij thuiskomt, zegt mama: Je mag je bord NIET leegeten. En Kleine Leeuw mag ook NIET in bad, zijn tanden poetsen en op tijd naar bed. Dus wat doet Kleine Leeuw? 18
Leestip Kleine Leeuw is niet alleen eigenwijs, hij maakt er ook nog eens veel lawaai bij. In grote letters wordt zijn gebrul en gegrom weergegeven. Tijdens het voorlezen kan daarmee het verhaal extra spannend gemaakt worden. Draai ook eens de rollen om en laat een van de kinderen uit de groep Kleine Leeuw zijn. Of stel zo nu en dan de vraag: Wat zegt Kleine Leeuw dan? Samen kijken Op de gekleurde platen is veel te zien. Sommige details keren in de prenten terug. Speur samen naar de colonne mieren, de kameleon, de vogel die Kleine Leeuw met verbazing lijkt te volgen. En wat zou Poes van het kabaal vinden dat Kleine Leeuw maakt? Emoties Van de gelaatsuitdrukkingen van Kleine Leeuw en zijn mama zijn heel wat emoties af te lezen. Kleine Leeuw gromt en grauwt en kijkt daar heel boos bij. Zijn moeder staat dan afgebeeld met een vertwijfelde uitdrukking op haar snuit en met haar poten in haar haren. Als Kleine Leeuw, vastbesloten om ongehoorzaam te zijn, het huis verlaat, kijkt mama bedachtzaam. Later is aan Kleine Leeuws snuit goed te zien dat hij geniet van zijn stoute streken. Laat ook de kinderen emoties uitdrukken, waar dat kan met de bijpassende lichaamstaal: bij boos kijken hoort stampen op de grond; bij vrolijk zijn een hoeragebaar. En laat eens zien wat Kleine Leeuw doet als hij beteuterd in het bad zit... Samen doen Maak leeuwenmaskers van dun karton. Vermomd als Kleine Leeuw kunnen kinderen zijn gedrag nadoen. Verzin daarbij ook dingen die zij NIET mogen doen Ik doe het lekker toch! Milja Praagman (tekst & tekeningen) Leopold (2012) 32 blz. (ISBN 9789025860714) 13,95 19
INSTRUCTIEF Lezen is leuk én lezen is leren. Met instructieve boeken steekt het jonge kind ongemerkt heel wat op. Samen voorwerpen benoemen, kleuren leren, tellen, dieren kijken. Zo wordt niet alleen de woordenschat, maar ook de kennis van de wereld vergroot. Bang boos blij: hoe voelt Wannes zich vandaag?. Kathleen Amant (tekst & illustraties) Abimo (2013) 22 blz. (ISBN 9789059329393) 14,95 Kijkboek waarin verschillende emoties tot uitdrukking komen. Met voorbeelden en platen om er samen over te praten. Door het royale formaat goed te gebruiken met groepjes kinderen. Ook verschenen Samen kijken met Wannes en Wannes gaat naar school. AP (3+) Dierendorpje. Kim-Lian van der Meij (tekst) & Gitte Spee (illustraties) The House of Books (2013) 28 blz. (ISBN 9789044340839) 14,95 De dieren uit het Dierendorpje hebben elk hun probleem, dat heel herkenbaar is voor jonge kinderen. Maar voor alles is een oplossing in de zeven rijmen die worden voorgelezen en gezongen op de bijbehorende cd. A (3+) Ik en mijn dagje. Liesbet Slegers (tekst & illustraties) Clavis (2013) 58 blz. (ISBN 9789044819908) 12,95 Eten, spelen, het bad- en bedritueel: zo n dag is vol actie en alles wordt even enthousiast gedaan. Kijken en benoemen en samen praten bij de duidelijke tekeningen. Ook is er Ik en de seizoenen. AP (1,5+) nijntje tekent speelgoed. Dick Bruna (tekst & illustraties) Mercis Publishing (2013) 12 blz. (ISBN 9789056475734) 7,95 Kleurpotloden, een vlieger, een trein De sjablonen in dit hardkartonnen boek kunnen gebruikt worden om een tekening mee te beginnen en die zelf af te maken en mooi in te kleuren. AP (2,5+) 20
APPS EN MULTIMEDIA Een luister-cd of een dvd met daarop een paar verhaaltjes en liedjes doen het bij kleintjes altijd goed. Luister of kijk in kleine groepjes. Dat is gezelliger en je kunt dan samen praten over wat er te zien en te horen is. Apps zijn te krijgen via de App Store of Google Play. Een gratis app voor op de ipad waarmee je digitale en interactieve kinderboeken kunt downloaden kan je vinden via de digitale kinderboekwinkel (digitale-kinderboeken.nl). nijntje de film. Dick Bruna Warner Bros (2013) dvd 14,99 Animatiefilm over nijntje, waarin zij samen met haar ouders en vriendjes Nina, Knorretje en Snuffie een bezoek brengt aan de dierentuin. Ze gaan op zoek naar een schat, en moeten daarom allerlei raadsels oplossen. Met korte vrolijke liedjes. (3+) Flip-flap boerderij. Axel Scheffler (illustraties) gottmer.nl; 3,59 Van de tekenaar van De Gruffalo is er nu een app waarmee kinderen zelf boerderijdieren kunnen maken. Met zes grappige verhaaltjes vol interactie. De app is te downloaden via de App Store. Flip-flap boerderij is er ook als boek, kijk op blz. 12. (3,5+) Mijn autoboek. Harmen van Straaten (illustraties) digitale-kinderboeken.nl; 1,79 Welke auto s zijn er onderweg te zien? Ziekenauto s, brandweerwagens, politieauto s, heel veel soorten vrachtwagens, taxi s, bussen en nog veel meer. Digitale versie van het gelijknamige boek. Met veel extra s. (3+) Tellen met Kikker. Max Velthuijs (illustraties) digitale-kinderboeken.nl; 2,69 Voor peuters met belangstelling voor tellen: ze kunnen Kikker helpen het juiste aantal voorwerpen op een pagina te noemen. (3+) 21
KIJKEN EN LUISTEREN Wie in de bibliotheek of in de kinderopvang eens iets speciaals wil doen, kan een voorstelling organiseren. Zelf, met behulp van een vertelkastje, maar er kan ook een voorleesvoorstelling worden gehuurd. Of laat een geschikte dvd zien! Ver telplaten voor kinderopvang Veel kinderdagverblijven en peuterspeelzalen maken gebruik van de kamishibai, een draagbaar vertelkastje. Regelmatig verschijnen er daarvoor nieuwe vertelplaten bij prentenboeken. Uitgeverij Clavis bracht onlangs vertelplaten uit bij Anna en haar lieve mama (Kathleen Amant), Kaatje op de fiets (Liesbet Slegers) en Rikki wil een kerstboom (Guido Van Genechten). De platen zijn in de (kinder)boekhandel te koop of te bestellen bij de uitgever. Peuter theater Tot en met april 2014 brengt Theater Terra gespecialiseerd in theatervoorstellingen voor de allerkleinsten een voorstelling rond het beroemde hondje Dribbel, bekend van de boekjes van Eric Hill. De voorstelling is bedoeld voor peuters, vanaf ca. twee jaar. Alle informatie is te vinden op de website: theaterterra.nl. Muziektheater: Bijt-ie in je bil! In dit liedjesprogramma brengt theatermaakster Ageeth de Haan de mooiste liedjes uit haar gehele repertoire. De voorstelling is bedoeld voor peuters vanaf ca. twee jaar en duurt 50 minuten. Kijk voor informatie op de website ageethdehaan.nl > Voorstellingen. We lezen al voor aan baby s vanaf drie maanden. Ze genieten er zichtbaar van. Als we wat oudere baby s een boekje in handen geven, hebben ze er echt aandacht voor en brabbelen ze bij de plaatjes. 22
PEUTERBOEKENEXPERT: GUIDO VAN GENECHTEN Rikki, Ono, Klein wit visje en Max: het zijn enkele voorbeelden van boekkarakters van de Vlaamse illustrator Guido Van Genechten, die gespecialiseerd is in boeken voor de allerkleinsten. Hij maakt stoffen knisperboekjes, vrolijke kartonboekjes, beweegbare boeken vol verrassingen en heel veel prentenboeken. En altijd worden kinderen uitgedaagd goed mee te kijken, te speuren en te praten over wat er allemaal te zien is! Een geweldig cadeau Guido Van Genechten (tekst & illustraties) Clavis (2013) 32 blz. (ISBN 9789044820966) 14,95 Olifantje krijgt van zijn papa en mama een cadeautje: een piepsie-poepsie-potje. Wat kan hij daarmee doen? Op zijn hoofd zetten als een hoedje? Lekker veel uit drinken? De goudvis er in laten zwemmen? Of is het een potje om op te plassen? AP (2+) Andere boeken van Guido Van Genechten Voor baby s is er de serie stoffen buggyboekjes: Lekker pakken, Lief zwaaien en Rijtjes maken. En bijvoorbeeld Diertje lief, een stoffen friemelboekje met voel- en trekflapjes. Voor tweejarigen zijn er de boekjes over Klein wit visje, zoals Bravo Klein wit visje, waarbij ook vertelplaten zijn gemaakt. Voor iets ouder (zo n 30 maanden) is de serie Buitenbeentjes : kartonnen zoekboeken rond verschillende thema s. En voor driejarigen zijn er onder meer de boeken over het vertederende olifantje Kai-Mook. Tip Laat kinderen spelen met een Rikki-pop of een mooie puzzel maken over dit beroemde konijn (te verkrijgen in de beter gesorteerde (kinder)boekwinkel). Of luisteren naar de cd Het luisterboek van Rikki, IJsje en Max (verkrijgbaar als download via luisterboeken.nl; 8,75). Gewoon het kindje volgen, het leest een boek nog niet van links naar rechts, maar ziet gewoon wat het interessant vindt. 23
LINKS BoekStart boekstart.nl BoekStart is een speciaal programma dat bedoeld is om ouders van baby s te stimuleren samen met hun kind te lezen. Het programma wordt aangeboden door de openbare bibliotheek. Daar kunnen de medewerkers adviseren over geschikte boekjes en worden activiteiten voor ouders en jonge kinderen georganiseerd. BoekStart in de kinderopvang brengt ook dreumesen en peuters in aanraking met boeken en voorlezen. Ook hierbij speelt de bibliotheek een belangrijke rol. Leesplein: 0-6 jaar leesplein.nl Leesplein: 0-6 jaar is dé verzamelplek van informatie over boeken voor kinderen van nul tot zes jaar. Met wekelijks een voorleestip, nieuwtjes, een overzicht van theaterproducties en tentoonstellingen, en speciale BoekStartonderwerpen. Qukel speelgoed qukel.com Qukel maakt speelgoed voor vaders en de allerkleinsten. Speeltjes die wat vertellen over de ontwikkeling van het kind. Om al spelend en met veel plezier samen te ontdekken. Zo zijn er slaapdoekjes, een vismobiel en een knisperkrant. In het bijgeleverde kleine boekje staan fasespecifieke speeltips. De AJ-nummers na sommige annotaties verwijzen naar de SISO-indeling in de openbare bibliotheek; AB betekent geschikt voor baby s; AP is voor peuters, AK voor kleuters (4 6 jaar), A betekent voorleesboek. COLOFON SAmenStellIng en redactie Julienne van den Heuvel & Wilma van der Pennen FOtOgrAFIe richard tennekes omslag; marit Stam p. 2; Julienne van den Heuvel p. 3, 13; Anette Heideman p. 4; Jørgen Koopmanschap p. 10; Pater Willem, p. 22 VOrmgeVIng lijn 1, Haarlem DruK Verhagen communicatie BV BoekStart is ontwikkeld door Stichting lezen en Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, is onderdeel van het programma Kunst van lezen en wordt gefinancierd door OcW. kunstvanlezen.nl boekstart.nl boekstartpro.nl